15 SÁÝІR . QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
15 SÁÝІR, SEISENBІ
Qazaqstanda ulttyq ǵashyqtar kúni. 2011 jylǵy qańtarda Almaty qalalyq mádenıet basqarmasy, jastar saıasaty basqarmasy jáne ákimdiktiń baspasóz qyzmeti sharalar josparyna «Ulttyq ǵashyqtar kúnin» engizdi. Bul qujatqa sáıkes Ulttyq ǵashyqtar kúni 15 sáýirde atalyp ótiletin bolyp belgilendi. Buryn aqpan aıynda atalyp ótip júrgen halyqaralyq ǵashyqtar kúnine balama retinde merekeni uıymdastyrýshylar Qozy Kórpesh pen Baıan sulýdyń mahabbaty men súıispenshiligine arnalǵan merekeli kúndi belgiledi. 13-14 ǵasyrlardaǵy qazaq eposy bir-birine qosyla almaǵan ǵashyq jas jigit pen qyzdyń qaıǵyly mahabbatyn jyrlaıdy.
AQSh-ta salyq kúni. Bul amerıkandyqtardyń salyq tóleıtin kúni emes, aldaǵy jyl úshin aılyq jalaqylarynan ustalǵan jalpy salyq mindettemelerin kelisýdiń jyldyq merzimi. Dál osy kúni salyq tóleýshilerdiń 5-ten 4-i artyq tólegen salyqtaryn qaıtaryp alady. Amerıkandyqtar úshin mundaı Salyq kúni - naǵyz mereke.
Reseıdiń radıoelektrondy kúrester boıynsha mamanynyń kúni. Bul mereke 1904 jyldyń 15 sáýirinde, orys-japon soǵysy kezinde alǵashqy ret japon kemeleriniń radıohabarlamalaryn qasaqana radıobógettermen bógegeni anyqtalǵan kezden bastaý alady. Osy tarıhı jaıt Reseı Qarýly Kúshterinde radıoelektrondy kúrestiń qalyptasýynyń jáne damýynyń bastaýshysy boldy.
Bosnııa men Gertsegovına Respýblıkasy áskeri kúni. 1992 jyldan bastap Respýblıka áskeriniń negizi qalanǵan kúni atap ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
8 9 jyl buryn (1925) Qyzylordada Qyrǵyz (Qazaq) AKSR Keńesteriniń V sezi bastaldy. Sezde Ahmet Baıtursynulynyń halyqqa óziniń tarıhı «qazaq» atyn qaıtarý jónindegi usynysy qaralyp, qoldaý tapty. «Qyrǵyz basqa, qazaq basqa ekenin qazaq balasy tegis bilse de bul kúnge sheıin eshteńe demeı, tymaqtary salpıyp keledi. Ony ótken zamandardyń aǵymdary kóterse de, qazirgi kúnde ult atyn jasyrýdy, ult tarıhy ondaı jańsaqtyqty kótermeıdi», dep sóılegen. Sonymen, Ahmet Baıtursynulynyń ult aldyndaǵy taǵy bir uly eńbegi - qazaqty qaıtadan qazaq atandyryp bergeni.
6 8 jyl buryn (1946) Uly Otan soǵysy jyldary Aqtóbe qalasyna kóshirilgen polıak balalaryna arnap ashylǵan balalar úıi, osynda tárbıe alyp jatqan 117 jasóspirimniń óz otanyna qaıtarylýyna baılanysty jabyldy.
2 1 jyl buryn (1993) Qazaqstan Respýblıkasynyń Belgııa Koroldiginde Elshiligi ashyldy.
9 jyl buryn (2005) Elbasy Nursultan Nazarbaev «Sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúresti kúsheıtý, memlekettik organdar men laýazymdy adamdar qyzmetindegi tártip pen rettilikti nyǵaıtý jónindegi sharalar týraly» Jarlyqqa qol qoıdy.
9 jyl buryn (2005) Londonda Qazaqstan Respýblıkasy «Azyq-túlik kelisim-shart korporatsııasy» AQ-nyń Ulybrıtanııadaǵy ókildigi resmı ashylý saltanaty ótti.
8 jyl buryn (2006) Túrkııa Respýblıkasynyń bedeldi azamattyq uıymdarynyń biri Túrkııa jazýshylar jáne óner qaıratkerler qoǵamy (TÚRKSAV) Elbasy Nursultan Nazarbaevty 2005 jylǵy «Túrki álemine sińirgen eren eńbegi úshin» syılyǵymen marapattady.
