15 sáýir. QazAqparat kúntizbesi: Ataýly kúnder, oqıǵalar, esimder
ATAÝLY KÚNDER
Qazaqstanda ǵashyqtar kúni. 2011 jyly qańtarda Almaty qalalyq mádenıet basqarmasy, jastar saıasaty basqarmasy jáne ákimdiktiń baspasóz qyzmeti sharalar josparyna «Ulttyq ǵashyqtar kúnin» engizdi. Bul qujatqa sáıkes Ulttyq ǵashyqtar kúni 15 sáýirde atalyp ótiletin bolyp belgilendi. Mereke 13-14 ǵasyrlardaǵy qazaq eposynyń keıipkerleri - Qozy Kórpesh pen Baıan sulýdyń mahabbatyna arnalǵan.
Halyqaralyq mádenıet kúni. 1935 jyldyń 15 sáýirinde kórkem jáne ǵylymı mekemeler men tarıhı eskertkishterdi qorǵaý týraly halyqaralyq kelisim - Rerıh Pahtisiniń qabyldanýyna oraı quryldy. 15 sáýir kúni Halyqaralyq mádenıet kúnin belgileý týraly usynysty 1998 jyly Mádenıetti qorǵaý halyqaralyq lıgasy jasady. Bul - 1996 jyly Halyqaralyq Rerıh ortalyǵymen qurylǵan qoǵamdyq uıym.
Dúnıejúzilik óner kúni. Halyqaralyq óner qaýymdastyǵymen (IAA) qurylyp, alǵash ret 2012 jyly atap ótildi.
Beıneleý óneriniń barlyq túrlerine arnalǵan halyqaralyq kúndi atap ótý ıdeıasy alǵash ret Meksıkanyń Gvadalahara qalasynda ótken Halyqaralyq óner qaýymdastyǵynyń 17-shi Bas assambleıasynda aıtyldy. Ony Túrkııa ókili usynyp, Frantsııa, Qytaı, Kıpr, Shvetsııa, Japonııa, Slovakııa, Mavrıkııa jáne Norvegııa elderiniń delegattary qoldady. 15 sáýirdiń tańdalý sebebi - 1452 jyly dál osy kúni ataqty ıtalııalyq sýretshi Leonardo da Vınchı dúnıege kelgen.
Ekologııalyq bilim kúni. Ádette ár eldegi ulttyq tabıǵatty qorǵaý uıymdarynyń bastamasymen atap ótiledi. Bul merekeniń tarıhy 1992 jyly, BUU-nyń Rıo-de-Janeıro qalasynda Qorshaǵan orta problemalaryn talqylaý boıynsha konferentsııasy ótken kezden bastaý alady.
Ekologııalyq bilim kúnin ótkizýdiń negizgi maqsaty - ekologııalyq bilimdi alǵa jyljytyp, Jer shary turǵyndarynyń ekologııalyq mádenıetin qalyptastyrý, jas urpaqtyń boıynda tabıǵat jáne onyń qorlaryna qurmet sezimin tárbıeleý.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1925 jyly Qyzylordada Qyrǵyz (Qazaq) AKSR Keńesteriniń V sezi bastaldy. Sezde Ahmet Baıtursynulynyń halyqqa óziniń tarıhı «qazaq» atyn qaıtarý jónindegi usynysy qaralyp, qoldaý tapty. «Qyrǵyz basqa, qazaq basqa ekenin qazaq balasy tegis bilse de bul kúnge sheıin eshteńe demeı, tymaqtary salpıyp keledi. Ony ótken zamandardyń aǵymdary kóterse de, qazirgi kúnde ult atyn jasyrýdy, ult tarıhy ondaı jańsaqtyqty kótermeıdi», dep sóılegen. Sonymen, Ahmet Baıtursynulynyń ult aldyndaǵy taǵy bir uly eńbegi - qazaqty qaıtadan qazaq atandyryp bergeni.
1946 jyly Ekinshi dúnıejúzilik soǵys jyldary Aqtóbe qalasyna kóshirilgen polıak balalaryna arnap ashylǵan balalar úıi, osynda tárbıe alyp jatqan 117 jasóspirimniń óz otanyna qaıtarylýyna baılanysty jabyldy.
