15 maýsym. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
15 maýsym, JEKSENBІ Ázerbaıjan Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Ulttyq Qutqarý kúni. Geıdar Álıevtiń bılik basyna qaıta kelýi qurmetine oraı, el Parlamentiniń 1997 jylǵy maýsymnyń 27-degi sheshimi boıynsha jyl saıyn atap ótiledi. Ázirbaıjan - Kavkazdyń ońtústik-shyǵysynda ornalasqan memleket. Soltústiginde Reseımen, soltústik-batysynda Grýzııamen, ońtústik-batysynda Armenııa, Túrkııamen, ońtústiginde Iranmen, shyǵysynda Kaspıı teńizi arqyly Qazaqstanmen shektesedi. Astanasy - Baký qalasy. Resmı tili - ázirbaıjan tili. Aqsha birligi - manat. Memleket basshysy - Prezıdent. Joǵary atqarýshy organy - Úkimet. Joǵary zań shyǵarýshy organy - Turaqty parlament. Qazaqstan Respýblıkasy men Ázirbaıjan Respýblıkasynyń arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy tamyzdyń 27-de ornatyldy. Qyrǵyzstan órt sóndirý qyzmetkerleriniń kúni. 1994 jylǵy qazannyń 28-de Qyrǵyzstan Respýblıkasy Úkimeti Qaýlysymen bekitilgen. ESTE QALAR OQIǴALAR 71 jyl buryn (1943) Petropavl 1-shi jylý energııa ortalyǵy alǵashqy kılovat elektr energııasyn berdi. 21 jyl buryn (1993) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Úndistan Respýblıkasynda Qazaqstan Elshiligi ashyldy. 18 jyl buryn (1996) Abaı shyǵarmalarynyń jınaǵy Iranda parsy tilinde basylyp shyqty. 13 jyl buryn (2001) «Shanhaı bestigi» Ózbekstanmen tolyǵyp, «Shanhaı yntymaqtastyq uıymy» quryldy. 36 jyl buryn (1978) Qazaq KSR Mınıstrler Keńesiniń qaýlysymen Qazaq KSR Orman sharýashylyǵy mınıstrligi quryldy. Mınıstrlik 1992 jyly aqpannyń 7-inde Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen taratyldy. 14 jyl buryn (2000) Qostanaı oblysy Rýdnyı qalasynda «Óndiristik mekemelerdegi jastarmen jumys isteý tártibi» týraly respýblıkalyq máslıhat ashyldy. Máslıhattyń ótkizilýine Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik jastar saıasaty tujyrymyn júzege asyrý maqsatynda Mádenıet, aqparat jáne qoǵamdyq kelisim mınıstrligi uıytqy boldy. Qatysýshylar Sokolov-Sarybaı kenishindegi jastar saıasaty bóliminiń tájirıbesimen tanysty. 14 jyl buryn (2000) jazýshy S.Muqanovtyń (1900-1973) týǵan jeri Soltústik Qazaqstan oblysy Jambyl aýdany Sábıt aýylynda jańa mektep ashyldy. 5 jyl buryn (2009) Aqtaý qalasynda qan ortalyǵy qurylysynyń birinshi tasy saltanaty túrde qalandy. Joba respýblıkalyq bıýdjetten qarjylanady. Ortalyq jylyna 7000 lıtr qan qabyldaı alatyn bolady. ESІMDER 91 jyl buryn (1923-1983) jazýshy EDІLBAEV Jumabek dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Túrkistan qalasynda týǵan. 1944-1967 jyldary Shymkent, Qaraǵandy oblystyq zań oryndarynda, Túrkistan aýdandyq partııa komıtetinde, oblystyq «Ońtústik Qazaqstan» gazeti redaktsııasynda, ólkelik radıo komıtetinde, KSRO Jýrnalıster odaǵynyń ólkelik bólimshesinde istegen. 