6 jyl buryn (2008) tarıhta alǵash ret «Shoqan Ýálıhanov» atyndaǵy qazaqstandyq ıahta Atlant muhıtyn sharlap ótti.
ıAhta komandasy úsh apta ishinde Atlant muhıty arqyly jer sharyn sharlap shyqty. Qazaqstandyqtar muhıt arqyly ótýdi 2008 jylǵy naýryzdyń 25-inde Kanar araldarynan bastady. Ortalyq Azııa Jaǵrafııa qoǵamynyń keńsesine sáýirdiń 15-inde qazaqstandyq keme Barbados jaǵalaýyna kelgende joryqtyń aıaqtalǵany týraly habarlama keldi. Ekıpajdyń barlyq tórt adamy da ІІІ dárejeli Polıar juldyzy syılyǵyna usynyldy.
6 jyl buryn (2008) Fındik Nokian Tyres avtomobıl dóńgelekterin shyǵarýshy Almatyda alǵash ret Vianor avtomobıl dóńgelekteri ortalyǵyn ashty.
Nokian Tyres (Fınlıandııa) kontserni negizinen jeńil avtokólikter, júk kóligi men ónerkásipti tehnıkalar úshin dóńgelekter shyǵaryp, ázirleýmen aınalysady.
Dál qazirgi ýaqytta Nokian Tyres zavodtary Nokıa, Lıeksa (Fınlıandııa) jáne Vsevolojskide (Reseı) ornalastyrylǵan.
5 jyl buryn (2009) Aqtóbelik rejısser Serik Aıjanovtyń «Ómir súrýge tyıym» kartınasy oınaqy fılmderdiń Búkilreseılik «Vıatkadaǵy kezdesýler» 6-festıvalinde bas júldege ıe boldy.
Kınofestıvaldiń konkýrstyq baǵdarlamasyna Reseı, Ýkraına jáne Baltyq boıy elderiniń 42 aımaǵynan 70-ten astam fılm qatystyryldy. Bul kartınanyń ereksheligi, Vasıl Bykovtyń «Sotnıkov» degen áńgimesiniń jelisimen Aqtóbe oblysynda túsirilgen, ondaǵy rólderdiń barlyǵynda áýesqoı ártister oınaıdy. Fılmniń rejısseri, stsenarıı avtory jáne operatory bir adam, «Patrıot-Sinema» shyǵarmashylyq birlestiginiń jetekshisi Serik Aıjanov. Qazylar alqasy qazaqstandyq jalǵyz kartınany joǵary baǵalap, oǵan kınofestıvaldiń bas júldesin - «Altyn lada» músinshesi men birinshi dárejeli dıplom berýge biraýyzdan sheshim qabyldady.
4 jyl buryn (2010) Almatyda «Qazposhta» AQ Jeńistiń 65 jyldyǵyna arnalǵan poshta markasyn aınalymǵa shyǵardy.
Markada máńgi alaýdyń aıasynda Máskeý qalasyn qorǵaý kezinde soǵysta erlik kórsetken 28 panfılovshylarǵa arnalǵan saıabaqtaǵy Dańq memorıaly beınelengen.
Tórt boıaýly ofsetti baspa ádisimen oryndalǵan markanyń nomınaly - 32 teńge. Sýretshisi - Danııar Muhamedjanov.
61 9 jyl buryn (1395) Kavkazdyń Terek ózeni boıyndaǵy bolǵan shaıqasta Toqtamys hannyń qoly Ámir Temir áskerinen jeńilis tapty.
6 3 jyl buryn (1951) Londonda birinshi ret «Álem arýy» atty sulýlyq baıqaýy ótti.
23 jyl buryn (1991) Londonda Eýropalyq jańarý jáne damý bankiniń resmı ashylý rásimi ótti.
ESІMDER
11 8 jyl buryn (1896-1938) qoǵam jáne memleket qaıratkeri, kúıshi BÓKEIHANOV Ǵabdol-Hakim Nurmuhameduly dúnıege keldi.