1966 jyly Qazaq KSR Mınıstrler keńesiniń №256 qaýlysymen Atyraý qalasynda N.Jantórın atyndaǵy oblystyq fılarmonııa ashyldy.
Fılarmonııanyń shyǵarmashylyq ujymy gastroldermen respýblıkamyzdyń barlyq oblystarynda, sondaı-aq Reseı, Monǵolııa, Ózbekstan, Túrkimenstan elderinde bolǵan.
1991 jyly Londonda Eýropalyq qaıta qurý jáne damý bankiniń resmı ashylýy ótti.
1993 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Belgııa Koroldiginde Elshiligi ashyldy.
2005 jyly Londonda Qazaqstan Respýblıkasy «Azyq-túlik kelisimshart korporatsııasy» AQ-nyń Ulybrıtanııadaǵy ókildigi resmı ashyldy.
2006 jyly Túrkııa Respýblıkasynyń bedeldi azamattyq uıymdarynyń biri Túrkııa jazýshylar jáne óner qaıratkerler qoǵamy (TÚRKSAV) Elbasy Nursultan Nazarbaevty 2005 jylǵy «Túrki álemine sińirgen eren eńbegi úshin» syılyǵymen marapattady.
2008 jyly tarıhta alǵash ret «Shoqan Ýálıhanov» atyndaǵy qazaqstandyq ıahta Atlant muhıtyn júzip ótti.
ıAhta komandasy úsh apta ishinde Atlant muhıty arqyly jer sharyn sharlap shyqty. Qazaqstandyqtar muhıt arqyly ótýdi 2008 jylǵy naýryzdyń 25-inde Kanar araldarynan bastady. Ortalyq Azııa Jaǵrafııa qoǵamynyń keńsesine sáýirdiń 15-inde qazaqstandyq keme Barbados jaǵalaýyna kelgende joryqtyń aıaqtalǵany týraly habarlama keldi. Ekıpajdyń barlyq tórt adamy da ІІІ dárejeli Polıar juldyzy syılyǵyna usynyldy.
2009 jyly Aqtóbelik rejısser Serik Aıjanovtyń «Ómir súrýge tyıym» kartınasy oınaqy fılmderdiń Búkilreseılik «Vıatkadaǵy kezdesýler» 6-festıvalinde bas júldege ıe boldy.
Kınofestıvaldiń konkýrstyq baǵdarlamasyna Reseı, Ýkraına jáne Baltyq boıy elderiniń 42 aımaǵynan 70-ten astam fılm qatystyryldy. Bul kartınanyń ereksheligi, Vasıl Bykovtyń «Sotnıkov» degen áńgimesiniń jelisimen Aqtóbe oblysynda túsirilgen, ondaǵy rólderdiń barlyǵynda áýesqoı ártister oınaıdy. Fılmniń rejısseri, stsenarıı avtory jáne operatory bir adam, «Patrıot-Sinema» shyǵarmashylyq birlestiginiń jetekshisi Serik Aıjanov. Qazylar alqasy qazaqstandyq jalǵyz kartınany joǵary baǵalap, oǵan kınofestıvaldiń bas júldesin - «Altyn lada» músinshesi men birinshi dárejeli dıplom berýge biraýyzdan sheshim qabyldady.
2010 jyly Almatyda «Qazposhta» AQ Jeńistiń 65 jyldyǵyna arnalǵan poshta markasyn aınalymǵa shyǵardy.
Markada máńgi alaýdyń aıasynda Máskeý qalasyn qorǵaý kezinde soǵysta erlik kórsetken 28 panfılovshylarǵa arnalǵan saıabaqtaǵy Dańq memorıaly beınelengen.
Sýretshisi - Danııar Muhamedjanov.
2010 jyly QR Prezıdenttik mádenıet ortalyǵynda qazaqtyń tanymal aǵartýshysy, qoǵamdyq qaıratker, aqyn, jazýshy, Alashorda úkimeti jáne Qazaqstannyń ulttyq-azat etý qozǵalysy kóshbasshylarynyń biri Mirjaqyp Dýlatovtyń týǵanyna 125 jyl tolýyna arnalǵan saltanatty kesh bolyp ótti.
2011 jyly Almatydaǵy arnaıy baspasóz máslıhatynda Amantaı Dańdyǵulovtyń «Shyńǵys hannyń urpaqtary Makıavellı kózimen» atty eki tomdyq kitabynyń tusaýkeseri ótti.
