13 tamyz. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
13 tamyz, S ÁR SENBІ Halyqaralyq solaqaılar kúni. 1984 jyly Halyqaralyq solaqaılar konfederatsııasynyń bastamasymen atap ótiledi. Álem turǵyndarynyń 10 paıyzǵa jýyǵy - solaqaı. Solaqaılardyń qatarynda ıÝlıı Tsezar, Janna d׳Ark, Napoleon, Ýınston Cherchıll, Mıkelandjelo, Rafael, aǵylshyn korolevasy Elızaveta, Bethoven, Merılın Monro, Greta Garbo syndy tanymal tulǵalar bar. Týnıste áıelder kúni. Týnıste 1956 jylǵy 13 tamyzda áıelder quqyq sýbektileri retinde tanylǵan Manıfest qabyldandy. Bul kúni áıelderdiń táýelsizdigi atap ótiledi. ESTE QALAR OQIǴALAR 40 jyl buryn (1974) Qazaq KSR-niń «Memlekettik notarıat týraly» Zańy qabyldandy. 1 1 jyl buryn (2003) Semeı qalasynda akvapark ashyldy. Quny 295 mıllıon teńgege baǵalanǵan bul nysan respýblıkalyq bıýdjettiń esebinen qarjylandyrylǵan. Akvapark iske qosylǵannan keıin «ShAM» respýblıkalyq qazynalyq kásipornynyń balansyna ótti. Jańa akvaparkte sýburqaqtar, plastıkten jasalǵan sý ishindegi qyrattar, sarqyramaly jartasy bar aıdyn, kópirshe, jazǵy kafe, sekirý tramplıni bar basseın jumys isteıdi. 1 5 jyl buryn (1999) Qazaqstan Respýblıkasynyń «Sertıfıkattaý týraly», «Standarttaý týraly», «Dempıngke qarsy sharalar týraly» jáne «Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń zań kúshi bar «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Memlekettik marapattaýlar týraly» Jarlyǵyna ózgertýler men tolyqtyrlar engizý týraly» Zańy jarııalandy. 9 4 jyl buryn (1920) birinshi qazaq aqparat agenttigi, qazirgi «QazAqparat» ulttyq kompanııasy» AQ-y 1920 jyly ROSTA-nyń Orynbor-Torǵaı bólimshesi negizinde quryldy. 1925 jyly - agenttik aty QazROST bolyp ózgertildi. 1937 jyly - QazTAG degen atpen Qazaq KSR Mınıstrler Keńesiniń qaraýyna berildi. 1997 jyly qyrkúıektiń 10-ynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń №3629 Jarlyǵymen «Qazaq aqparat agenttigi (QazAA)» respýblıkalyq qazynalyq kásiporny bolyp ózgertildi. 2002 jyly qarashanyń 8-inde, Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń №1186 qaýlysyna sáıkes QazAAG negizinde «Qazaq aqparat agenttigi» Ulttyq kompanııasy («QazAqparat» UK) quryldy. 2008 jyly shildeniń 3-inde Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń №668 qaýlysyna sáıkes «Arna Medıa» Ulttyq aqparattyq holdıngi» aktsıonerlik qoǵamynyń quramyna kirdi. 2012 jylǵy tamyzdan 2014 jylǵa deıin "Qazaqstan" RTRK" AQ quramynda boldy.2014 jyldyń qańtarynda «QazAqparat» elde alǵashqy halyqaralyq aqparat agenttigi (HAA) mártebesine ıe bolyp, óz tarıhynyń jańa kezeńin bastady. Ár jyldary agenttiktiń basshylary bolǵandar: QazTAG-tyń birinshi basshylarynyń biri Vıatıch-Kırıllov Arkadıı Ivanovıch; jýrnalıst, qoǵam qaıratkeri Qasym Sháripov; jazýshy, qoǵam qaıratkeri Kákimjan Qazybaev; jazýshy, fılologııa ǵylymynyń doktory, qoǵam qaıratkeri Jumaǵalı Ysmaǵulov; eńbek sińirgen mádenıet qaıratkeri, qoǵam qaıratkeri, Amangeldi Ahmetálimov; Parlamenttiń aqparattyq-saraptamalyq ortalyǵynyń bastamashysy jáne avtory Murat Árenov; «Mır» memleketaralyq