1967 jyldan ómiriniń sońyna deıin biryńǵaı shyǵarmashylyqpen aınalysqan. «Ońtústik samaly» atty óleńderi men poemalarynyń alǵashqy jınaǵy 1960 jyly jaryq kórgen. Keıinnen proza salasyna aýysyp, birneshe áńgime, povest, roman kitaptaryn usynǵan. Pesalary oblystyq drama teatrlarynda qoıylǵan. Onyń «Joǵalǵan kilt», «Syr pernesi», «Búgingi aýyl adamdary», «Býyrqanǵan bulaqtar», «Syn saǵatta», «Túrkistan», «Tereńdegi tebirenister», «Altyn aral» atty shyǵarmalary bar. 81 jyl buryn (1933-1999) akter, Qazaqstannyń halyq ártisi, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty BAQTYGEREEV Muhtar dúnıege keldi. Atyraý qalasynda týǵan. Almaty teatr ýchılışesin bitirgen. 1949-1952 jyldary - Atyraý oblysaralyq qazaq drama teatrynyń akteri, 1954-1956 jyldary «Qazaqfılm» stýdııasynda, Jastar men balalar teatrynda akter bolǵan. Baqtygereevtiń teatr sahnasynda oryndaǵan Asanbaı (Sh.Qusaıynov «Bizdiń Ǵanı»), Qudııar (I.Baızaqov «Aqbópe»), Nurı (N.Hıkmet «Ápende»), Ǵafýr (H.Hamza «Baı men kedeı»), Osman (R.Ǵamzatov «Taý qyzy»), Dárýish (M.Kárim «Aı tutylǵan tún»), Korol, Petrýchıo (Ý.Shekspır «Korol Lır», «Asaýǵa tusaý»), Naýan (Ǵ.Músirepov «Aqan seri - Aqtoqty»), Doǵal (M.Áýezov «Alýa»), t.b. rólderi bar. Akter 1954 jyldan 60-tan astam kınoǵa túsip, qazaq kıno dýblıajyna belsene qatysqan. 76 jyl buryn (1938) balýan, erkin kúresten sport sheberi AIQANOV Ábilseıit Rústemuly dúnıege keldi. Almaty oblysynyń Sarqant aýdanynda týǵan. 1958-1969 jyldary Qazaqstannyń aýyr jáne jartylaı aýyr salmaq dárejesindegi 11 dúrkin chempıony bolǵan. Aıqanov halyqaralyq jarystarda 74 ret kilemge shyǵyp, onyń 72-sinde basymdyq kórsetken. 1961 jyldan Respýblıkalyq «Qaırat» erkin sport qoǵamynyń múshelerin jattyqtyrýmen aınalysqan. Aıqanovtyń shákirtteri - sport sheberleri A.Buǵybaev, M.Esimov, M.Nádirbekov, t.b. halyqaralyq jarystarda respýblıkanyń namysyn qorǵaǵan. «Qurmet belgisi» ordenimen marapattalǵan. 171 jyl buryn (1843-1907) nemis kompozıtory, pınaıst, dırıjer, ulttyq kompozıtorlyq mekteptiń iri ókili GRIG Edvard dúnıege keldi. 110 jyl buryn (1904-1981) kınorejısser, operator, Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri ZEKKI Osman Ýálıollauly dúnıege keldi. Ol 1953 jyldan Almaty kınostýdııasynda istep, hronıka sektoryna jetekshilik jasady. 1957 jyldan operatorlyqpen birge rejısserlik qyzmetpen aınalysyp, birqatar derekti fılm qoıdy. Olardyń qatarynda «Qara túnek súrleýi», «Halyq talanttary», «Tekke ketken ómir», «Tuńǵıyq», «Erteńgi Almaty», t.b. bar. Sonymen qatar ǵylymı-kópshilik taspalar men bir kórkem fılm túsirdi. 90 jyl buryn (1924-1983) aqyn, aýdarmashy AHMETOV Ábdikárim dúnıege keldi. Qyzylorda oblysynyń Qarmaqshy aýdanynda týǵan. Lepsi pedagogıkalyq ýchılışesin, Almaty joǵary partııa mektebin, Harkov áskerı-medıtsınalyq ýchılışesin bitirgen. 