2014 jyly Strategy2050.kz saıtynda Almatyda QR Prezıdenti janyndaǵy ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmeti fılıalynyń ashylýy ótti.
2016 jyly eldegi alǵash áıel general, QR Bas prokýratýrasy Quqyqtyq statıstıka jáne arnaıy esepke alý komıtetiniń tóraıymy - Sáýle Muhanbedıanqyzy Aıtpaevaǵa «Aqmola oblysynyń qurmetti azamaty» ataǵy berildi.
2016 jyly Astanada «Jibek joly» rallıiniń resmı ókildigi ashyldy. Mundaı ofıster Máskeýde, Parıjde, Beıjińde bar.
2017 jyly Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń shtab-páterinde «Astana - ShYU sammıtiniń jáne EKSPO-2017 halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesiniń astanasy» vıdeo tanystyrylymy jáne foto kórmesi ótti.
1395 jyly Kavkazdyń Terek ózeni boıynda bolǵan shaıqasta Toqtamys hannyń qoly Ámir Temir áskerinen jeńilis tapty.
1912 jyly Atlantıkada Saýtgemptonnan (Ulybrıtanııa) Nıý-Iorkke jolda (AQSh) iri jolaýshylar laıneri «Tıtanık» muztaýǵa soǵylyp, sýǵa batyp ketti.
1951 jyly Londonda birinshi ret «Álem arýy» atty sulýlyq baıqaýy ótti.
2013 jyly Boston marafonynyń máresinde lańkestik akti jasaldy: 12 sekýnd aralyǵynda eki jarylys boldy. Saldarynan 3 adam (sonyń ishinde bir bala) qaza taýyp, 280-nen astam adam túrli dárejedegi jaraqattar aldy.
ESІMDER
122 jyl buryn (1896-1938) qoǵam jáne memleket qaıratkeri, kúıshi BÓKEIHANOV Ǵabdol-Hakim Nurmuhameduly dúnıege keldi.
Batys Qazaqstan oblysy Bókeı ordasynda dúnıege kelgen. Bókeı ordasyndaǵy Jáńgir han ashqan mektepti, Oral áskerı ýchılışesin, Máskeý aýyl sharýashylyǵy akademııasyn bitirgen. 1921-1922 jyldary Semeı gýbernııalyq atqarý komıtetiniń jáne Semeı, Aqmola gýbernııalarynyń Ashyqqandarǵa kómek kórsetý komıssııasynyń tóraǵasy bolǵan. 1925-1932 jyldary - Jer halkomynyń alqa múshesi, Qaraqalpaq atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary, Qazaq maqta komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1933-1937 jyldary KSRO maqta-traktor ortalyǵy tresiniń ókili, Ońtústik Qazaqstan oblysy Jer basqarmasynyń bastyǵy qyzmetterin atqarǵan. 1937 jyly «halyq jaýy» degen jalamen tutqynǵa alynyp, 1938 jyly aqpannyń 25-de atyldy. Ol 1957 jyly tolyǵymen aqtaldy. Ol dástúrli halyq mádenıetiniń qamqorshysy bolǵan. A.V.Zataevıchke qazaqtyń «Shalqyma», «Qos alqa», «Mergen», «Soqyr Esjan» kúılerin, «Eki jıren», «Atyraý», «Qarashash», t.b. jalpy sany 27 ánin jazdyryp, Dáýletkereı, Salaýatkereı jáne ózi tárbıesin kórgen Álikeı, Makar syndy halyq kompozıtorlary týraly qundy derekter bergen.
115 jyl buryn (1903-1953) orys jáne dúnıejúzilik klassıkalyq kórkem ádebıettiń tańdaýly týyndylaryn qazaq tiline aýdarýshylardyń biri QULYBEKOV Abdýlla Baımuratuly dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysynyń Yrǵyz aýdanynda týǵan. Orta bilim alyp, halyq aǵartý salasynda qyzmet istegen. 1937 jyldan ómiriniń sońyna deıin Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq komıteti janyndaǵy Marksızm-lenınızm ınstıtýty Qazaq fılıalynyń redaktory jáne Qazaqtyń memlekettik kórkem ádebıet baspasynyń aǵa redaktory bolǵan. Ol kórkem aýdarma salasynda V.Kataevtyń «Men eńbekshi halyq ulymyn», A.Sýrkovtyń «Stalıngradtan shalǵaıda», Danıel Defonyń «Robınzon Krýzo», Servantestiń «Don Kıhot», Stıvensonnyń «Qazyna araly», M.Gorkııdiń «Meşandar» atty shyǵarmalaryn qazaq tiline tárjimalaǵan.
