19 qarasha. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
19 qarasha. BEISENBІ
Halyqaralyq erler kúni
Alǵash ret Erler kúnin 1999 jyly Trınıdad pen Tobago Respýblıkasynyń turǵyndary atap ótti. Sodan bastap ıÝNESKO-dan qoldaý taýyp, bul kúndi atap ótýge ózge elder de qosyla bastady.
Monako Knıazdiginiń Ulttyq meıramy - Ult kúni. Monako - Ońtústik Eýropada, Jerorta teńiziniń jaǵalaýynda ornalasqan memleket. Astanasy - Monako qalasy. Resmı tili - frantsýz tili. Aqsha birligi - eýro. Monako 4 qala-okrýgten: Monako-Vıl, Lıa Kondamın, Monte-Karlo jáne Fontvellden quralady.
Reseı zymyran áskerleri men artıllerııa kúni. 1942 jylǵy 19 qarashada Qyzyl Armııanyń qarsy shabýylǵa shyǵýyn qamtamasyz etken, Stalıngrad túbinde gıtlershilerdi talqandaýdaǵy artıllerııa jetistikteriniń qurmetine atalyp ótedi.
Reseı áınek ónerkásibi qyzmetkeriniń kúni. Glazýrdiń, áınektiń, farfordyń hımııalyq óndirisin oılap shyǵarǵan Mıhaıl Lomonosovtyń týǵan kúninde atap ótiledi.
Ýkraına gıdrometeorologııalyq sala qyzmetkerleriniń kúni. Ýkraına Prezıdentiniń 2003 jylǵy 11 naýryzdaǵy Jarlyǵymen bekitilgen.
Dúnıejúzilik fılosofııa kúni
ıÝNESKO reglamenti boıynsha 2002 jylǵy qarashanyń úshinshi beısenbisinen bastap atap ótiledi. Atap ótý ıdeıasy jahandyq áleýmettik-mádenı qaıta qurýlardy talqylaý, adamdardy fılosofııalyq muraǵa biriktirý, jańa ıdeıalardy kúndelikti oılaý júıesine engizý jáne oıshyldarmen azamattyq qoǵamnyń búginde qoǵam aldynda turǵan syn-qaterleri boıynsha jarııa pikirtalastaryn yntalandyrýdyń ortaq platformasyn tabýdy qamtydy.
Áıelder kásipkerligi kúni
2014 jyldan bastap jyl saıyn merekelenýde. Amerıkalyq jazýshy, úı janýarlaryn kútý salasyndaǵy birqatar kompanııalardyń ıegeri Vendı Daımond negizin qalaǵan. Gondýrasqa barǵan saparynda ol Adelante uıymynda erikti boldy. Jalaqysy tómen áıelderge shaǵyn kredıt usyndy. AQSh-qa oralǵannan keıin ol túrli fılantropıkalyq sharalardy jyljytýǵa kómektese alatyn birdeńe qurý qajet dep sheshti. Osylaısha Áıelder kásipkerligi kúnin merekeleý ıdeıasy týdy.
Bul halyqaralyq mereke alǵash ret Nıý-Iorkte BUU bastamasymen ótti. qosymsha sharalar álemniń 144 elinde uıymdastyryldy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
45 jyl buryn (1970) Jambyl oblystyq murajaıyna Keńes odaǵynyń batyry, jazýshy, Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń dańqty jaýyngeri, áskerı qolbasshy Baýyrjan Momyshulynyń músini tabystaldy. Ol keńes músinshisi Evgenıı Výchetıchtiń eńbegi.
11 jyl buryn (2004) Abaı atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynda kompozıtor, KSRO halyq ártisi, professor Erkeǵalı Rahmadıevtyń «Abylaı han» operasynyń premerasy bolyp ótti. Spektaklde teatrdyń beldi jeke oryndaýshylary - Gúlzat Dáýirbaeva, Balapan Jubaeva, Dına Hamzına, Baqytjan Sqaqov, Shahımardan Ábilov, Talǵat Kúzembaev, t.b. oınady. Horeografııalyq kórinisterdi QR halyq ártisi Gúljan Túktibaeva qoıǵan, dırıjerleri - Nurlan Jarasov pen QR halyq ártisi Bazarǵalı Jamanbaev.
