14 naýryz. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 14 naýryzǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Kórisý kúni (Amal meıramy)
Qazaq halqynyń kóneden kele jatqan merekeleriniń biri. Bul kúndi atap ótý dástúri negizinen Qazaqstannyń batys oblystarynda saqtalǵan.14 naýryz kúni jasy kishiler aqsaqaldar men aq jaýlyqty ájelerge baryp, qos qolyn berip, kórisedi. Jasy úlkender kishilerdi kútip, kelgenderge «Bir jasyńmen! Jas qaıyrly bolsyn, ómir jasyń uzaq bolsyn!» dep erekshe meıirimmen batasyn beredi.Batys Qazaqstan, Atyraý oblystarynda jáne Aqtóbeniń jáne Qyzylordanyń keıbir aýdandarynda, Reseıdiń kórshiles Astrahan, Saratov, Orynbor óńirlerinde, Qaraqalpaqstanda atap ótedi. Bul merekeni Mańǵystaý óńiriniń jurty Amal merekesi dep te ataıdy.
Halyqaralyq ózen kúni nemese Bógetterge qarsy kúres kúni
1997 jyly naýryz aıynda Brazılııanyń Kýrıtıba qalasynda iri bóget qurylystaryn salýǵa qarsy baǵyttalǵan birinshi Halyqaralyq konferentsııa ótti. Konferentsııada jyl saıyn 14 naýryz kúni «Ózen, sý jáne ómirdi qorǵaý úshin bógettermen kúres kúnin» atap ótý sheshimi qabyldandy.
Halyqaralyq Pı (π ) sanynyń kúni
Merekeni 1987 jyly fızık Larrı Shoý oılap tapty. Pı sany - sheńber uzyndyǵynyń onyń dıametriniń uzyndyǵyna qatynasyn bildiretin matematıkalyq konstanta. π-diń sandyq máni 3,141592 dep bastalady jáne sheksiz matematıkalyq jalǵasy bar. Bul halyqaralyq meıram 22 shildede de atalyp ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1921 jyly Túrkistan respýblıkasynyń Ortalyq atqarý komıteti Vernyı qalasynyń ataýyn Almaty dep ózgertý týraly dekret qabyldady.
1930 jyly «Ulan» balalar men jasóspirimder gazetiniń negizi qalandy. Alǵashqyda «Jas Alash» gazetiniń 5-6 betterinde gazet ishindegi qosymsha-gazet bolyp jaryq kórdi. Alǵashqy ataýy «Pıoner» boldy. 1930 jyly 5 qarashada «Pıoner» gazeti Almaty qalasynyń Gogol kóshesindegi №9 úıge óz aldyna derbes basylym bolyp bólinip shyqty. 1937 jyldyń naýryz aıynan gazet «Oktıabr balalary» degen ataýmen shyǵa bastady. 1941 jylǵy 28 maýsymdaǵy sanynan keıin soǵys jaǵdaıyna baılanysty ýaqytsha jabyldy. 1946 jyly 9 mamyrda «Qazaqstan pıoneri» degen ataýmen qaıta jaryqqa shyqty. 1990 jyldan bastap «Qazaqstan pıoneri» gazetiniń ataýy «Ulan» bolyp ózgerdi. «Ulan» gazeti 2002 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Jýrnalıstıka akademııasynyń «Altyn juldyz» syılyǵyn «Balalar basylymy» nomınatsııasy boıynsha ıelendi.
1980 jyly «Qazaqstan pıoneri» gazeti jáne «Partıınaıa jızn Kazahstana» atty jýrnaly «Qurmet belgisi» jáne «Halyqtar dostyǵy» ordenderimen marapattaldy.
1994 jyly Qazaq memlekettik zań ınstıtýty quryldy. 1996 jyly qarashada Qazaq memlekettik zań ýnıversıtetine, al 2000 jyly aqpanda Memleket jáne quqyq ınstıtýtymen birigip, Qazaq memlekettik zań akademııasyna aınaldy. 2001 jyly qazanda Qazaq gýmanıtarlyq zań ýnıversıteti bolyp qaıta quryldy.
2004 jyly Astrofızıologııalyq zertteýler ortalyǵy quryldy. Ortalyq 2008 jylǵy 22 qańtarda «Ulttyq ǵaryshtyq zertteýler men tehnologııalar ortalyǵy» AQ bolyp qaıta quryldy. Qazirde ulttyq ortalyqtyń quramyna ǵaryshtyq zertteýler jáne tehnologııalar salasynda ǵylymı-zertteý, tájirıbelik-konstrýktorlyq, óndiristik-sharýashylyq qyzmetpen aınalysatyn tórt akademııalyq ınstıtýt kiredi.