104 jyl buryn (1914-2000) Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy syılyǵynyń laýreaty SÁMÁDI Zııa dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Panfılov aýdanynda týǵan. 1931 jyly ata-anasymen Shyǵys Túrkistanǵa qonys aýdardy. Munda ol bilimin jetildire júrip, Qulja mektebiniń birinde ustazdyq etti ári «Іle» gazetinde qyzmet jasady. Qytaı revolıýtsııasy jeńgennen keıingi jyldarda túrli saıası-qoǵamdyq jumystar atqardy. Ol Sıntszıan uıǵyr avtonomııalyq aýdanynyń mádenıet mınıstri bolyp qyzmet etip, uıǵyr mádenıet qaıratkerleriniń delegatsııalaryn basqaryp KSRO, Úndistan memleketterine bardy. Sıntszıan uıǵyr avtonomııalyq aýdanynda Jazýshylar odaǵyn qurýda zor eńbek sińirdi. Onyń tikeleı qatysýymen 1957 jyly Úrimji qalasynda tarıhta tuńǵysh ret uıǵyr jazýshylarynyń sezi ashyldy. 1961 jyldyń qarashasynda týǵan eline oraldy.
Alǵash aqyndyq ónerimen qalam ustaǵan ol 1934 jyly «Raýshan» atty drama jazdy. Bul shyǵarmasyn keıin óńdep, «Qandy daq» degen atpen qaıyra shyǵaryp, sheteldik uıǵyrlar dramatýrgııasynyń negizin qalady. 1936 jyly «Ǵárip pen Sánám» pesasyn shyǵardy. Qalamgerdiń «Maımhan» romany orys tiline aýdarylyp, ózbek tilinde eki ret jaryq kórdi. Atalǵan shyǵarma boıynsha «Aıdahar jyly» fılmi túsirildi. Kórkem aýdarma salasynda S.Muqanovtyń «Qashqar qyzy», Ǵ.Músirepovtiń «Kezdespeı ketken bir beıne» shyǵarmalaryn tárjimalady.
«Eńbek Qyzyl Tý» ordenimen marapattalǵan.
98 jyl buryn (1920-1997) jazýshy, aýdarmashy, Qazaqstannyń halyq jazýshysy BAQBERGENOV Sáýirbek dúnıege keldi.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵysqa qatysqan.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Sozaq aýdanynda týǵan. Túrkistan qalasyndaǵy temirjolshylar mektebin, Túrkistan pedagogıka ýchılışesin bitirgen.
Máskeý qalasyndaǵy áskerı ýchılışede qyzmet istegen. 1945 jyly «Sotsıalıstik Qazaqstan» («Egemen Qazaqstan») gazetinde ádebı qyzmetker bolǵan. 1950 jyly alǵashqy povesi «Talǵat» «Sotsıalıstik Qazaqstan» («Egemen Qazaqstan») gazetinde jarııalanǵan.
«Qarǵa tamǵan qan», «Qan tozań», «Bórte Shyńǵys hannyń jubaıy», «Qaıran sheshem», «Zolotaıa lopata» romandarynyń, «Dına», «Meniń dosym», «Altyn kúrek», «Adam jáne kóleńke», «Kóleńke», «Talǵat», «Belgisiz soldat», «Janǵojın», «Barlaýshylar» «Atjalynda» «Meıirimdi anam», «Adam jáne kóleńke», «Kentaý», «Boztorǵaı», «Ánshi bala», «13-nómirli oıynshy», «Bizdiń jigitter», «Bizdiń kolhozda bolǵan edi», «Jol Altynemel arqyly ótedi», «Qoıankólge qulaǵan juldyz», «Men sizdi súıemin», «Taraz kógershinderi», «Aqboz atty arý» povesteri men áńgime jınaqtarynyń avtory.
Orys jazýshylary M.Gorkııdiń, A.Korolenkonyń birqatar áńgimeleri men ertegilerin qazaqshaǵa tárjimalaǵan. Shyǵarmalary belarýs, grýzın, armıan, qyrǵyz, tatar, eston, bashqurt tilderine aýdarylǵan.