11 jyl buryn (2004) Londondaǵy Jaratylystaný tarıhy murajaıynda «Stýdentter bıznespen kezdesedi» arnaıy taqyryptyq kezdesýi ótti. Uıymdastyrýshy - Ulybrıtanııadaǵy QR Elshiliginiń qatysýymen jáne qoldaýymen Brıtandyq-Qazaqstandyq qoǵam (BQQ). Pikirsaıystarǵa brıtandyq JOO-da oqıtyn júzge jýyq qazaqstandyq stýdentter men birqatar Qazaqstanda jumys isteıtin brıtandyq kompanııalardyń ókilderi, sondaı-aq BG Group, FMC (Qazaqstanda jumys istep jatqan ınjınırıngtik kompanııa) kompanııalarynyń, Redıng ýnıversıtetiniń ókilderi qatysty. Jahandyq energetıkalyq naryqty uzaq merzimdi keleshekke deıin damytý, energııanyń balamaly kózderin izdestirý, jahandaný úderisiniń máseleleri men onyń halyqaralyq qarym-qatynastarǵa áseri jaıyndaǵy máseleler talqylandy.
9 jyl buryn (2006) 19-21 qarashada Kýveıtte joǵary bilim máselelerine arnalǵan Islam Konferentsııasy Uıymy (IKU) janyndaǵy Bilim, ǵylym jáne mádenıet jónindegi Islam uıymynyń (ISESKO) 3-inshi sessııasy ótti. Oǵan 56 musylman memleketteriniń ókilderi qatysty. Jınalys maqsaty - olardy álemdegi neǵurlym ataqty JOO tizimine engizý maqsatymen IKU-ǵa múshe elderdiń úzdik 20 ýnıversıtetin anyqtaý. ISESKO-nyń Bas hatshysy Abdel Azız al-Týeıgrı qazaqstandyq taraptyń Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin IKU-ǵa múshe memleketterdiń aldyńǵy qatarly ýnıversıtetteri qataryna qosý týraly usynysyn qoldady.
8 jyl buryn (2007) Atyraý-Aqtaý avtojolynda Qarabatan-Dossor taraýyndaǵy qozǵalys ashyldy.
Bul avtokólik joly halyqaralyq tranzıttik dáliz bolyp tabylady.
7 jyl buryn (2008) Astanada «Kásiptik bilim berý jáne bıznes: áriptestik suhbat» atty I halyqaralyq forým bolyp ótti. Májiliske memlekettik organdar, halyqaralyq jáne qoǵamdyq uıymdardyń ókilderi qatysty. Forýmda bıznes salasyna maman daıyndaý jáne jumys berýshi qurylymdardyń qatysýymen ulttyq biliktilik júıesin damytý problemalary talqylandy.
5 jyl buryn (2010) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Soltústikatlantıkalyq keńestiń Bas hatshysy Anders Fog Rasmýssenniń shaqyrýymen NATO sammıtine qatysý úshin Lıssabonǵa keldi.
5 jyl buryn (2010) Nemat Kelimbetovtiń nemis tiline aýdarylǵan "Úmit úzgim kelmeıdi" atty romany Eýropanyń Frants Kafka qoǵamynyń marapatyna ıe boldy. Týyndy qytaı jáne túrik tilderine aýdaryldy.
4 jyl buryn (2011) «Qazaqstanda parlamentshilikti damytý qory» qoǵamdyq qory Qazaqstandaǵy AQSh Elshiliginiń kómegimen qoǵamda áıelderdiń rólin arttyrýǵa járdemdesý jónindegi shaǵyn granttar baǵdarlamasy boıynsha 2011 jylǵy qazan aıynan bastap «Áıelderdiń saıası quqyqtary (saılaý quqyqtary boıynsha oqytý jáne t.b.)» jobasyn iske asyra bastady.
3 jyl buryn (2012) Qazaqstan tarıhynda tuńǵysh ret Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınstrligi janyndaǵy Ulttyq stýdenttik keńes quryldy.
3 jyl buryn (2012) Memleket basshysynyń jarlyǵymen qurylǵan Qazaqstannyń Ortalyq kommýnıkatsııa qyzmetiniń (OKQ) birinshi brıfıngi ótti.
3 jyl buryn (2012) Norvegııa astanasy - Oslo qalasynda Qazaqstan Respýblıkasy men Norvegııa Koroldigi arasyndaǵy dıplomatııalyq qatynastyń ornaǵanyna 20 jyl tolýyna oraı jıyn ótti.
