2 sáýir. QazAqparat kúntizbesi: Ataýly kúnder, oqıǵalar, esimder
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq balalarǵa arnalǵan kitap kúni
1956 jyldan bastap Halyqaralyq keńestiń sheshimimen jyl saıyn dat jazýshysy Gans Hrıstıan Andersenniń týylǵan kúnine oraı atap ótiledi. Kóptegen elderde balalar men jasóspirimder kitaby aptalyǵy aıasynda álemniń úzdik kitaptaryna arnalǵan baıqaýlar, kórmeler, konferentsııalar men festıvaldar ótkiziledi.
Búkilálemdik aýtızm máselesi týraly aqparat taratý kúni
BUU Bas Assambleıasynyń 2007 jylǵy jeltoqsannyń 18-indegi arnaıy qararymen bekitilgen. 2008 jyldan bastap jyl saıyn sáýirdiń 2-sinde atap ótiledi. Bul Búkilálemdik kún Katar memleketiniń usynysy boıynsha belgilendi, muny Birikken Ulttar Uıymynyń Bas Hatshysy 2008 jylǵy joldaýynda atap ótti. Bas Assambleıanyń qararynda, eń aldymen, balalardyń aýtızm máselesine kóńil bólindi, sondaı-aq dıagnozdy neǵurlym erte qoıý jáne tıisti tekserý júrgizý atap kórsetilgen.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1930 jyly Qazaqstannyń ǵylymı-zertteý mekemeleri qyzmetkerleriniń 1-shi sezi ótti.
1940 jyly Semeıde Abaıdyń murajaı-úıi ashyldy (Memlekettik tarıhı-mádenı jáne ádebı-memorıaldy Abaı murajaıy).
1991 jyly Eýropadaǵy qaýipsizdik pen yntymaqtasyq jónindegi keńeske qatysýshy-elder parlamentshileriniń Madrıdtegi kezdesýi barysynda EQYU Parlamenttik Assambleıasyn (qazirgi EQYU-nyń Parlamenttik Assambleıasy) qurý týraly sheshim qabyldandy. Assambleıanyń quryltaıshy sessııasy 1992 jylǵy 3-5 shilde aralyǵynda Býdapeshtte ótti.
1993 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Mınıstrler kabıneti janyndaǵy Til jónindegi komıtet quryldy.
1996 jyly Qazaqstan Respýblıkasy azamattarynyń tegi men ákesiniń atyn qazaqsha jazý tájirıbesin qazaq halqynyń qalyptasqan dástúrlerine sáıkes keltirý jónindegi Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń «Ulty qazaq azamattardyń tegi men ákesiniń atyn jazýǵa baılanysty máselelerdi sheshý tártibi týraly» Jarlyǵy shyqty.
2002 jyly Pavlodarda Qazaqstan halyqtarynyń Kishi Assambleıasynda Qazaqstandaǵy etnıkalyq bolgarlardyń «Slavıane» qory resmı túrde tirkeldi.
2008 jyly Almatydaǵy «Medeý» sport kesheninde «Beıjiń-2008» Olımpıadalyq alaý estafetasy bastaldy. Olımpıadalyq oıyndardyń basty rámizin saltanatty tabys etý rásimin Elbasy Nursultan Nazarbaev ashty. Memleket basshysy muz aıdynynda ornatylǵan tuǵyrǵa fanfar áýenimen kóterildi. Elbasymen birge tuǵyrǵa Qytaıdyń Qazaqstandaǵy elshisi Chjan Sııýn men 1980 jylǵy olımpıadada grek-rım kúresinen chempıon atanǵan tuńǵysh qazaq Jaqsylyq Úshkempirov kóterildi. Alańda sondaı-aq, ár jyldary altyn medal júldesin jeńip alǵan qazaqstandyq sportshylar sap túzedi. Qazaqstan Prezıdenti olımpıadalyq alaýdy Qytaı elshisiniń qolynan qabyldap alyp, ony alǵashqy bolyp ózi alyp júrdi. Osydan keıin Nursultan Nazarbaev Olımpıada alaýyn qazaqstandyq ataqty boksshy, 2004 jylǵy Afıny Olımpıadasynyń chempıony Baqtııar Artaevqa tabys etti. Aıta keteıik, Beıjiń Olımpıadasynyń ashylý rásiminde Qazaqstan jalaýyn alyp júrý qurmeti Baqtııar Artaevqa senip tapsyrylǵan edi.
