15 qyrkúıek. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
15 qyrkúıek, DÚISENBІ
Gvatemala Respýblıkasynyń Memlekettik meıramy - Táýelsizdik kúni (1821). Gvatemala - Ortalyq Amerıkada ornalasqan memleket. Astanasy - Gvatemala qalasy. Resmı tili - ıspan tili. Eldi prezıdent basqarady. Zań shyǵarýshy organy - bir palataly Ulttyq kongress. Aqsha birligi - ketsal.
Gondýras Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1821). Gondýras - Ortalyq Amerıkada ornalasqan memleket. Astanasy - Tegýsı-galpa qalasy. Resmı tili - ıspan tili. Eldi prezıdent basqarady. Zań shyǵarýshy organy - bir palataly Ulttyq assambleıa. Aqsha birligi - lempıra.
Qazaqstan Respýblıkasy men Gondýras Respýblıkasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1995 jylǵy qarashanyń 28-inde ornatyldy.
Kosta-Rıka Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1821). Kosta-Rıka - Ortalyq Amerıkada ornalasqan memleket. Astanasy - San-Hose qalasy. Resmı tili - ıspan tili. El aýmaǵy 7 provıntsııaǵa bólingen. 1949 jylǵy konstıtýtsııasy boıynsha memleket basshysy Prezıdent Úkimetti de tikeleı ózi basqarady. Zań shyǵarýshy organy - Zań shyǵarýshy assambleıa. Aqsha birligi - Kosta-Rıka kolony. Qazaqstan Respýblıkasy men Kosta-Rıka arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1986 jylǵy qazannyń 1-inde ornatyldy.
Nıkaragýa Respýblıkasynyń Memlekettik meıramy - Táýelsizdik kúni (1821).
Qazaqstan Respýblıkasy men Nıkaragýa arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1994 jylǵy shildeniń 6-ynda ornatyldy.
Halyqaralyq demokratııa kúni.
BUU Bas Assambleıasynyń 2007 jylǵy 13 jeltoqsandaǵy úkimetterdiń demokratııany damytý men nyǵaıtýdaǵy kúsh-jigerlerin qoldaýǵa arnalǵan qararynda (№A/RES/62/7) jarııalanǵan. 2008 jylǵy 15 qyrkúıeginen atap ótiledi. Halyqaralyq demokratııa kúni Jańa jáne qaıta jańǵyrǵan demokratııa elderiniń halyqaralyq konferentsııasynyń usynysy boıynsha 1997 jylǵy Demokratııa týraly ortaq deklaratsııa qabyldanýyna baılanysty bekitilgen.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1 9 jyl buryn (1995) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Á.Nazarbaev «Qazaqstan Respýblıkasy astanasy týraly» zań kúshi bar Jarlyqqa qol qoıdy.
1 8 jyl buryn (1996) Almatydan 300 shaqyrym qashyqtyqta Almaty-Raıymbek tas joly boıyndaǵy Muratáli dep atalatyn úlken tóbege Raıymbek batyrǵa eskertkish ornatyldy. Eskertkish sáýletshi Q.Egizbaevtyń jobasy negizinde turǵyzyldy.
1 3 jyl buryn (2001) QR Prezıdenti N.Á.Nazarbaev Nıý-Iork pen Vashıngton qalalarynda oryn alǵan lańkestik oqıǵalarǵa baılanysty Almatydaǵy AQSh elshiliginde bolyp amerıkan halqyna kóńil aıtty jáne resmı málimdeme jasap, lańkesterdiń aıýandyq isterin batyl aıyptady.
1 1 jyl buryn (2003) Atyraý qalasy arqyly ótetin Jaıyq ózenine kólik júretin kópir salý qurylysy saltanatty túrde bastaldy. Qalanyń oń jáne sol bólikterin qosatyn osy kópirdiń uzyndyǵy 800 metr, eni 24 metr, onyń 18 metri tórt kólik qatar júretin negizgi qozǵalys bóligi bolady. Jobanyń jalpy quny 7 mlrd. teńge, onyń 300 mıllıony sol jyly-aq qarjylandyryldy.
9 jyl buryn (2005) Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń Jarlyǵymen «ıAdrolyq lańkestik aktilerimen kúres týraly halyqaralyq konventsııaǵa» Qazaqstan Respýblıkasy atynan qol qoıyldy.
