2 qazan. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
2 qazan. BEISENBІ
Gvıneıa Respýblıkasynyń Memlekettik meıramy - Táýelsizdik kúni (1958). Gvıneıa - Batys Afrıkada ornalasqan memleket. Soltústiginde Gvıneıa-Bısaý, Senegal jáne Malımen, shyǵysynda jáne ońtústik-shyǵysynda Kot-d'Ivýarmen, ońtústiginde Lıberııa, Serra-Leonmen, batysynda Atlant muhıtymen shektesedi. Astanasy - Konakrı qalasy. Resmı tili - frantsýz tili. Aqsha birligi - sılı. Eldi prezıdent basqarady. Zań shyǵarýshy organy bir palataly parlament.
Qazaqstan Respýblıkasy men Gvıneıa Respýblıkasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy maýsymnyń 6-synda ornatyldy.
Búkilálemdik aýyl sharýashylyǵy janýarlarynyń kúni.
Bul mereke 70 jyldan asa ýaqyttan beri atalyp keledi. Kóptegen elderde tabıǵat qorǵaý uıymdarynyń bastamasymen úı janýarlaryna qamqorlyqpen qaraý máselesine baılanysty kóptegen zańdar qabyldandy. Sodan beri órkenıetti elderde úı janýarlary otbasy múshesi retinde esepteledi. Olar da jaqsy tamaq iship, medıtsınalyq kómekke quqyǵy, tipti meıramdary bar.
ESTE QALAR OQIǴALAR
2 3 jyl buryn (1991) ǵaryshqa ushpaı turyp-aq Keńes Odaǵynyń Batyry atanǵan jerlesimiz, tuńǵysh qazaq ǵaryshkeri Toqtar Áýbákirov KSRO ǵaryshker-ushqyshy Aleksandr Volkov, Avstrııa Respýblıkasynyń azamaty Frants Fıbek úsheýi «Soıýz TM-13» ǵarysh kemesimen ǵaryshqa attandy. Sonymen qatar osy kúni Elbasy N.Nazarbaev Baıqońyr ǵarysh aılaǵynan respýblıkanyń Ulttyq aeroǵaryshtyq agenttigin qurý týraly jarııa etti.
2 1 jyl buryn (1993) Almatyda «Qazaqstan halyqtarynyń birligi» odaǵynyń 1-shi sezi ótti.
7 3 jyl buryn (1941) Máskeýdi jaýlaýǵa arnalǵan gıtlerlik jospar - «Taıfýn» operatsııasy bastaldy. Gıtler áskerlerine «úsh jarym aıda, qys túspeı jatyp, jaýdy jeńemiz. Barlyq daıyndyq aıaqtaldy. Búgin bul jyldyń eń sheshýshi soǵysy bolady» dep habarlaǵan bolatyn. Eki aıdan soń Máskeý túbinde keńes áskerleriniń qarsy shabýylyna ushyraǵan ol, endi Máskeýdi joıýdy emes, óz armııasyn aman alyp qalýdy oılady. 5 8 jyl buryn (1956) Nıý-Iorkte ótken kórmede alǵashqy atom saǵaty kórsetildi.
3 4 jyl buryn (1980) Tselınograd qalasynda tyń jáne tyńaıǵan jerdiń 25 jyldyǵyna oraı (qazirgi Astana) Qazirgi zamanǵy óner murajaıy ashyldy. Alǵashqy 500 shyǵarmalar toptamasyn Almaty qalasynda ótken «Jer jáne adam» atty Búkilodaqtyq kórme syıǵa tartty. Búgingi tańda, murajaıda Qazaqstan, Reseı jáne TMD elderi sheberleriniń 3 000-nan astam óner týyndylary bar.
1 4 jyl buryn (2000) «Ames Laboratory» atty amerıkandyq úkimettik uıymnyń ǵalymdary qattylyǵy almastan ǵana tómen jańa óte qatty materıaldy jasap shyǵardy.
5 jyl buryn (2009) Qazaqstan ashyq daýys berý jolymen 2 jyl merzimge Standarttaý jónindegi halyqaralyq keńeske saılandy.