1943-1950 jyldary ásker qatarynda qyzmet jasap, Germanııadaǵy keńestik qarýly kúshter sapynda, shekara okrýginde ofıtserlik qyzmet atqardy. Elge oralǵan soń «Jas alash», «Egemen Qazaqstan», Pavlodar oblystyq «Qyzyl tý» gazetterinde, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń Shyǵys Qazaqstan jáne Semeı oblystaryndaǵy bólimshelerinde, Kórkem ádebıet baspasynda qyzmet etti. Biraz ýaqyt «Jazýshy» baspasynyń aǵa redaktory boldy. Shyǵarmalary 1939 jyldan jaryq kóre bastaǵan aqynnyń alǵashqy kitaby «Óleńder» degen atpen shyqty. Onyń «Tolqyndaǵy ómir», «Salqyn samal», «Ashyq aspan», «Marjandarııa», t.b. óleńder men poemalar jınaqtary jaryq kórdi. Kórkem aýdarma salasynda L.Ýkraınkanyń, S.Marshaktyń, G.Zelınskııdiń, V.Fedorovtyń shyǵarmalaryn qazaq tiline tárjimalady. 1973 jyly qaraqalpaq ádebıetiniń klassıgi Berdaq aqynnyń tańdamaly tolǵaýlary men dastanyn qysqasha jyrlap, jeke kitap qylyp bastyrdy. Birneshe jaýyngerlik-áskerı medalmen marapattalǵan. 65 jyl buryn (1949) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty, Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń múshesi, Táýelsiz Memleketter Dostastyǵyna qatysýshy memleketterdiń Parlamentaralyq Assambleıasy Ǵylym jáne bilim máseleleri jónindegi komıssııasynyń múshesi, Polsha Respýblıkasynyń Senatymen, Koreıa Respýblıkasynyń Ulttyq Jınalysymen yntymaqtastyq tobynyń múshesi BAShMAKOV Anatolıı Afanasevıch dúnıege keldi. Soltústik Qazaqstan oblysynda týǵan. Petropavl pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Tselınograd aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. 1978-1986 jyldary - Soltústik Qazaqstan oblysy Sergeev aýdandyq partııa komıtetiniń nusqaýshysy, bólim meńgerýshisi. 1986-1988 jyldary - Soltústik Qazaqstan oblystyq partııa komıtetiniń úgit jáne nasıhat bólimi meńgerýshisiniń orynbasary. 1988-1991 jyldary - Petropavl qalalyq partııa komıtetiniń hatshysy. 1991-1993 jyldary - Soltústik Qazaqstan memlekettik múlik jónindegi aýmaqtyq komıtetiniń bólim bastyǵy, komıtet tóraǵasynyń orynbasary. 1993-1999 jyldary - Soltústik Qazaqstan oblystyq keden basqarmasy bastyǵynyń birinshi orynbasary. 1999-2002 jyldary «Azyq-túlik korporatsııasy» jabyq aktsıonerlik qoǵamynyń Soltústik Qazaqstan oblysyndaǵy ókildigi dırektorynyń orynbasary, Petropavl ekonomıkalyq kolledjiniń dırektory qyzmetterin atqarǵan. 2002 jyldan beri Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty. «Qurmet» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan. 60 jyl buryn (1954) Eýrazııalyq ekonomıkalyq komıssııanyń Qazaqstan tarapynan alqa múshesi (mınıstr), ekonomıka ǵylymynyń doktory, Qazaqstan Respýblıkasy Mıneraldyq resýrstar akademııasynyń akademıgi AHMETOV Danıal Kenjetaıuly dúnıege keldi. Pavlodar qalasynda týǵan. Pavlodar ındýstrıaldyq ınstıtýtyn bitirgen. Instıtýtty bitirgennen keıin «Pavlodarturǵynúıqurylys» tresi úı salý kombınatynyń sheberi, Ekibastuz qalalyq partııa komıtetiniń nusqaýshysy bolyp jumys istedi. 1987-1991 jyldary - Ekibastuz qalalyq atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1991-1992 jyldary - «Ekibastuzenergturǵynúıónerkásipqurylys» tresiniń basshysy. 1992-1993 jyldary - Ekibastuz qalalyq ákimdiginiń basshysy. 1993-1997 jyldary - Pavlodar oblystyq ákimdiginiń basshysy, ákimi. 