Bul qujat memleketter arasyndaǵy turaqtylyqty qamtamasyz etý jáne halyqaralyq lańkestiktiń aldyn alý, jolyn kesý jáne ony joıý jónindegi sharalardy iske asyrý jáne halyqaralyq yntymaqtastyqty nyǵaıtý maqsatyn kózdeıdi.
ESІMDER
43 8 jyl buryn (1576-1656) memleket qaıratkeri, batyr, qolbasshy, bı, Áıteke bıdiń úlken atasy JALAŃTÓS BAHADÚR Seıitqululy dúnıege keldi.
Ákesi Seıitqul ózine qarasty alshyndarmen Nurata óńirindegi ózbek, qaraqalpaqtardyń basyn biriktirip han saılanǵannan keıin, alǵyr da zerek Jalańtós bahadúrdi Nuratadaǵy meshitke oqýǵa beredi. Meshitte batyrlar jyryn, ataqty handar týraly jylnamalardy kóp oqyp, ózin batyrlyqqa, el basqarý isine shyńdap, túrli áskerı ónerdi de ıgere bastaıdy. Balasynyń zerektigin baıqaǵan ákesi ony Buqar hany Abdýllanyń joǵary dárejeli áskerı mektebine jiberedi. Osy jerde úsh jyl oqyp, túmenbasylyq laýazym alady. 1626 jyly Imamqul han Buqar handyǵynan táýelsiz Samarqan aımaǵyn quryp, oǵan bas qolbasshysy Jalańtós bahadúrdi ámir etip taǵaıyndaıdy. Ol daryndy qolbasshy ǵana emes, uly sáýlet óneriniń de qamqorshysy bolǵan. Samarqandaǵy Ulyqbek medresesiniń qarsysynan «Shırdor» (Arystan qaqpa) medresesin saldyryp, 1646 jyly osy eki medreseniń ortasynan «Tillá Qarı» (Altynmen aptalǵan) medresesiniń qurylysyn bastaıdy, biraq bul medreseniń qurylysy 1660 jyly ol qaıtys bolǵannan keıin ǵana aıaqtalǵan.
12 3 jyl buryn (1891-1948) alǵashqy qazaq dárigerleriniń biri QAShQYNBAEV Isa Taýmyshuly dúnıege keldi.
Batys Qazaqstan oblysynyń Aqjaıyq aýdanynda týǵan. Oral realdyq áskerı ýchılışesin, Qazan ýnıversıtetiniń medıtsına fakýltetin bitirgen. 1917 jylǵy jeltoqsanda ótken 2-shi jalpyqazaq sezinde Ýaqytsha ult keńesi (Alashorda) músheligine kandıdat (Ult keńesi múshesiniń orynbasary) bolyp saılandy. 1920 jylǵy maýsymnyń 21-indegi Qazaq RK (b)P oblystyq komıteti májilisinde «qoǵam úshin qaýipti» adam retinde ony aıryqsha minezdememen Zavolje áskerı okrýgine jiberý jóninde sheshim qabyldady. Alaıda Halyq atqarý komıtetiniń ara túsýimen Tashkent qalasyna jiberildi. 1920 jyly osynda musylmandardyń ólkelik feldsherlik mektebin uıymdastyrýǵa belsene qatysty. Ol 30-shy jyldardyń ortasynda Tashkenttegi Semashko atyndaǵy Fýnktsıonaldyq dıagnostıka ınstıtýtynda bólim meńgerýshisi boldy. 1938 jylǵy sáýirdiń 23-inde «kontrrevolıýtsııalyq uıymǵa qatysty» degen aıyppen qylmystyq jaýapkershilikke tartylyp, qylmysy dáleldenbegendikten 1939 jylǵy jeltoqsannyń 1-inde túrmeden bosatyldy. Soǵys jyldarynda kóshirilip ákelingen gospıtaldarǵa jetekshilik etti. Soǵystan keıin Tashkentte Semashko atyndaǵy Kýrortologııa ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda qyzmet etti.
Qyzyl Juldyz ordenimen marapattalǵan.
