19 tamyz. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
19 tamyz, SEISENBІ Búgin - Aýǵanstannyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1919). Aýǵanstan - Azııanyń ońtústik-batysynda ornalasqan memleket. Soltústiginde Túrikmenstan, Ózbekstan, Tájikstanmen, shyǵysynda Qytaı, Úndistanmen, shyǵysynda jáne ońtústiginde Pákistanmen, batysynda Iranmen shektesedi. Astanasy - Kabýl qalasy. Memlekettik tili - pýshtý, darı tilderi. Aqsha birligi - afganı.
Qazaqstan men Aýǵanstan memleketi arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy aqpannyń 12-inde ornatyldy. Búgin - Búkilálemdik gýmanıtarlyq kómek kúni. BUU Bas Assambleıasy 2008 jylǵy 11 jeltoqsanyndaǵy arnaıy 63/139 qararymen jarııalaǵan.
Ony 2009 jylǵy 5 naýryzda BUU-nyń Bas Assambleıasy (A/RES/63/139 qarary) jarııalady. Tamyzdyń 19-da atap ótiledi. 2003 jyly osy kúni BUU-nyń Baǵdattaǵy shtab-páterindegi jarylystan 22 adam qaza boldy. Sonyń ishinde, BUU-nyń kórnekti qaıratkeri Serjıý Vıeıra dı Mellý de bar. 2009 jyly atap ótilgen Birinshi Búkilálemdik gýmanıtarlyq kómek kúni basqalardy qutqarý kezinde qaza tapqandardy eske alýǵa arnaldy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
22 jyl buryn (1992) Qazaqstan Respýblıkasy Búkilálemdik densaýlyq saqtaý uıymyna 180-shi memleket bolyp kirdi.
16 jyl buryn (1998) Almatyda kompozıtor, Qazaqstannyń halyq ártisi Shámshi Qaldaıaqov turǵan úıge eskertkish taqta ornatyldy.
10 jyl buryn (2004) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtattary «Týǵan jer» respýblıkalyq qoǵamdyq birlestigin qurdy. Maqsaty - aýyl ekologııasynyń máselesin sheshý, qazirgi aýyldyq ınfraqurylym qurý.
11 jyl buryn (2003) Oralda Batys Qazaqstan oblysynyń úkimettik emes uıymdarynyń birinshi konferentsııasy ótti.
9 jyl buryn (2005) Óskemende Úlbi ózeni arqyly ótetin jańa kópirdiń avtokólik qozǵalysy resmı túrde ashyldy.
Jańa kópir alty jolaqty qatardan turady. Bir baǵyttaǵy joldyń eni - 11,5 metr, al bir jolaqtyń eni - 3,83 metr. Jańa kópir Úlbi kópirinen kólik aǵymyn jeńildetti.
7 jyl buryn (2007Astanada Halyqaralyq stıpendııanyń ıegerleri qatysqan «Bolashaq-2007» tuńǵysh spartakıadasy bolyp ótti.
Uıymdastyrýshysy - «Halyqaralyq baǵdarlamalar ortalyǵy» AQ. Sharanyń maqsaty - stıpendıattar qataryn nyǵaıtý jáne salaýatty ómir saltyn ýaǵyzdaý.
5 jyl buryn (2009) Almatyda ıslam negizderi boıynsha jasalǵan mýltımedııalyq jobanyń tanystyrylymy ótti.
Buqaraǵa arnalǵan aqparattyq-tanymdyq sıpattaǵy bul basylymda Islamnyń 5 qaǵıdasy men dinniń alty qaǵıdasy jan-jaqty kórinis tapqan. Árbir bólimniń mátindi, dybysty jáne beıne túsiniktemesi men namaz oqýdyń 3D pishindegi tehnıkalyq sıpattamasy bar. Sonymen qatar Qurannyń mazmundyq aýdarmasy, Qadıster toptamasy, din negizderi týraly eńbekter men Paıǵambardyń ómiri týraly jazylǵan materıaldar toptastyrylǵan. Naqtyraq aıtqanda 2,5 saǵattyq beıne faıldar, 34 saǵattyq dybys fragmentteri, 5 kitap pen 100 shaqty ǵylymı maqala bar. Mýltımedııalyq bul joba jurtshylyqqa DVD dıski pishininde usynylyp otyr.
