2 qarasha. Týǵan kún ıeleri
ESІMDER
Týyp-ósken jeri – Qostanaı oblysynyń Qostanaı aýdany, Arqaraǵaı aýyly. Osy óńirde, Tobyl ózeniniń jaǵasynan topyraq buıyrǵan. 1850 jyly Orynbor shekara komıssııasynyń qazaq balalary úshin ashqan mektebine oqýǵa túsedi. Mektepti bitirgen soń, Orynbor shekara komıssııasynda áskerı starshına bolyp qyzmet atqaratyn úlken ákesi Balǵoja Jańbyrshyulynyń hatshysy bolady (1857-1859). Orynbor oblystyq basqarmasynda tilmashtyq qyzmet atqarady. 1860 jyly Orynbor bekinisinde (Torǵaı) qazaq balalary úshin mektep ashý tapsyrylady, ári sol mektepke orys tiliniń muǵalimi bolyp belgilinedi.
Tikeleı óziniń aralasýymen halyqtan jınaǵan qarjyǵa mektep úıin jáne ınternat salyp, 1864 jyly 8 qańtarda mekteptiń jańa ǵımaratyn saltanatty túrde ashady. Ustazdyq-aǵartýshylyq qyzmetke qosa Ybyraıǵa basqa da jumystardy atqarý júkteledi. Orynbor general-gýbernatorynyń tikeleı tapsyrmasy boıynsha Torǵaıda tórt ret ýezdik sýdıa bolyp (1868-1874), Torǵaı ýezdik bastyǵynyń aǵa járdemshisi (1876-1879) laýazymyn atqarady. Ybyraı ınspektorlyq qyzmetke kirisken soń oqý-aǵartý jumystaryn odan ári jandandyryp, Elek, Qostanaı, Torǵaı, Yrǵyz ýezderinde bir-birden eki klastyq orys-qazaq mektepterin ashady.
Olardy qajetti kitaptarmen jasaqtaıdy. Ásirese, eldiń kóshpeli ómir saltyn eskerip, Reseıdiń halyq aǵartý júıesine jańa úlgili bilim berý tásilin usynady. Nátıjesinde, 1888 jyly 10 sáýirde Orskide bastaýysh mektepter úshin qazaq jastarynan oqytýshylar daıarlaıtyn muǵalimder mektebi ashylady. Ybyraı munan ári qazaq jastary arasynan ekonomıka, aýyl sharýashylyǵy, qolóner kásipshiligi salalaryna qajetti mamandar daıarlaıtyn ýchılışeler ashýǵa kóp kúsh jumsaıdy. Tipten, Qostanaıdan ashylatyn aýylsharýashylyq ýchılışesine óziniń ıeligindegi jerin beretini týraly ósıet qaldyrady. Ybyraıdyń qazaq qyzdary úshin Torǵaıda, Qostanaıda, Qarabutaqta, Aqtóbede mektep-ınternat ashtyrýynyń tarıhı mán-mańyzy zor boldy. Ybyraı orys-qazaq mektepteri úshin arnaýly oqý quraldaryn shyǵarý qajet dep sanady.
Oqytý ádisterin jańa baǵytta qurdy, oqýǵa degen balanyń yntasy men qyzyǵýshylyǵyn arttyrýdy kózdedi, oqýdy ana tilinde júrgizdi. Mektep oqýynda, ásirese, ana tiline úıretýde K.D.Ýshınskııdiń oılaryna júgindi. Qazaq balalarynyń tanym-túsinigine laıyqty oqý-ádistemelik quraldar jazdy. Ol orys-qazaq ýchılışesinde Ýshınskııdiń «Balalar dúnıesin», L.N.Tolstoıdyń «Álippe jáne oqý quralyn», D.I.Tıhomırovtyń «Grammatıkanyń qarapaıym kýrsyn» oqý quraly retinde usyndy. Ybyraıdyń pikirinshe, mektepterge arnalyp jazylatyn oqý kitaptary óziniń ıdeıalyq mazmuny jáne naqty materıaldary jaǵynan ana tiliniń jáne halyq danalyǵynyń baı qazynasyna negizdelýge tıis boldy.
1879 jyly onyń «Qazaq hrestomatııasy» atty oqýlyǵy jáne dıdaktıkalyq oqý máselesi jóninde «Qazaqtarǵa orys tilin úıretýdiń bastaýysh quraly» jaryq kórdi. Bul eki kitap ta qazaq balalaryn kırıllıtsa negizinde oqytýǵa arnalǵan tuńǵysh oqý quraldary boldy. Ybyraı jańa dáýirdegi qazaq ádebıetiniń qalyptasýyna qomaqty úles qosqan. Ol qazaq jastaryn eń aldymen oqý, óner-bilim, tehnıkany ıgerýge shaqyrady («Oqysańyz, balalar, Shamnan shyraq jaǵylar. Tilegeniń aldyńnan, Іzdemeı-aq tabylar»). Avtor oqý-bilimniń tek izdenis, eńbekpen tabylatynyna mán berdi. Buǵan ınemen qudyq qazǵandaı yjdahattylyq, talap pen sabyrlylyq qajet ekenin eskertedi. Al oqymaǵan nadandardy aqyn az ǵana sózben synap, olardyń aq, qarany aıyrmaıtyn kórsoqyr ekenin aıtady («Oqymaǵan júredi, Qarańǵyny qarmalap. Nadandyqtyń belgisi - Esh aqylǵa jarymas»). Oqý, bilimniń paıdasy qandaı, ol nege kerek degen máselege kelgende, onyń ómir úshin, bolashaq úshin qajet ekenin taldap kórsetedi («Ata-eneń qartaısa, Tireý bolar bul oqý. Qartaıǵanda mal taısa, Súıeý bolar bul oqý»).