1997-1999 jyldary - Soltústik Qazaqstan oblysynyń ákimi. 1999-2001 jyldary - QR Premer-Mınıstriniń orynbasary, birinshi orynbasary. 2001-2003 jyldary - Pavlodar oblysynyń ákimi. 2003-2007 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-Mınıstri, Qazaqstan Respýblıkasy Qaýipsizdik keńesiniń múshesi. 2007 jyldan QR Qorǵanys mınıstri. Qazirgi qyzmetinde 2011 jylǵy 22 jeltoqsannan beri. 3-shi, 2-shi dárejeli «Barys», «Qurmet belgisi» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan. 104 jyl buryn (1910-1986) dáriger-epıdemıolog, medıtsına ǵylymdarynyń doktory, professor MÁKІROV Qýanysh Amanbaıuly dúnıege keldi. Uly Otan soǵysyna qatysqan. Aqtóbe oblysynda týǵan. Áskerı medıtsınalyq akademııany bitirgen. 1936-1949 jyldary - áskerı dáriger. 1950-1959 jyldary - 2-shi Máskeý medıtsına ınstıtýtynyń epıdemıologııa jáne mıkrobıologııa kafedrasynyń assıstenti. 1959-1986 jyldary Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýtynyń (S.D.Asfendııarov atyndaǵy Qazaq ulttyq medıtsınalyq ýnıversıteti) epıdemıologııa kafedrasynyń dotsenti, ǵylymı jumystar jónindegi prorektory, mıkrobıologııa jáne vırýsologııa kafedrasynyń meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. Ol ishek aýrýlary, pnevmonııa, týberkýlez, pıelonefrıt dertteri mıkrobıologııasy men epıdemıologııasynyń Qazaqstanǵa tán erekshelikterin zerttegen. «Áskerı epıdemıologııa», «Mıkrobıologııa, vırýsologııa jáne ımmýnologııa» atty eńbekterdiń avtory. 49 jyl buryn (1965) Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-mınıstri, ekonomıka ǵylymdarynyń doktory MÁSІMOV Kárim Qajymhanuly dúnıege keldi. Astana qalasynda týǵan. Beıjiń til ınstıtýtyn, Ýhan zań ýnıversıtetin (QHR), Qazaq memlekettik basqarý akademııasyn bitirgen. 1991-1995 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek mınıstrliginiń bólim bastyǵy, bas mamany, «Kazaqprıgrantorg» fırmasy dırektorynyń orynbasary, QHR-nyń Úrimshi qalasyndaǵy «Qazaqıntorg» ókildiginiń bas mamany, «Aktsept» JShS dırektorynyń syrtqy ekonomıka jónindegi orynbasary, Gonkongtaǵy Qazaq saýda úıiniń atqarýshy dırektory, «Almaty saýda-qarjy banki» JAQ basqarmasynyń tóraǵasy. 1996-2007 jyldary - «Turanbank» basqarmasy tóraǵasynyń mindetin atqarýshy, Halyqtyq jınaqtaýshy banktiń basqarma tóraǵasy, Qazaqstan Respýblıkasy kólik jáne kommýnıkatsııa mınıstri, Qazaqstan Respýblıkasy Premer-mınıstriniń orynbasary, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń kómekshisi, Premer-mınıstrdiń orynbasary. 2007-2012 - Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-mınıstri: 2012-2014 jyldary - QR Prezıdent Ákimshiliginiń Basshysy. 2014 jyldyń sáýirinen bastap qazirgi qyzmetinde.