Batys Qazaqstan oblysy Bókeı ordasynda dúnıege kelgen. Bókeı ordasyndaǵy Jáńgir han ashqan mektepti, Oral áskerı ýchılışesin, Máskeý aýyl sharýashylyǵy akademııasyn bitirgen. 1921-1922 jyldary Semeı gýbernııalyq atqarý komıtetiniń jáne Semeı, Aqmola gýbernııalarynyń Ashyqqandarǵa kómek kórsetý komıssııasynyń tóraǵasy bolǵan. 1925-1932 jyldary - Jer halkomynyń alqa múshesi, Qaraqalpaq atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary, Qazaq maqta komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1933-1937 jyldary KSRO maqta-traktor ortalyǵy tresiniń ókili, Ońtústik Qazaqstan oblysy Jer basqarmasynyń bastyǵy qyzmetterin atqarǵan. 1937 jyly «halyq jaýy» degen jalamen tutqynǵa alynyp, 1938 jyly aqpannyń 25-de atyldy. Ol 1957 jyly tolyǵymen aqtaldy. Ol dástúrli halyq mádenıetiniń qamqorshysy bolǵan. A.V.Zataevıchke qazaqtyń «Shalqyma», «Qos alqa», «Mergen», «Soqyr Esjan» kúılerin, «Eki jıren», «Atyraý», «Qarashash», t.b. jalpy sany 27 ánin jazdyryp, Dáýletkereı, Salaýatkereı jáne ózi tárbıesin kórgen Álikeı, Makar syndy halyq kompozıtorlary týraly qundy derekter bergen.
11 1 jyl buryn (1903-1953) orys jáne dúnıejúzilik klassıkalyq kórkem ádebıettiń tańdaýly týyndylaryn qazaq tiline aýdarýshylardyń biri QULYBEKOV Abdýlla Baımuratuly dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysynyń Yrǵyz aýdanynda týǵan. Orta bilim alyp, halyq aǵartý salasynda qyzmet istegen. 1937 jyldan ómiriniń sońyna deıin Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq komıteti janyndaǵy Marksızm-lenınızm ınstıtýty Qazaq fılıalynyń redaktory jáne Qazaqtyń memlekettik kórkem ádebıet baspasynyń aǵa redaktory bolǵan. Ol kórkem aýdarma salasynda V.Kataevtyń «Men eńbekshi halyq ulymyn», A.Sýrkovtyń «Stalıngradtan shalǵaıda», Danıel Defonyń «Robınzon Krýzo», Servantestiń «Don Kıhot», Stıvensonnyń «Qazyna araly», M.Gorkııdiń «Meşandar» atty shyǵarmalaryn qazaq tiline tárjimalaǵan.
100 jyl buryn (1914-2000) Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy syılyǵynyń laýreaty SÁMÁDI Zııa dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Panfılov aýdanynda týǵan. 1931 jyly ata-anasymen Shyǵys Túrkistanǵa qonys aýdardy. Munda ol bilimin jetildire júrip, Qulja mektebiniń birinde ustazdyq etti ári «Іle» gazetinde qyzmet jasady. Qytaı revolıýtsııasy jeńgennen keıingi jyldarda túrli saıası-qoǵamdyq jumystar atqardy. Ol Sıntszıan uıǵyr avtonomııalyq aýdanynyń mádenıet mınıstri bolyp qyzmet etip, uıǵyr mádenıet qaıratkerleriniń delegatsııalaryn basqaryp KSRO, Úndistan memleketterine bardy. Sıntszıan uıǵyr avtonomııalyq aýdanynda Jazýshylar odaǵyn qurýda zor eńbek sińirdi. Onyń tikeleı qatysýymen 1957 jyly Úrimji qalasynda tarıhta tuńǵysh ret uıǵyr jazýshylarynyń sezi ashyldy. 1961 jyldyń qarashasynda týǵan eline oraldy.
Alǵash aqyndyq ónerimen qalam ustaǵan ol 1934 jyly «Raýshan» atty drama jazdy. Bul shyǵarmasyn keıin óńdep, «Qandy daq» degen atpen qaıyra shyǵaryp, sheteldik uıǵyrlar dramatýrgııasynyń negizin qalady. 1936 jyly «Ǵárip pen Sánám» pesasyn shyǵardy. Qalamgerdiń «Maımhan» romany orys tiline aýdarylyp, ózbek tilinde eki ret jaryq kórdi. Atalǵan shyǵarma boıynsha «Aıdahar jyly» fılmi túsirildi. Kórkem aýdarma salasynda S.Muqanovtyń «Qashqar qyzy», Ǵ.Músirepovtiń «Kezdespeı ketken bir beıne» shyǵarmalaryn tárjimalady.
«Eńbek Qyzyl Tý» ordenimen marapattalǵan.