teleradıokompanııasynyń negizin qalaýshy, Halyqaralyq jýrnalıstıka akademıgi, QR Parlamenti Májilisiniń úshinshi shaqyrylym depýtaty Ǵadilbek Shalahmetov; memleket jáne qoǵam qaıratkeri, dotsent, fılosofııa ǵylymdarynyń kandıdaty Omarov Janaı Seıitjanuly. Qazaq aqparat agenttiginde ár jyldary elimizdiń: N.Orazbek, J.Túmenbaev, A.Rotmıstrovskıı, B.Amanǵalıev, N.Ydyrysov, V.Cherkızov, S.Mashakov, O.Erkimbaev, N.Savıtskaıa, T.Dáýletov, T.Esilbaev jáne taǵy basqa tanymal jýrnalısteri, T.Chapala, V.Venglovskıı, G.Koshkıntsev, R.Dúısenǵalıev, I.Býdnevıch sekildi fotoqyzmet sheberleri jumys istedi. Qazirgi ýaqytta «QazAqparat agenttigi» aqparattyq agenttiginiń dırektory Dáýren Keńesuly Dııarov. QazAqparat - ATAAU (Azııa jáne Tynyq muhıt elderiniń aqparat agenttikteri uıymy), TMD qatysýshy-memleketteri ulttyq aqparattyq agenttikteri, TAAU (Túrki elderi aqparat agenttikteri uıymy) sııaqty halyqaralyq qaýymdastyqtardyń, TÚRKSOI mádenıet jáne ónerdi birlese damytý uıymynyń múshesi. QazAqparat - RATA-TASS, «Jańalyqtar» RAA, Sınhýa, Kabar, BelTA, ÝkrInform, BTA (Bolgarııa), Ionhal (Ońtústik Koreıa), Azertadj (Ázirbaıjan), "JAŃALYQTAR-MOLDOVA" sııaqty jáne basqa da kóptegen iri aqparat agenttikterdiń seriktesi. Búginde agenttik TMD aýmaǵynda jumys isteıtin 527 jańalyqtar veb-saıty reıtınginde aldyńǵy qatarlarǵa shyǵyp otyr. 2005 jyldyń 6 jeltoqsan kúni Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev "QazAqparat" ulttyq kompanııasynda bolyp, onyń ardagerlerin jáne qyzmetkerlerin aqparattyq agenttiktiń 85 jyldyq mereıtoıymen quttyqtady. Prezıdent "QazTAG - 85 jyl: tarıh shejiresi" fotokórmesin kórdi jáne aqparattyq agenttiktiń shyǵarmashylyq jáne tehnıkalyq qyzmetiniń jumysymen tanysty. Jýrnalısterdi quttyqtaı otyryp, N.Nazarbaev: "Barshańyzǵa belgili, men buqaralyq aqparat quraldary ókilderine zor qurmetpen qaraımyn, olardyń arasynda QazAqparat shyn máninde erekshe oryn alady", - dep atap ótti. 2004 jyly Agenttik paıdalanýshylaryna jańalyqtardy qazaq tilinen latyn qarpine akademık Ábdýálı Qaıdarovtyń ádisimen kóshirýdiń jańa nusqasyn usyndy. Bul osy ádisti is júzinde qoldanǵan alǵashqy aqparattyq agenttik boldy. Kırıllıtsa qarpin oqı almaıtyn shetelderdegi otandastarymyz tarıhı Otanyndaǵy bolyp jatqan oqıǵalardy bilip otyrýǵa múmkindik aldy. "QazAqparat" jańalyqtary agenttiktiń www.inform.kz veb-saıty arqyly qazaq, orys, aǵylshyn, arab (tóteshe), qytaı tilderinde taratylady. 2009 jyly "QazAqparat" agenttigi alǵashqy bolyp, Qytaıdaǵy otandastarymyz úshin qazaq saıtynyń "tóte jazý" (arab qarpindegi) nusqasyn iske qosty. «QazAqparat» UK» AQ-nyń negizgi aqparattyq ónimderi, jańalyqtar taspasy, satyp alýshylarǵa jiberiletin negizgi aqparattyq toptamalar: «Tańǵy jarshy», «Resmı jarshy», «QazAqparat», «Qazaqstan-bıznes», «QazAqparat-anons», «QazAqparat-foto» fotojańalyqtar taspasy, «Ataýly kúnder. Oqıǵalar, Esimder» aqparattyq kúntizbesi. Qazirgi kezde QazAqparattiń www.foto.inform.kz fotosaıty óz qyzmetin bastady. www.foto.inform.kz qyzmetiniń negizgi baǵyty - fotoónimderin qashyqtan satý. Qazaqstandyq