2008 jyly Almatyda «Qazposhta» AQ ǵımaratynda HHІH Olımpıadalyq oıyndarǵa arnalǵan kórkemsýretti jańa poshta markasynyń tanystyrylymy boldy.
Markanyń avtory - sýretshi Danııar Muhamedjanov. Markada Almatydaǵy Respýblıka alańynyń aıasynda Halyqaralyq olımpıada komıtetiniń, Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq olımpıady komıtetiniń jáne Olımpıada alaýy estafetasynyń logotıpi beınelengen.
2008 jyly Almatyda elimizdiń tarıhyndaǵy alǵash ret Poshta murajaıy ashyldy, sonymen qatar qalalyq poshta bóliminiń aýlasynda poshta alleıasy jáne zamanaýı fılatelıstıkalyq salonnyń tanystyrylymy boldy. Murajaı ekspozıtsııasyn poshta qyzmetkerleri jınastyrdy jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik muraǵatynyń qyzmetkerleri materıaldardy berdi. Murajaıdyń hronologııalyq sheńberi tarıhı kezeńderdi qamtıdy, qazaqstandyq poshta qyzmetiniń qurylýy men damý týraly derekter jınaqtalǵan.
2010 jyly Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Kýrchatov qalasynda Mádenıet úıi janynan «KýrchatoV-news» atty jasóspirimderdiń baspasóz ortalyǵy ashyldy. Baspasóz ortalyǵynda balalar qalalyq eki gazettiń balalarǵa arnalǵan betteriniń tilshileri, redaktorlary retinde, sonymen qatar jergilikti arnadan kórsetiletin telebaǵdarlamalardyń júrgizýshileri rólinde ózderin synap kóredi.
2010 jyly Soltústik Qazaqstan oblysynyń Mamlıýtka qalasynda Ekinshi dúnıejúzilik soǵys ardageri, KSRO halyq muǵalimi, Mamlıýt orta mektebiniń alǵashqy dırektory Grıgorıı Kýbrakovtyń qurmetine eskertkish taqta ashyldy.
Grıgorıı Maksımovıch Kýbrakov 1920 jyly Soltústik Qazaqstan oblysynyń qazirgi Esil aýdanyndaǵy Petrovka aýylynda dúnıege keldi. Medıtsına tehnıkýmyn jáne Petropavl pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. Aýyl sharýashylyǵy óndirisinde eńbek etti, muǵalim, oblys mektepteriniń dırektory boldy. 1963-1988 jyldary Mamlıýt shıpajaılyq mektep-ınternat dırektory bolyp qyzmet atqardy. Onyń basshylyǵymen oqý-medıtsınalyq mektep respýblıkadaǵy úlgili oqý ornyna aınaldy. Grıgorıı Kýbrakov Manash Qozybaev atyndaǵy Soltústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń dotsenti boldy, «Parasat», Qyzyl juldyz, Otan soǵysy ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan.
2011 jyly Máskeýde memlekettik shekarany belgileý boıynsha birlesken qazaqstandyq-reseılik komıssııanyń jıyrma besinshi otyrysy ótti.
Taraptar 2011 jyly Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasy arasyndaǵy memlekettik shekarany demarkatsııalaý jumystaryn bastaý merzimderin kelisti.
2013 jyly UQK Shekara qyzmetiniń kelisimshart boıynsha áskerı qyzmetshilerdi kezekten tys attestattaý týraly QR Prezıdentiniń Jarlyǵy shyqty.
2013 jyly Astanada QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń bastamasymen ashylǵan «Qazaqstandy tanytý» telejobasynyń tusaýkeseri boldy. «Qazaqstandy tanytý» telejobasy qazaq halqynyń baǵzy zamandardan beri kele jatqan ata mádenıeti men salt-turmysy týraly baıandaıtyn, eki mınýttyq on beınerolıkten turatyn toptama túrinde usynyldy.
2014 jyly Ekibastuz GRES-1 «Samuryq-Energo» AQ menshigine ótti.