Jastardy óner-bilim, tehnıkany ıgerýge úndeý aqynnyń «Óner-bilim bar jurttar» degen óleńinde óz jalǵasyn tapqan. Ol óner-bilimi jetilgen elderdiń artyqshylyǵy qandaı, olar sol ónerimen neni ıgerip otyr, erteńgi ómirdiń talap-tilekteri ne sekildi kúrdeli máselelerdi jastar aldyna kóldeneń tartý arqyly olarǵa oı tastap, óner-bilimdi batyl ıgerýge shaqyrady («Adamdy qustaı ushyrdy, Mal isteıtin jumysty, Ot pen sýǵa túsirdi. Otynsyz tamaq pisirdi, Sýsyzdan sýsyn ishirdi»). Ybyraı sondaı-aq Ýshınskıı, L.N.Tolstoı, I.A.Krylov, I.Paýlson shyǵarmalaryn qazaq tiline tárjimalap, qazaq ádebıetinde kórkem aýdarma janryn qalyptastyrdy. Qazaqstan Úkimetiniń 1989 jylǵy 22 jeltoqsandaǵy qaýlysymen Ybyraı Altynsarınnyń 150 jyldyǵyna oraı mereıtoıy ótkizilip, ustazdyń muralaryna arnalǵan ǵylymı, tarıhı, pedogogıkalyq eńbekter jaryq kórdi. Arqalyq qalasynda Ybyraı murajaıy ashyldy.
Aqmola oblysy Makın aýdanynyń Erkindik aýylynda týǵan. 1992 jyly Máskeý zań ınstıtýtyn «Quqyqtaný» mamandyǵy boıynsha bitirdi.
1975 jyldan bastap Tselınograd qalasynda eńbek jolyn bastady. 1975 jyldan 1994 jylǵa deıin Tselınograd qalasy oblystyq ákimshiliginiń apparatynda ár túrli qyzmetterde jumys istedi. 1996 jyldan 2000 jylǵa deıin, Aqmola oblysy prokýratýra organdarynda qyzmet atqardy. 2000-2001 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Bas prokýratýrasynda ár túrli laýazymdarda boldy. 2001-2005 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Bas prokýratýrasynyń memlekettik organdary qyzmetindegi zańdylyqty qadaǵalaý departamenti bastyǵynyń orynbasary. 2005 jylǵy shilde aıynan 2013 jylǵy tamyzǵa deıin - Qazaqstan Respýblıkasy Ádilet mınıstriniń orynbasary. 2013-2019 jyldary – QR Parlamenti Senatynyń depýtaty, Konstıtýtsııalyq zańnama, sot júıesi jáne quqyq qorǵaý organdary komıtetiniń múshesi.
Qazirgi qyzmetinde - 2019 jylǵy qyrkúıekten beri.
«Qurmet» ordenimen (2006j.), «Prokýratýra ozaty» 2-sanatty tósbelgisimen (2002j.), «Qazaqstan temir jolyna 100 jyl» (2004j.), «Astananyń 10 jyldyǵy» (2008 j) medaldarymen marapattalǵan.
Soltústik Qazaqstan oblysy Sergeevka aýdanynyń Marevka aýylynda týǵan. Tselınograd aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Almaty saıasattaný jáne basqarý ınstıtýtyn, Qazaqstan-Reseı ýnıversıtetin «ǵalym-agronom», «saıasattanýshy», «ıýrısprýdentsııa bakalavry» mamandyqtary boıynsha tamamdaǵan.
Eńbek jolyn 1981 jyly Býlaev aýdany Qaraqoǵa keńsharynda agronom-tuqym ósirýshi bolyp bastady. Ár jyldary Býlaev aýdandyq komıtetiniń jáne Soltústik Qazaqstan oblystyq komsomol komıtetiniń ekinshi, birinshi hatshysy, sondaı-aq «Inter» shaǵyn kásiporny dırektorynyń orynbasary, ǵylymı-óndiristik eńbek bırjasy dırektorynyń orynbasary qyzmetin atqardy. 1994-2004 jyldary ártúrli kommertsııalyq uıymdardy basqardy. 2004-2017 jylǵy aqpan aralyǵynda Soltústik Qazaqstan oblysy jumyspen qamtýdy úılestirý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmasynyń basshysy bolyp qyzmet etti.