jáne álemdik jańalyqtardyń jedel, shynaıy jáne eksklıýzıvti taspasy qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderinde, online rejıminde taratylady. «QazAqparat agenttigi» memlekettik qurylymdar - QR Prezıdenti Ákimshiliginiń, Úkimettiń, Parlamenttiń, aımaqtyq ókimet organdarynyń, ulttyq, qarjylyq, ónerkásiptik qurylymdardyń qyzmeti týraly tolyq jáne dálme-dál aqparattar berip otyrady. Qazaqstannyń, Ortalyq Azııanyń barlyq aımaqtarynyń jáne álemdik qoǵamdastyqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne qoǵamdyq -saıası ómiriiniń barlyq salasynan shynaıy jáne saraptamalyq aqparattar jetkiziledi. Korporatıvtik jáne jeke klıentter úshin aqparattyq konsaltıng, jurtshylyqpen baılanys jónindegi baǵdarlamalar, saıası tehnologııalar, ekonomıkalyq saraptamalyq sholýlar jáne marketıngtik usynbalar boıynsha servıstiń barlyq túri kórsetiledi. Agenttiktiń ortalyq keńsesi Astana qalasynda ornalasqan. «QazAqparattyń» Almatydaǵy fılıaly iri megapolıstiń, elimizdiń qarjy jáne mádenı ortalyǵynyń tirshiliginen jedel aqparat beretin tájirıbeli jýrnalıstermen qamtylǵan. QazAqparat elmizdiń aýmaǵynda jumys jasaıtyn iri aqparat agenttigi, Qazaqstandaǵy tilshiler jelisi tarmaqtalǵan, onyń ishinde Baıqońyr qalasy da bar. Barlyǵy 14 tilshiler qosyny bar, menshikti tilshileri Astana, Almaty, Aqtaý, Aqtóbe, Atyraý, Baıqońyr, Qaraǵandy, Qostanaı, Qyzylorda, Pavlodar, Petropavl, Taraz, Taldyqorǵan. Oral, Óskemen jáne Shymkent qalalarynda. Arnaýly tilshiler respýblıkamyzǵa strategııalyq mańyzy bar taıaý jáne alys shetelderdiń astanalary men qalalarynda -Máskeý, Beıjiń, Brıýssel, Tashkent, Bishkek, Baký, Ábý-Dabı, Ystambul, jáne Sankt-Peterborda jumys jasaıdy. 2013 jyldan bastap tilshiler jelisin odan ári keńeıtý josparlanýda. "QazAqparat" memlekettik organdardyń qyzmeti týraly resmı aqparattyń negizgi kózi, sondaı-aq eldiń halyqaralyq bedeliniń oń ımıdjin qalyptastyrý, Qazaqstandy álemde keńinen tanytý baǵytyndaǵy eldiń kópqyrly saıası, ekonomıkalyq, áleýmettik jáne mádenı ómirin jedel kórsetip otyrǵan - eldiń basty aqparattyq agenttigi. QazAqparat jańalyqtaryn álemniń 197 eli oqıdy. 1 1 jyl buryn (2003) Pavlodarda «Aýtsaıder kúndeligi» atty jastar jýrnalynyń birinshi sany jaryq kórdi. «Aýtsaıder kúndeliginiń» shyǵarýshysy - aqyndar men ádebıetshilerdi, fotosýretshiler men jýrnalıstterdi, jas sýretshilerdi biriktirgen táýelsiz Birlesken jastar qory. 1 1 jyl buryn (2003) Batys Qazaqstan oblysy Jańaqala aýdan ortalyǵynan 130 shaqyrym jerdegi Beketaı qumdarynda Isataı-Mahambet kóterilisshileriniń patsha áskerimen shaıqasqanyna arnalǵan eskertkish ornatyldy. Dál osy jerde 1837 jylǵy qarashanyń 15-inde kúreskerler bostandyq úshin patsha áskerine qarsy turǵan tarıhı Tastóbe shaıqasy boldy. Kóterilisshilerdi Isataı Taımanov pen Mahambet Ótemisuly basqardy. Eskertkishtiń bıiktigi 5 metr, al salmaǵy 3 tonna. Isataı men Mahambettiń basyp alýshylarǵa qarsy shyqqan shaıqasy týraly málimetter qabyrǵaǵa qashalanǵan. 