2014 jyly KSRO jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń halyq ártisi Bıbigúl Tólegenovaǵa gýmanıtarlyq saladaǵy «Dostastyq juldyzy» syılyǵy tabystaldy. Saltanatty marapattaý rásimi Reseıdiń Memlekettik akademııalyq Úlken teatrynyń Bethoven zalynda ótti.
2015 jyly Astana ákimi Ádilbek Jaqsybekovtyń qaýlysymen jáne qalalyq máslıhat sheshimi boıynsha Astana qalasyndaǵy Levon Mırzoıan atyndaǵy kóshe ózgertilip oǵan akademık Qanysh Sátpaevtyń aty berildi.
2016 jyly Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Kýba Respýblıkasyna resmı saparmen bardy. Sapar barysynda Qazaqstan Prezıdenti Kýba Memlekettik keńesiniń jáne Mınıstrler keńesiniń Tóraǵasy Raýl Kastromen kezdesti.
2016 jyly Vashıngtondaǵy ıAdrolyq qaýipsizdik sammıti aıasynda Qazaqstan, Ulybrıtanııa, Vengrııa, Germanııa, Iordanııa, Ispanııa, Kanada, Qytaı, Norvegııa, BAÁ, AQSh, Fılıppın, Fınlıandııa, Frantsııa, Chehııa, Shvetsııa, Ońtústik Koreıa jáne Japonııa MAGATE-niń Qazaqstandaǵy Tómen baıytylǵan banki jóninde birlesken málimdeme qabyldady.
2016 jyly Astana qalasynyń mańyndaǵy Qaraótkel kenti ózin-ózi basqaratyn eldi meken statýsyn aldy. Qaraótkel turǵyndary ózderiniń esep-shotyn ashyp, belsendi túrde óz qazynalaryn toltyra bastady. Jınaqtalǵan qarjy qaıda jumsalatynyn olar ózderi aqyldasa otyryp sheshedi.
1958 jyly AQSh prezıdenti Dýaıt Devıd Eızenhaýer NASA qurý týraly zań jobasyn usyndy.
1966 jyly keńestik «Lýna-10» atty spýtnıgi alǵash ret Aıǵa qondy.
1991 jyly Eýropadaǵy qaýipsizdik pen yntymaqtastyq jónindegi keńesine qatysýshy-elder parlamentshileriniń Madrıdtegi kezdesýi barysynda EQYK Parlamenttik Assambleıasyn (qazirgi EQYU-nyń Parlamenttik Assambleıasy) qurý týraly sheshim qabyldandy. Assambleıanyń quryltaıshy sessııasy 1992 jylǵy shildeniń 3-5-i aralyǵynda Býdapeshtte ótti.
ESІMDER
140 jyl buryn (1878-1944) dombyrashy, kúı oryndaýshy QURAQULY Dosjan dúnıege keldi. Qyzylorda oblysynyń týmasy. «Kókek toǵaıy», «Bátı qyz», «Buqtym-buqtym», «Jetim qyz», «Terisqaqpaı», «Abylaı han», «Kerbez tóre», «Qara jorǵa» kúıleriniń avtory. 1964 jyly folklorshy M.Baıdildaev Dosjan Quraqulynyń 32 kúıin magnıtofonǵa jazyp aldy. 1978 jyly Dosjannyń kúıleri S.Ysqaqovtyń oryndaýynda jeke kúıtabaq bolyp shyǵaryldy.
98 jyl buryn (1920-2007) Ekinshi dúnıejúzilik soǵysynyń ardageri, bilikti ustaz KÝBRAKOV Grıgorıı Maksımovıch dúnıege keldi.
Soltústik Qazaqstan oblysynyń Lenın aýdanynda týǵan. Petropavl medıtsınalyq tehnıkýmyn, Petropavl pedagogıka ınstıtýtyn bitirgen.
1939-1954 jyldary Soltústik Qazaqstan oblysynda jaýapty qyzmetterde bolǵan. 1954-1960 jyldary - Mamlıýt aýdanynda mektep dırektory. 1960-1963 jyldary - Býlaev aýdandyq halyq aǵartý bóliminiń meńgerýshisi, Býlaev orta mektebiniń dırektory. 1963-1988 jyldary - Mamlıýt sanatorııalyq mektep-ınternattyń dırektory. 1988-1991 jyldary Petropavl pedagogıka ınstıtýtynda pedagogıka kafedrasynyń oqytýshysy, zerthana meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan.