1-dárejeli Otan soǵysy ordenimen jáne kóptegen medaldarmen marapattalǵan.
96 jyl buryn (1922-2007) jazýshy, dramatýrg, Qazaqstannyń halyq jazýshysy ShAIMERDENOV Safýan dúnıege keldi.
Soltústik Qazaqstan oblysy, Presnov aýdany (qazirgi Jambyl aýdany), Amankeldi aýylynda dúnıege kelgen. Orta mektepti bitirgen soń, birshama ýaqyt óz aýylynyń ortalaý mektebinde muǵalim, Armııa qatarynda boldy. 1942-1943 jj. Presnov aýdandyq komsomol hatshysy, 1942-1945 jj. «Lenın týy» gazetinde tilshi, ádebı qyzmetker. 1950 jyly QazMÝ-diń fılologııa fakýltetin úzdik bitirdi. Sodan keıin respýblıkalyq jastar gazetiniń Qaraǵandy oblysy boıynsha tilshisi, 1952 jyly «Ádebıet jáne ıskýsstvo» jýrnalynyń bólim bastyǵy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy proza sektsııasynyń meńgerýshisi, 1955 jyly «Qazaq ádebıeti» gazeti bas redaktorynyń orynbasary, 1958-1960 jj. Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń hatshysy, 1970-1975 jj. Qazaq KSR Mádenıet mınıstrligi repertýarlyq alqasynyń basshysy bolǵan.
«Bolashaqqa jol» atty alǵashqy romany 1953 jyly jaryq kórdi. Bul týyndy keıin «Inesh» degen atpen orys tiline aýdaryldy. «Ómir nury» atty povester tsıkline taqyryby, ıdeıasy jaǵynan ózekti bir jeli, bir nysanaǵa baǵyndyrylǵan alty povest - «Mezgil», «Qarǵash», «Ómir nury», «It ashýy», «Májnún tal» - kirgen. Olar shetel tilderine áldeneshe ret aýdarylǵan.
«Qaıdasyń, Zarına?», «Qyr gúli», «Ánim sen ediń», «Marǵaý», «Tórt boıdaq, bir qyz», «Ókil áke», «Túıe kótergen», «Arýana dúnıe» pesalary kóptegen qazaq teatrlarynyń sahnasynda qoıylyp keledi.
Úndi jazýshysy R.Tagordyń «Kúıreý», «Gáýirmaqan» romandary men «Altyn saǵym» degen atpen jaryq kórgen áńgimeler jınaǵyn, L.Tolstoıdyń «Albert» povesin, belarýs dramatýrgi A.Makaenoktyń «Trıbýnalyn», frantsýz kompozıtory Erve men dramatýrg A.Mılıajdyń «Túlki bıkesh» komedııasyn aýdarǵan.
«Jyl qusy» povesi 1974 jyly VTsSPS pen KSRO Jazýshylar odaǵynyń jumysshy taqyrybyna arnalǵan konkýrsynda júldeli orynǵa ıe boldy. Al R.Tagordyń «Kúıreý» romanynyń aýdarmasy úshin 1984 jyly Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń syılyǵyn, «Aǵalardyń alaqany», «Ádebı tolqyndar» atty kitaptary úshin 1988 jyly respýblıkanyń Abaı atyndaǵy Memlekettik syılyǵyn aldy. 1992 jyly Qazaqstan Respýblıkasy-nyń Halyq jazýshysy qurmetti ataǵyna ıe boldy.
«Otan», «Qurmet Belgisi» ordenderimen marapattaldy. Qyzyljar (Petropavl) qalasynyń Qurmetti azamaty.
89 jyl buryn (1929-1995) jazýshy, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri QYDYRBEKULY Balǵabek dúnıege kelgen.