7 jyl buryn (2007) Batys Qazaqstan oblysynyń Aqjaıyq aýdany Bazartóbe aýylynyń ákimi Amanjol Sálimov basqarǵan arheologııalyq jáne ólketanýshylyq jumystary nátıjesinde uly aqyn ári batyr Mahambet otyrǵan zyndannyń esigi tabyldy. Tóbesi dóńgelenip órilgen, tik tórt buryshty qabyrǵalary qysh-tastan qalanǵan bul zyndannyń bıiktigi 3, eni 4 metrdeı bolǵan. Іshine kirgende, tastan trapetsııa etip órilgen baspaldaqpen 1-1,5 metrdeı tómen túsýge týra keledi. Joǵary jaǵynda eki torly tereze bolǵan. Qabyrǵalaryna tutqynnyń qolyn baılaıtyn temir shyǵyrshyqtar bekitilipti. Esiktiń jasalýy erekshe, eshqandaı dánekerleýshi quralsyz temirden túrli oıý-órnekter salyp, ony myqtap bekitken. Mahambet Ótemisovti (1804-1846) Orynbor gýbernatorynyń buıryǵy boıynsha 1841 jyly Jylyoı jaǵynda kazak-orys áskeri tutqynǵa alady. Sodan ony aldymen Gýrevke (Atyraý) ákelgen, sosyn Kalmykovqa (Taıpaq) jetkizgen. Kalmykovtan Oralǵa apara jatqanda Anton aýylyndaǵy (qazirgi Atameken aýyly) zyndanǵa salyp, bir tún «túnetken». 7 jyl buryn (2007) Qytaıda qazaq jazýshysy jáne dramatýrgi, Atyraý oblysynyń týmasy Rahymjan Otarbaevtyń tóte jazýmen jáne qytaı tilinde jaryq kórgen «Soǵystyń sońǵy bombasy» (qytaı aýdarmasy - «Heı Sıýanfen») kitabynyń tanystyrylymy ótti. Jınaqqa «Báıterek», «Amerıkanyń ulttyq baılyǵy», «Jalǵyzdyq», «Jaıyq týraly ańyz» jáne t.b. povesteri men tarıhı áńgimeleri kirdi. Kitap Qytaıda turatyn qazaqtar qoǵamynyń bastamasymen aýdarylyp otyr. 5 jyl buryn (2009) Óskemende tamyzdyń 13-i men 15-i aralyǵynda Qazaqstandaǵy belarýstardyń mádenıeti men tarıhynyń kúnderi ótti. Bul shara belarýstardyń Qazaqstan jerine qonystana bastaýynyń 100 jyldyǵyna arnalyp otyr. Belarýstar XIX ǵasyrdyń sońy men XX ǵasyrdyń bas kezinde Qazaqstanǵa qonys aýdarýy 1861 jyly krepostnoılyq quqyqtyń joıylýymen jáne «Selo turǵyndary men meşandardy qazyna jerlerine óz erikterimen qonys aýdarý» týraly zańnyń qabyldanýymen baılanysty. Kóshi-qon úderisi stolypındik agrarlyq reformadan keıin jáne 1849 jyly Sibir temir joly ashylǵannan keıin kúsheıe túsken. 5 jyl buryn (2009) Oralda aqyn Saǵat Ábdiǵalıevtiń (1948-1984) «Janymnyń jalǵyz bulbuly» atty jańa óleńder jınaǵy jaryq kórdi. Kitap «Aq Jaıyq qalamgerleriniń kitaphanasy» toptamasy sheńberinde «Aǵartýshy» baspasynan basylyp shyqty. Jınaqtyń tırajy - myń dana. Kitapty baspaǵa daıyndaǵan jáne qurastyrǵan jýrnalıst, aqyndar Ǵaısaǵalı Seıtaq jáne Qazybek Quttymuratuly. Jınaqqa aqynnyń burynǵy jáne sońǵy óleńderi endi. ESІMDER 7 6 jyl buryn (1938) medıtsına ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty JUMABEKOV Tólegen Altaıuly dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysynda týǵan. Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýtyn, Máskeý pedıatrııa ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1964-1967 jyldary Ońtústik Qazaqstan oblysy Sozaq aýdandyq aýrýhanasynyń bas dárigeri, bas hırýrgi bolyp istegen. 1970-1988 jyldary Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýty balalar hırýrgııasy kafedrasynyń assıstenti, dotsenti bolǵan. 