I dárejeli Otan soǵysy ordeni, Eńbek Qyzyl Tý jáne 2 ret Qyzyl Juldyz ordenderimen marapattalǵan.
77 jyl buryn (1941) ónertanýshy, synshy, professor, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri ARAVIN ıÝrıı Petrovıch dúnıege keldi. Tver qalasynda (Reseı) týǵan. Qazaqstan Respýblıkasy Kompozıtorlar odaǵy basqarmasynyń múshesi,Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Adam quqyǵy jónindegi komıssııasynyń múshesi, «Altyn-Juldyz» teleradıo baǵdarlamalary respýblıkalyq baıqaýynyń laýreaty. Novosibir konservatorııasy tarıhı - teoretıkalyq fakýltetin, Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konservatorııasynyń aspırantýrasyn (ǵylymı jetekshisi - professor B.G.Erzakovıch) bitirgen. Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konservatorııasynda, qazaqtyń memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtynda mýzykalyq - tarıhı jáne teorııalyq pánderden dáris bergen. Pedagogıkalyq qyzmetin ǵylymı - zertteý jáne mýzykalyq - aǵartý jumystarymen baılanystyrǵan. Ol halyqtyq - kásibı kompozıtor -kúıshilerdiń ómiri men tvorchestvosyna, sımfonızmniń ándik bastaýlary máseleleri, Qazaqstan kompozıtorlarynyń sımfonııalyq mýzykasyndaǵy mýzykalyq beınelerdiń janrlyq jınaǵy men baǵdarlamalylyǵyna qatysty máselelerdi kóterdi. Onyń mýzykatanýlyq qyzmetin, ǵylymı jáne tvorchestvolyq kóp qyrly izdenisin konferentsııalarda jasaǵan baıandamalary men habarlamalary, radıo men telearnadan bergen habarlary, fılarmonııadaǵy dárister tsıkly, merzimdi basylymdarda jarııalanǵan. «Dybystar mýzeıi», «Qazaq mýzykasynyń kishi antologııasy» sııaqty tanymal telehabarlardyń jáne «Totem» radıosyndaǵy «Dala shoqjuldyzy» avtorlyq tsıkldyq habarlardyń avtory. «Qazaqstan» telearnasyndaǵy onyń qazaqtyń halyqtyq mýzykasy týraly habary qazaqstandyq telekórermenderdiń eń súıikti habary bolyp tabylady. «Abaı jadyna arnalǵan lırıkalyq poema», «Qazaqstannyń sımfonııalyq poemalarynyń taqyryby máselesi týraly», «Halyq qaћarmandary týraly úsh poema», «Muqan Tólebaevtyń «Qazaqstan» poemasy», «Qazirgi zamanǵy uıǵyr sımfonııasynyń bastama kózderi», «Ándik sımfonızm tarıhyna», «Dala shoqjuldyzy: qazaq mýzykasy týraly ocherkter men etıýdter» taǵy basqa shyǵarmalary qazaqtyń ónertanýyna qosylǵan ólsheýsiz úles bolyp tabylady. 100-den astam jarııalanymdardyń avtory.
«Parasat» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
70 jyl buryn (1948) rejısser, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri TÁÝEKEL Slambek Tileýǵabyluly dúnıege keldi.
Pavlodar oblysynda týǵan. Búkilodaqtyq kınematografııa ınstıtýtyn bitirgen. Eńbek jolyn «Qazaqfılm» kınostýdııasy mýltıplıkatsııalyq birlestiginiń dırektory bolyp bastaǵan. 1973-1974 jyldary - Qazaq KSR Memlekettik kıno komıtetiniń bólim meńgerýshisi. 1974-1990 jyldary - «Qazaqfılm» kınostýdııasy dırektorynyń orynbasary, birinshi orynbasary, dırektory, Qazaq KSR Memlekettik kınematografııa jónindegi komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1990-1993 jyldary shyǵarmashylyq jumysta bolǵan. 1993-1999 jyldary - «Qazaqkınofest» aktsıonerlik qoǵamynyń teń tóraǵasy. 1999-2001 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik mádenıet jáne ónerdi qoldaý qorynyń atqarýshy dırektory. 2001-2004 jyldary - «Qazaqstan teledıdary jáne radıosy» Respýblıkalyq korporatsııasy» jabyq aktsıonerlik qoǵamynyń bas prodıýseri, basqarma tóraǵasynyń birinshi orynbasary. 2004-2005 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet, aqparat jáne sport mınıstrligi Aqparat jáne muraǵat komıtetiniń tóraǵasy qyzmetin atqarǵan. Qazirgi qyzmetinde 2006 jyldan Sh.Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» AQ bas redaktory. «Armysyń, Naýryz!», «Bizdiń kıiz úı», «Terrordyń qanquıly izderi», «Asanáli», «Sátbaev» jáne basqa da derekti fılmderdiń, «Batyr Baıan», «Bir bala» kórkem fılmderiniń rejısseri.