9 4 jyl buryn (1920-1997) jazýshy, aýdarmashy, Qazaqstannyń halyq jazýshysy BAQBERGENOV Sáýirbek dúnıege keldi.
Uly Otan soǵysyna qatysqan.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Sozaq aýdanynda týǵan. Túrkistan qalasyndaǵy temirjolshylar mektebin, Túrkistan pedagogıka ýchılışesin bitirgen.
Máskeý qalasyndaǵy áskerı ýchılışede qyzmet istegen. 1945 jyly «Sotsıalıstik Qazaqstan» («Egemen Qazaqstan») gazetinde ádebı qyzmetker bolǵan. 1950 jyly alǵashqy povesi «Talǵat» «Sotsıalıstik Qazaqstan» («Egemen Qazaqstan») gazetinde jarııalanǵan.
«Qarǵa tamǵan qan», «Qan tozań», «Bórte Shyńǵys hannyń jubaıy», «Qaıran sheshem», «Zolotaıa lopata» romandarynyń, «Dına», «Meniń dosym», «Altyn kúrek», «Adam jáne kóleńke», «Kóleńke», «Talǵat», «Belgisiz soldat», «Janǵojın», «Barlaýshylar» «Atjalynda» «Meıirimdi anam», «Adam jáne kóleńke», «Kentaý», «Boztorǵaı», «Ánshi bala», «13-nómirli oıynshy», «Bizdiń jigitter», «Bizdiń kolhozda bolǵan edi», «Jol Altynemel arqyly ótedi», «Qoıankólge qulaǵan juldyz», «Men sizdi súıemin», «Taraz kógershinderi», «Aqboz atty arý» povesteri men áńgime jınaqtarynyń avtory.
Orys jazýshylary M.Gorkııdiń, A.Korolenkonyń birqatar áńgimeleri men ertegilerin qazaqshaǵa tárjimalaǵan. Shyǵarmalary belarýs, grýzın, armıan, qyrǵyz, tatar, eston, bashqurt tilderine aýdarylǵan.
1-dárejeli Otan soǵysy ordenimen jáne kóptegen medaldarmen marapattalǵan.
9 2 jyl buryn (1922-2007) jazýshy, dramatýrg, Qazaqstannyń halyq jazýshysy ShAIMERDENOV Safýan dúnıege keldi.
Soltústik Qazaqstan oblysy, Presnov aýdany (qazirgi Jambyl aýdany), Amankeldi aýylynda dúnıege kelgen. Orta mektepti bitirgen soń, birshama ýaqyt óz aýylynyń ortalaý mektebinde muǵalim, Armııa qatarynda boldy. 1942-1943 jj. Presnov aýdandyq komsomol hatshysy, 1942-1945 jj. «Lenın týy» gazetinde tilshi, ádebı qyzmetker. 1950 jyly QazMÝ-diń fılologııa fakýltetin úzdik bitirdi. Sodan keıin respýblıkalyq jastar gazetiniń Qaraǵandy oblysy boıynsha tilshisi, 1952 jyly «Ádebıet jáne ıskýsstvo» jýrnalynyń bólim bastyǵy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy proza sektsııasynyń meńgerýshisi, 1955 jyly «Qazaq ádebıeti» gazeti bas redaktorynyń orynbasary, 1958-1960 jj. Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń hatshysy, 1970-1975 jj. Qazaq KSR Mádenıet mınıstrligi repertýarlyq kollegııasynyń bastyǵy bolǵan. «Bolashaqqa jol» atty alǵashqy romany 1953 jyly jaryq kórdi. Bul týyndy keıin «Inesh» degen atpen orys tiline aýdaryldy. «Ómir nury» atty povester tsıkline taqyryby, ıdeıasy jaǵynan ózekti bir jeli, bir nysanaǵa baǵyndyrylǵan alty povest - «Mezgil», «Qarǵash», «Ómir nury», «It ashýy», «Májnún tal» - kirgen. Olar shetel tilderine áldeneshe ret aýdarylǵan. «Qaıdasyń, Zarına?», «Qyr gúli», «Ánim sen ediń», «Marǵaý», «Tórt boıdaq, bir qyz», «Ókil áke», «Túıe kótergen», «Arýana dúnıe» pesalary kóptegen qazaq teatrlarynyń sahnasynda qoıylyp keledi. Úndi jazýshysy R.Tagordyń «Kúıreý», «Gáýirmaqan» romandary men «Altyn saǵym» degen atpen jaryq kórgen áńgimeler jınaǵyn, L.Tolstoıdyń «Albert» povesin, belarýs dramatýrgi A.Makaenoktyń «Trıbýnalyn», frantsýz kompozıtory Erve men dramatýrg A.Mılıajdyń «Túlki bıkesh» komedııasyn aýdarǵan. «Jyl qusy» povesi 1974 jyly VTsSPS pen KSRO Jazýshylar odaǵynyń jumysshy taqyrybyna arnalǵan konkýrsynda júldeli orynǵa ıe boldy. Al R.Tagordyń «Kúıreý» romanynyń aýdarmasy úshin 1984 jyly Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń syılyǵyn, «Aǵalardyń alaqany», «Ádebı tolqyndar» atty kitaptary úshin 1988 jyly respýblıkanyń Abaı atyndaǵy Memlekettik syılyǵyn aldy. 1992 jyly Qazaqstan Respýblıkasy-nyń Halyq jazýshysy qurmetti ata- ǵyna ıe boldy. «Otan», «Qurmet Belgisi» ordenderimen marapattaldy. Qyzyljar (Petropavl) qalasynyń Qurmetti azamaty.