10 9 jyl buryn (1905-1986) Qazaq KSR-iniń kórnekti qoǵam jáne memleket qaıratkeri ARTYQBAEV Shaqpaq dúnıege keldi.
Qazirgi Qyzylorda oblysy Qazaly aýdanynda týǵan. Qamyshly-bash bastaýysh mektebin, Qazaly pedagogıkalyq kýrstaryn, Qazaq AKSR Aǵartý Halyq komıssarıatynyń daıyndyq kýrstaryn bitirgen.
1923-1925 jyldary kenttiń komsomol uıymynyń hatshysy, Tashkenttegi Orta Azııa kommýnıster ýnıversıtetiniń stýdenti, BLKJO Almaty ýezi komsomol komıtetiniń hatshysy, BLKJO Jetisý gýbernııalyq komsomol komıtetiniń bólim meńgerýshisi. 1925-1928 jyldary - BLKJO Taldyqorǵan ýezdik komsomol komıtetiniń hatshysy, BLKJO Jetisý gýbernııalyq komsomol komıtetiniń hatshysy. 1928-1933 jyldary - Qazaq ólkelik jas pıonerler komıteti bıýrosynyń tóraǵasy, Máskeý tutyný koorepatsııasy ınstıtýtynyń tyńdaýshysy, Aral balyqtutynýodaǵy basqarma tóraǵasynyń orynbasary. 1933-1937 jyldary - Aqtóbe LKJO oblystyq komıtetiniń hatshysy, birinshi hatshysy, Aqtóbe oblystyq partııa komıtetiniń uıymdastyrý bóliminiń meńgerýshisi, Qazaqstan KP Ortalyq komıtetiniń, Qazaq ólkelik komıtetiniń keńestik-saýda bóliminiń meńgerýshisi. 1937-1938 jyldary - Qazaq KSR Jeńil ónerkásip halyq komıssary, Almaty oblystyq, qalalyq partııa komıtetteriniń birinshi hatshysy qyzmetterin atqarǵan. 1938-1947 jyldary qýǵyn-súrginge ushyrap, eńbekpen túzetý lagerinde bolady. 1954 jyly tolyq aqtalǵan. 1947-1958 jyldary Almaty oblystyq atqarý komıtetiniń agronomy, qurylys komıtetiniń tóraǵasy, basqarma bastyǵy qyzmetterin atqarady. 1958 jyldan zeınetkerlikke shyqqan.
1-shaqyrylǵan KSRO Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty bolǵan.
«Bizdiń Ǵanı tiri: estelikter» kitabynyń avtory.
8 1 jyl buryn (1933) kompozıtor, Qazaqstannyń halyq ártisi, professor BAıAHÝNOV Bákir ıAhııauly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Almaty konservatorııasyn (professor Q.Qojamııarovtyń klasy boıynsha) bitirgen. 1960-1963 jyldary Máskeý konservatorııasynda mýzykalyq bilimin shyńdaǵan. 1963 jyldan Almaty konservatorııasynda (qazirgi Qazaq ulttyq konservatorııasy) dáris bergen. Qazaqstan Kompozıtorlar odaǵy tóraǵasynyń orynbasary. Baıahýnov qazaq halyq mýzykasyn óńdeýde («Kúı» sımfonııasy, «Qambar batyr», «Ysqyrma») eleýli eńbek etken. Sonymen qatar birneshe kınofılmderge mýzyka jazǵan. Kompozıtordyń qazaq dombyra mýzykasynyń polıfonııasy týraly maqalalary, dúngen halyq ánderi týraly zertteýleri bar.
8 1 jyl buryn (1933-1997) jazýshy JÁRKENOV Qabysh dúnıege keldi.
Shyǵys Túrkistanda týǵan. 1955 jyly tarıhı atamekeni Qazaqstanǵa oralǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń fılologııa fakýltetin bitirgen. Kóp jyldar boıy aýylda ustazdyq qyzmet atqarǵan. Balalarǵa arnalǵan «Minezdi aǵa», «Aınalaıyn», «Kóńildi jaz», taǵy basqa da kitaptary, «Muǵalimder» atty romany jaryq kórgen.
7 9 jyl buryn (1935) metallýrg, ǵalym, tehnıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym Akademııasynyń akademıgi QOJAHMETOV Sultanbek Myrzahmetuly dúnıege keldi.