Bir jyl buryn (2014) Madrıdte GÝLAG ıspandyqtar júıesiniń oagerinde jazasyn óteýshiler týraly Olvidados de Karaganda» derekti fılmi kórsetildi.
Bul fılm Ispanııa úkimetiniń Tóraǵasy Marıano Rahoıdyń Qazaqstanǵa resmı saparynyń jalǵasy bolyp tabylady, onda Qazaqstan Prezıdenti N. nazarbaev ıspandyq úkimet basshysyna Qarǵandyda Spassk lagerinde bolǵan 152 ıspandyqtyń derekteri bar muraǵat materıaldaryn berdi. Osy materıaldardyń negizinde Qazaqstan syrtqy ister mınıstrliginiń qarjylandyrýymen daıyndaldy, ol lagerde 14-i qaza tapqan 152 ıspandyqtyń taǵdyry týraly aıtylady.
Bir jyl buryn (2014) Astanada WhatsApp - iTys qazaqstandyq analogy tanystyryldy. Bul qazaqstandyq ázirleýshiler alǵash ret jasaǵan habarlamamen jyldam almasýǵa arnalǵan arnaıy mobıldik qosymsha.
Joba qazaq tilin derek almasýdyń álemdik úrdisterine belsendi tartý jáne beıimdeýge baǵyttaldy. Bul messendjer kúlli álem boıynsha Internet paıdalnýshy barlyq qazaqstandyqtardy biriktirýge negizdelgen.
74 jyl buryn (1941) keńes áskerı qyzmetkeri, general-maıor Ivan Vasılevıch Panfılov qaza tapty. 1942 jyly Panfılovqa Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi.
ESІMDER
76 jyl buryn (1939-2004) toǵyz qumalaqtan sport sheberi, respýblıkalyq birinshiliktiń chempıony AITMAǴANBETOV Ábdibek dúnıege keldi.
Qostanaı oblysy Jangeldi aýdanynda týǵan.
«Qaırat» sport qoǵamynyń tóraǵasy qyzmetin atqarǵan.
Toǵyzqumalaqtan Orta Azııa men Qazaqstan sportshylary arasynda ótken jarysta úshinshi oryndy ıelengen. Baýyrjan Momyshuly qurmetine toǵyzqumalaqtan ótken respýblıkalyq birinshilikte bas júldeni jeńip alǵan.
Qostanaı oblysynda sport jáne dene shynyqtyrýdy damytýda zor úles qosqan.
6 5 jyl buryn (1950) qazaqstandyq sýretshi, mýltıplıkatsııalyq, kórkem fılmderdiń qoıýshy sýretshisi MAMBEKOVA Raýshan Baǵdatqyzy dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Búkilodaqtyq memlekettik kınematografııa ınstıtýtynyń kórkemóner fakýltetin bitirgen (1978), sýretshi-grafık. Beıneleý óneriniń túrleri - keskindeme, grafıka, kitaptardy kórkemdeý. Jumystary Polsha, Frantsııa,Túrkııa, AQSh, Germanııa, Gollandııa, Úndistan jáne basqa elderdegi jeke kollektsııalarynda saqtalýda. Qazaqstannyń jeke menshik galereıalarynda kórmelerin ótkizgen. Jastardyń, respýblıkalyq, búkilodaqtyq, jeke kórmeleriniń, Parıj (1990, 1999, 2008), Klermon-Ferran (1991), Renn (1996), Almaty (1995, 2000, 2002, 2006), Lezınıan (1995), Tashkent (2005), Fontenblo (2008) qalalaryndaǵy, sonymen qatar Nıý-Iork qalasyndaǵy Halyqaralyq «Mádenıet, óner, bıznós» kórmesiniń (1993) qatysýshysy. Lezınıan qalasyndaǵy Halyqaralyq kórme-baıqaýdyń altyn medalimen marapattalǵan (Frantsııa, 1995). KSRO Sýretshiler odaǵynyń (1979 jyldan), QR Sýretshiler odaǵynyń (1991 jyldan) múshesi.