«Qurmet belgisi» ordenimen marapattalǵan.
69 jyl buryn (1949) sport sheberi, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy PRIHODЬKO Vladımır Petrovıch dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Ol Barselona, Atlanta, Sıdneıde ótken Olımpıada oıyndarynda tóreshi bolǵan.
46 jyl buryn (1972) Qostanaı oblystyq sotynyń tóraǵasy MERǴALIEV Aslambek Amangeldiuly dúnıege kelgen.
Ol Pavlodar oblysynda týǵan. 1999 jyly zańger mamandyǵy boıynsha Ystambul memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek joly: 2001-2003 j.j. - Pavlodar oblystyq sotynyń bas mamany; 2003-2007 j.j. - Pavlodar qalalyq sotynyń sýdıasy; 2007-2008 j.j. - Pavlodar oblysy Ekibastuz qalasynyń mamandandyrylǵan ákimshilik sotynyń tóraǵasy; 2008-2012 j.j. - Pavlodar oblysy Ekibastuz qalalyq sotynyń tóraǵasy; 2012 -2014 j.j. - Pavlodar qalalyq №2 sotynyń tóraǵasy; 2014 jyldyń 17 maýsymynan 2015 jyldyń 18 jeltoqsanyna deıin - Soltústik Qazaqstan oblystyq sotynyń qylmystyq ister boıynsha apellıatsııalyq sot alqasynyń tóraǵasy qyzmetin atqarǵan.
Qazirgi laýazymyn 2015 jylǵy jeltoqsannan beri atqaryp keledi.
40 jyl buryn (1977) Qazaqstan Respýblıkasynyń densaýlyq saqtaý vıtse-mınıstri TsOI Alekseı Vladımırovıch dúnıege kelgen.
Ol Shymkent qalasynda dúnıege kelgen. Ońtústik Qazaqstan memlekettik medıtsına akademııasyn (2001), «Dáneker» halyqaralyq quqyq jáne halyqaralyq bıznes ınstıtýtyn (2007), Sels College (London), Qazaq memlekettik medıtsına akademııasynyń aspırantýrasyn, Reseı Federatsııasy Prezıdentiniń janyndaǵy Reseı halyq sharýashylyǵy jáne memlekettik qyzmet akademııasynyń korporatıvtik basqarý joǵary mektebin jáne Halyqaralyq bıznes akademııasyn bitirdi.
Eńbek joly: Qalpyna keltirý hırýrgııasy jáne transplantologııa ortalyǵynyń hırýrg-endoskopısti, QR DSM «Ulttyq ǵylymı medıtsınalyq ortalyq» RMK Іshki medıtsına ortalyǵynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri (2001-2007); «Eýrazııa respıratorlyq qoǵamy» QB Bas hatshysy, QR Prezıdenti Іs basqarmasynyń «Qazirgi zamanǵy medıtsınalyq tehnologııalardy engizý ortalyǵy» RMK dırektory (2007 jyldan bastap); «QR Prezıdenti Іs basqarmasynyń medıtsınalyq ortalyǵy» MM bastyǵy (2010-2011); Astana qalasy ákimdiginiń «№ 1 qalalyq aýrýhanasy» ShJQ MKK bas dárigeri (2011-2014); Qazaqstan Respýblıkasynyń Densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik damý vıtse-mınıstri (2014-2017).
Qazirgi laýazymyn 2017 jylǵy aqpannan beri atqaryp keledi.