Aqmola oblysynyń Qorǵaljyn aýdanynda týǵan. Máskeýdiń altyn jáne tústi metalldar ınstıtýtyn bitirgen.
1958-1993 jyldary - Qazaqstan Ǵylym akademııasy Metallýrgııa jáne ken baıytý ınstıtýtynyń aǵa zerthanashysy, ınjeneri kishi jáne aǵa ǵylymı qyzmetkeri, zerthana meńgerýshisi, dırektordyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary. 1982-1987 jyldary - Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń vıtse-prezıdenti. 1988-1995 jyldary - Qazaqstan Ǵylym akademııasy Metallýrgııa jáne ken baıytý ınstıtýtynyń dırektory. 1993-1998 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy mıneraldyq shıkizatty keshendi óńdeý Ulttyq ǵylymı ortalyǵynyń ǵylymı jetekshisi. 1994-1999 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym mınıstrligi Ulttyq ǵylym akademııasynyń Jer týraly ǵylymdar bólimshesiniń akademık-hatshysy - prezıdıým múshesi, Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym mınıstrliginiń Jaralatystaný ǵylymy jónindegi vıtse-prezıdenti. 1999-2001 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym akademııasy Metallýrgııa jáne ken baıytý ınstıtýtynyń Qurmetti dırektory qyzmetterin atqarǵan. 2001 jyldan - Eýrazııa ǵylymı-tehnıkalyq ortalyǵynyń prezıdenti.
Negizgi ǵylymı eńbekteri metallýrgııa máselelerine arnalǵan. Ol aýyr tústi metaldar men olarǵa ilespe elementter teorııasy boıynsha ǵylymı-zertteý júrgizdi; onyń tikeleı qatysýymen jáne ǵylymı jetekshiligimen mys metallýrgııasynda tıimdiligi joǵary jáne jańa avtogendi protsesterdiń fızıkalyq-hımııalyq negizderi zertteldi. Joǵary temperatýraly zertteý salasynda tuńǵysh ret termııalyq ornyqsyz metall sýlfıdteriniń tóte býlanýy, totyǵý protsesteriniń kınetıkasy men mehanızmi jasaldy. Qojahmetovtyń jetekshiligimen Qazaqstan jáne Reseı ǵalymdary birigip ashqan avtogendi protsestiń jańa ádisi - kıvtsettik balqytý ádisi mys qorytý zaýyttarynda keń qoldanysqa ıe boldy. Osy eńbegi úshin avtorlar ujymymen birge Qojahmetovke KSRO Memlekettik syılyǵy berildi.
250 ǵylymı jumystyń, Qazaqstan Respýblıkasy men KSRO-nyń 50 avtorlyq kýáliginiń jáne 10 shetel patentiniń avtory.
11-saılanǵan Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty bolǵan.
«Halyqtar dostyǵy» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
7 1 jyl buryn (1943) sáýletshi, professor, Halyqaralyq sáýlet akademııasynyń, Qazaqstan Respýblıkasy Injenerlik akademııasynyń korrespondent múshesi BAIMAǴAMBETOV Sultan Qabıuly dúnıege keldi.
Atyraý oblysynda týǵan. Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. «Almatygıprogor» jobalaý ınstıtýtynyń sáýletshisi, aǵa sáýletshisi, top jetekshisi, jobalardyń bas sáýletshisi, sheberhana jetekshisi, dırektory qyzmetterin atqarǵan. 1993 jyldan Almaty qalalyq sáýlet jáne qurylys komıtetiniń tóraǵasy, Sáýlet jáne qala qurylysy departamentiniń dırektory - bas sáýletshi qyzmetterin atqarǵan. 2007 jyldan Almaty qalasy qala qurylysy keńesiniń hatshysy qyzmetin atqarǵan.
