18 mamyr. QazAqparat: Ataýly kúnder, oqıǵalar, esimder
ATAÝLY KÚNDER
«Túrki jazýy» kúni
2014 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń sheshimimen 18 mamyr «Túrki jazýy kúni» dep jarııalanyp, Úkimet sheshimimen bekitildi. Bul datanyń tańdalý sebebi, dál osy kúni ejelgi túrki sózderi jazylǵan Kúlteginniń kók tasynyń kóshirmesi Mońǵolııa dalasynan Astanaǵa ákelingen bolatyn.
Kóne túrki jazýy - rýna nemese syna jazýy dep atalady. Kóne túrki jazýynyń eskertkishteri Ortalyq Azııa aýmaǵynda kóp tabylǵan. Olardyń ishindegi eń belgilisi Soltústik Mońǵolııa jerindegi Orhon, Selenga, Toly ózenderiniń boıynan tabylǵan tastaǵy jazýlar. Rýna jazýlary túrikterdiń ataqty bıleýshileri Bilge qaǵan, Kúltegin, Tonykóktiń qurmetine arnalǵan.
Ertedegi túrik jazýyn tuńǵysh ret HVІІІ ǵasyrdyń 20-jyldarynda І Petrge qyzmet etken nemis ǵalymy D.Messershmıdt pen oǵan erip júrgen shvedtiń tutqyn ofıtseri I.Stralenberg Enıseı ańǵarynda ashty. Olar Skandınavııanyń rýnalyq jazýymen uqsastyǵyna qarap, ony «rýnalyq» jazý dep atady. Ataý onsha dál bolmaǵanymen, qolaıly bolyp shyqty jáne ǵylymda osy ataý ornyǵyp qaldy. 1889 jyly N.M.ıAdrıntsev Soltústik Mońǵolııada, Orhon ózeniniń ańǵarynan rýna jazýlary bar orasan zor qulyptastardy tapty.
Tabylǵan teksti oqýdyń kiltin alǵash tapqan dat ǵalymy V.Tomsen, al jazbalardy alǵash ret oqyǵan orys túrkology V.Radlov boldy.
Halyqaralyq mýzeıler kúni
1977 jyldan bastap jyl saıyn álemniń 150-den astam elinde atalyp ótedi. Osy kúni barlyq mýzeılerde ashyq esik kúni ótedi. Qazaqstanda 224 mýzeı bar.
Dúnıejúzilik JITS-ke qarsy vaktsınalaý kúni
1997 jyly 18 mamyrda AQSh prezıdenti Bıll Klınton Baltımordaǵy Morgan memlekettik ýnıversıtetiniń túlekteri aldynda sóz sóıledi. Ol óz sózinde ǵylym men tehnologııa dáýirinde jańa maqsattar qoıýǵa shaqyrdy. Osy maqsattardyń ishinde ol JITS-ke qarsy ekpe jasaýdy atap, AITV-ǵa qarsy tıimdi ekpeniń JITS-ti joıa alatynyn málim etti.
Alǵash ret Dúnıejúzilik JITS-ke qarsy ekpe kúni bir jyldan keıin, 1998 jyly atalyp ótildi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1992 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Amerıka Qurama Shtattaryna alǵashqy resmı saparymen bardy. Sapar barysynda Elbasy AQSh Prezıdenti Djordj Býshpen, Memleket hatshysy Dj.Beıkermen, qorǵanys mınıstri R.Cheınımen, qarjy mınıstri N.Breıdımen, aýyl sharýashylyǵy mınıstri E.Mendıganmen, ortalyq barlaý basqarmasynyń dırektory R.Geıtspen, senatorlarmen, «Shevron» korporatsııasynyń tóraǵasy K.Derrmen kezdesýler ótkizdi.
1996 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Nursultan Nazarbaev aqyn Oljas Súleımenovke «Qazaqstannyń Halyq jazýshysy» kýáligin jáne tósbelgisin tabys etti.