Qazaqstannyń kandıdatýrasy ISO Keńesine AQSh, Japonııa, Izraıl, Avstrııa, Polsha, Ońtústik Afrıka Respýblıkasy jáne taǵy basqa elderdiń attarynan usynyldy. «ISO Keńesiniń jumysyna atsalysý bizdiń elimizge jáne ortalyqazııalyq óńirdiń barlyq eline halyqaralyq standarttaý salasyndaǵy strategııalardy taldaýǵa jáne qalyptastyrýǵa, jahandyq máselelerdi sheshýge qatysty óz ıdeıalaryn usynýǵa múmkindik beredi».
Uıym 700-den astam halyqaralyq uıymmen yntymaqtastyqta jáne álemniń 162 eliniń basyn qosyp otyr. Al ISO Keńesine 18 el kiredi.
ESІMDER
9 1 jyl buryn (1923-1986) jazýshy, qazaq ádebıetinde shyrǵalań oqıǵaly detektıv janrynyń negizin qalaýshy, Uly Otan soǵysynyń ardageri TOQAEV Kemel dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1948-1984 jyldary Jambyl oblystyq gazetinde qyzmetker, «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash»), «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetterinde jaýapty hatshy, «Qazaqstan pıoneri» (qazirgi «Ulan») gazetinde redaktor, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi vedomstvolarynyń bas redaktory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi qyzmetterin atqarǵan. Soǵys taqyryby men qazaqtyń quqyq qorǵaý organdary qyzmetkerleri ómirine arnalǵan «Tasqyn», «Bolashaq týraly oılar», «Kómeski iz», «Túnde atylǵan oq», «Tańbaly altyn», «Juldyzdy joryq» atty povester jınaqtary, «Sońǵy soqqy», «Soldat soǵysqa ketti», «Uıasynan bezgen qus» romandary jaryq kórgen. Sonymen qatar «Qys qarlyǵashy», «Arnaýly tapsyrma», «Sarǵabanda bolǵan oqıǵa», «Shoq Juldyz» shyǵarmalarynyń avtory. Toqaev - detektıv janrynda «Qyzyl komıssar», «Qylmysker kim?», «Sıqyrly syrlar» atty pesalar jazǵan. Birqatar shyǵarmalary shetel tilderine aýdarylǵan.
1-, 2-dárejeli «Otan soǵysy» ordenderimen, birneshe medaldarmen marapattalǵan.
6 6 jyl buryn (1948) akter, rejısser, professor, Qazaqstannyń halyq ártisi JAMANQULOV Tuńǵyshbaı Qadyruly (ál-Tarazı) dúnıege keldi.
Jambyl oblysynyń Baızaq aýdanynda týǵan. Almaty óner ınstıtýtynyń (qazirgi T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasy) akterlik fakýltetin bitirgen. Akterlik óner jolyn stýdenttik kezinen Qazaq drama teatrynda bastady. 1993-2001 jyldary osy teatrdyń dırektory ári kórkemdik keńesiniń tóraǵasy boldy. Qazaq drama teatry sahnasynda Beısenbaı (Q.Muqashev «Dala dastany»), Arystan (Q.Muhamedjanov «Bóltirik bórik astynda»), Baqtyǵul (Q.Ysqaqov «Tańǵy jańǵyryq»), Myrzahmet (T.Ahtanov «Joǵalǵan dos»), Demesin (D.Isabekov «Kishkentaı aýyl»), Kótibar, Syrym (M.Áýezov «Aıman-Sholpan», «Qaragóz»), Jalmuhan (Ǵ.Músirepov «Aqan Seri -Aqtoqty»), Abylaı han (Á.Kekilbaev «Abylaı han», M.Baıserkenov «Abylaıdyń aqyrǵy kúnderi»), Ábýtálip (Sh.Aıtmatov «Ǵasyrdan da uzaq kún») rólderin somdady. Bul rólderde ulttyq jáne álemdik teatr mektepteriniń dástúrin tereń meńgergen, dıapazony keń akter ekenin tanytty. Elimizdiń kıno óneriniń damýyna da eleýli úles qosyp, Chekıst («Otqa oranǵan Oral»), Táńirbergen («Qan men ter»), Ábilqaıyr («Jaýshy»), Orazmergen («Aqyrǵy amanat»), Bolat («Tarǵyl qaýyn»), Ázimhan («Qaraly sulý»), Qaıyrhan («Otyrardyń kúıreýi»), Qunanbaı («Jas Abaı») beınelerin ózine tán erekshe sheberlikpen somdap shyqty. «Otyrardyń kúıreýi» fılmindegi Qaıyrhan róli úshin Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń laýreaty atandy. Rejısser retinde K.Gotstsıdiń «Týrandot hanshaıym», M.Ǵaparovtyń «Tuzdy shól», Q.Shahımardannyń «Tomırıs» pesalaryn sahnaǵa shyǵaryp, búgingi zamannyń otandyq teatr óneriniń deńgeıin kóterýge úles qosty. Ol 1974 jyldan pedagogıkalyq qyzmetpen shuǵyldanyp, Qazaq drama teatry janyndaǵy stýdııada, Almaty memlekettik ýnıversıtetinde dáris oqydy. 1979 jyldan Qazaq ulttyq óner akademııasynda akterlik sheberlik boıynsha sabaq berip, jeke kýrs júrgizedi.