70 jyl buryn (1944) QR Parlamenti Senatynyń depýtaty, Konstıtýtsııalyq zańnama, sot júıesi jáne quqyq qorǵaý organdary komıtetiniń múshesi ÁMІROV Iran Ámiruly dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysynan saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty. Qyzylorda oblysynta týǵan. S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Zańger. Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen zańgeri. Qazaqstan Respýblıkasynyń qurmetti sýdıasy. Aqtóbe oblystyq sotynyń tóraǵasy bolyp qyzmet istegen. Qazaqstan Respýblıkasy Joǵary Sot Keńesiniń múshesi. Táýelsiz Memleketter Dostastyǵyna qatysýshy memleketterdiń parlamentaralyq Assambleıasynyń múshesi. Reseı Federatsııasy Federaldyq Jınalysynyń Federatsııa Keńesimen, Belgııa Koroldigi Parlamentimen, Rýmynııa Senatymen, Saýd Arabııasy Koroldiginiń Konsýltatıvtik Keńesimen (Shýra Májilis) yntymaqtastyq tobynyń múshesi. «Qurmet» ordenimen, bes medalmen marapattalǵan.
6 7 jyl buryn (1947) Súleımenov atyndaǵy Shyǵystaný ınstıtýtynyń rektory, shyǵystanýshy, dintanýshy, jazýshy jáne synshy DERBІSÁLІ Ábsattar qajy dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Túlkibas aýdanynda týǵan. Shyǵystanýshy, dintanýshy, ádebıet zertteýshi, jazýshy, synshy, M.Áýezov atyndaǵy Ońtústik Qazaqstan ýnıversıtetiniń fılologııa fakýltetin úzdik bitirgen (1969). 1970-1975 j. KSRO Ǵylym akademııasy Moskva Shyǵystaný ınstıtýtynda bilikker, aspırant. 1975-1976 j. Marokko Koroldigi, 1985-1986 j. Týnıs Arab respýblıkasy ýnıversıtetterinde arab tili men ádebıeti boıynsha biliktilik arttyrýdan ótti. 1976-1977 j. QR ǴA-nyń M.O.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri. 1977 j. ál-Farabı atyn. Qazaq. meml. ulttyq ýn-tinde assıstent, aǵa oqytýshy, dotsent, fılologııa fakýlteti dekanynyń orynbasary, Shyǵys fılologııa kafedrasynyń meńgerýshisi. 1986-1988 j. KSRO ǴA Moskva Shyǵystaný ın-tynyń doktoranty. 1989 j. Shyǵystaný fakýltetiniń dekany, 1991-1997 j. tilder jáne halyqaralyq baılanystar jónindegi prorektor. 1997-2000 j. Qazaqstan Respýblıkasynyń Saýd Arabııasy Koroldigindegi elshiliginiń keńesshisi, 1-synypty keńesshi dıplomatııalyq laýazym ıesi. 2000 jáne 2005j. Qazaqstan musylmandarynyń ІІІ jáne ІÚ Quryltaılarynda Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy, Bas múftı, 2007j. Orta Azııa múftıler keńesinde biraýyzdan osy keńestiń tóraǵasy, 2000 j. tamyzynda Bosnııa men Gertsegovınanyń astanasy Saraevoda jáne 2002 jyly sáýirde Kıprde ótken Eýrazııa Islam Shýrasynyń IV - V halyqaralyq konferentsııalarynda osy uıym tóraǵasynyń birinshi orynbasary bolyp eki ret saılandy. Qazirgi qyzmetinde - 2013 jyldan beri. 1977 j. «Arab tildi Marokko ádebıetiniń damý dáýirleri» degen taqyrypta (ǵyl. jetekshisi - prof. ıÝ.N.Zavadovskıı) kandıdattyq, 1998 j. «ÚІІІ-HH ǵ-daǵy arab tildi Marokko sóz óneriniń evolıýtsııasy» atty taqyrypta doktorlyq dıssertatsııa qorǵaǵan. 1989 j. professor. 