1988 jyldan Qazaqstan Respýblıkasy Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń Dárigerler bilimin jetildirý ınstıtýty kafedrasynyń meńgerýshisi qyzmetin atqarady. Ǵalymnyń negizgi ǵylymı eńbekteri balalar anestezıologııasy men reanımatologııasyn zertteýge arnalǵan. Ol balalardyń basy jarylyp, mıy zaqymdanǵan kezde jáne aýyr jaraqattan keıin búırektiń qalypty jaǵdaıda qyzmet atqarýyn ıntensıvti terapııamen emdeýdiń utymdy tásilderin usyndy. Balalardyń ókpe aýyrýyn emdegende, olardyń qanyn ýltrakúlgin sáýleden ótkizip, ózderine qaıta quıýdyń tıimdi ekenin dáleldedi. Jumabekov respýblıkadaǵy balalar anestezıologııasy men reanımatologııasy damýyna eleýli úles qosty. 7 6 jyl buryn (1938) aýyl sharýashylyǵy ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵary mektep ǵylym akademııasynyń, Jaratylystaný ǵylymdary akademııasynyń akademıgi ÁTKEShOV Jumaǵalı Sáıdenuly dúnıege keldi. Batys Qazaqstan oblysynda týǵan. K.Tımırıazev atyndaǵy Máskeý aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. 1971-1973 jyldary - Qazaq mal sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri. 1973-1975 jáne 1981-1986 jyldary - Tselınograd aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynyń dotsenti, kafedra meńgerýshisi. 1975-1981 jyldary - Soltústik mal sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń bólim meńgerýshisi. 1986-1994 jyldary - Qazaq mal sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýty dırektorynyń orynbasary. 1994-1995 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy aýyl sharýashylyǵy mınıstriniń orynbasary. 1995-2000 jyldary - «Jaıyq» agrofırmasynyń keńesshisi. 2000 jyldan «QazAgroFınans» jabyq aktsıonerlik qoǵamynyń keńesshi-konsýltanty, basqarýshy dırektory bolǵan. Qazir «QazAgroFınans» aktsıonerlik qoǵamynyń basqarma tóraǵasynyń keńesshisi. Birneshe kitaptyń jáne 100-den astam ǵylymı jarııalanymnyń avtory. Medalmen marapattalǵan. 12 5 jyl buryn (1889-1982) keńes geology jáne paleontology, geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń doktory, professor, KSRO Ǵylym akademııasynyń korrespondent-múshesi, KSRO Memlekettik syılyǵynyń, Lenındik syılyǵynyń laýreaty, Sotsıalıstik Eńbek Eri, RKFSR-diń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri NALIVKIN Dmıtrıı Vasılevıch dúnıege keldi. Peterbor qalasynda týǵan. Petrogradtyń taý-ken ınstıtýtyn bitirgen. 1924 jyldan osy ınstıtýtta professor bolyp, fatsııalar týraly ilimnen alǵashqy lektsııalar oqydy. 1946-1952 jyldary KSRO Ǵylym akademııasynyń kóltaný zerthanasynyń dırektory qyzmetin atqardy. 1956 jyldan Mekemearalyq stratıgrafııalyq komıtettiń tuńǵysh tóraǵasy bolyp, Ortalyq Qazaqstanda joǵary devon men tómengi karbonnyń stratıgrafııalyq shemasynyń negizin qurdy. Ol - KSRO-nyń usaq masshtabty geologııalyq kartalarynyń bas redaktory. Geologııadaǵy jańa sala - fatsııa týraly ilimniń negizin qalady. Negizgi ǵylymı eńbekteri Oraldyń boksıt kenderi men Oral aldynyń munaı ken oryndaryn zertteýge arnalǵan. Geologtardyń ulttyq komıtetiniń tóraǵasy, Halyqaralyq geologııalyq kongrestiń 21-sessııasynda, onyń stratıgrafııalyq komıssııasynyń vıtse-prezıdenti boldy. 