14 tamyz. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
14 tamyz BEISENBІ
Pákistan Islam Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1947). Osydan 63 jyl buryn Úndi sýbqurlyǵyndaǵy musylmandar uzaqqa sozylǵan, biraq, beıbit kúrestiń nátıjesinde óz memlekettigin quryp, táýelsizdigine qol jetkizgen bolatyn. Kaıd-e-Azam Muhammad Álı Djın bastaǵan musylmandardyń basty maqsaty Brıtanııanyń quldyq ezgisinen bosaný ǵana emes, derbes, táýelsiz memleket qurý edi. Pákistan - Ońtústik Azııada ornalasqan memleket. Soltústik, soltústik-shyǵysynda Aýǵanstanmen, soltústik-shyǵys, shyǵys jáne ońtústik-shyǵysynda Úndistanmen, batysynda Iranmen, ońtústigi Arab teńizimen shektesedi. Pákistan Úndistanmen arada jatqan Djammý jáne Kashmır aýmaqtary úshin daýlasýda. Astanasy - Islamabad qalasy. Resmı tili - ýrdý tili, sonymen qatar pýshtý, sındhı, saraıkı, baloh, aǵylshyn tilderi de qoldanylady. Aqsha birligi - pákistandyq rýpıı. Qazaqstan Respýblıkasy men Pákistan arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy naýryzdyń 24-inde ornatyldy.
Portýgaldyq korrıdanyń týǵan kúni. Jyl saıyn Abıýl qalasynda ejelgi ulttyq dástúr boıynsha ótedi. 2014 jyly mamyr aıynda 35 jyl toqtaýsyz ótkizilip kelgen bul dástúrli oıynǵa qaıǵyly oqıǵadan keıin tyıym salyndy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
10 6 jyl buryn (1908) Ulybrıtanııanyń Folkston qalasynda birinshi halyqaralyq sulýlyq konkýrsy ótti.
2 2 jyl buryn (1992) Grýzııa men Abhazııa arasyndaǵy bir jylǵa sozylǵan qarýly qaqtyǵystar bastaldy. Resmı derekter boıynsha 17 myńǵa jýyq adam qaza taýyp, 300 myńǵa jýyq adam Abhazııa aýmaǵyn tastap shyqqan.
1 1 jyl buryn (2003) tamyzdyń 14-17 aralyǵynda Máskeýdegi Búkilreseılik kórme ortalyǵynda Qazaqstannyń ulttyq kórmesi bolyp ótti. Ulttyq kórmege Qazaqstannyń ár aýmaǵynan kelgen 200-ge tarta fırmalar men kompanııalar qatysty.
9 jyl buryn (2005) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Qyrǵyz elordasyndaǵy Qazaqstan elshiliginiń jańa ǵımaratyn ashty. Elbasy Qyrǵyzstanda Qazaqstan Respýblıkasynyń elshiligin ashý týraly Jarlyqqa 1993 jylǵy 9 qańtarda qol qoıǵan bolatyn. Qazaqstannyń Qyrǵyz Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi - Isabaev Beıbit Óksikbaıuly.
7 jyl buryn (2007) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev «Ǵylym men tehnıka, ádebıet pen óner salasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik syılyqtary týraly» Jarlyqqa qol qoıdy.
7 jyl buryn (2007) Qyzylorda oblysy Syrdarııa aýdany O.Málibaev atyndaǵy aýyly mektebiniń aldynda qyzmet atqarý kezinde qaza bolǵan, polıtsııa leıtenanty Talǵat Qozybaevqa arnalǵan eskertkish ornatyldy. Onyń esimi aýyldyń bir kóshesine berildi. Talǵat Qozybaev 1978 jyly dúnıege kelgen, 2003 jyly Tartoǵaı aýylynyń polıtsııa ýchaskelik ınspektorynyń qyzmetin atqarǵan. Qyzmetin atqarý kezinde, buzaqylardan jas aýyldasyn qorǵap qalamyn dep ózi qaza boldy. Sol jyldyń jeltoqsan aıynda polıtsııa leıtenanty Talǵat Qozybaev Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵymen ekinshi dárejeli «Aıbyn» ordenimen marapattaldy.
5 jyl buryn (2009) Úndistannyń Dj.Nerý atyndaǵy ýnıversıtette qoǵamdyq, analıtıkalyq jáne stýdenttik ortanyń jáne jergilikti BAQ-tyń qatysýymen «Zamanaýı Qazaqstan: alǵa baǵyttalǵan jol» atty kitaptyń tusaý kesý rásimi bolyp ótti. Kitapta, Qazaqstannyń áleýmettik-saıası jáne ekonomıkalyq protsessteri týraly Qazaqstannyń jetekshi saraptamashylarynyń maqalalary jáne Qazaqstan men Úndistan arasyndaǵy eki jaqty qarym-qatynastar damýy jarııalanǵan. Bul kitap 2009 jyldyń qańtarynda Qazaqstan Respýblıkasy N.Nazarbaevtyń Úndistanǵa jasaǵan memlekettik saparyna arnalǵan.