Almaty oblysynyń Jambyl aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. 1960-1987 jyldary «Sotsıalıstik Qazaqstan» gazetinde ádebı qyzmetker, bólim meńgerýshisi, redaktordyń orynbasary, birinshi orynbasary, bas redaktory, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy basqarmasynyń tóraǵasy qyzmetterin atqardy. Alǵashqy feletondar jınaǵy «Eshkimge aıtpa» degen atpen 1962 jyly jaryq kórdi. «Shaıtannyń shataǵy», «Qara sandyq», «Mazdaǵan shyraq», «Urynyń enshisi», «Aqpa qulaq», «Alataý», «Aqymaqtyń mıy», «Túgel sózdiń túbi bar», «Qym-qıǵash jyldar», «Qaıran Oraz», taǵy basqa kitaptary jaryq kórdi. Balǵabek Qydyrbekuly óz shyǵarmalarynda halyq tarıhyn, iri tulǵalar beınesin somdady. Qazybek bek Taýasarulynyń jazbalary dep sanalatyn qoljazbany taýyp, kitap etip shyǵardy. Bilikti basshy, bilgir uıymdastyrýshy retinde basylym bedeliniń artýyna laıyqty úles qosty. Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıtetiniń múshesi, Respýblıka Joǵarǵy Keńesiniń birneshe dúrkin depýtaty bolyp saılandy. Onyń eńbegi Qazaqstan Respýblıkasy Jýrnalıstıka akademııasynyń «Altyn Samuryq-2002» arnaıy syılyǵymen atap ótildi. Qalamgerdiń atynda týǵan aýyly, Almaty qalasynda kóshe jáne jýrnalıstıkalyq syılyq bar.
«Eńbek Qyzyl Tý», «Halyqtar dostyǵy» ordenderimen, birneshe medaldarmen marapattalǵan.
72 jyl buryn (1946) aqyn, aýdarmashy, fılologııa ǵylymynyń kandıdaty, Kafka atyndaǵy Halyqaralyq syılyqtyń jáne «Platınaly Tarlan» syılyǵynyń laýreaty, «Jyl Adamy - Altyn Adam» syılyǵynyń ıegeri SARIEV Shómishbaı Naǵashybaıuly dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysy Aral aýdanynda týǵan. S.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıverstıteti) bitirgen. Eńbek jolyn Qazaly aýdandyq «Lenın týy», Aral aýdandyq «Tolqyn» gazetterinen bastaǵan. Keıinnen «Qazaqstan» baspasynyń redaktory, «Juldyz» jýrnaly bóliminiń meńgerýshisi, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasy Muhtar Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń ǵylymı, aǵa ǵylymı qyzmetkeri bolǵan.
Alǵashqy óleńi 1974 jyly sol kezdegi jas aqyndardyń «Balaýsa» óleńder jınaǵyna engen. Aqynnyń «Ǵashyqtar jyry», «Bozjorǵa» avtorlyq beınetaspalary jáne «20 ǵasyrdyń jıyrmasynshy jyldaryndaǵy poezııasy» atty monografııasy jáne qazaq, orys tilderinde on bes shaqty kitaby jaryq kórgen. 300-den astam óleńderdiń avtory. Ol G.Gýlıa, O.Berggolts, I.Abashıdze, S.Vıkýlov, F.Alıeva, taǵy basqa aqyndardyń óleńderin qazaq tiline aýdarǵan. «Teńizden soqqan jel» atty óleńder jınaǵy kitabyn hındı tiline Varıam Sınh aýdardy.
71 jyl buryn (1947) ǵalym, abaıtanýshy, fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, memleket qaıratkeri ESІM Ǵarıfolla dúnıege keldi.
Pavlodar oblysy, Lebıaji aýdanyndaǵy Jaltyr kóliniń shyǵys jaǵalaýyndaǵy shaǵyn aýylda týǵan. 1970 jyly Semeıdiń pedagogıkalyq ınstıtýtynyń fılologııa fakýltetin úzdik bitirip, sonda fılosofııa jáne saıasattaný kafedrasynda oqytýshy bolyp ornalasqan. 1973 jyly V.I.Lenın atyndaǵy Máskeýdiń Memlekettik ýnıversıtetinde zertteýshi-stajer bolyp bilimin jetildirgen. 1974-1977 jyldar aralyǵynda S.M.Kırov atyndaǵy QazMÝ-diń fılosofııa jáne ekonomıka fakýltetinde aspırantýrada oqyp, 1987 jyly osy fakýltettiń ǵylymı keńesinde «Dıalektıkalyq jáne tarıhı materıalızm» mamandyǵy boıynsha kandıdattyq dıssertatsııa qorǵaǵan.
