19 ShІLDE. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
19 shilde, SENBІ
Nıkaragýa Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Revolıýtsııa kúni (1979).
Japonııada Áıel mınıstrler kúni. «Saıasattaǵy áıel», «úkimettegi áıel» qazirgi qoǵamda qalypty qabyldanatyn tirkester. Álemdik tarıhta saıasatker-áıel, mınıstr-áıel, prezıdent-áıel bolǵan erekshe esimder boldy. Japonııada áıel zaty úkimette alǵash ret 1960 jyly paıda boldy. 1960 jyldyń 19 shildesinde Nakaıama Masa mınıstr laýazymyn alǵan Japonııadaǵy alǵashqy áıel boldy. Ol Densaýlyq saqtaý mınıstrligin basqardy. Sodan beri 19 shilde Japonııada Áıel mınıstrler kúni retinde resmı emes jaǵdaıda atap ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
9 jyl buryn (2005) Baıanaýyl aýdanyndaǵy Teńdik aýylynda (Semeı gýbernııasy Pavlodar ýezi Aqkeli bolysynyń №4 aýyly) qazaqtyń alǵashqy akademıgi Qanysh Sátbaevtyń týǵan aýylynda, ataqty jerlesterine arnalǵan bolashaq memorıaldy keshenniń birinshi irgetasy qalandy.
Baıanaýyl jeri óziniń tanymal ǵulama uldaryn esterinde saqtaıdy. Sharaǵa myńdaǵan adamdar, elordadan jáne kórshi oblystardan kelgen qonaqtar qatysty. Olar aýdan ortalyǵyndaǵy akademıktiń murajaıyna, tanymal aqyn Buqar jyraýdyń, fılosof jáne ádebıettanýshy Máshhúr Júsip Kópeıulynyń, qazaq poezııasynyń klassıgi Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń basyna bardy.
9 jyl buryn (2005) Petropavldyń beıneleý óneri murajaıynda jergilikti sýretshilerdiń «Jaz tynysy» kórmesi ashyldy.
Kórmege Qazaqstan Respýlıkasy eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri Anatolıı Býrgaev, birneshe jeke kórme ashqan Valerıı Savelev, Grıgorıı Kaıdash sııaqty tanymal qylqalam sheberlerimen qatar, barlyǵy 9 sýretshiniń týyndylary qoıylǵan. Solardyń ishinde Esil aýdanyndaǵy ıAvlenka selosynan áýesqoı-sýretshi Vıacheslav Smırnov kórmege alǵash ret qatysty.
7 jyl buryn (2007) Ortalyq saılaý komıssııasy janynan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń kezekten tys jáne máslıhattardyń kezekti saılaýy barysynda týyndaýy múmkin aqparattyq talas-tartystardy qarastyratyn qoǵamdyq keńes quryldy.
Qoǵamdyq keńes quramyna Ortalyq saılaý komıssııasy músheleri, Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń ókilderi, saıası partııalar, buqaralyq aqparat quraldary basshylary kirip otyr. Keńestiń basty maqsaty saılaý naýqany barysynda týyndaǵan aqparattyq talastardy, túsinbeýshilikterdi, sondaı-aq, saılaý zańnamasy men Konstıtýtsııaǵa sáıkes saılaý normalaryn saqtaýdy alqaly túrde qarastyrý bolyp tabylady.
215 jyl buryn (1799) ejelgi mysyr jazýy basylǵan Rosset tasy tabyldy. Osy tastyń arqasynda Ejelgi mysyr tiliniń syry ashyldy.
200 jyl buryn (1814) aǵylshyn teńiz saıahatshysy M.Flaınderz óziniń kitabynda jasyl qurlyqty alǵash ret Avstralııa dep atady (kitap jaryq kórgennen keıin, 24 saǵattan soń ol qaıtys boldy).
192 jyl buryn (1822) frantsýz ǵalymy Jozef Neps álemdegi alǵashqy fotosýretti jasady.
144 jyl buryn (1870) AQSh-ta metrıkalyq júıelerdi paıdalanýǵa múmkindik beretin zań qabyldandy.