1995 j. QR Joǵary Mektep ǴA-nyń akademıgi. Qazaqstan ǵylymynyń ókili retinde Baǵdad (Iraq), Sana (Soltústik Iemen), Aden (Ońtústik Iemen), Meknes (Marokko), Tokıo (Japonııa), Kashmır (Indııa), Peshavar (Pákstan), Madrıd (Ispanııa), Kolýmbııa (Nıý-Iork) ýnı-tterinde lektsııa oqydy. Birqatar halyqaralyq ǵylymı-teorııalyq konferentsııalar men sımpozıýmdarǵa (Dýshanbe - 1985, Moskva - 1989, 2000, 2004, Aleksandrııa - 1992, Seýl - 1995, Madrıd - 1996, Delı, Kashmır - 1999, Berlın - 2002, Kaır - 2003, Afıny - 2004), ıÝNESKO-nyń dinı-mádenı kongresterine (Tashkent - 2000, Doha - 2001) qatysyp baıandamalar jasady. QR halyqqa bilim berý mınıstrligi janyndaǵy shyǵystanýshylardyń Oqý-ádistemelik keńesiniń tóraǵasy, KSRO Shyǵystanýshylar Assotsıatsııasy Qazaq bóliminiń bıýro múshesi, KSRO ǴA Shyǵys ádebıetin úılestirý keńesiniń, QR Ulttyq ǴA-nyń qoǵamdyq jáne gýmanıtarlyq ǵylymdar bóliminiń, QR Jazýshylar jáne Jýrnalıster Odaǵynyń, Qazaqstan halyqtary Assambleıasy keńesiniń, QR Prezıdenti janyndaǵy adam quqyǵyn qorǵaý jónindegi komıssııa múshesi. Qazaqtyń shet eldermen dostyq qoǵamy Qazaq-Arab bólimi tóraǵasy boldy. KSRO Halyqqa bilim berý meml. komıtetiniń Qurmet Gramotasymen (1984 j.) marapattalǵan. QazMÝ-diń ál-Farabı atyn alýyna úlken eńbek sińirdi, Respýblıkamyzdyń memlekettik 10 ýnıversıtetteriniń «Qurmetti professory», Halyqaralyq «Arab tili» ǵylym Akademııasynyń (Kaır) akademıgi. Á.Derbisáli respýblıkamyzdaǵy jas arabtaný ǵylymynyń negizin salýshylardyń biri. Arabıstıka salasy boıynsha elimizdiń tuńǵysh ǵylym doktory, tuńǵysh professory, tuńǵysh akademıgi. Ol alǵash ret ál-Farabı atyndaǵy QazMÝ-de arab bólimi men shyǵys tilder kafedrasyn jáne shyǵystaný fakýltetin uıymdastyryp, onyń tuńǵysh meńgerýshisi jáne tuńǵysh dekany boldy. Onyń basshylyǵymen respýblıkamyzda tuńǵysh ret ýrdý, parsy, túrik, qytaı, japon, káris tilderi men ádebıeti mamandyqtary ashylyp, kafedralary uıymdastyryldy. Sóıtip respýblıka óte zárý shyǵystaný ǵylymy salasynyń ulttyq mamandaryn daıarlaýǵa belsene atsalysty. Á.Derbisáliniń qalamynan arab tili men ádebıeti, tarıhy men mádenıeti jáne qazaq ádebıetiniń ejelgi dáýirleri men mádenıetiniń máseleleri, syrtqy Shyǵys musylman elderimen rýhanı baılanys, ol jurttyń oı dúnıesi men Islam tarıhy, qasıetti Quran, paıǵambarymyzdyń hadıs sháripteri týraly 600-den astam teorııalyq jáne praktıkalyq máni bar ǵylymı jáne ǵylymı-kópshilik eńbekter týǵan. Arab tildi Marokko ádebıetiniń tutas tarıhyn jazyp shyqty. Ol tek KSRO ǵana emes, sol eldiń ózinde de jazylǵan joq edi. Qoja Ahmet Iasaýı kesenesi men ondaǵy qulyptastardaǵy jazýlardy ana tilimizge aýdaryp, zerttedi. Shyǵarmalaryn arab, parsy, shaǵataı tilderinde týyndatqan, eńbekteri álem kitaphanalary men qoljazba qorlaryna shashyrap ketken dalamyzdyń H-HÚІІІ ǵ. ómir súrgen Ábý-l Qasym ál-Farabı, Ismaıyl ál-Jaýharı ál-Farabı, Ábý Ibrahım Ysqaq ál-Farabı, Býrhan ad-Dın Ahmad ál-Farabı, Mahmut ál-Farabı, úsh Kerderı, úsh Saıramı (Isfıdjabı), jeti Túrkistanı, 31 Tarazıler, Baılaq Qypshaqı, Hasan Álı Jalaıyrı, Gııas ad-Dın Jendı, Hýsam ad-Dın Syǵnaqı jáne t.b. barlyǵy 100-ge jýyq ǵalymdary men oıshyldaryn taýyp, eńbekterin ǵylymı aınalymǵa engizdi. Olar jaıly shyǵystaný jáne fılologııa fakýltetterinde dárister oqydy. Stýdentter men magıstrlerdiń dıplom jumystaryna basshylyq etti. Á.Derbisáliniń jetekshiligimen doktorlyq jáne kandıdattyq dıssertatsııalar qorǵaldy.