70 jyl buryn (1944) basketbolshy, KSRO-nyń eńbek sińirgen sport sheberi JARMUHAMEDOV Áljan Músirbekuly dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynda týǵan.1970-1974 jáne 1976-1980 jyldar aralyǵynda KSRO-nyń, 1972 jyly Mıýnhendegi (Germanııa), 1980 jyly Máskeýdegi (Reseı) Olımpıadalyq oıyndarynyń, 1967, 1971 jáne 1979 jyldary Eýropanyń chempıony.
«Qurmet belgisi» ordenimen marapattalǵan.
8 8 jyl buryn (1926-1983) kınorejısser, Qazaq KSR-iniń eńbek sińirgen óner qaıratkeri QARSAQBAEV Abdolla dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Jambyl aýdanynda týǵan. Máskeý qalasyndaǵy memlekettik kınematografııa ınstıtýtyn bitirgen. 1947-1983 jyldary «Qazaqfılm» stýdııasynda rejısser bolyp «Ana men bala», «Eger bizdiń bárimiz de...», «Qanatty syılyq», «Botagóz» atty kórkem fılmderdi qoıýǵa qatysty. Tarıhı taqyrypqa «Qıly kezeń», «Daladaǵy qýǵyn» sekildi fılmderdi, «Meniń atym Qoja», «Balalyq shaqqa saıahat», «Meniń aǵam», «Qataryńnan qalma», «Oý, kovboılar», «Alty jasar Alpamys», «Balalyq shaqtyń kermek dámi» kórkem fılmderin, sonymen qatar «Qazaq halqynyń qolóneri», «Torǵaı sheti», «Cherkassk qorǵany», «Aqtóbe», t.b. derekti fılmder qoıǵan.
6 8 jyl buryn (1946-2003) aqyn, aýdarmashy STEPANOVA Lıdııa dúnıege keldi.
Reseıdiń Lenıngrad oblysynda týǵan. M.Gorkıı atyndaǵy Ádebıet ınstıtýtyn bitirgen. 1978 jyldan bastap «Jalyn» baspasynyń redaktsııa meńgerýshisi bolǵan. Ol qazaq aqyny T.Ábdirahmanovanyń, nemis aqyndary N.Pfefferdiń, G.Genkeniń óleńderin aýdaryp, jeke kitap etip shyǵarǵan. Sonymen qatar B.Nurjekeevtiń «Kútýmen ótken ǵumyr» atty romanyn orys tiline aýdarǵan.
5 8 jyl buryn (1956-2000) aqyn, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi BAIMUQANQYZY Botagóz dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysynyń Baıǵanın aýdanynda týǵan. Oral qalasyndaǵy A.Pýshkın atyndaǵy pedagogıkalyq ınstıtýtty bitirgen. Aqynnyń shyǵarmalary oblystyq, respýblıkalyq basylymdarda jarııalanyp turady. «Bes qońyraý», «Máńgi kóktem», «Nazdáýren», «Ǵumyr Darııa» atty jyr jınaqtary jaryq kórgen.
6 3 jyl buryn (1951) tanymal aǵylshyn ánshisi, kompozıtor STING (shyn aty-jóni Gordon Mettıý) dúnıege keldi.
9 4 jyl buryn (1920-1982) Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi, kontsertmeıster, skrıpkashy, pedagog KOGANIosıf Bentsınovıch dúnıege keldi.