2017 jylǵy 1 naýryzdan bastap - qazirgi qyzmetinde.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmet gramotasymen, «Eren eńbegi úshin» medalimen, «Qazaqstan táýelsizdigine 20 jyl», «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 20 jyl», «Qazaqstan táýelsizdigine 25 jyl» merekelik medaldarymen marapattalǵan.
2000 jyly Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin «Saıasattaný» mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly: 2000-2001 jyldary – Ortalyq Azııa saıası zertteýler agenttiginiń ǵylymı qyzmetkeri. 2001-2003 jyldary – QR Syrtqy ister mınıstrligi janyndaǵy syrtqy saıasat jáne taldaý ortalyǵynyń sarapshysy. 2003-2005 jyldary – QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri. 2005-2011 jyldary – QR Qaýipsizdik Keńesi Hatshylyǵynyń aǵa sarapshysy, aqparattyq-taldaý ortalyǵynyń sektor meńgerýshisi, QR Prezıdenti Baspasóz hatshysynyń orynbasary, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiliginiń Strategııalyq ázirlemeler jáne taldaý ortalyǵy meńgerýshisiniń orynbasary. 2011-2012 jyldary – QR Baılanys jáne aqparat mınıstrliginiń «Telekommýnıkatsııalar salasyndaǵy tehnıkalyq súıemeldeý jáne taldaý ortalyǵy» RMK dırektorynyń orynbasary. 2013-2014 jyldary – QR Premer-Mınıstri Keńsesiniń Aqparattyq-taldaý ortalyǵynyń meńgerýshisi. 2014-2016 jyldary – QR Aqparat jáne kommýnıkatsııalar mınıstrliginiń «Taldaý jáne aqparat ortalyǵy» RMK dırektory. 10. 2016-12.2016 – QR Aqparat jáne kommýnıkatsııalar mınıstriniń keńesshisi. 2016-2018 jyldary – Qazaqstan Respýblıkasy Aqparat jáne kommýnıkatsııalar mınıstrligi Telekommýnıkatsııalar (Baılanys, aqparattandyrý jáne buqaralyq aqparat quraldary salasyndaǵy memlekettik baqylaý) komıtetiniń tóraǵasy. 2018-2019 jyldary – «Nur Otan» partııasy tóraǵasynyń birinshi orynbasarynyń keńesshisi – Taldaý, boljaý jáne strategııalyq bastamalar ınstıtýtynyń dırektory. 2019-2021 jyldary – QR Prezıdenti Ákimshiliginiń memlekettik ınspektory.
Qazirgi qyzmetinde 2021 jyldyń qańtar aıynan bastap.
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıeversıtetin «eki tildi meńgergen halyqaralyq qatynastar jónindegi maman» mamandyǵy boıynsha, T. Rysqulov atyndaǵy Qazaq ekonomıkalyq ýnıversıtetin «Qarjy jáne nesıe» mamandyǵy boıynsha bitirgen. Vashıngton qalasyndaǵy, AQSh, Djordjtaýn ýnıversıtetinde alǵan iskerlik ákimshilik magıstri (MBA) dárejesine ıe.
Eńbek jolyn 2002 jyly Almaty qalasy Medeý aýdany ákimdigi apparaty janyndaǵy shaǵyn jáne orta bıznesti damytý qaýymdastyǵynyń menedjeri bolyp bastady. 2004 jyly Qazaqstan Respýblıkasy ındýstrııa jáne saýda mınıstrligi ınnovatsııalyq saıasat jáne jańa tehnologııalardy damytý departamentiniń jańa tehnologııalar bóliminiń jetekshi mamany. 2004-2006 jyldar aralyǵynda «QazMýnaıGaz» BÓ» AQ-da ákimshilik departamentiniń mamany, bas mamany, bas dırektorynyń kómekshisi, TJABJ departamentiniń bas ınjeneri sııaqty túrli laýazymdarda eńbek etti. 2006-2010 jyldary aralyǵynda «QazMunaıGaz» UK» AQ iri munaı-gaz jobalaryndaǵy qazaqstandyq qamtymyn damytý departamenti bastyǵynyń orynbasary. 2010-2014 jyldary aralyǵynda NCOC-ta (North Caspian Operating Company) bas menedjerdiń servıs jónindegi orynbasary bolyp, sodan soń servıs jónindegi bas menedjeri bolyp qyzmet atqardy. 2014 jyldyń qyrkúıek pen jeltoqsan aralyǵynda «Qazaqstan-Qytaı Qubyry» JShS bas dırektorynyń birinshi orynbasary, al 2014 - 2016 jyldary «Qazaqstan-Qytaı Qubyry» JShS dırektory boldy. 2016 jyldyń 15 qańtarynan «QazTransOıl» AQ Basqarma múshesi bolyp saılandy. 2016 jylǵy 12 aqpanda «QazTransOıl» AQ bas dırektorynyń birinshi orynbasary bolyp taǵaıyndaldy.
2016 jyldyń tamyzynan - qazirgi qyzmetinde.