Muhammed Haıdar Dýlatıdiń ómiri men shyǵarmashylyǵyn zertteýde de sony qadamdar jasady. Qashǵarııa (1994), Pákstan (1995), Indııaǵa (1998) arnaıy baryp, Kashmır ólkesinen ǵalymnyń zıratyn tapty. Qulpytasynyń epıtapııasyn sheshti. Berlın jáne Qashǵar qoljazbasy boıynsha ǵulamanyń «Jahan name» atty poemasyn shaǵataı tilinen tárjimalap jarıalady («Bilim» Almaty, 2006). Ol jaıly birqatar zertteýlerin jarııalady. Sondaı-aq ol Nur-Múbárak Egıpet Islam mádenıeti ýnıversıtetin, Imamdardyń bilimin jetildiretin respýblıkalyq Islam ınstıtýtyn, qasıetti Qurandy mánerlep oqý boıynsha respýblıkalyq tuńǵysh konkýrsty, ramazan aılarynda Almatynyń ortalyq meshitinen qazaq teledıdary arqyly qadir túnin nasıhattaý sekildi taǵy da basqa kóptegen dinı-rýhanııat, dinı-aǵartýshylyq sharalaryn uıymdastyrdy. 2003 jáne 2006 jyldary qyrkúıekte Astanada álemdik jáne dástúrli ulttyq din lıderleriniń sezderin ótkizýge úles qosty.
Ábsattar qajy Derbisáli Qazaqstanda arab tili men ádebıeti ǵylymyn qalyptastyrǵany jáne Islam tarıhy men mádenıeti, dinine baılanysty kóptegen súbeli eńbekteri úshin 2002 jyly Egıpet Arab respýblıkasynyń 1-dárejeli «Ǵylym jáne óner» ordenimen, Qazaqstan ǵylymy men bilimi, ádebıeti men mádenıetine qosqan qomaqty úlesi úshin 2004 jyly «Parasat» ordenimen jáne 2001 jyly «Qazaqstan respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl», 2005 jyly «Qazaqstan Respýblıkasynyń konstıtýtsııasyna 10 jyl», 2008 jyly «Astanaǵa 10 jyl» merekelik medalderimen jáne 2007 jyly QR Bilim jáne Ǵylym mınıstriniń «Qazaqstan respýblıkasynyń ǵylymyn damytýǵa qosqan úlesi úshin» belgisimen marapattaldy, 2005 jyldyń qarashasynda Ońtústik Qazaqstan oblysy, Túlkibas aýdany maslıhynyń sheshimimen «Túlkibas aýdanynyń qurmetti azamaty» jáne sol jyly Ońtústik Qazaqstan oblysy maslıhatynyń sheshimimen «Ońtústik Qazaqstan oblysynyń qurmetti azamaty» ataqtary berildi. Ol Qazaqstan halyqtarynyń dostyǵy men yntymaǵy, dinder aralyq túsinistik pen syılastyqty arttyrýda da ıgilikti ister atqaryp keledi.
6 5 jyl buryn (1949) Qazaq ekonomıka, qarjy jáne halyqaralyq saýda ýnıversıtetiniń rektory ÁBDІMANAPOV Sársenǵalı Ábdiǵalıuly dúnıege keldi.