8 5 jyl buryn (1929-1995) jazýshy, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri QYDYRBEKULY Balǵabek dúnıege kelgen.
Almaty oblysynyń Jambyl aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. 1960-1987 jyldary «Sotsıalıstik Qazaqstan» gazetinde ádebı qyzmetker, bólim meńgerýshisi, redaktordyń orynbasary, birinshi orynbasary, bas redaktory, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy basqarmasynyń tóraǵasy qyzmetterin atqardy. Alǵashqy feletondar jınaǵy «Eshkimge aıtpa» degen atpen 1962 jyly jaryq kórdi. «Shaıtannyń shataǵy», «Qara sandyq», «Mazdaǵan shyraq», «Urynyń enshisi», «Aqpa qulaq», «Alataý», «Aqymaqtyń mıy», «Túgel sózdiń túbi bar», «Qym-qıǵash jyldar», «Qaıran Oraz», taǵy basqa kitaptary jaryq kórdi. Balǵabek Qydyrbekuly óz shyǵarmalarynda halyq tarıhyn, iri tulǵalar beınesin somdady. Qazybek bek Taýasarulynyń jazbalary dep sanalatyn qoljazbany taýyp, kitap etip shyǵardy. Bilikti basshy, bilgir uıymdastyrýshy retinde basylym bedeliniń artýyna laıyqty úles qosty. Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıtetiniń múshesi, Respýblıka Joǵarǵy Keńesiniń birneshe dúrkin depýtaty bolyp saılandy. Onyń eńbegi Qazaqstan Respýblıkasy Jýrnalıstıka akademııasynyń «Altyn Samuryq-2002» arnaıy syılyǵymen atap ótildi. Qalamgerdiń atynda týǵan aýyly, Almaty qalasynda kóshe jáne jýrnalıstıkalyq syılyq bar.
«Eńbek Qyzyl Tý», «Halyqtar dostyǵy» ordenderimen, birneshe medaldarmen marapattalǵan.
7 6 jyl buryn (1938) Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jastar teatrynyń aktrısasy, Qazaqstannyń halyq ártisi ÁShІRBEKOVA Roza dúnıege keldi.
Aqmola oblysynyń Eńbekshilder aýdanynda týǵan. Qazaq akademııalyq drama teatry janyndaǵy stýdııany bitirgen. 1960 jyldan Qazaq balalar jáne jasóspirimder teatrynda qyzmet atqarady. Osy teatr sahnasynda somdaǵan Lázzat (T.Ahtanov «Mahabbat muńy»), Mánshúk (Á.Tájibaev «Monologtar»), Hadısha, Seıde (Sh.Aıtmatov «Armanym Áselim», «Betpe-bet»), Shafaq (M.Kárim «Aı tutylǵan tún»), Gertrýda (Ý.Shekspır «Gamlet»), Gıatsınta (Moler «Skapenniń aılasy»), Ivetta (B.Breht «Áıdik apaı»), Arkadına (A.Chehov «Shaǵala»), Kleopatra Lvovna (A.Ostrovskıı «Adam alasy ishinde») sekildi rólderi onyń sheberligin tanytty. 1980 jyldan «Uldyń oralýy», «Maıdan kúnderi» telefılmderine túsken.
