130 shaqyrymdyq alaman: Tarpańmen alty ret qasqyr alǵanbyz
Áýeli at ıesi Erbolat Toqsanovty áńgimege tarttyq.
- Júlde qutty bolsyn! Tarpańnyń tegin surap, qyzyǵýshylyq tanytýshylar kóbeıgen shyǵar?
- Rahmet! Onyńyz ras. Ońtústik pen Batystan ózim tanymaıtyn adamdar habarlasyp, Tarpańnyń qaıdan kelgen jylqy ekenin surap jatyr. Báriniki taza qandy qazaq jylqysy emes pe eken degen úmit qoı. Endi bireýler «130 shaqyrymdy alqynbaı ótken júırikke bergeni 1 mln teńge ǵana ma» dep qomsynyp jatyr. Másele aqshada emes qoı. Atqa da, alamanǵa shabatyn shabandozǵa da halyqtyń qıqýynan artyq qurmet joq. Osyndaı shara ótkizgeni úshin uıymdastyrýshylarǵa alǵystan basqa aıtarymyz joq.
- Sonda Tarpańnyń tegin qupııa ustap otyrsyz ba?
- Joq. Eshqandaıda qupııa emes. Sheshesi de, ákesi de jelisti tuqymnan taraǵan. Orystar «rysak» dep ataıdy. 2003 jyly kórshi aýyldan 11 bas urǵashy qulyn satyp alǵanmyn. Sodan ósken jylqynyń tuıaǵy ǵoı. Qulyn kezinen Sergeı ózi baǵyp, ósirgen.
- Tańdaý nege Tarpańǵa tústi? Basqa da báıge attaryńyz bar emes pe?
- Osy alamanda márege aman jetken attyń kóbi ańǵa minetin qylquıryqtar eken. Bizdiń Tarpań da sondaı. Mańaıdaǵy aýyldarǵa «jamanaýyz» tynyshtyq bermeı ketkende Maıemer aýylynyń Dıdar degen jigiti, bizdiń qystaqtan Serega ekeýi ańǵa shyǵady. Sergeıdiń ondaı jortýylǵa minetini osy Tarpań. Ótirik aıtpasam, Tarpańmen 6 qasqyr alǵan shyǵar. Sergeıdiń ózi de tańdaýdy sondyqtan osy atqa jasaǵan shyǵar. Degenmen, osyǵan deıin de alys qashyqtyqqa at qosqan tájirıbemiz bar.
- Ol qandaı tájirıbe?
- 2012 jyly Tarbaǵataı aýdanynda Qabanbaı batyrǵa eskertkish ornatylyp, úlken as berilgeni esińizde shyǵar. Sol kezde 41 shaqyrymdyq alaman ótti. Men Baıshubar degen júırigimdi qostym sonda. Eki aınalym qalǵanda bas báıgege tigilgen «djıpke» qyzyqsa kerek, bireýler tyńnan at qosyp jiberdi de, Baıshubar ekinshi oryn alyp qaldy. Áıtpese sol kezde de bas báıge bizdiki bolǵan. Bul joly ondaı qaralyq bolǵan joq. Jigitter bárin ádil ótkizdi.
- Keshegi alamanǵa oralaıyq. Aldyńǵy úsh at ta Qatonqaraǵaı aýdanynyń jylqysy eken. Sonda naǵyz tózimdi attar sizderde saqtalǵan ba?
- Olaı dep aıtýǵa kelmeıtin shyǵar. Bizdiń Qatonda qar qalyń ǵoı. Al Zaısannyń jazyǵynda onyń biri de joq. Bizde attar ombyny omyraýlap tilip júredi. Odan keıin biz áli kúnge deıin atshana qoldanamyz. Katondyq attardyń alamannyń aldyn bermeýi osydan shyǵar dep oılaımyn óz basym.
- 130 shaqyrymǵa atty qalaı baptadyńyzdar? Jalpy at baptaýda qandaı qupııalaryńyz bar?
- Bul synǵa Tarpańdy biz emes jumys baptady desek durys bolar. Sońǵy bes jylda shanaǵa jegip júrmiz. Jazda malǵa miniledi. Odan bosasa, ańǵa minip shyǵamyz. Sol minis ony shymyr etip shynyqtyrǵan. Al 130 shaqyrymdyq báıgeniń bolatynyn «Instagram» jelisinen kórdik. Sodan bastap, tamaǵyn rejımge alyp, normaǵa túsirdik. Qamaý terin alý úshin 75 shaqyrymdy shanamen eńserdik. Basqa alyp bara jatqan qupııamyz joq. Keıbireýler sábiz, vıtamın berip jatady ǵoı. Bizde ondaı joq. Negizgi azyǵy - suly. Sulyǵa bal qosyp beremiz. Ózimiz ara ustaımyz. Sondyqtan balǵa tapshylyq joq. Arasynda gúldiń tozańyn da qosamyz. Ol atqa kúsh beredi.
- Shabandoz týraly ne aıtasyz?
- Sergeı Rybın 15 jasynan beri meniń qasymda. Áke-sheshesiz jetim qalǵandyqtan, óz qolyma alǵanmyn. Sol jaqsylyqty eńbegimen ótep júr. Qazir Tarpań segizde. Qulyn kezinen ózi baptap ósirdi. Báıgeden soń Óskemenge suranǵan, sonda jiberdim. Qalǵan áńgimeni ózinen surap alarsyz.
Shabandoz Sergeımen de telefon arqyly habarlasyp, tildestik.
- Sergeı, jeńis qutty bolsyn! 130 shaqyrymnan keıin taqym qajalǵan shyǵar?
- Únemi at ústindemiz ǵoı. Úırenshikti jaǵdaı biz úshin. Elder jaıdaq shaýyp jatty. Al biz erin alǵan da joqpyz.
- Tarpańnyń qaly qalaı? Tynyqtyryp jatsyzdar ma?
- Tarpań únemi shanada júrgen at qoı. Quddy báıgege qatyspaǵan sııaqty. Typ-tyń, sol qalpy.
- Onymen qasqyr alǵan ekensizder...
- Qunan kezinen ózim noqta salyp, ózim úırettim. Sondyqtan ózge attardyń bárinen maǵan Tarpań jaqyn. Bos ýaqytymda ıt júgirtetinim bar. Tazy ertip talaı ańǵa shyqtyq qoı. Iesin orta jolda qaldyrý, úrkip qashý degen joq. Senimdi bolǵan soń ańǵa minemiz. Basy jumsaq, elpek at qysqasy. Mektep bitire salyp Erbolat aǵaǵa jumysqa turdym. Sodan beri at ústinen túsken joqpyn. It pen at - meniń ómirimniń máni. It bolǵanda qalanyń úıden shyqpaıtyn kándeni emes, dalanyń tazysy men tóbeti bizdiki.
- Keleshekte Tarpańdy ózge de jarystarǵa qosasyzdar ma?
- Maǵan salsa, qospas edim. Qansha kónbis, tózimdi desek te atqa ońaı tımeıdi eken. Ony ústindegi shabandoz ǵana seze alady. Jan joldasymdaı bolyp ketken atty qınaǵym kelmeıdi. Syryn bilmeıtin jerde jarysqa salý tipti qıyn. Іnge aıaǵyn tyǵyp nemese taıyp qulasa mertigip qalýy múmkin. Odan da ańǵa minip, qasqyrǵa salyp júre bergenim tynysh.
- Áńgimeńizge rahmet!