ESІMDER
51 jyl buryn (1963) alys qashyqtyqqa júgiretin sportshy, júgirýden halyqaralyq dárejedegi sportshy JYLANBAEV Marat dúnıege keldi. Pavlodar oblysynyń Baıanaýyl aýdanynda týǵan. Ol 20-shy ǵasyrdyń 90-shy jyldarynda «Gınestiń rekordtar kitabyna» jeti márte tirkelgen. Negizgi mamandyǵy - sýretshi. Jylanbaev 12 jasynan jeńil atletıkamen, velosıpedpen, shańǵy sportymen aınalysqan. 1990 jyldan óte alys qashyqtyqtarǵa júgirýdi (marafondyq júgiris) bastap, sol jyly Reseıdiń Barnaýyl qalasynda 85 shaqyrymdy 6 saǵat 43 mınýt 23 sekýndta júgirip ótken. Rekordtar kitabyna enýi 23 kúnde 23 marafondyq júgirisimen (kúnine 42 shaqyrym 195 metr) bastaldy. Keıin 15 kúnde 30 marafondyq, jarty jylda 75 marafondyq jáne bir jylda 226 marafondyq júgirispen jalǵastyrdy. Eýropanyń eń bıik shyńy - Elbrýsqa (5642 metr) marafondyq júgirispen 7 kúnde shyqty. 20 kúnde uzyndyǵy 1200 shaqyrymdyq Qaraqum, 24 kúnde Afrıkadaǵy qashyqtyǵy 1700 shaqyrymdyq Sahara shólderin kesip ótken. Sol jyly Avstralııadaǵy Vıktorııa shólin kesip ótse, 1994 jyly AQSh-tyń Nevada shtatyndaǵy ústinen qus ushpaıtyn Mohavı shóline joryq jasap, ony sátti aıaqtady. 1992-1993 jyldary elimizdiń tańdaýly 10 sportshylarynyń qataryna endi.
65 jyl buryn (1949) «Bekarys» jaýapkershiligi shekteýli seriktestiginiń dırektory, aýyl sharýashylyǵy ǵylymynyń kandıdaty, dotsent ZEINÝLLIN Amanjol dúnıege keldi.
Atyraý oblysynda týǵan. Batys Qazaqstan aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. Ár túrli aýyl sharýashylyǵy jáne ónerkásip oryndarynda jaýapty qyzmetter atqarǵan. 1992-1994 jyldary Batys Qazaqstan aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynda sabaq bergen. Ol Batys Qazaqstan oblysynyń saıası-áleýmettik ómirine belsene aralasyp, «Qazaq tili» qoǵamynyń, «Azat» qozǵalysynyń jergilikti bólimshelerin uıymdastyrýǵa jetekshilik jasaǵan. 1997 jyly «Edil-Jaıyq qazaqtary qaýymdastyǵyn» quryp, orys-qazaq tilderinde «Edil-Jaıyq» gazetin shyǵarǵan. Onyń 20-dan astam ǵylymı-tanymdyq eńbegi jarııalanyp, mal tuqymyn asyldandyrýǵa baılanysty zertteý jumystaryna 2 avtorlyq kýálik berilgen.
50 jyl buryn (1964) Eýrazııa ekonomıkalyq komıssııasynyń kólik jáne ınfraqurylym departamentiniń dırektory BATALOV Asqar Bolatuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Almaty sáýlet-qurylys ınstıtýtyn, Máskeý menedjment akademııasyn bitirgen. 1994-1997 jyldary - «Raıymbek» fırmasynyń vıtse-prezıdenti. 1997-1998 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Investıtsııa jóninidegi memlekettik komıtetiniń bas menedjeri. 1998-2005 jyldary - «Qazınvest» qazaqstandyq ınvestıtsııaǵa járdemdesý ortalyǵy» respýblıkalyq memlekettik kásipornynyń dırektory, «Qazınvest» jabyq aktsıonerlik qoǵamynyń prezıdenti. 2005 jyly mamyrda Qazaqstan Respýblıkasy Indýstrııa jáne saýda vıtse-mınıstri bolyp taǵaıyndalǵan. 2007 jyldan - Qazaqstan Respýblıkasy Energetıka jáne mıneraldyq resýrstar mınıstrliginiń jaýapty hatshysy. 2009 jyldan - jeke bızneste. Qazirgi qyzmetinde 2012 jyldyń sáýirinen beri isteıdi. «Qurmet» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
59 jyl buryn (1955) «Bazıs-A» holdıngtik kompanııa basqarmasynyń jáne Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy BELOVICh Aleksandr ıAkýbovıch dúnıege keldi.