5 9 jyl buryn (1956) QR-nyń Grýzııadaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi ERTІSBAEV Ermuhamet Qabıdınuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysynda týǵan. Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Saıasattaný ǵylymdarynyń doktory, professor. Aǵylshyn tilin meńgergen. Jumys tájirıbesin 1978 jyly Jezqazǵan pedagogıkalyq ınstıtýtynyń assıstenti bolyp bastaǵan. Keńes Áskeri qatarynda áskerı qyzmet ótegen. Lomonosov atyndaǵy MMÝ-de mashyqtanýshy-oqytýshy bolyp qyzmet atqarǵan, sonda aspırantýrany bitirip, dıssertatsııa qorǵaǵan. Saıasat tarıhy kafedrasynyń meńgerýshisi bolǵan. Birneshe monografııalar men júzdegen ǵylymı jáne pýblıtsıstıkalyq maqalalardyń avtory. 1990-94 jyldary Respýblıka Joǵary Keńesiniń depýtaty boldy.1994-98 jyldary Qazaqstannyń Sotsıalıstik partııasy saıası atqarý komıtetiniń hatshysy bolyp saılandy.1994-98 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi. 1998-2002 jyldary Qazaqstan strategııalyq zertteý ınstıtýtynyń dırektory. 2000 jyly Memleket basshysy Ákimshiliginiń bólim meńgerýshisi bolyp jumys istedi. 2002 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi. 2006 jyly qańtar aıynan bastap QR Mádenıet, aqparat jáne sport mınıstri. 2006-08 jyldary QR Mádenıet jáne aqparat mınıstri. 2008 jyly mamyr aıynan Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi. QR Prezıdenti janyndaǵy memlekettik saıasat jónindegi Ulttyq keńestiń múshesi.Qazirgi qyzmetinde - 2013 jylǵy sáýirden beri.
«Qurmet», «Parasat»» jáne ІІІ dárejeli «Sińirgen eńbegi úshin» (Ýkraına) ordenderimen, «Astanaǵa 10 jyl» merekelik medalimen marapattalǵan.
5 3 jyl buryn (1962) «QazMunaıGaz» Ulttyq kompanııasy» AQ basqarma tóraǵasy, ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty MYŃBAEV Saýat Muhametbaıuly dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. 1985 jyly M.V.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetin «ekonomıst-kıbernetık» mamandaǵy boıynsha támamdady.1995-1998 jyldary jyly Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrliginde mınıstrdiń orynbasary, mınıstrdiń birinshi orynbasary, birinshi vıtse-mınıstr qyzmetterin atqardy. 1998 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstri bolyp taǵaıyndaldy. 1999 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Ákimshiligi Basshysynyń orynbasary bolyp taǵaıyndaldy. 1999 jyly shilde aıynda Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstri bolyp taǵaıyndaldy. 2001 - 2002 jj. aralyǵynda «Qazaqstannyń Damý banki» JAQ prezıdenti qyzmetin atqardy. 2002 -2003 jj. - «Kaspıı Ónerkásip - Qarjylyq toby» JShS-nyń bas dırektory. 2003 jylǵy maýsymnan 2004 jylǵy jeltoqsanǵa deıin - Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń orynbasary. 2004j. jeltoqsan aıynan Qazaqstan Respýblıkasynyń Indýstrııa jáne saýda mınıstri. 2006 - 2007 jj. - «Samuryq» Qazaqstannyń memlekettik aktıvterin basqarý jónindegi holdıng» AQ basqarmasynyń tóraǵasy. 2007-2010 jyldary - QR energetıka jáne mıneraldyq resýrstar mınıstri. 2010-2013 jyldary - QR munaı jáne gaz mınıstri.
Qazirgi qyzmetinde - 2013 jylǵy shildeden beri.
ІІІ dárejeli «Barys» jáne «Dostyq» ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan.
5 3 jyl buryn (1962) Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııanyń alqa múshesi - mınıstr ALDABERGENOV Nurlan Shádibekuly dúnıege keldi.
Almaty sáýlet-qurylys ınstıtýtyn, V.V.Kýıbyshev atyndaǵy Máskeý ınjenerlik-qurylys ınstıtýtynyń aspırantýrasyn, D.A.Qonaev atyndaǵy ýnıversıtetti bitirgen. Ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty.
1996 jyldan Almaty qalasy boıynsha Baǵa jáne monopolııaǵa qarsy saıasaty komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1999 jyldan - Almaty qalasy boıynsha Tabıǵı monopolııalardy retteý jáne básekelestikti qorǵaý departamentiniń dırektory. 2004 jyldan - QR Tabıǵı monopolııalardy retteý agenttigi tóraǵasynyń orynbasary. 2007 jyldan - QR Tabıǵı monopolııalardy retteý agenttiginiń tóraǵasy. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jyldan beri. «Qurmet» ordenimen, «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl» medalimen marapattalǵan.