«Qurmet» ordenimen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
7 5 jyl buryn (1939) ekonomıka ǵylymynyń kandıdaty, Qazaqstan Respýblıkasy Injenerlik akademııasynyń korrespondent múshesi, Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy ǵylymdary akademııasynyń akademıgi, Jambyl oblysynyń qurmetti azamaty BAIGELDІ Ómirbek dúnıege keldi.
Jambyl oblysynda týǵan. Almaty zootehnıkalyq-maldárigerlik ınstıtýtyn, KOKP OK janyndaǵy Qoǵamdyq ǵylymdar akademııasyn bitirgen. 1974-1975 jyldary - Jambyl oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasy bastyǵynyń birinshi orynbasary. 1975-1984 jyldary - Jambyl oblystyq partııa komıtetiniń bólim meńgerýshisi. 1992-1995 jyldary - Jambyl oblysy ákimdiginiń basshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi. 1995-2005 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty, Senat tóraǵasy, tóraǵanyń birinshi orynbasary. 2005 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatyna qaıta saılanǵan.
«Eńbek Qyzyl Tý», «Halyqtar dostyǵy», «Qurmet», «Otan», ordenderimen, TMD elderiniń «Sodrýjestvo» ordenimen, bes medalmen marapattalǵan. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Alǵysymen kótermelengen.
6 8 jyl buryn (1946) aqyn, aýdarmashy, fılologııa ǵylymynyń kandıdaty, Kafka atyndaǵy Halyqaralyq syılyqtyń jáne «Platınaly Tarlan» syılyǵynyń laýreaty, «Jyl Adamy - Altyn Adam» syılyǵynyń ıegeri SARIEV Shómishbaı Naǵashybaıuly dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysy Aral aýdanynda týǵan. S.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıverstıteti) bitirgen. Eńbek jolyn Qazaly aýdandyq «Lenın týy», Aral aýdandyq «Tolqyn» gazetterinen bastaǵan. Keıinnen «Qazaqstan» baspasynyń redaktory, «Juldyz» jýrnaly bóliminiń meńgerýshisi, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasy Muhtar Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń ǵylymı, aǵa ǵylymı qyzmetkeri bolǵan.
Alǵashqy óleńi 1974 jyly sol kezdegi jas aqyndardyń «Balaýsa» óleńder jınaǵyna engen. Aqynnyń «Ǵashyqtar jyry», «Bozjorǵa» avtorlyq beınetaspalary jáne «20 ǵasyrdyń jıyrmasynshy jyldaryndaǵy poezııasy» atty monografııasy jáne qazaq, orys tilderinde on bes shaqty kitaby jaryq kórgen. 300-den astam óleńderdiń avtory. Ol G.Gýlıa, O.Berggolts, I.Abashıdze, S.Vıkýlov, F.Alıeva, taǵy basqa aqyndardyń óleńderin qazaq tiline aýdarǵan. «Teńizden soqqan jel» atty óleńder jınaǵy kitabyn hındı tiline Varıam Sınh aýdardy.
6 5 jyl buryn (1949) fızıka-matematıka ǵylymdarynyń kandıdaty, pedagogıka ǵylymynyń doktory, professor, Halyqaralyq joǵary mektep ǵylym akademııasynyń, Halyqaralyq aqparattaný akademııasynyń akademıgi ÁBDІMANAPOV Sársenǵalı Ábdiǵalıuly dúnıege keldi.
Jambyl oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, Qazaqstan Ǵylym akademııasy Matematıka jáne mehanıka ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetiniń oqytýshysy, aǵa oqytýshysy, dotsenti, kafedra meńgerýshisi, matematıka fakýltetiniń dekany, oqý isi jónindegi prorektory, Ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń jetekshisi qyzmetterin atqarǵan. 2000-2008 jyldary L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń birinshi prorektory, rektory bolǵan. 2002 jyly Halyqaralyq bıografııalyq ortalyǵy (Kembrıdj) dırektorynyń orynbasary bolyp taǵaıyndalǵan. S.Ábdimanapov týraly málimetter AQSh-ta, Ulybrıtanııada jaryq kórgen bedeldi halyqaralyq bıografııalyq anyqtamalyqtarǵa engen. Ǵalymnyń 200-den astam ǵylymı eńbegi, onyń ishinde monografııasy, sózdigi, joǵary bilim berýdi jetildirý máselelerine arnalǵan oqý quraldary jaryq kórgen.
«Qurmet» ordenimen marapattalǵan.