14 3 jyl buryn (1871) Kanadaǵa Brıtan Kolýmbııasy provıntsııasy qosyldy.
11 4 jyl buryn (1900) Parıj metrosy ashyldy. Qazirgi ýaqytta parıjdik metronyń uzyndyǵy 199 shaqyrymdy quraıdy, onyń 369 stansysy bar. Metro poıyzdarynyń 3500 vagony kúndelikti 6 mıllıon adamdy tasymaldaıdy.
10 6 jyl buryn (1908) áýlıe Paveldiń Londondaǵy shirkeýinde Olımpıadaǵa aq jol tilegen epıskop alǵash ret: «Eń bastysy, jeńis emes - qatysý» degen sózderin aıtty.
9 5 jyl buryn (1919) Los-Andjeleste úlken jyldamdyqpen júrip jol erejesin buzǵan júrgizýshini ustaý úshin aeroplan paıdalanyldy.
6 5 jyl buryn (1949) Laos Frantsııadan azattyq aldy.
60 jyl buryn (1954) Elvıs Preslıdiń alǵashqy sıngli shyqty.
2 3 jyl buryn (1991) Tegerannyń myńdaǵan turǵyny qytaı astrology onda kúshti jer silkinisi bolady dep boljaǵannan keıin qalany tastap ketti.
1 8 jyl buryn (1966) Atlantada XXVI Olımpıada oıyndary bastaldy. Oǵan sportshylardyń rekordty sany - 10 744 (7060 er, 3684 áıel) adam qatysty.
1 1 jyl buryn (2003) tildi aýystyryp salý boıynsha álemdegi alǵashqy operatsııa sátti ótti.
ESІMDER
7 8 jyl buryn (1936) ánshi (soprano), Qazaqstannyń halyq ártisi RÁZIEVA Gúlvıra Tursynqyzy dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Almaty konservatorııasynyń vokaldyq fakýltetin bitirgen. Qazaq tele-radıo habarlaryn taratý jónindegi komıtettiń jeke daýystaǵy ánshisi bolǵan. Onyń repertýarynda qazaq jáne orys kompozıtorlarynyń ánderi bar. Negizinen uıǵyrdyń halyq ánderi men muqamdaryn, Q.Qojamııarov, I.Masımov, S.Kıbırovanyń vokaldyq shyǵarmalaryn nasıhattaıdy. Ánshi gastroldik saparmen Kıpr, Ispanııa, Pákistan, Italııa, Frantsııada óner kórsetken.
7 7 jyl buryn (1937) «Ijevskıı» óndiristik kooperatıviniń bas dırektory, Qazaqstan halqy Assambleıasynyń, QR Prezıdenti janyndaǵy Ulttyq keńestiń múshesi, Qazaqstan Agroónerkásiptik odaǵy men Qazaqstan qus ósirýshiler odaǵynyń múshesi, Aqmola oblystyq máslıhatynyń depýtaty JANǴORAZOV Ibragım Dáýitulydúnıege keldi.
Qabardın-Balqar AKSR-iniń Nalchık qalasynda týǵan. Aqmola zooveterınarlyq tehnıkýmyn, Qabardın-Balqar memlekettik ýnıversıtetin bitirgen, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń kandıdaty.
1958 jyldan - «Ijevskıı» keńsharynyń zootehnıgi, osy keńshardyń №2 bólimshesiniń basqarýshysy, 1959 jyldan osy sharýashylyqtyń bas zootehnıgi, 1967 jyldan - «Ijevskıı» keńsharynyń dırektory. Qazirgi qyzmetinde - 1997 jyldan beri.
Eńbektegi jetistikteri úshin eki Lenın ordenimen, eki «Qurmet belgisi» ordenimen, Oktıabr revolıýtsııasy, Eńbek Qyzyl tý, «Dostyq», «Parasat» ordenderimen, «Tyń jáne tyńaıǵan jerlerdi ıgergeni úshin», «Qazaqstan Táýelsizdigine 10 jyl», «Tyńǵa - 50 jyl» jáne basqa da memlekettik nagradalarmen marapattalǵan, Sotsıalıstik Eńbek Eri.
