2 qyrkúıek. Týǵan kún ıeleri
ESІMDER
112 jyl buryn (1906-1997) geolog-marksheıder, geomehanıkterdiń qazaqstandyq mektebiniń negizin salýshy jáne uıymdastyrýshy, geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń joktory, KSR Ǵylym akademııasynyń akademıgi, Qazaq KSR ǵylymyna eńbek sińirgen qaıratker ál-MAShANI Aqjan Jaqsybekuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysy Qarqaraly aýdany Nurken aýylynda týǵan. Qazaqstanda geomehanıkanyń negizin salýshy, mektebin qurýshy; jazýshy. Qazaq taý-ken metallýrgııa ınstıtýty (qazirgi QazUTÝ) bitirgen (1939). KSRO UA Qazaqstan bólimshesinde (1939-1943), Geologııa ǵylymdary ınstıtýty (1943 - 1946), Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýty (qazirgi QazUPÝ) (1946 - 1950), Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýty (qazirgi QazUTÝ) (1950 - 1988) ǵylymı-zertteý jáne pedagogıkalyq jumystarmen aınalysty. Negizgi ǵylymı baǵyty geomehanıkanyń qurylymy - krıstaldyq zańdylyqtardy zertteýge arnalǵan. Ol geometrııa, optıka, mehanıka, hımııa, geohımııa, krıstaldyq hımııa, geografııa, geologııa, tehnologııa tárizdi pánderdiń sabaqtastyǵyn anyqtaý kezinde birtutas geomehanıka zańdylyǵyn ashyp, qaǵıdasyn tujyrymdady. Sóıtip, óz aldyna derbes ǵylym salasynyń ortaq ózegin izdeý barysynda Eıler teorııasy jańǵyrtatyn jańalyq jasady.
Sonymen qatar qazaq ádebıetiniń ǵylymı-kópshilik, fantastıka janrlaryna da úles qosty. Onyń "Jer astyna saıahat" atty kitaby kóptegen oqyrmandardyń geolog, taý-ken mamandyqtaryna degen qyzyǵýshylyǵyn oıatty. Ábý Nasr ál-Farabıdiń Damaskidegi (Sırııa) Bab as-Saǵır qorymynan qabirin taýyp, qulpytas ornatýǵa at salysqan. Ol ál-Farabı murasyn ıslam dinimen jáne qazaq halqynyń ulttyq dúnıetanymymen sabaqtastyra zertteý nátıjesinde farabıtanýdyń negizin salýshylardyń biri retinde de keńinen tanyldy. "Ál-Farabı" tarıhı romanynda onyń kórkem beınesin somdady, al "ál-Farabı jáne Abaı" eńbeginde eki ǵulama arasyndaǵy ǵylymı jáne rýhanı baılanystar máselesin zerdeledi. Túrki tildes halyqtardyń mádenı muralaryn, ǵylym tarıhyn, ıslam ǵylymyn zertteýde de kóp ter tókken. 1984 jyly Kýveıtte shyǵatyn "ál-Harab" merzimdik basylymynda "ál-Mashanı" búrkenshik atymen óziniń zertteýlerin jarııalady. Ol 350-den astam ǵylymı eńbek, onyń ishinde 9 monografııa jazǵan. Lenın, Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan. Q.Sátbaev atyndaǵy QazUTÝ Jaratylystaný ınstıtýtyna ál-Mashanı aty berilgen, ýnıversıtette ál-Mashanı muralaryn zertteıtin ortalyq jáne ǵalymnyń esimi berilgen aýdıtorııa bar.
86 jyl buryn (1932-2009) KSRO halyq ártisi, Qazaqstannyń halyq ártisi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri, Qaraqalpaqstannyń halyq ártisi, KSRO jáne Qazaqstannyń Memlekettik syılyqtarynyń laýreaty, «Halyq qaharmany» MÁMBETOV Ázirbaıjan Mádıuly dúnıege keldi.
Reseıdiń Volgograd oblysynda dúnıege kelgen Á. Mámbetov Almaty horeografııa ýchılışesinde, A. Lýnacharskıı atyndaǵy Memlekettik teatr óneri ınstıtýtynda bilim aldy. Instıtýt bitirgennen keıin M.Áýezov atyndaǵy Qazaq drama teatrynda, «Mosfılm» kınostýdııasynda, Qazaq KSR Memlekettik kıno komıtetinde, «Qazaqfılm» kınostýdııasynda, Almaty teatr jáne kórkemóner ınstıtýtynda jemisti eńbek etti.
Instıtýtty bitirgen soń M. Áýezov atyndaǵy Qazaq akademııalyq drama teatrynyń rejısseri, 1965 jyly bas rejısseri qyzmetterin atqardy. 1976 jyly KSRO halyq ártisi ataǵyna ıe boldy. Bunyń aldynda ǵana oǵan KSRO jáne Qazaq SSR-iniń memlekettik syılyǵy berilgen bolatyn.
Ázirbaıjan Mádıuly óziniń rejısserlik eńbek jolyn 1957 jyly Qazaqtyń memlekettik akademııalyq drama teatrynda Sh. Husaıynovtyń «Ertis jaǵasynda» atty pesasyn qoıýmen bastaǵan. Osy óner ordasynda júrip Á. Mámbetov Q. Muhamedjanovtyń «Bóltirik bórik astynda», M. Áýezovtyń «Aıman-Sholpan», Q. Baıseıitov pen Q. Shańǵytbaevtyń «Beý, qyzdar-aı», Lope de Veganyń «Qyzǵanyshtan mahabbat» sekildi kóptegen pesalaryn qoıý arqyly komedııa janrynda darynyn ushtaı tústi.