Moldovanyń Kıshınev qalasynda týǵan. Kıshınevtiń «ÝNRıA» jeke menshik konservatorııasyn jáne Almaty konservatorııasyn (qazirgi Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasy) bitirgen.
1940-1942 jyldary Moldavan fılarmonııasynyń sımfonııalyq orkestiriniń skrıpkashysy jáne kontsertmeısteri qyzmetin atqardy. 1942 jyldan Qazaq fılarmonııasynyń solısi. 1954-1982 jyldary Almaty konservatorııasynda ustazdyq (1967 jyldan dotsent) etti. Ol Qazaqstannyń skrıpka oınaý mektebiniń qalyptasýyna, mýzykataný salasyna eleýli úles qosty. Onyń «Qazaqstannyń mýzyka óneri», «Qazaqstan skrıpka óneriniń damýy», «Qazaq mýzykasy taqyrybyna arnalǵan skrıpkalyq pesalar jınaǵy», t.b. eńbekteri bar. Sondaı-aq, skrıpkashy retinde jeke baǵdarlamamen kontsertter berdi. 1936 jyly Máskeýde ótken Qazaq ádebıeti men óneriniń onkúndigine qatysty. Gastroldik saparmen elimizdiń kóptegen qalalarynda boldy.
16 2 jyl buryn (1852-1916) aǵylshyn hımıgi, Nobel syılyǵynyń laýreaty Ýılıam RAMZAI dúnıege keldi.
14 5 jyl buryn (1869-1948) Úndistan ult-azattyq qozǵalysy basshylarynyń biri jáne ıdeology Mohandas Karamchand GANDI (Mahatma GANDI) dúnıege keldi.
100 jyl buryn (1914-1983) Búkilodaqtyq radıonyń dıktory, KSRO halyq ártisi LEVITAN ıÝrıı Borısovıchdúnıege keldi.
6 1 jyl buryn (1953) Serra-Leone prezıdenti Ernest Baı KOROMA dúnıege keldi.
5 9 jyl buryn (1955) keskindemeshi, Qazakstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri, (1990) Qyrǵyzstannyń jáne Reseı (2001) kórkemsýret akademııasynyń tolyq múshesi TÓLEPBAI Erbolat dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynyń burynǵy Lenger aýdanyndaǵy Qasqasý aýylynda týǵan. 1973 jyly Qazaq ulttyq pedagogıka ınstıtýtynyń kórkem-grafıkalyq fakýltetin bitirdi. "Mańǵystaý kúndeligi" (1978), "Sýretshiniń jastyq shaǵy" (1980), "Sanagúl", "Jazǵy jaılaýdan oralýy (ekeýi de 1981), 1941 jyldyń habary", "Túrksib" (ekeýi de 1982), "Jazýshy Sh.Aıtmatov" (1983), "Súgir" (1986), "Dúısen jáne Marııa", "Jibek joly", "Ekeýi" (1990) t.b. keskindemelik eńbekteri ótken ómir men búgingi kúnniń rýhanı ózara baılanysyn ǵajaıyp ulttyk dúnıetanym turǵysynan tanytady. 1974 jyldan burynǵy Keńes odaǵy jáne halyqaralyq kórmelerge, sonyń qatarynda AQSh, Belgııa, Germanııa, Italııa, Qytaı, Úndistan, Frantsııa t.b. elderde úıymdastyrylǵan kórmelerge óz kartınalarymen udaıy qatysyp keledi. Keskindemeshiniń týyndylary Qazaqstan Memlekettik óner murajaıynda jáne Reseı murajaılarynda, TMD, Azııa, Amerıka men Eýropadaǵy jeke menshik kollektsııalar qorynda saqtaýly. Qazaqstan Komsomoly syılyǵynyń laýreaty (1987), Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń ıegeri (2004).
6 4 jyl buryn (1950) QR Parlamenti Senatynyń depýtaty, Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń hatshysy ASTAEV Ertarǵyn Kákimbekuly dúnıege keldi.
Jambyl oblysynan saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty. Almaty oblysynyń Talǵar aýdanynda týǵan. Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn, «Áýlıe-Ata» ýnıversıtetin bitirgen. Ekonomıst, zańger. Jambyl oblysy Taraz qalasynyń, Jambyl aýdanynyń ákimi bolyp qyzmet atqarǵan. Eki medalmen, sonyń ishinde «Eren eńbegi úshin» medalimen marapattalǵan.