6 3 jyl buryn (1951) Qazaqstan Respýblıkasy Aýylsharýashylyǵy mınıstrligi «QazAgroInnovatsııa» aktsıonerlik qoǵamy Maqta sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń bas dırektory, agronom-ǵalym, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstan Respýblıkasy Aýylsharýashylyǵy akademııasynyń akademıgi, Jetisaı jáne Maqtaral aýdandarynyń qurmetti azamaty, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi ÚMBETAEV Ibadýlla Izatýllauly dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Jetisaı aýdanynda týǵan. Qazaq aýyl sharýashylyq ınstıtýtyn (Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti) jáne Búkilodaqtyq ǵylymı-zertteý maqta ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1972-1978 jyldary - Pahtaaral maqta sharýashylyq tájirıbe stansasy zerthanasynyń zerhanashysy, ǵylymı qyzmetkeri, meńgerýshisi. 1978-1979 jyldary - Búkilodaqtyq ǵylymı-zertteý maqta ınstıtýtynyń aspıranty. 1979-1982 jyldary - Jetisaı aýdandyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń bas agronomy, aýdandyq partııa komıteti bóliminiń meńgerýshisi, sovhoz dırektory. 1982-1988 jyldary - Keles aýdandyq atqarý komıteti tóraǵasynyń birinshi orynbasary, aýdandyq agroónerkásiptik birlestiktiń tóraǵasy. 1988-1991 jyldary - Shymkent oblystyq agroónerkásibi tóraǵasynyń orynbasary, birinshi orynbasary, Bógen aýdandyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy. 1991-1992 jyldary - Shymkent oblystyq atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1992-1997 jyldary - Jetisaı aýdandyq ákimshiliginiń basshysy, ákimi, Maqtaaral sý sharýashylyq júıesi basqarmasynyń bastyǵy. 1997-1999 jyldary - Maqtaaral aýdanynyń ákimi. 1999-2006 jyldary - Maqtaaral aýyl sharýashylyq tájirıbe stansasynyń dırektory. 2006-2007 jyldary - «Maqta sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýty» enshiles memlekettik kásipornynyń dırektory qyzmetterin atqarǵan. Qazirgi qyzmetinde 2007 jyldan bastap isteıdi. Búkilodaqtyq aýylsharýashylyǵy jetistikteriniń (úsh márte), «Eńbektegi erligi úshin», «Astana», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl», «Uly Otan soǵysy jeńisine 60 jyl» medaldarymen, Qazaqstan Respýblıkasy Aýylsharýashylyǵy mınıstrliginiń dıplomymen, Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń alǵys hatymen, Qazaqstan Respýblıkasy Aýylsharýashylyǵy mınıstriniń Qurmet gramotasymen, «Nur Otan» HDP oblystyq fılıalynyń, Ońtústik Qazaqstan oblysy ákiminiń, aýdandyq , oblystyq máslıhattardyń qurmet gramotalarymen marapattalǵan. Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń, A.Baraev atyndaǵy memlekettik syılyǵynyń ıegeri. «Ońtústik Qazaqstan oblysynyń jyl adamy» qurmetti ataǵyna ıe bolǵan.
5 7 jyl buryn (1957) «Aqtóbe munaıdy qaıta óńdeý» JShS baqylaý keńesiniń tóraǵasy QOJAǴALIEV Asqar Orynbasaruly dúnıege keldi.
Gýrev qalasynda týǵan. Lenıngrad temir jol keligi ınjenerleri ınstıtýtyn ınjener-qúrylysshy mamandyǵy boıynsha (1980); Atyraý memlekettik múnaı jáne gaz ınstıtýtyn «Munaı jáne gaz uńǵylaryn burǵylaý» mamandyǵy boıynsha (2001) bitirgen. 1980 jyldan - №622 qurylys-qurastyrý poıyzynyń ÓTB (Gýrev oblysy) brıgadıri, sheberi, aǵa ınjeneri, bastyǵy. 1984-1985 jyldary - Gýrev qalalyq partııa komıtetiniń nusqaýshysy. 1987 jyldan - « Gýrevmunaıhımqurylys» tresiniń partkom hatshysy. 1989 jyldan - Gýrev qalalyq ákimshilik basshysynyń birinshi orynbasary. 1994 jyl- dan - « Qazaqstankaspııshelf» MK Atyraý aýmaqtyq dırektsııasynyń bas dırektorynyń orynbasary, dırektor orynbasary. 1997 jyldan- «Qazaqstankaspııshelf» AQ Atyraý fılıalynyń dırektor m.a., dırektory. 2006 - 2011 jj «A lmaz Interneshnl Treıdıng Kompanı» AQ Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. 2011 jyldan qazirgi qyzmetinde. QR Parlament Senatynyń depýtaty; Halyqaralyq qatynastar, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń, Áleýmettik mádenı damý komıtetiniń múshesi (1999-2005).