4 ret «Lenın»ordenimen, basqa da ordendermen, birneshe medalmen marapattalǵan. 10 4 jyl buryn (1910-1987) ǵalym, tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor DAÝYLBAEV Nábı Nuǵymanuly dúnıege keldi. Aqmola oblysynyń Tselınograd aýdanynynda týǵan. Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn (Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedogogıkalyq ınstıtýt) bitirgen. Aqmola qalasynda pedagogıkalyq tehnıkýmnyń oqytýshysy, mektep dırektory, Qazaq KSR Oqý halyq komıssarıatynyń bólim meńgerýshisi, Qazaq memlekettik ýnıversıtetinde dotsent, dekan, kafedra meńgerýshisi, professor-konsýltant qyzmetterin atqarǵan. Ǵylymı jumysynyń negizigi baǵyty - Qazaqstan kómir ónerkásibiniń damý tarıhy, osy salada jumysshy taby kadrlarynyń qalyptasýy. 7 9 jyl buryn (1935-1978) jazýshy, aýdarmashy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi JANUZAQOV Telman dúnıege keldi. Almaty oblysy Raıymbek aýdany Narynqol aýylynda týǵan. S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin) bitirgen. Eńbek jolyn 1965 jyly «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas Alash) gazetiniń ádebı qyzmetkeri bolyp bastady. Osy gazette bólim meńgerýshisi, bas redaktordyń orynbasary, 1967-1971 jyldary «Pravda» gazetiniń Qazaqstandaǵy tilshisi, 1972-1974 jyldary eki tilde shyǵatyn «Ara» jýrnalynyń bas redaktory, 1974 jyldan ómiriniń sońǵy kúnderine deıin «Qazaqfılm» kınostýdııasy dırektorynyń orynbasary, dırektory, Qazaqstan Kınematografıster odaǵynyń ekinshi hatshysy qyzmetterin atqarǵan. «Radı jıznı na zemle», «Olımpııskıı fakel», «Azamattar» atty kitaptardyń avtory. Shveıtsar jazýshysy F.Dıýremattyń «Sot pen jendet» povesin, Amerıka jazýshysy F.Kýperdiń «Mogıkannyń sońǵy tuıaǵy», A.Tolstoıdyń «Injener Garınniń gıperbloıdy» romandaryn qazaq tiline tárjimalady. Onyń esimi Almaty oblysy Raıymbek aýdanynyń Narynqol aýylyndaǵy orta mektepke berilgen. 7 3 jyl buryn (1941) belgili fılolog-ǵalym, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, qoǵamdyq qaıratker, «Memlekettik tilge qurmet» qoǵamdyq birlestiginiń tóraıymy, «Memlekettik til» respýblıkalyq qozǵalysy tóraǵasynyń orynbasary, Almaty oblystyq ázirbaıjan mádenıet ortalyǵynyń tóraıymy, Qazaqstan halqy Assambleıasynyń múshesi, Almaty oblysynyń jáne Ońtústik Qazaqstan oblysyndaǵy Túlkibas aýdannyń qurmetti azamaty OSMAN Asyly Álıqyzy dúnıege keldi. Grýzııada týǵan. Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtyn, QazKSR Ǵylym akademııasy Til bilimi ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1969-1993 jyldary - QazKSR Ǵylym Akademııasy Til bilimi ınstıtýtynyń aspıranty, kishi, aǵa ǵylymı qyzmetkeri. 1993-1997 jyldary - QR Til komıtetiniń, QR ult saıasaty jónindegi memlekettik komıtetiniń bólim bastyǵy, basqarma bastyǵy. «Turan» Ázirbaıjan mádenı ortalyǵynyń vıtse-prezıdenti boldy. 1997 jyldan zeınet demalysynda. «Parasat», ekinshi dárejeli «Dostyq» ordenderimen marapattalǵan. 