6 7 jyl buryn (1948) Qazaqstan halqy Assambleıasy tóraǵasynyń orynbasary, respýblıkalyq «Hesed Polına» qoǵamdyq birlestigi keńesiniń tóraǵasy BARON Aleksandr Iosıfovıch dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýtyn bitirgen, balalar-dárigeri.
1972-1992 jyldary - temirjol aýrýhanasynda balalar dárigeri, anestezıolog-reanımatolog, ınemen emdeý terapevti. 1992 jyldan - QR evreı ulttyq uıymdarynyń «Mıtsva» qaýymdastyǵynyń tóraǵasy. 1994-1996 jyldary - TMD jáne Reseı evreı uıymdary men qaýymdastyqtary federatsııasynyń teń tóraǵasy. 1996 jyldan - «Hesed Polına» respýblıkalyq qoǵamdyq birlestigi keńesiniń tóraǵasy.
Qazirgi qyzmetinde - 2013 jylǵy sáýirden beri.
4 8 jyl buryn (1967) QR Qarjy mınıstrliginiń qazynashylyq komıtetiniń tóraǵasy BAEDІLOV Qanat Eskendiruly dúnıege keldi.
Almaty oblysy Kegen selosynda týǵan. Bilimi, mamandyǵy (biliktiligi), lıtsenzııalary: Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýty (1991); Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti (2003); ekonomıst.
Ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty Eńbek ótili: Qazaqstan Respýblıkasy Mınıstrler Kabınetine qarasty Memlekettik qarjylyq baqylaý komıtetiniń Baqylaý-tekserý basqarmasynyń aǵa baqylaýshy-tekserýshisi, Salyq jáne saqtandyrý organdarynyń qarjy-nesıelik mekemelerin tekserý basqarmasynyń bólim bastyǵy (11.1991-08.1994); Almaty oblysy boıynsha Qazaqstan Respýblıkasy Qarjylyq baqylaý komıtetiniń Qarjy-nesıelik organdardy tekserý jáne valıýtalyq baqylaý bóliminiń bastyǵy (08.1994-02.1996); Almaty oblysy boıynsha Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligine qatysty Qarjy-valıýtalyq baqylaý komıtetiniń Basqarma bastyǵynyń orynbasary (02.1996-09.1998); Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Qarjylyq baqylaý komıtetiniń Bilim, ǵylym, mádenıet uıymdaryn jáne basqarý organdaryn tekserý bóliminiń bastyǵy (10.1998-02.1999); Almaty qalasynyń Túrksib aýdany boıynsha salyq komıtetiniń tóraǵasy (02.1999-04.2002); Almaty qalasynyń Medeý aýdany boıynsha salyq komıtetiniń tóraǵasy (04.2002-07.2003); Almaty qalasy boıynsha salyq komıtetiniń tóraǵasy (08.2003-05.2008); Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Salyq komıteti tóraǵasynyń orynbasary (05.2008-04.2009) Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Salyq komıteti Astana qalasy boıynsha salyq departamentiniń basshysy (04.2009-07.2014)
12 7 jyl buryn (1888-1942) shahmattan álem chempıony KAPABLANKA Hose Raýl dúnıege keldi.
Ol óz ómirinde resmı túrde 583 partııa oınap, onyń 302-in utyp, 35-inde utylǵan, al 246 partııany teń aıaqtaǵan. Onyń engizgen teorııalyq jańalyqtary men oıyn etıýdtary osy kúnge deıin qundylyǵyn joıǵan joq.
9 8 jyl buryn (1917-1984) úndi memlekettik jáne saıası qaıratkeri, 1966-1977 jáne 1980-1984 jyldardaǵy Úndistan premer-mınıstri GANDI Indıra dúnıege keldi.
9 4 jyl buryn (1921-1998) keńestik jáne reseılik kınostsenarıst, dramtatýrg, jazýshy, RSFSR ónerine eńbek sińirgen qaıratker Emıl BRAGINSKII dúnıege keldi.
9 3 jyl buryn (1922-1999) keńestik lıngvıst, maııa jazýlarynyń qupııasyn ashqan KNOROZOV ıÝrıı Valentınovıch dúnıege keldi.