«Qurmet» (2004) ordenimen; «Astana», «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» (2001), «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl» (2005), «Qazaqstan Respýblıkasynyń Parlamentine 10 jyl» (2006) medaldary men; «Qazaqstan munaıyna 100 jyl» belgisimen, TMD ǵa qatysýshy-memleketterdiń parlamentaralyq Assambleıa synyń qurmet gramotasymen marapattalǵan.
61 jyl buryn (1953) Demokratııany damytý Búkilálemdik qory Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy ShODIEV Fattah (Patoh) Kaıýmuly dúnıege keldi.
Jızaq qalasynda týǵan (Ózbekstan). Máskeý memlekettik halyqaralyq qatynastar ınstıtýtyn bitirgen. 1969 jyldan «Syrdarınskaıa pravda» gazetiniń korrektory. 1975-1979 jyldary - KSRO-nyń Japonııadaǵy saýda ókili. 1979-1989 jyldary - KSRO Syrtqy ekonomıkalyq baılanystar mınıstrliginiń keńes-japon ekonomıkalyq qatynastary sarapshysy, aǵa sarapshysy, bas mamany. 1989-1991 jyldary - Máskeý qalasy «Promfınınvest» kompanııasynyń prezıdenti. 1991-1995 jyldary - «Brussels Research & Consulting» kompanııasynyń prezıdenti. 1995-1997 jyldary - QR Premer-Mınıstriniń shtattan tys keńesshisi. 1999-2005 jyldary - «Elordany damytý korporatsııasy» AQ prezıdenti. «Qurmet», ІІІ dárejeli «Barys» ordenderimen, «Demokratııany damytqany jáne ekonomıkalyq bostandyqtar úshin» Abraam Lıkololn medalimen marapattalǵan.
67 jyl buryn (1947) L.N.Gýmılev atyndańǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń kafedrma meńgerýshisi ESІM Ǵarıfolla dúnıege keldi.
Pavlodar oblysynda týǵan. N.K.Krýpskaıa atyndaǵy Semeı pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1970-1991 jyldary - N.K.Krýpskaıa atyndaǵy Semeı pedagogıkalyq ınstıtýtynyń assıstenti, aǵa oqytýshysy, fılosofııa kadedrasynyń dotsenti, kórkemsýret-grafıka fakýltetiniń dekany, fılosofııa kafedrasynyń meńgerýshisi. 1991 jyly - Qazaqstan KP OK konsýltanty. 1991-1992 jyldary - Qazaq KSR ǴA Fısosofııa jáne quqyq ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri. 1992-2001 jyldary - Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetiniń fılosofııa jáne ádisteme ǵylymdary kafedrasynyń dotsenti, professory, kafedra meńgerýshisi. 2001-2007 - Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń fılosofııa jáne saıasattaný fakýltetiniń dekany. 2007-2013 jyldary - QR Parlamenti Senatynyń depýtaty.
«Qurmet» ordenimen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń ǵylymyn damytýǵa sińirgen eńbegi úshin» qurmetti belgisimen marapattalǵan. QR qurmetti bilim qyzmetkeri. Qazaqstan jýrnalıster odaǵynyń S.Sádýaqasov atyndaǵy syılyǵynyń laýreaty. Abaı qory respýblıkalyq syılyǵynyń laýreaty. «KATEV» halyqaralyq qorynyń, ıAssaýı halyqaralyq qorynyń laýreaty.
562 jyl buryn (1452-1519) ıtalıan sýretshisi, ǵalym, ónertapqysh, Qaıta órleý dáýiriniń ámbebap danyshpany Leonardo da VINChI dúnıege keldi.
102 jyl buryn (1912-1994) koreı saıası qaıratkeri, Soltústik koreıanyń negizi qalaýshy jáne tuńǵysh basshysy Kım IR SEN dúnıege keldi.
65 jyl buryn (1949) reseılik pop-ánshi, KSRO halyq ártisi, Reseı estradasynyń jarqyn juldyzy Alla PÝGAChEVA dúnıege keldi.