1978-1983 jyldary Semeı pedagogıka ınstıtýtynda kórkemsýret fakýltetinde dekan, 1983-1989 jyldary - osy ınstıtýtta fılosofııa kafedrasynyń meńgerýshisi, 1989-1991 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasynyń fılosofııa jáne quqyq ınstıtýtynda aǵa ǵylymı qyzmetker, 1991-2001 - jyldary Abaı atyndaǵy Almaty Memlekettik ýnıversıtetindegi fılosofııa jáne ǵylymdar metodologııasy kafedrasynyń dotsenti, professor, 1992-1998 jyldary - kórkemsýret fakýltetiniń dekany, 1998-2001 jyldary - fılosofııa jáne ǵylymdar metodologııasy kafedrasynyń meńgerýshisi, 2001 jyldan ál-Farabı atyndaǵy QazMÝdiń fılosofııa jáne saıasattaný fakýltetiniń dekany qyzmetterin atqarǵan. 2007-2013 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Parlament Senatynyń depýtaty boldy. Qazirgi tańda L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti Fılosofııa kafedrasynyń meńgerýshisi.
1994 jyly «Abaı dúnıetanymyndaǵy Alla men Adam bolmysy» degen taqyrypqa «09.00.06. - dintaný, teologııa» mamandyǵy boıynsha fılosofııa ǵylymdarynyń doktory ataǵyn alý úshin dıssertatsııa qorǵaǵan. 1995 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym akademııasynyń korrespondent múshesi bolyp saılanǵan.
«Hakim Abaı» (1994), «Sanadaǵy tańbalar» (1994), «Abaıdyń dúnıetanymy men fılosofııasy» (1996), «Proshloe v nastoıaşem» (2003), «Adam - zat», (2003) sııaqty kitaptardyń avtory.
67 jyl buryn (1951) agronom-ǵalym, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy akademııasynyń akademıgi, Jetisaı jáne Maqtaral aýdandarynyń qurmetti azamaty, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi ÚMBETAEV Ibadýlla Izatýllauly dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Jetisaı aýdanynda týǵan. Qazaq aýyl sharýashylyq ınstıtýtyn (Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti) jáne Búkilodaqtyq ǵylymı-zertteý maqta ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1972-1978 jyldary - Pahtaaral maqta sharýashylyq tájirıbe stansasy zerthanasynyń zerhanashysy, ǵylymı qyzmetkeri, meńgerýshisi. 1978-1979 jyldary - Búkilodaqtyq ǵylymı-zertteý maqta ınstıtýtynyń aspıranty. 1979-1982 jyldary - Jetisaı aýdandyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń bas agronomy, aýdandyq partııa komıteti bóliminiń meńgerýshisi, keńshar dırektory. 1982-1988 jyldary - Keles aýdandyq atqarý komıteti tóraǵasynyń birinshi orynbasary, aýdandyq agroónerkásiptik birlestiktiń tóraǵasy. 1988-1991 jyldary - Shymkent oblystyq agroónerkásibi tóraǵasynyń orynbasary, birinshi orynbasary, Bógen aýdandyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy. 1991-1992 jyldary - Shymkent oblystyq atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1992-1997 jyldary - Jetisaı aýdandyq ákimshiliginiń basshysy, ákimi, Maqtaaral sý sharýashylyq júıesi basqarmasynyń bastyǵy. 1997-1999 jyldary - Maqtaaral aýdanynyń ákimi. 1999-2006 jyldary - Maqtaaral aýyl sharýashylyq tájirıbe stansasynyń dırektory. 2006-2007 jyldary - «Maqta sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýty» enshiles memlekettik kásipornynyń dırektory qyzmetterin atqarǵan. 2007 jyldan bastap Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi «QazAgroInnovatsııa» aktsıonerlik qoǵamy Maqta sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń bas dırektory bolyp istedi.
Búkilodaqtyq aýyl sharýashylyǵy jetistikteriniń (úsh márte), «Eńbektegi erligi úshin», «Astana», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl», «Uly Otan soǵysy jeńisine 60 jyl» medaldarymen, Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń dıplomymen, Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń alǵys hatymen, Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstriniń Qurmet gramotasymen, «Nur Otan» HDP oblystyq fılıalynyń, Ońtústik Qazaqstan oblysy ákiminiń, aýdandyq, oblystyq máslıhattardyń qurmet gramotalarymen marapattalǵan. Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń, A.Baraev atyndaǵy memlekettik syılyǵynyń ıegeri. «Ońtústik Qazaqstan oblysynyń jyl adamy» qurmetti ataǵyna ıe.