Bishkek qalasynda týǵan. V.I.Lenın atyndaǵy Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn (qazirgi Q.Satpaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıteti). Eńbek jolyn 1974 jyly Qazaq ónerkásip qurylysyn jobalaý ǵylymı zertteý ınstıtýtynda tehnık bolyp bastaǵan. 1976-1992 jyldary - Almaty úı qurylysy kombınaty QMB-2-niń montajdaýshysy, sheberi, proraby, aǵa proraby, bas ınjeneri, QMB-3-tiń bastyǵy. 1992-1994 jyldary - «Bazıs» shaǵyn óndirisiniń dırektory, «Bazıs» qurylys kompanııasynyń prezıdenti. 1994-1996 jyldary - Almaty qalalyq ákimshiligi basshysynyń orynbasary, ákiminiń orynbasary. Qazirgi qyzmetinde - 1996 jyldan. «Qurmet» ordenimen marapattalǵan.
68 jyl buryn (1946) amerıkandyq memlekettik jáne saıası qaıratker, AQSh-tyń 42-shi prezıdenti Bıll KLINTON dúnıege keldi.
51 jyl buryn (1963) «Qazaqstannyń «Turǵyn úı qurylys jınaq banki» AQ basqarma tóraıymy NAÝRYZBAEVA Nurbıbi Serikqajyqyzy dúnıege keldi.
Jambyl oblysynyń Sverdlov aýdanynda týǵan. 1984 jyly Almatynyń Halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn qarjy jáne kredıt mamandyǵy boıynsha úzdik bitirgen. Sonymen qatar, Eýropanyń jáne Qytaıdyń qarjylyq ınstıtýttarynda bilim kóterý jáne tájirıbe jınaqtaý kýrstarynan ótken. Óz qyzmetinde kredıt berý jáne qarjylandyrý máselelerimen aınalysty, birneshe qarjylyq jáne kommertsııalyq kompanııalardy/bankterdi basqardy. Ulttyq Bankte jumys istegen jyldarynda Banktik qadaǵalaý departamentin, Baqylaý jáne aýdıt departamentin, odan keıingi jyldary - Іshki aýdıt departamentin basqardy. Ekinshi deńgeıli bankter qyzmetiniń halyqaralyq standarttarǵa sáıkestigin qadaǵalaý boıynsha normatıvtik bazany ázirleýge belsendi túrde atsalysty. Onyń basshylyǵymen Ulttyq Banktiń ishki aýdıtiniń halyqaralyq standarttarǵa sáıkes keletin normatıvtik-ádistemelik bazasy ázirlendi jáne engizildi. 2003 jyldan bastap «Qazaqstannyń turǵyn úı qurylys jınaq banki» AQ basqarady, Basqarma Tóraıymy jáne Dırektorlar Keńesiniń múshesi. Onyń tikeleı basshylyǵymen Turǵyn úı qurylys jınaq banki ISO 9001:2000 standarttaryna kóshken birinshi qazaqstandyq bank bolyp tabylady. «Astananyń 10 jyldyǵy» medalimen, QR Prezıdentiniń Alǵys hatymen marapattaldy, «Kredıt jáne lızıng» nomınatsııasy boıynsha «Jyl kásipkeri» ulttyq baıqaýynyń jeńimpazy bolyp tanyldy. 2011 jyly «Qurmet» ordenimen «Qarjy qyzmetiniń úzdigi» vedomstvolyq nagradasymen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 20 jyl» merekelik medalimen marapattaldy.
47 jyl buryn (1967) «Nursultan Nazarbaev Ulttyq bilim qorynyń» dırektory QULYBAEVA Dınara Nursultanqyzy dúnıege keldi. Qaraǵandy oblysynyń Temirtaý qalasynda týǵan. 1989 jyly A.V.Lýnacharskıı atyndaǵy Máskeý memlekettik teatr óneri ınstıtýtyn bitirgen. 1998 jyly QMEBI-de iskerlik ákimshi magıstri dárejesin aldy. 2007 jyly «Halyqaralyq úlgidegi mektepterde bilim júıesin basqarýdyń ádistemelik negizi» taqyrybynda doktorlyq dıssertatsııasyn qorǵady. 1998 jyldan «Nursultan Nazarbaev Ulttyq bilim qorynyń» dırektory. 2001 jyldan «Qazaqtyń halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi ýnıversıteti» AQ dırektorlar keńesiniń múshesi. 2004 jyldan «QBTÝ» AQ dırektorlar keńesiniń tóraıymy. «Parasat» ordeniniń ıegeri.