2007 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Parlamenti Konstıtýtsııaǵa el Prezıdentiniń ókilettigine qatysty túzetýler engizdi. Túzetýlerge sáıkes, Nursultan Nazarbaev Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdentine - Elbasyna Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti bolyp saılaný quqyǵyna shekteý qoldanylmaıdy.
2011 jyly Ábý-Dabı qalasynda BAÁ negizin qalaýshy, BAÁ prezıdenti sheıh Zaıd ben Sultan Ál-Nahaıan atyndaǵy Memlekettik ýnıversıtette Dj. Aıtkenniń «Nursultan Nazarbaev jáne Qazaqstannyń qurylýy» atty kitabynyń arab tilindegi nusqasy tanystyryldy.
2011 jyly Bolgarııanyń ekonomıkalyq, mádenı, týrıstik ortalyqtarynyń biri Plovdıv qalasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmetti konsýldyǵy saltanatty túrde ashyldy. Ol qazirgi Qazaqstanǵa qyzyǵýshylyq tanytatyn bolgarııalyqtar úshin aqparattyq ortalyqqa aınalyp, eki el arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń damyp kele jatqanyna aıǵaq boldy.
2011 jyly Shymkentte saltanatty túrde Memlekettik rámizder alańy ashyldy. Onda granıtten jasalǵan QR Eltańbasy, Táýelsizdik týraly deklaratsııa jáne el kartasy ornatylǵan.
2012 jyly QR Ulttyq banki dızaıny ózgertilgen 10 000 teńgelik banknotanyń aınalymǵa shyǵarylǵanyn habarlady.
2012 jyly Qazaqstanda TMD elderiniń alǵashqy «Sımýrg-Etno-Fest» Halyqaralyq etnografııalyq fılmder festıvali ótti. Oǵan Ortalyq Azııa jáne túrki álemi elderiniń kınematograftary jumyldyryldy.
2015 jyly Italııanyń Týrın qalasynda Qazaqstan alǵash ret «Salone Internazionale del Libro» halyqaralyq kitap kórmesine qatysty.
«Almaty kitap baspasynyń» stendinde qazaqstandyq jazýshylardyń jańa týyndylary, balalar ádebıetine arnalǵan shyǵarmalar, «Meniń Qazaqstanym» serııasymen úsh tilde (qazaq, orys, aǵylshyn) jaryq kórgen kitaptar men albomdar usynyldy.
2016 jyly Memleket basshysy N. Nazarbaev qazaq ádebıetine qosqan súbeli úlesi jáne beıbitshilik pen azamattyq kelisimdi nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan belsendi qoǵamdyq qyzmeti úshin aqyn, jazýshy, qoǵam qaıratkeri Oljas Súleımenovke «Qazaqstannyń Eńbek eri» altyn juldyzyn tabys etti.
2017 jyly Memleket basshysy N. Nazarbaev akter, rejısser Asanáli Áshimovke «Qazaqstannyń Eńbek eri» ataǵyn tabys etti. Nursultan Nazarbaev óz atynan jáne memleket atynan A. Áshimovti quttyqtap, onyń teatr men kınodaǵy tabysty eńbegin atap kórsetti.
2018 jyly Afınydaǵy Zapıon saraıynyń aldynda alǵash ret «Amfonııa» halyqaralyq áskerı-mýzykalyq festıvali uıymdastyrylyp, onda QR Memlekettik kúzet qyzmetiniń Prezıdenttik orkestri óner kórsetti.
2018 jyly Danııada ótken Halyqaralyq hokkeı federatsııasynyń kongresinde 2019 jylǵy A dıvızıonyndaǵy álem chempıonatyn qabyldaıtyn el tańdaldy.
Jarysty ótkizýge Qazaqstan Respýblıkasy men Slovakııa Respýblıkasy ótinim berdi. Daýys berý qorytyndysy boıynsha Qazaqstannyń ótinimi jeńiske jetti.
Birinshi dıvızıondaǵy álem chempıonaty Nur-Sultandaǵy «Barys-arenada» alǵash ret ótkizildi. Týrnırge Qazaqstan, Slovenııa, Majarstan, Belarýs, Ońtústik Koreıa jáne Lıtva qurama komandalary qatysty.