Qazaqstandaǵy Taı boksy federatsııasynyń prezıdenti, Qazaqstan Respýblıkasy Taekvon-do federatsııasynyń qurmetti prezıdenti. 73 jyl buryn (1941), zań ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Soty Ǵylymı-konsýltatıvtik keńesiniń múshesi, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵary mektep Ulttyq Ǵylym akademııasynyń akademıgi, Halyqaralyq Jambyl syılyǵynyń laýreaty, Almaty oblysy Jambyl aýdanynyń qurmetti azamaty AǴYBAEV Aryqbaı Núsipáliuly dúnıege keldi. Almaty oblysy Jambyl aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, KSRO Ǵylym Akademııasy Memleket jáne quqyq ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1967-1970 jyldary - Qazaq KSR Ǵylym Akademııasy Fılosofııa jáne quqyq ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri. 1973-1977 jyldary - Almaty oblystyq sotynyń múshesi. 1978-1981 jyldary - Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetiniń aǵa oqytýshysy. 1981-1990 jyldary - Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıklyq ınstıtýtynyń dotsenti. 1991-1999 jyldary - ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti zań fakýltetiniń dotsenti, professory. Qazirgi qyzmetinde 1999-2008 jyldary - ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ultyq ýnıversıteti Qylmystyq quqyq jáne krımınologııa kafedrasynyń meńgerýshisi, professory, dotsenti qyzmetterin atqarǵan. Sonymen qatar ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti Ǵylymı keńesiniń múshesi, ýnıversıtet janyndaǵy zań ǵylymdary doktorlyq Dıssertatsııalyq keńesiniń ǵylymı hatshysy, ýnıversıtettiń «Zań serııasy habarshysy», «Zań», «Týra bı» jýrnaldarynyń redaktsııalyq alqasynyń múshesi. Ǵalymnyń 300-den astam ǵylymı eńbegi, onyń ishinde 6-y oqýlyǵy, 7-i monografııasy jáne Qarasaı batyr, Súıinbaı, Jambyl, Suranshy batyr týraly birneshe tarıhı ocherkteri jaryq kórgen. Aryqbaı Aǵybaevtyń jetekshiligimen 15 izdenýshi zań ǵylymynyń kandıdaty, 2 izdenýshi zań ǵylymynyń doktory dıssertatsııalaryn qorǵaǵan. 68 jyl buryn (1946-1999) Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń qurmetti qyzmetkeri, general-maıor DRÝJININ Anatolıı Mıhaılovıch dúnıege keldi. Lıtvanyń Klaıpeda qalasynda týǵan. Pavlodar ındýstraldyq ınstıtýtyn, KSRO MQK Joǵary kýrsyn bitirgen. Memlekettik qaýipsizdik komıteti joǵary kýrsyn bitirgennen keıin Aqtóbe, Atyraý, Soltústik Qazaqstan, Taldyqorǵan oblystarynda túrli qyzmetter atqarǵan. 1991-1995 jyldary Batys Qazaqstan oblysy boıynsha, 1995-1998 jyldary - Ońtústik Qazaqstan oblysy boıynsha Ulttyq qaýipsizdik komıteti basqarmasynyń bastyǵy bolǵan. 1998-1999 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq qaýipsizdik komıteti tóraǵasynyń orynbasary qyzmetin atqarǵan. 62 jyl buryn (1952) Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń rektory, QR UǴA akademıgi ESPOLOV Tilektes Isabaıuly dúnıege keldi. Jambyl oblysy, Qordaı aýdany, Qarasaı aýylynda (Mıhaılovka) dúnıege keldi. Orta mektepti bitirgennen keıin 1975 jyly Qazaq aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynyń aýyl sharýashylyǵyn mehanıkalandyrý fakýltetin bitirdi. Óziniń eńbek jolyn 1975 jyly Qazaq aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynyń kafedra assıstentinen bastady, komsomol jáne partııa komıtetteriniń hatshysy, kásipodaq komıtetiniń tóraǵasy bolyp saılandy. 