66 jyl buryn (1948) «Nazarbaev Ýnıversıteti» departamentiniń bas menedjeri TUTQYShEV Beksultan Serikbaıuly dúnıege keldi.
Qostanaı qalasynda týǵan. Qaraǵandy memlekettik medıtsına ınstıtýtyn bitirgen, dáriger.
-1974 j.j. - Qostanaı qalalyq aýrýhanasy, dáriger-travmatolog. 1974-1993 j.j. - V.I.Lenın atyndaǵy Qostanaı oblystyq aýrýhanasy, keýde hırýrgııasy bóliminiń hırýrgy. 1993-1994 j.j. - "Medstrah-Granıt" medıtsınalyq saqtandyrý kompanııasy, dırektor. 1994-1995 j.j. - Qostanaı oblystyq aýrýhanasy, bas dárigerdiń orynbasary. 1989-1993 j.j. - Qostanaı qalalyq halyq depýtattary keńesi, depýtat, otbasy isteri, jastar, azamattardyń densaýlyǵyn qorǵaý jónindegi turaqty komıtettiń tóraǵasy. 1995, 1997, 2002 j.j. - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatyna Qostanaı oblysynan depýtat bolyp saılandy. 1998 - 2008 j.j. - TMD elderi Parlamentaralyq Assambelıasynyń múshesi. 2002-2005 j.j. - Turǵylyqty halyq jáne damý jónindegi Azııa forýmy tóraǵasynyń orynbasary. 2005 g. - 2008 j.j. - Turǵylyqty halyq jáne damý jónindegi Azııa forýmy Bas hatshysynyń orynbasary . 2008 jyldyń jeltoqsanynan - «Ulttyq medıtsınalyq holdıng» AQ, basqarma tóraǵasynyń orynbasary. Qazirgi qyzmetinde - 2011 jyldan beri. Medıtsına ǵylymdarynyń kandıdaty, monografııa, 40 astam ǵylymı maqalalar avtory. «Qurmet»,- «Sodrýjestva» ordenderimen, QR Prezıdenti N. Nazarbaevtyń Alǵyshatymen, BUU balalar uıymy - ıÝNISEF eskertkish medalimen jáne basqa da medaldarmen marapattalǵan. 68 jyl buryn (1946) Ulttyq korretsııalyq pedagogıka ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń bas dırektory SÚLEIMENOVA Roza Aıtjanqyzy dúnıege keldi.
Gýrev qalasynda týǵan. V.I.Lenın atyndaǵy Máskeý memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtynyń defektologııa fakýltetin bitirgen (1969), kómekshi mekteptiń muǵalimi jáne logopedi.Pedagogıka ǵylymdarynyń kandıdaty (Máskeý q., 1974),doktory (Máskeý q., 2001). Doktorlyq dıssertatsııasynyń taqyryby: «Múmkindikteri shekteýli balalarǵa erte korrektsııalyq-pedagogıkalyq járdem kórsetýdiń uıymdastyrýshylyq-tehnologııalyq negizderi» 110 jarııalanymnyń, onyń ishinde: «QR-daǵy balalar men jasóspirimderdiń psıhıkalyq densaýlyǵy. Máseleleri jáne bolashaǵy» (1997), «QR-daǵy múmkindikteri shekteýli balalarǵa erte korrektsııalyq járdem kórsetý júıesi:qurylý jáne damý máseleleri» (2000), «Arnaýly qajettilikteri boıynsha balalardy jalpy bilim berý úderisine qatystyrýdyń sheteldik jáne otandyq tájirıbesi. Máseleleri jáne oryndalý joldary» (2001) kitaptarynyń, 26 oqý-ádistemelik quralynyń, 15 mektep oqýlyǵynyń, múmkinshiligi shekteýli balalar máseleleri jónindegi 63 maqalanyń avtory. 1969 jyldan - Túrgen qosymsha mekteptiń (ıntellektýaldy aýytqýlary bar balalarǵa arnalǵan) oqytýshy-logopedy.1970 jyldan - KSRO PǴA defektologııa ǴZI-y aspırantýrasynda oqyǵan. 1974 jyldyń qańtar aıynan - KSRO PǴA defektologııa ǴZI-nyń kishi ǵylymı qyzmetkeri. 1974 jyldyń qarasha aıynan - Qazaq memlekettik dene tárbıesi ınstıtýtynyń oqytýshysy. 1977 jyldan - Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń aǵa oqytýshysy, defektologııa kafedrasynyń meńgerýshisi, arnaýly pedagogıka kafedrasynyń dotsenti. 1992 jyldan beri - Ulttyq ǵylymı-praktıkalyq korrektsııalyq pedagogıka ortalyǵynyń bas dırektory (2006 jyldan - «Korrektsııalyq pedagogıkanyń Ulttyq ǵylymı-tájirıbelik ortalyǵy» QR, 2009 jyldan - «SATR ortalyǵy» JShS (aqyl-oı jáne dene kemistigi bar balalar men jasóspirimderdi áleýmettik adaptatsııa jáne kásibı-eńbek reabılıtatsııalaý ortalyǵy).