7 6 jyl buryn (1938) «Aýyl» qazaqstandyq sotsıal demokratııalyq partııanyń tóraǵasy, ekonomıka ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Respýbılkasynyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri QALIEV Ǵanı Álimuly dúnıege keldi.
Jambyl oblysynda týǵan. Qyrǵyz memlekettik ýnıversıtetin, Máskeý memlekettik ýnıversıtetiniń aspırantýrasyn bitirgen. 1963-1964 jyldary - Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtynyń oqytýshysy. 1968-1984 jyldary - Qazaq ekonomıka jáne aýyl sharýashylyǵyn uıymdastyrý ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, sektor, bólim meńgerýshisi, dırektordyń orynbasary. 1984-1988 jyldary - Qazaq qoı sharýashylyǵy tehnologııalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń dırektory. 1991-1996 jyldary Qazaq aýyl sharýashylyǵy ǵylymdary akademııasynyń prezıdenti bolǵan. Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń ekinshi shaqyrylym depýtaty bolǵan. Ǵalymnyń negizgi ǵylymı-zertteý jumystary agrarlyq teorııa jáne saıasat máselelerine arnalǵan. Onyń basshylyǵymen jáne tikeleı qatysýymen Qazaq qoı sharýashylyǵy tehnologııalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda maldyń jańa tuqymdaryn alý ádisteri jetildirilip, sharýashylyqtarda suryptaý jáne asyl tuqymdy mal ósirý jumystaryn jaqsartý máseleleri tereń zertteldi. «Parasat» ordenimen,
70 jyl buryn (1944-2012) aqyn, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń, Jýrnalıster odaǵynyń múshesi, Pavel Vasılev atyndaǵy respýblıkalyq ádebı syılyqtyń laýreaty GÝNDAREV Vladımır Romanovıch dúnıege keldi.
Reseıde týǵan. Aqmola pedagogıkalyq ýchılışesin bitirgen. Gazet, radıo, teledıdar redaktsııalarynda jumys istegen. 1970-1990 jyldary Qazaqstan Jazýshylar odaǵy Tselınograd oblysaralyq bólimshesiniń ádebı keńesshisi qyzmetin atqarǵan. 1990 jyldan ózi uıymdastyrǵan «Nıva» jýrnalynyń bas redaktory boldy.
Qalamgerdiń «Derevnıa moıa derevıannaıa», «Kakogo tsveta pole», «Cherez vse ıspytanııa», «Kaplıa v more», «Sem dneı ı vsıa jızn», t.b. poemalyq, prozalyq kitaptary jaryq kórgen.
«Qurmet» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
6 1 jyl buryn (1953) QR Parlamenti Senatynyń depýtaty, Konstıtýtsııalyq zańnama, sot júıesi jáne quqyq qorǵaý organdary komıtetiniń hatshysy POLTORABATЬKO Lıýdmıla Grıgorevna -dúnıege keldi.
Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵymen taǵaıyndalǵan.
Novosibir oblysynda týǵan.S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń zań fakýltetin bitirgen.
Almaty qalasy aýdandyq sotynyń is júrgizýshisi, sot atqarýshysy, Qazaq SSR Ádilet mınıstrligi Sot organdary basqarmasynyń aǵa konsýltanty, Almaty qalalyq sotynyń múshesi, Almaty qalasy aýdandyq sotynyń halyq soty, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Sotynyń múshesi bolyp qyzmet atqarǵan. Qazirgi qyzmetinde - 2011 jylǵy qarashadan beri.
QR Prezıdenti janyndaǵy quqyqtyq saıasat jónindegi keńestiń múshesi, Eýrazııalyq Ekonomıkalyq qoǵamdastyqtyń Parlamentaralyq Assambleıa múshesi, Belgııa Koroldigi Senatymen, Belarýs Respýblıkasy Parlamentimen, Estonııa Rııgıkoýymen yntymaqtastyq toptarynyń múshesi, «Qurmet» ordenimen, tórt medalmen marapattalǵan.