ESІMDER
6 6 jyl buryn (1948) jazýshy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi SAMOILENKO Aleksandr Pavlovıch dúnıege keldi. Almaty oblysynyń Talǵar qalasynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1965 jyldan - Talǵar aýdandyq «Zvezda Alataý», oblystyq «Ognı Alataý» gazetterinde, «Prostor» jýrnalynda, «Lıteratýrnaıa gazeta» basylymynyń Qazaqstan boıynsha menshikti tilshisi bolǵan. Kórkem aýdarma salasynda Qazaqstan jazýshylarynyń shyǵarmalaryn orys tiline tárjimalaǵan.
60 jyl buryn (1954) «Tıgrohaýd» fırmasynyń bas dırektory, kásipker, metsenat JAÝJÚREK Ádilhan dúnıege keldi. Jambyl oblysynda týǵan. Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. Á.Jaýjúrektiń demeýshiligimen jáne jergilikti turǵyndardyń járdemimen Shý aýdanynyń Jıembet aýylynda «Jeksenbaı Dúısenbetuly» meshitip, salynyp, 1931-1933 náýbet jyldarynyń, 1937-1938 jáne Uly Otan soǵysynyń qurbandaryna arnalyp, qyzyl granıtke esimderi jazylǵan memorıaldyq qulpytas qoıyldy. Jıembet aýylyndaǵy Baqtybaı atyndaǵy sport kesheni salynyp, «Qoıshy baba» qorymynyń basyna qorǵan turǵyzylyp, qulpytas ornatyldy. Shý óńirinde Qoqan handyǵyna qarsy sharýalar kóterilisine basshylyq jasaǵan Amangeldi Serikbaıuly jáne Jaýjúrek Qoıshyuly batyrlardyń kúmbezderi turǵyzyldy. Ol ataqty tarıhshy-ǵalym Muhammed Haıdar Dýlatıdiń Úndistannyń Kashmır óńirindegi zıratyna barǵan arnaıy Qazaqstan delegatsııasyna demeýshilik jasady. Á.Jaýjúrek basqaratyn «Tıgrohaýd» fırmasy tarapynan sahna juldyzdaryna, daryndy jas ǵalymdarǵa, ádebıetshiler men tarıhshylarǵa demeýshilik kómek kórsetilip keledi. "Qurmet» ordenimen marapattalǵan.
10 9 jyl buryn (1905-1977) otorınolarıngolog, medıtsına ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaq KSR-niń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri ELANTsEV Borıs Vladımırovıch dúnıege keldi. Tomsk qalasynda týǵan. Tomsk memlekettik medıtsına ýnıversıtetin bitirgen. 1940 jyldan Qazaq medıtsına ınstıtýtynda qulaq, muryn, kómeı aýrýlary kafedrasynyń dotsenti, meńgerýshisi, keńesshisi boldy. 1960 jyldary Qazaq KSR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń bas otorınolarıngology. Negizgi ǵylymı zertteýleri otorınolarıngologııa máselelerine arnalǵan. Ol birqatar arnaıy emdeý quraldaryn, aýyrtpalyq sezimin joıatyn «Rınokaın» dárisin jasap, dárigerlik jumysta paıdalandy.
6 1 jyl buryn (1953) «Nur Otan» HDP Ortalyq apparatynyń hatshysy BOBROV Vladımır ıAkovlevıch dúnıege keldi. RKFSR Sverdpov oblysy Krasnotýrınsk qalasynda týǵan. Pavlodar ındýstrıaldyq ınstıtýtynyń energetıka fakýltetin bitirgen (1975), ınjener-elektrık. Tehnıka ǵylymdarynyń kandıdaty (1985). Kandıdattyq dıssertatsııasynyń taqyryby: «Apıýmınıı totyǵy óndirisinde elektrdi tutyný rejımderin ońtaılandyrý». Dotsent (1987). 2 kitaptyń teń avtory, 46 maqala men jarııalanymnyń avtory. «Nur Otan» HDP múshesi (2002 jyldan). 1975 jyldan - Pavlodar ındýstrıaldyq ınstıtýtynyń assıstenti , aǵa oqytýshysy, kafedra meńgerýshisi . 1988 jyldan - «Sredazenergomontaj» tresiniń bas ınjeneri, meńgerýshisiniń orynbasary. 1993 jyldan - «Qazenergokabel» AQ bas dırektory. 2004 jyldan beri - QR Parlamenti Májilisi 3-shi, 4-shi shaqyrylymynyń depýtaty, QR Parlamenti Májilisi tóraǵasynyń orynbasary. «Qurmet» ordenimen (2004); «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10jyl» (2001), «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl» (2005) medaldarymen marapattalǵan. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jylǵy qańtardan beri.