5 1 jyl buryn (1963) QR Qarýly kúshteriniń «Ońtústik» aımaqtyq qolbasshylyǵy áskerleri qolbasshysy QOIBAQOV Talǵat Mamyrtaıuly dúnıege keldi.
Jambyl oblysy, Shý aýdany,Tana aýylynda týǵan, general-maıor. (2009). Almaty joǵary jalpy áskerı komandalyq ýchılışesin (1985), QR QK Áskerı akademııasyn (2002), RF Bas shtab Áskerı akademııasyn (2011) bitirgen. Ońtústik áskerler toby 20624 áskerı bólimi barlaý vzvodynyń, Túrkistan ÁO 83328 áskerı bólimi tártip vzvodynyń, Respýblıkalyq Ulannyń rota komandıri, batalon komandıriniń orynbasary, jeke batalon, saltanat batalony, polk komandıri, áskerı qyzmetiniń bastyǵy (1989-2000), motoatqyshtar dıvızııasy komandıriniń orynbasary, jeke gvardııalyq desant-shabýyl brıgadasynyń komandıri, motoatqyshtar dıvızııasynyń komandıri, QR QM ShBK jedel josparlaý departamenti basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, «Astana» óńirlik qolbasshylyǵy áskerı qolbasshysynyń orynbasary - Shtab bastyǵy, «Ońtústik» óńirlik áskerı qolbasshysynyń birinshi orynbasary - shtab bastyǵy, birinshi orynbasary, RF QK Bas shtab akademııasynyń tyńdaýshysy (2000-2001), 2001 jyldyń shildesinen QR QM áskerı daıyndyq jáne áskerı kyzmet departamentiniń bastyǵy.Qazirgi qyzmetinde - 2012 jyldyń aqpan aıynan. ІІ dárejeli «Dańq» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
61 jyl buryn (1953) QR Qarjy mınıstrliginiń memlekettik múlik jáne jekeshelendirý komıtetiniń tóraǵasy ÓTEPOV Edýard Karluly dúnıege keldi.
Kýıbyshev qalasynda týǵan. Máskeý qurysh jáne qorytpalar ınstıtýtyn bitirgen, ınjener-metallýrg, osy ınstıtýttyń aspıranty bolǵan. 1977-1979 jyldary - Qazaq polıtehnıklyq ınstıtýtynyń taǵlymdamashy-zertteýshisi. 1983-1984 jyldary Almaty energetıkalyq ınstıtýtynyń kishi ǵylymı qyzmetkeri. 1984-1991 jyldary - Qazaq KSR ІІM aqparattyq ortalyǵy bastyǵynyń orynbasary. 1991-1993 jyldary - «Dastan» JShQ atqarýshy dırektory. 1993 jyldan - «Qazıntermetall» SEQ bas dırektorynyń orynbasary. 1993-1994 jyldary «Álemsıstem» korporatsııasynyń syrtqy ekonomıkalyq baılanystar jónindegi dırektory, «Álembóbek» IZQ basqarýshysy. 1994-1995 jyldary QR jekeshelendirý memlekettik komıteti tóraǵasynyń birinshi orynbasary. 1997 jyly - QR Qarjy mınıstrliginiń jekeshelendirý departamentiniń dırektory. 1997-1998 jyldary - QR Qarjy mınıstrliginiń memlekettik múlik jáne jekeshelendirý departamenti dırektorynyń birinshi orynbasary. 1998-2000 jyldary - QR Qarjy mınıstrliginiń qazynashylyq departamenti dırektorynyń orynbasary, Qazynashylyq komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 2000 jyldan - QR Qarjy mınıstrliginiń memlekettik múlik jáne jekeshelendirý komıteti tóraǵasynyń birinshi orynbasary. Qazirgi qyzmetinde 2006 jylǵy aqpannan beri.
«»Qurmet» ordenimen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» medalimen, QR Prezıdentiniń alǵyshatymen marapattalǵan.
50 jyl buryn (1964) reseılik teatr jáne kıno akteri SIDIHIN Evgenıı Vladımırovıch dúnıege keldi.