5 5 jyl buryn (1959) QR Qorǵanys mınıstriniń orynbasary SAPAROV Oqas Bazarǵalıuly dúnıege keldi.
Batys Qazaqstan oblysynda týǵan. Engels joǵary áskerı zenıt raketasy komandalyq ýchılışesin, Áýe Kúshteri qorǵanysy Áskerı komandalyq akademııasyn bitirgen. 1980-2003 jyldary áskerı bólimderde, dıvızııalarda, zenıttik raketa brıgadalarynda basshylyq qyzmetterde boldy. 2003-2008 jyldary - QR Qarýly kúshteriniń Áýe shabýylynan qorǵanys áskerinde Áýe qorǵanysy kúshteri qolbasshysynyń orynbasary., bas qolbasshynyń orynbasary. 2008-2013 jyldary - QR Qarýly Kúshteri Áýe Qorǵanys kúshteri bas qolbasshysynyń orynbasary - Áýe shabýylynan qorǵanys áskerleri bas basqarmasynyń bastyǵy. Qazirgi qyzmetinde - 2013 jylǵy maýsymnan beri.
ІІ dárejeli «Dańq» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
4 8 jyl buryn (1966) QR Bas prokýrorynyń orynbasary KRAVChENKO Andreı Nıkolaevıch dúnıege keldi.
Almaty oblysynda dúnıege kelgen. 1991 jyly Qazaq memlekettik ýnıversıtetin «quqyqtaný» mamandyǵy boıynsha jáne 2011 jyly Máskeý bıznes-mektebin iskerlik basqarý magıstri mamandyǵy boıynsha bitirgen. Orys jáne aǵylshyn tilderin meńgergen.
Eńbek jolyn 1983 jyly sot organdarynda bastady. 1991 jyldan salyq qyzmeti organdarynda jumys istedi. 1994 jyldyń qarashasynda prokýratýra organdaryna qyzmetke keldi. Prokýrorlyq mamandyqtyń barlyq satylaryn birtindep ótti. 2001 jyl men 2011 jyldar aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Bas prokýratýrasy Áleýmettik-ekonomıkalyq sala zańdylyǵyn qadaǵalaý Departamentiniń bastyǵy laýazymynda qyzmet etti. Qarjy monıtorıngi, shaǵyn jáne orta bıznesti qorǵaý jáne qoldaý ınstıtýttarynyń qalyptasýyna tikeleı qatysty. Prokýratýra qyzmetkerleriniń jumysyn baǵalaý jáne prokýratýra organdaryndaǵy elektrondyq qujat aınalymy júıelerin jetildirý kásibı qyzyǵýshylyq tanytatyn salalary bolyp tabylady. 2011 jyldyń maýsymynan bastap - Qazaqstan Respýblıkasy Bas Prokýrorynyń orynbasary laýazymynda qyzmet etedi. ІІ dárejeli «Dańq» ordenimen, «Eren eńbegi úshin» medalimen jáne ózge de memlekettik jáne vedomstvolyq nagradalarmen marapattalǵan. Synyptyq sheni - 3-shi dárejeli memlekettik ádilet keńesshisi.
200 jyl buryn (1814-1862) amerıkandyq qarý-jaraq konstrýktory KOLЬT Samıýel dúnıege keldi.
Ol qarý-jaraq kompanııasynyń jáne zaýytynyń negizin qalaǵan. S.Kolttiń alǵashqy revolveri oǵan deıingi qoldanystaǵy barabandy qarýdyń jáne revolverdiń júıesin jetildire tústi. Osydan keıin onyń fırmasy atys qarýynyń avtomatty pıstolet, revolver sııaqty kóptegen túrleriniń úlgisin jasap shyǵardy.
7 6 jyl buryn (1938) keńestik jáne grýzın estrada ánshisi, kınoakter, stsenarıst, kınorejısser, ánder avtory KIKABIDZE Vahtang Konstantınovıch dúnıege keldi.
80 jyl buryn (1934) keńestik jáne reseılik teatr jáne kıno akteri, teatr rejısseri jáne stsenarıst, RSFSR halyq ártisi ShIRVINDT Aleksandr Anatolevıch dúnıege keldi.