2005 jyly Almatyda zertteýshi, mádenıettanýshy Serikbol Qondybaıdyń rýhyna arnalǵan alǵash ret «Qondybaı oqýlary» ótti. Serikbol Qondybaı (1968-2004) - mádenıettaný, tarıh, lıngvıstıka jáne mıfologııa salasynda óziniń jańa tujyrymdamalaryn engizgen ǵalym. Onyń ózindik kózqarastary «Mańǵystaý geografııasy», «Qazaq mıfologııasyna kirispe», 4 tomdyq «Arǵy qazaq mıfologııasy», «Qazaq dalasy jáne german táńirleri» jáne «Gıperboreıa: tús kórgen zaman shejiresi» syndy onǵa jýyq kitaptarynda kórsetilgen. Sondaı-aq 90-nan astam ǵylymı maqalanyń avtory.
2013 jyly «Bir el - bir kitap» aktsııasy aıasynda uıymdastyrý komıtetiniń sheshimi boıynsha jappaı oqýǵa Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Farıza Ońǵarsynovanyń «Daýa» atty lırıkalyq jyr jınaǵy usynyldy. «Bir el - bir kitap» aktsııasynyń maqsaty – qazaq ádebıetin nasıhattaý, tarıhı-mádenı jáne rýhanı murany saqtaý , adamgershilik-patrıottyq tárbıe berý.
2013 jyly uly brıtan kompozıtory Edvard Elgardyń shyǵarmashylyǵyn nasıhattaǵany úshin qazaqstandyq tanymal skrıpkashy Marat Bısenǵalıevke Elgar qorynyń altyn dıskisi men syılyǵy tabys etildi.
2014 jyly «QazAqparat» Halyqaralyq aqparat agenttigi Beıjińmen beınekópir arqyly saıttyń qytaı tilindegi nusqasyn tanystyrdy. «QazAqparat» HAA saıtyn tanystyrý eki el - Qazaqstan men Qytaı elshilikteriniń qoldaýymen ótti. Maqsat - elder arasyndaǵy saıası-ekonomıkalyq, áleýmettik-gýmanıtarlyq baılanystarǵa úles qosý.
2016 jyly Semeı qalasynda «SemAz» kólik jınaý zaýytynyń konveıerinen qazaqstandyq alǵashqy «Gazel Next» shyqty. Bul úlgi otandyq naryqta suranysqa ıe.
2018 jyly Buqar jyraý atyndaǵy Pavlodar oblystyq ádebıet jáne óner mýzeıinde «Ǵulama taǵylymy» kórmesi ashyldy. Onda Máshhúr Júsiptiń «Hal ahýal», «Saryarqanyń kimdiki ekeni» jáne «Tirshilik» atty kitaptarynyń qoljazbasy, táýelsizdik jyldarynda da jaryq kórgen kitaptary, Eskeldi shatqalyndaǵy memorıaldyq mýzeıinen ákelingen aqynnyń jeke zattary - quran, mustek qobdıshasymen, jez legen, kise belbeý, ámııan, shaqshalary, kózildirigi kórmege kelýshilerdiń nazaryna usynyldy.
2018 jyly Qazaqstandyq shańǵyshy Aleksandr Kolıadın Phenchhandaǵy Paralımpıadada altyn medaldy jeńip aldy. Klassıkalyq ádispen 1,5 shaqyrymdyq sprınterlik shańǵy jarysynda jarysqan sportshylar arasynda qazaqstandyq sportshy irikteý kezeńinde de, jartylaı fınalda da úzdik boldy. Aleksandr Kolıadın fınalda 4 mınýt 19,7 sekýnd nátıjesin kórsetip, aldyna jan salmady.
2023 jyly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev áskerı polıtsııa organdarynyń qyzmetin jetildirýge baǵyttalǵan «Áskerı polıtsııa organdary týraly» zańǵa qol qoıdy. Atap aıtqanda, áskerı polıtsııa organdarynyń mindetterin, quzyretterin, qurylymyn, ókilettikterin aıqyndaý, sondaı-aq atqarylǵan fýnktsııalardy zańnamalyq turǵydan bekitý bóliginde ózgerister qarastyrylǵan. Sonymen qatar, zań áskerı polıtsııa organdarynyń quqyq qorǵaý organdaryna tıesiligi men baǵyný tártibin, sondaı-aq olardyń ózara jáne basqa memlekettik organdarmen ózara is-qımyl tártibin retteıdi. Sondaı-aq qujat áskerı polıtsııa qyzmetkerleriniń dene kúshin, arnaıy quraldardy, qarýdy qoldanýyn, sondaı-aq olardyń kadrlyq quramy men áleýmettik qamsyzdandyrý máselelerin retteıdi.