56 jyl buryn (1962) Almaty qalasynda sýretshi NODA Andreı dúnıege keldi.
1988 jyly T. Júrgenov atyndaǵy AMTI bitirgennen keıin Qaraǵandy qalasyna joldamamen baryp, osy ýaqyt ishinde halyqaralyq, sheteldik, búkilodaqtyq, respýblıkalyq kórmelerge qatysty, sondaı-aq 20 jeke kórme uıymdastyrdy.
Belsendi shyǵarmashylyq ómirinde ol keskindeme, sýretteme, sýret , keramıka jáne «contemporary art» salasynda myńnan astam jumys jasady. Merzimdik basylymdarda óleńderin shyǵardy.1998-99 jyldary AQSh-ta jumys istedi. 2000 jyldan bastap, Talǵar ózeniniń ańǵaryndaǵy jeke stýdııasynda jumys isteıdi.
53 jyl buryn (1965) Y.Altynsarın atyndaǵy Arqalyq memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtynyń rektory QÝANYShBAEV Seıitbek Bekenuly dúnıege keldi.
Ol S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin 1989 jyly «Geografııa» fakýltetin bitirgen. Osy atalmysh oqý ornynda tálim-zertteýshi retinde eńbek ótilin bastady. 1991 jyldyń qazanynan 1994 jyldyń naýryzyna deıin ýnıversıtettiń geomorfologııa kafedrasynyń assısenti qyzmetin atqardy. 1994-2004 jyldar aralyǵynda Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde aǵa oqytýshy, dotsent, geomorfologııa jáne kartografııa kafedrasynyń meńgerýshisi bolyp qyzmet atqardy. 1996 jyly Qyrǵyz memlekettik ýnıversıtetinde «Ǵaryshtyq túsirilimder negizinde qazirgi releftúzýshi protsester» taqyrybynda dıssertatsııa qorǵap, geografııa ǵylymdarynyń kandıdaty ataǵyn aldy. 2010 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Ǵylym akademııasynyń Geografııa ınstıtýtynda doktorlyq dıssertatsııasyn qorǵady. 2004-2012 jyldary Qostanaı memlekettik ınstıtýtynyń oqý-ádistemelik jumystary jónindegi prorektory bolyp istedi. 2012 jyldyń qańtar aıynda Y.Altynsarın atyndaǵy Arqalyq memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtynyń rektory bolyp taǵaıyndaldy.
44 jyl buryn (1974) Aqmola oblysy Esil aýdanynyń ákimi ERSEIІTOV Talǵat Amanbaıuly dúnıege keldi.
Aqmola oblysy, Astrahan aýdanynda týǵan. Aqmola aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Aqmola agrarlyq ýnıversıteti, Astana qalasyndaǵy basqarý ınstıtýtyn bitirgen.
Eńbek jolyn Astrahan aýdany ákimdiginde maman bolyp bastaǵan.
1997-2007 jyldar aralyǵynda Astrahan aýdandyq salyq komıtetinde, 2007 jyly aýdandyq máslıhat hatshysy bolyp taǵaıyndalyp, jaýapty qyzmetterdi atqarǵan.
2009-2012 jyldary Astrahan aýdany ákiminiń orynbasary, 2012 jyldan beri Astrahan aýdanynyń ákimi laýazymyn atqardy. Qazirgi qyzmetinde - 2017 jyldyń qarashasynan.
«Qurmet» ordenimen marapattalǵan.
566 jyl buryn (1452-1519) ıtalııalyq sýretshisi, ǵalym, ónertapqysh, Qaıta órleý dáýiriniń ámbebap danyshpany Leonardo da VINChI dúnıege keldi.
106 jyl buryn (1912-1994) koreı saıası qaıratkeri, Soltústik Koreıanyń negizin qalaýshy jáne tuńǵysh basshysy Kım IR SEN dúnıege keldi.
69 jyl buryn (1949) reseılik pop-ánshi, KSRO halyq ártisi, Reseı estradasynyń jarqyn juldyzy Alla PÝGAChEVA dúnıege keldi.