1978-1981 jyldary Máskeý qalasyndaǵy A.N.Kostıakov atyndaǵy Búkilodaqtyq gıdrotehnıka jáne melıoratsııa ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aspırantýrasynda oqydy. Tehnıka ǵylymdarynyń kandıdaty ǵylymı dárejesin sátti qorǵap shyqqannan keıin 1982 jyly Qazaq aýyl sharýashylyǵy ınstıtýty sýmen qamtamasyz etý jáne sýlandyrý jónindegi salalyq ǵylymı-zertteý zerthanasynyń meńgerýshisi, oqytýshysy jáne dotsenti, Almaty ındýstrııaldyq kolledjiniń dırektory (1993 jyly), odan keıin Almaty ındýstrııaldy-pedagogıkalyq akademııasynyń rektory bolyp qyzmet atqardy. 1997 jyly ekonomıka ǵylymdary jóninde doktorlyq dıssertatsııasyn qorǵady. Bir jyldan keıin professorlyq ǵylymı ataǵyn aldy. 2001 jyldan bastap, qazirgi ýaqytqa deıin Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń rektory qyzmetin atqarady. 2003 jyly QR Aýyl sharýashylyǵy Akademııasynyń Vıtse-prezıdenti bolyp saılandy. 2004 jyldyń sáýir aıynda QR Ulttyq Ǵylym akademııasy Agrarlyq ǵylymdar bólimshesiniń tóraǵasy jáne Qurmetti akademıgi, QR Aýyl sharýashylyǵy ǵylymdary akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq ınjenerlik akademııasynyń akademıgi, Reseı aýylsharýashylyq akademııasynyń akademıgi, Halyqaralyq Joǵary mektep akademııasynyń akademıgi, 2008 jyldan QR Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi atandy. 2001 jyldan Qazaqstan joǵary oqý oryndary rektorlary Keńesiniń múshesi, QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi ǵylymı-tehnıkalyq keńesiniń múshesi, Álemdik agrarlyq joǵary oqý oryndarynyń Jahandyq Konsortsıým atqarýshy komıtetiniń múshesi, TMD elderiniń jetekshi agrarlyq joǵary oqý oryndary keńesiniń atqarý komıtetiniń tóraǵasy, TMD-ǵa qatysýshy memleketterdiń bilim berý salasynda yntymaqtastyq boıynsha Keńestiń múshesi, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdar salasynda memlekettik syılyqtardy berý jónindegi QR Úkimeti janyndaǵy konkýrstyq komıssııa múshesi, doktorlyq dıssertatsııa qorǵaý boıynsha Dıssertatsııalyq Keńestiń tóraǵasy qyzmetterin atqarady. T.I.Espolov ǵylymı jańalyqtary el aýmaǵyn arıdtik meńgerý tıimdiligin arttyrýǵa, Qazaqstan ekonomıkasynyń agrarlyq sektorynda tabıǵı resýrstardy jáne tehnıkalyq ortany ońtaıly paıdalanýǵa, jaıylymdar men shóp shabyndyqtaryn sý jetkizý júıelerin paıdalaný jáne tazalaýǵa arnalǵan melıoratıvtik tehnıkanyń neǵurlym jetildirilgen úlgilerin jasap, óndiriske engizdi, ekologııalyq áleýmettik-ekonomıkalyq ortany keshendi taldaý men baǵalaýdyń, sondaı-aq, aýylsharýashylyq maqsattaǵy jerlerdiń normatıvti baǵalaryn anyqtaýmen jerdi baǵalyq aımaqtandyrýdyń ádistemelik negizderiniń ǵylymı ádistemesin jasady. Álemdik agrarlyq rynokqa kirigý jaǵdaıynda QR AÓK-in ornyqty damytýdyń teorııalyq jáne ádistemelik negizderin jasady. Akademık T.I.Espolov jańa ekonomıst-agrarnıkterdiń mektebin qurdy. Onyń basshylyǵymen aýyl sharýshylyǵynda iri jáne orta taýarlyq sharýashylyqtardy qalyptastyrýdyń mehanızmi, birlestikterdi damytý, shoǵyrlanǵan