1942 jyldan beri túrik jýrnaldarynda Abaı týraly 191 maqala jazylǵan - Nergız Bıraı
SEMEI. KAZINFORM - Semeıde ótken «Adamzattyń Abaıy: rýhanııat, parasat, tanym» atty halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferentsııada Túrkııadaǵy Pamýkkale ýnıversıtetiniń professory Nergız Bıraz baıandama jasady.
- Abaı - qazaq qoǵamyna baǵyt-baǵdar berip, halyqtyń ıntellektýaldyq jáne mádenı damýyna yqpal etken kórnekti tulǵa. Ol orys jáne Batys elderi ádebıetinen aýdarmalar jasap, ári shetel ádebıetin qazaq qoǵamyna tanytqan. Abaı Qunanbaıulynyń mańyzy men yqpaly qazaq ádebıetimen ǵana shektelmeıdi. Ol – ana tilge degen qurmetimen, erekshe kózqarasymen, oı álemimen kúlli túrik álemine ortaq tulǵa. Shyǵarmalaryna kóz júgirtsek, jaqsy adam bolý, shynshyl bolý, eńbekqor bolý, ónegeli bolý, bilimdi bolý sııaqty jalpy qundylyqtary da jalpyadamzattyq qundylyqtarmen astasyp jatqanyn kóremiz. Bul turǵyda onyń Ismaıl Gaspıralı, Hýseın Kavıt, ıÝsýf Akchýra jáne Zııa Gókalp sııaqty túrik zııalylarymen bir muratty ustanǵany da baıqalady, - deıdi Nergız Bıraı.
Onyń aıtýynsha, Abaıdyń búkil túrki áleminiń ortaq mádenı jáne ıntellektýaldyq protsesterine yqpal etkeni sonshalyq, búgingi kúni kúlli túrik elderinde esimi jańǵyryp, ol jaıly talaı eńbek jaryq kórip keledi.
- Onyń týǵan jáne qaıtys bolǵan kúnderine oraı arnaıy eske alý keshteri men sımpozıýmdar, akademııalyq is-sharalar men pánaralyq zertteýler júrgizilip jatyr. Osylaısha Abaıdyń áli kúnge deıin túrki áleminiń ǵulama tulǵasy retinde ótkennen búginge deıin jalǵasyp kele jatqan ortaq tarıhı jadynyń sabaqtastyǵy, aǵartýshylyq rýhtyń jańǵyrýy men saqtalýy úshin orasan zor yqpal etip kele jatqanyn kórýge bolady.
Túrkııada Abaı Qunanbaıuly týraly jyl saıyn túrli materıaldar jarııalanyp keledi. Naqty aıtqanda, 1942 jyldan qazirgi ýaqytqa deıin gazet-jýrnaldarda 191 maqala jazylyp, 19 kitap, 3 ǵylymı kitap, 8 kitap taraýy, 1 doktorlyq dıssertatsııa, 10 magıstrlik dıssertatsııa, 4 entsıklopedııa, 1 antologııa jaryqqa shyqty, - deıdi Pamýkkale ýnıversıtetiniń professory.
Abaıdy alǵash ret túrik oqyrmandarymen 1942 jyly Abdýlqadır Inan «Türk Amacı» (Túrik Maqsaty) jýrnalynda jarııalanǵan «Qazaq-qyrǵyz aqyny Qunanbaıoǵly Abaı» atty maqalasynda tanystyrǵan.
- Hakim týraly maqalalardy úsh topqa bólýge bolady. Birinshi top negizinen Abaıdy, onyń shyǵarmalaryn, ádebı tulǵasyn tanytatyn maqalalardan turady. Abaıdyń shyǵarmalaryndaǵy tanym, parasat, adamgershilik, qundylyqtar, keıbir grammatıkalyq erejeler, bolashaq kózqaras pen Abaı dástúri, Abaı poezııasy men ıdealızmi, Abaı men Azadıdi salystyrǵan jazýlar men baıandamalardy quraıdy. Ekinshi toptaǵy maqalalar - onyń óleńderine arnalǵan zertteýler. Mundaı maqalalarda onyń shyǵarmalary ıntermátindik turǵyda qarastyrylyp, óleńderindegi sózdik, kórkemdik elementteri, ólim, tabıǵat, áıel, júrek álemi, mahabbat, jastyq muraty sııaqty taqyryptarǵa negizdelip, onyń keıbir óleńderine taldaýlar jasalady. Al úshinshi topqa Abaıdyń qara sózderi týraly zertteýler jatady, - deıdi Nergız Bıraı.
Eske salsaq, osyǵan deıin ǵalym, jazýshy Tursyn Jurtbaı Semeıdegi Abaıdyń 180 jyldyq mereıtoıyna oraı uıymdastyrylǵan konferentsııaǵa qatysyp, baıandama jasaǵany jaıly jazǵanbyz.