Jambyl oblysynda týǵan. S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen, matematık. Eńbek jolyn E.Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetinde oqytýshy bolyp bastady, osy oqý ornynda aǵa oqytýshy, dotsent, kafedra meńgerýshisi, oqý isi jónindegi prorektor, bilim jáne damý problemalary ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń jetekshisi boldy. 2000-2004 jyldary L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ýnıversıtetiniń birinshi prorektory. 2004-2008 jyldary - L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń proektory. Onyń tikeleı qatysýymen EUÝ bazasynda M.V.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetiniń Qazaqstandyq fılıaly ashylyp, oıdaǵydaı jumys isteýde. 2008-2009 jyldary - «Aqmola qarjy-ekonomıkalyq kolledji» aktsıonerlik qoǵamynyń prezıdenti. 2009-2012 jyldary - «Qarjy akademııasy» aktsıonerlik qoǵamynyń basqarma tóraǵasy. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jylǵy qańtardan beri.
«Qurmet» ordenimen, «Astananyń 10 jyldyǵy» mereıtoılyq medalimen marapattalǵan. «QR bilim berý isiniń úzdigi», «QR eńbek sińirgen bilim qyzmetkeri», «Tańdaýly rektor», «ybyraı altynsarın» tósbelgileriniń ıegeri.
5 3 jyl buryn (1961) «Qazaqtelekom» AQ vıtse-prezıdenti - bas tehnıkalyq dırektory LEZGOVKO Aleksandr Vladımırovıch dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Almaty energetıka ınstıtýtyn bitirgen. Eńbek jolyn 1983 jyly QazKSR Baılanys mınıstrliginde mamandandyrylǵan montajdaý iske qosý-retteý basqarmasynyń ınjeneri bolyp bastady. «Qazbaılanysqurylys» tresi Almaty JMK montajdaýshysy bolyp bastady. 1987-1988 jyldary - Almaty elektr vagon jóndeý zaýyty komsomol komtetiniń hatshysy. QLKSM Áýezov aýdandyq komıtetiniń bólim meńgerýshisi. 1989-1990 jyldary - Almaty oblystyq Jastar shyǵarmashylyǵy ǵylymı-tehnıkalyq ortalyǵy dırektorynyń orynbasary. 1991-1997 jyldary - Almaty OTD dırektorynyń orynbasary. 1997-1998 jyldary «Qazaqtelekom» AAQ ınvestıtsııalyq josparlaý departamentiniń dırektory. 1998-1999 jyldary - «Almatytelekom» QTO bas dırektorynyń birinshi orynbasary. 1999-2005 jyldary - «Almatytelekom» QTO bas dırektory. 2005-2007 jyldary - «Qazaqtelekom» AQ bas tehnıkalyq dırektorynyń orynbasary. Qazirgi qyzmetinde - 2007 jylǵy naýryzdan beri.
«Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» merekelik medalimen marapattalǵan, «Qurmetti baılanysshy» (2005) ataǵyna ıe bolǵan..
3 9 jyl buryn (1975) «Astana-Qarjy» Banki» AQ basqarma tóraǵasy ShÁKІBAEV Erlan Dáýletuly dúnıege keldi.
Qazaq memlekettik basqarý akademııasyn bitirgen. 1997 jyly «Qazaqstannyń Damý Banki» AQ-ǵa kelgenge deıin «BTA» Banki, «Kaspıı» banki, QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginde, QR Prezıdentiniń Іs basqarmasynda, QR Investıtsııalar jónindegi memlekettik komıtetinde ártúrli basshylyq qyzmetterde boldy. 2009 jylǵy tamyzdan - «Qazaqstannyń Damý banki» AQ basqarýshy dırektory - basqarma múshesi. Qazirgi qyzmetinde - 2010 jylǵy maýsymnan beri.
18 4 jyl buryn (1830-1915) Meksıkanyń memleket jáne saıası qaıratkeri, 1877-1880 jáne 1884-1911 jyldardaǵy Meksıka prezıdenti Hose de la Krýs Porfırıo DIAS MORI dúnıege keldi.
15 7 jyl buryn (1857-1930) AQSh-tyń 27-shi prezıdenti (1909-2913) Ýılıam Govard TAFT dúnıege keldi.
89 jyl buryn (1925-2007) keńestik jáne reseılik teatr men kıno akteri, Sotsıalıstik Eńbek Eri LAVROV Kırıll ıÝrevıch dúnıege keldi.
77 jyl buryn (1937) Argentınanyń 1999-2001 jyldardaǵy prezıdenti Fernando de la Rýa dúnıege keldi.