birlestitkerdi qurý (klaster), salalarda resýrstyq áleýetti tıimdi paıdalanýdy yntalandyrýdyń mehanızmi, sondaı-aq agrarlyq sektorda udaıy óndiris úderisin qaıta qalpyna keltirýdegi jer jáne eńbek resýrstarynyń básekege qabilettiligin arttyrýdaǵy agrarlyq sektordaǵy tıimdi naryq júıesin qalyptastyrýdyń tujyrymdamasyn ázirledi. Bul taldamalar elimizdiń Ońtústik-shyǵys oblystarda aýyl sharýshylyǵynyń údemeli ındýstrııalaý men ınnovatsııalyq damytý baǵdarlamasyn iske asyrýda qoldanylady. T.I.Espolovtyń shákirtteri elimizdiń azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý maqsatynda respýblıkanyń agrarlyq sektoryndaǵy ındýstrıaldy-ınnovatsııalyq tehnologııaǵa kóshý jónindegi baǵdarlamany iske asyrýǵa belsene qatysady. Ǵylymı jetekshiligimen 54 ǵylym kandıdaty jáne 25 ǵylym doktoryn daıarlady. Ǵylymı usynystary respýblıkadaǵy birneshe mınıstrlikterdiń júıesinde, ıaǵnı, Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginde, QR-nyń Qorshaǵan ortany qorǵaý jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginde iske asyrylyp jatyr. Almaty qalasy máslıhatynyń ІІІ shaqyrylymnyń depýtaty bolǵan. 2007 - 2012 jylǵy IV shaqyrylǵan Almaty qalasy máslıhatynyń depýtaty, ǵylym, bilim, mádenıet jáne sport saýaldary jónindegi turaqty komıssııa tóraǵasy, «Nur Otan» HDP-synyń Almaty qalalyq máslıhatynyń depýtattyq fraktsııasynyń jetekshisi bolǵan. Óziniń qoǵamdyq jáne ǵylymı-pedagogıkalyq qyzmetinde sińirgen eńbegine tómendegi marapttarǵa ıe boldy: KSRO HShJK-niń medali (1988 j.), «KSRO ónertapqyshy» medali (1989 j.), «QR bilim berý isiniń úzdigi» (1995 j.), «Qazaqstannyń eńbek sińirgen qyzmetkeri», (1998 j.) A.G.Nebolsın atyndaǵy Halyqaralyq syılyqtyń laýreaty (2004 j.), «Qazaqstannyń qurmetti sport qaıratkeri» (2005 j.), «Qazaqstannyń qurmetti mádenıet qaıratkeri» (2005 j.), «Parasat» ordeni, (2005 j.), Quqyq qorǵaý jáne qorǵanys, qaýipsizdik máseleleri Reseı Akademııasynyń Lomonosov ordeni, (2005 j.), «Qazaqstannyń Konstıtýtsııasyna 10 jyl» (2006j.), Y.Altynsarın atyndaǵy medali (2006 j.), «Jyldyń úzdik rektory» («Jasyl el» jáne stýdenttik qurylysy otrıadtaryn qalyptastyrý jónindegi belsendi jumysy úshin (2007j.), QR Senat Parlamentiniń Qurmet gramotasy (2007 j.), «QR-nyń ǵylymyn damytý úshin» tósbelgisi (2007j.), «Astana qalasyna 10 jyl» medali (2008j.), «Nur Otan» partııasyna 10 jyl» medali, «Belsendi eńbegi úshin» (2008 j.), ІІ dárejeli «Barys» ordeni (2010 j.), sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasynyń jáne TMD elderiniń jetekshi joǵary oqý oryndarynyń K.A. Tımırıazev atyndaǵy Reseı memlekettik agrarlyq ýnıversıtetiniń, Belorýssııa memlekettik aýylsharýashylyq akademııasynyń, K.I. Skrıabın atyndaǵy Qyrǵyzstannyń agrarlyq ýnıversıtetiniń, Ázirbaıjan aýylsharýashylyq akademııasynyń, Moldova Memlekettik agrarlyq ýnıversıtetiniń, Ýkraınanyń Ulttyq bıoresýstar men tabıǵı paıdalaný ýnıversıtetiniń, M.H.Dýlatı atyndaǵy Taraz memlekettik ýnıversıtetiniń «Qurmetti professory» ataǵyna ıe.