5 2 jyl buryn (1962) QR Premer-Mınıstri Keńsesiniń basshysy QOShANOV Erlan Jaqanuly dúnıege keldi. Qaraǵandy oblysynyń Shet aýdany Aqsý-Aıýly aýylynda týǵan. Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń ken-mehanıka fakýltetin, T.Rysqulov atyndaǵy Qazaq memlekettik basqarý akademııasynyń ekonomıka fakýltetin bitirgen. Kóptegen maqalalardyń avtory. 1985 jyldan - «Jezqazǵantústimet» ÓB baıytý fabrıkasynyń slesary, sheberi. 1987 jyldan komsomol organdarynda jumys jasady. 1989 jyldan - Jezqazǵan oblysy boıynsha Syrtqy ekonomıkalyq baılanystar komıtetiniń jetekshi mamany, bólim bastyǵy, tóraǵanyń orynbasary, tóraǵasy. 1995 jyldan QR Parlamenti Senatynyń depýtaty. 1999 jyldan - QR Premer-Mınıstri Keńsesi basshysynyń orynbasary, QR Parlamentindegi QR Úkimetiniń ókili. 2008 jyldan - QR Kólik jáne kommýnıkatsııa vıtse-mınıstri.2007 jyldan QR Premer-Mınıstri Keńsesi basshysynyń orynbasary - QR Úkimetiniń QR Parlamentindegi ókili. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jylǵy aqpannan beri. 4 2 jyl buryn (1972) «QazTransGaz" AQ bas dırektorynyń birinshi orynbasary, "Beıneý-Shymkent" magıstarldi gaz qubyry jobasynyń basshysy TÚSІPBEKOV Oljas Tileýǵalıuly dúnıege keldi.
Semeı qalasynda týǵan. Shákárim atyndaǵy Semeı pedagogıkalyq ınstıtýtyn (1994) «Tarıh jáne pedagogıka» mamandyǵy boıynsha úzdik; K. Baıseıitova atyndaǵy Semeı qarjy ekonomıkapyq kolledjin (1996) «Sapyqtar jáne salyq sapý» mamandyǵy boıynsha úzdik; QazMBA janyndaǵy Eýrazııalyq naryq ınstıtýtyn (1998) ekonomıst mamandyǵy boıynsha bitirgen. 1994 jyldan - «Semeı Tsentr Banki» AQ býhgalteri, sarapshy ekonomısi. 1996 jyldan - «Qazkommertsbank» AAQ Semeı fılıalynyń jetekshi mamany. 1997 jyldan - QR ¥lttyq bankiniń banktik qadaǵalaý basqarmasynyń,banktik qadaǵalaý departamentiniń ınspektsııalaý beliminiń, aktıvter sapasyn tekserý men baǵalaý beliminiń bas ekonomısi. 1998 jyldan -Qazaqstan halyq banki» AAQ tóraǵasynyń kemekshisi. 2000 jyldan - QR kólik jáne kommýnıkatsııalar mınıstriniń kemekshisi. 2001 jyl dan «QazTransOıl» MT¥K» JAQ prezıdentiniń kemekshisi. 2002 jyldan - «Munaı men gaz tasymaldaý» UK» JAQ bas dırektorynyńkómekshisi. 2003 jyldan - «QazMunaıGaz» ¥K» JAQ birinshi vıtse-pre- zıdentiniń kómekshisi. 2004 jyldyń qyrkúıek aıynan - «QazTransGaz» AQ jáne «Intergaz Ortalyq Azııa» AQ marketıng jenindegi bas dırektorynyń orynbasary. 2006 jyldan - «QazTransGaz» AQ marke- tıngjónindegi basqarýshy dırektory; «Intergaz Ortalyq Azııa» AQ marketıng jenindegi bas dırektorynyń orynbasary. 2008 jyldan - «QazTransGaz» AQ bas dırektorynyń orynbasary,2010 jyldan beri - bas dırektorynyń birinshi orynbasary, «Beıneý-Shymkent» MG qurylysy» jobasynyń jetekshisi.
«KazEnergý» Qazaqstandyq munaıgaz jáne energetıkalyq keshen uıymdarynyń assotsıatsııasynyń ZTB (2010); «QazTransGaz» AQ qurylýyna 10 jyl tolýyn merekeleýge baılanysty, «Eren eńbegi úshin» (2010), Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdik kýnin merekeleýge baılanysty, «Astananyń 10 jyldyǵy» (2008), «Qazaqstan qubyr júrgizýshi tasymaldaýyna 70 jyl» (2005), «KagEenergý» Qazaqstandyq munaıgaz jáne energetıkalyq kesheni uıymdarynyń assotsıatsııasy» ZTB «QazTransGaz» AQ 10 jyldyǵyna oraı (2010) medaldarymen; «QazMunaıGaz» ¥K» AQ qurylýynyń 5 jyldyǵyna oraı munaıgaz salasyndaǵy minsiz jumys úshin QR EMRM qurmet gramotasymen (2007), QR Munaı jáne gaz mınıstrliginiń qurmet gramotasymen (2010), «QazTransGaz» AQ qurylýyna 10 jyl tolýyn merekeleýge baılanysty; «Munaı jáne gaz tasymaldaý» UK» JAQ gramotasymen marapattalǵan.
6 7 jyl buryn (1947) amerıkalyq jazýshy, kóptegen bestsellerdiń avtory Danıela STIL (tolyq aty-jóni - Danıela Fernanda Domınıka Shýleın-Stıl) dúnıege keldi.