«Múmkindikteri shekteýli balalarǵa áleýmettik jáne medıko-pedagogıkalyq korrektsııaly qoldaý kórsetý týraly» Zańyn daıyndaý jumys toby jetekshisiniń orynbasary (1999-2002). Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtynyń dıssertatsııalyq keńes múshesi (2002 jyldan). QR Parlamentiniń Májilisi janyndaǵy qoǵamdyq ekspertter Palatasynyń múshesi. «World Association for Infant Mental Health», «Qazaqstan Úkimettik emes uıymdar konfederatsııasy» (QÚUK), «Azamattyq Alıans» qaýymdastyqtarynyń múshesi. «Eren eńbegi úshin» (2002), Y. Altynsarın atyndaǵy medaldarymen, QR Bilim jáne ǵylym Mınıstrliginiń Qurmet gramotasymen marapattalǵan. QR bilim berý isiniń ozaty. 63 jyl buryn (1951) T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń «Grafıkalyq dızaın» kafedrasynyń oqytýshysy, grafık-keskindemeshi DÚZELHANOV Aǵymsaly Dúzelhanuly dúnıege keldi. Qyzylorda oblysynyń Qazaly qalasynda týǵan. Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri (1996). 1976 jyly Almaty kórkemsýret ýchılışesin, 1982 jyly V.I.Sýrıkov atyndaǵy Máskeý kórkemsýret ınstıtýtyn bitirgen. Qoldanbaly grafıka, plakat, kitap bezendirý, keskindeme, portret janrlarynda eńbek etedi. Tarıhı, folklorlyq taqyryptaǵy jáne balalarǵa arnalǵan 200-den astam kitapty, áleýmettik jáne tarıhı taqyryptaǵy 50-den astam plakatty bezendirgen. «Tomırıs», «Saqtar», «Aıman - Sholpan», «Qyz Jibek», t.b. lıtografııalardyń «Altyn sarbaz», «Túrkistan», «Ordabasy», «Kóroǵly», «Oǵyz han», t.b. keskindeme janryndaǵy týyndylardyń avtory. Sondaı-aq, onyń «Abylaı han», «Ábilqaıyr han»,»Áıteke bı», «Qazybek bı»,»Tóle bı», «Qorqyt» tárizdi portretter serııasy bar. Qazaqstannyń ulttyq aqshasy - teńgeni bezendirýshilerdiń biri. «Joǵalǵan uıqy» qýyrshaqty mýltfılminiń qoıýshy-sýretshisi bolǵan. Dúzelhanov Qazaqstan Memleketiniń syılyǵyn (2002), Abaı, Álisher Navoı atyndaǵy syılyqtarynyń ıegeri. Týyndylary Qazaqstannyń jáne shetelderdiń óner murajaılaryna qoıylǵan.Kitap jáne qondyrǵyly grafıka salasynda jumys isteıdi. D. A. B. Esmahanovpen birigip jasaǵan 1990 jylǵa arnalǵan «Abaı» plakat-kúntizbesi «Óner» baspasynan 1989 j. jaryq kórgen. Tashkentte ótken elaralyq konkýrsta arnaıy dıplomymen nagradtalǵan.