1970-1980 jyldary Á. Mámbetov ómiriniń eń belesti sátteri boldy. Ol teatrdan kıno salasyna ketip, ózin kıno salasynda synap kórdi. Osy jyldar kezeńinde keıinnen kórermenniń júregine jol tartyp, qazaq kınematografııa salasynyń altyn qorynan ózindik oryn alǵan «Jaýshy», «Qan men ter» fılmderi jaryq kórdi. Budan keıingi jyldary Á. Mámbetov teatrǵa kórkemdik jetekshi retinde shaqyrylady. 1989 jyly KSRO Joǵarǵy keńesiniń depýtaty bolyp saılandy.
1999 jyly Memleket basshysynyń qabyldaýynda bolǵan Ázirbaıjan Mádıuly Elbasynyń «elorda teatryna basshylyq jasańyz» degen usynysyn qabyl alyp, Astanaǵa kelgen bolatyn. Ol elordada Qalıbek Qýanyshbaev atyndaǵy Qazaq memlekettik mýzyka-dramalyq teatrdy basqardy. Onyń aldynda teatrdy jańa sapaly deńgeıge kóterýdiń úlken mindeti turǵan bolatyn.
Astana teatrynyń sahnasynda qoıylǵan «Qarakóz», «Qozy Kórpesh-Baıan sulý», «Ǵasyrdan da uzaq kún», «Ana - Jer-Ana» syndy taǵy da basqa kóptegen qoıylymdardy sahnalady. Á.Mámbetov «Otan», «Eńbek Qyzyl Tý», «Halyqtar dostyǵy» orden- medaldarymen marapattalǵan. «Halyq qaharmany» qurmetti ataǵy berilgen. KSRO jáne Qazaqstannyń memlekettik syılyǵynyń laýreaty, KSRO jáne Qazaqstannyń halyq ártisi atanǵan. Astana qalasynyń qurmetti azamaty.
81 jyl buryn (1937-1993) opera ánshisi (barıton), Qazaqstannyń halyq ártisi, M.Glınka atyndaǵy Búkilodaqtyq ánshiler baıqaýynyń laýreaty MUSABAEV Murat Hasenulydúnıege keldi.
Qaraǵandy qalasynda týǵan. Almaty memlekettik konservatorııasynyń vokaldyq fakýltetin (professor B.Jylysbaevtyń klasynda) bitirgen. 1962 jyldan Abaı atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynyń ánshisi. 1964 jyldan Almaty memlekettik konservatorııasynda pedagogtik jumysta (1979 jyldan - dotsent) boldy. Negizgi partııalary: Tarǵyn, Semen (E.Brýsılovskııdiń «Er Tarǵyn» jáne «Dýdaraı» operasynda), Janbota (M. Tólebaevtyń «Birjan-Sara» operasynda), Abaı (A.Jubanov pen L.Hamıdıdiń «Abaı» operasy). Onyń repertýarynda - qazaq, orys jáne shetel kompozıtorlarynyń ánderi men romanstary.
«Qurmet belgisi» ordenimen, mejaldarmen jáne Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
43 jyl buryn (1975) QR Prezıdenti Ákimshiliginiń memlekettik ınspektory BÓLEKBAEV Ermaǵanbet Qabdollauly dúnıege kelgen.
Ol Qaraǵandy oblysynda týǵan. Evneı Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin, L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek joly: «Qazkommertsbank» Ashyq aktsıonerlik qoǵamy fılıalynyń jobalar men saýdany qarjylandyrý bóliminiń ekonomısi, Astana qalasyndaǵy «Bıznes-Aqparat» aqparattyq-kommertsııalyq ortalyǵy ókildiginiń dırektory (1996-1998); Qazaqstan Respýblıkasy Indýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń saýda qyzmetin retteý departamentiniń eksporttyq baqylaý jáne eksport pen ımportty lıtsenzııalaý basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, bólim bastyǵy, bas mamany (1998-2003); Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senaty depýtatynyń kómekshisi, Pavlodar oblysy ákiminiń kómekshisi (2003-2005); Pavlodar oblysy ákimi apparaty jetekshisiniń orynbasary (2006); Pavlodar qalasy ákiminiń apparat jetekshisi, Pavlodar oblysy Pavlodar aýdanynyń ákimi (2006-2008); Pavlodar oblystyq kásipkerlik jáne ónerkásip basqarmasynyń bastyǵy (2008-2009); Memlekettik qyzmet ister agenttiginiń Qaraǵandy oblysy boıynsha basqarmasynyń bastyǵy, tártiptik keńesiniń tóraǵasy (2009-2011); Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik qyzmet isteri jónindegi agenttiginiń Ońtústik Qazaqstan oblysy boıynsha basqarmasynyń bastyǵy, Tártiptik keńestiń tóraǵasy (2011-2013); Astana qalasy Saryarqa aýdanynyń ákimi (2013-2015); Astana qalasy Almaty aýdanynyń ákimi (2015-2018).
Qazirgi laýazymyn atqarýǵa 2018 jylǵy aqpanda kiristi.