6 3 jyl buryn (1951) Qazaqstannyń halyq sýretshisi, QazKSR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty QOJAHMETOV Reshat Faıyzrahmanuly dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. Qazaqstannyń Halyq sýretshisi , QazKSR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty. Máskeý sáýlet ınstıtýtynyń «Qala qurylysy» fakýltetin bitirgen (1976), sáýletshi. Jumystary «Uly Jibek joly» kórmesinde (Tashkent , Ózbekstan, 1996); Halyqaralyq dekoratıvtik jáne qoldanbaly óner baıqaýynda (Islamabad , Pákstan, 1997); Halyqaralyq dekoratıvtik jáne qoldanbaly óner kórmesinde (Pekın, Qytaı, 1997); Kaır Halyqaralyq keramıka bıennalesinde (Kaır , Mysyr, 1998, 2002); Máskeý halyqaralyq salonynda (1998); Gold-Cost International Ceramic Art Award (Gold-Kost, Avstralııa, 1999, 2000); «Keramıka óneriniń aldyńǵy qatary» kollektsııasynyń kórmesinde (Japonııa, 2000-2001); Halyqaralyq keramıka kórmesinde (Carouge, Shveıtsarııa, 2001); Keramika Sisak 1700 Halyqaralyq keramıka kórmesinde (Zagreb , Horvatııa, 2003); 23-shi Gold-Cost International Ceramic Art Award (Gold-Kost , Avstralııa, 2004); 5-shi Cheongju International Craft Competition (Koreıa, 2007); Halyqaralyq qazirgi zaman óneri kermesinde (Nıý-Iork , Icosahedron galereıasy, shilde, 2008); European Prize for Applied Arts halyqaralyq kermesinde, Mons (Belgııa, 2009, 2010) qoıylǵan. Almaty qalasynyń túrli galereıalarynda 7 jeke kórmesin ótkizgen. Týyndylary Ulttyq Qazirgi zamanǵy óner ortalyǵynda (Kaır , Egıpet); Shigaraki Keramıka mádenıet parkiniń qorynda (Japonııa); Á. Qasteev atyndaǵy Memlekettik óner murajaıynda qoıylǵan. 1976 jyldan «Qazjoljoba» jobalaý ınstıtýtynyń jetekshi sáýletshisi. 1978 jyldan QazKSR Kórkemsýret qory «Óner» kerkemsýret kombınatynyń sáýletshi-dızaıneri, sýretshi-monýmentshisi. 1990 jyldan tek zamanaýı keramıka baǵytynda ǵana jumys isteıdi. 2000 jyly 3 aıdyń ishinde Halyqaralyq keramıka ortalyǵynda jumys istegen (Shigaraki Ceramic Cultural Park, Japonııa). 2009 jyly 2 aıdyń ishinde A.I.R.-da (Artist International Residence) Vallauris jumys istep, keıinnen Aqui Siam Ben galereıasynda (Frantsııa) kórmesin ótkizgen. QR Sýretshiler odaǵynyń múshesi (1988 jyldan), World Crafts Council-Europe múshesi (1997 jyldan). Halyqaralyq dekoratıvti jáne qoldanbaly óner baıqaýynyń keramıka salasyndaǵy 1-shi júldesiniń ıegeri (Islamabad , Pákstan, 1997). 4-shi Kaır Halyqaralyq keramıka bıennalesiniń medalimen jáne dıplomymen (Kaır ,Egıpet, 1998); Keramika Sisak 1700 Halyqaralyq keramıka kórmesiniń kúmis medalimen (Zagreb , Horvatııa, 2003) marapattalǵan. 5 6 jyl buryn (1958) QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi ÓMІRZAQOV Tursynbek Qazenuly dúnıege keldi. Aqmola oblysy Astrahan aýdany Shilikti aýylynda týǵan. 1981 jyly Tselınograd aýylsharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. 1981-1991 jj. - TsAShI-da oqytýshy. 1987 jyly ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty ǵylymı dárejesine arnalǵan dıssertatsııasyn qorǵady. 1991 jyly óziniń alǵashqy «Azamat» shaǵyn jeke kásiporynyn qurdy. 1993-95 jj. - Tselınograd qalasyndaǵy Turanbanktiń Kóliktik bóliminiń ónerkásiptik kásiporyndardy nesıeleý bóliminiń bastyǵy. 1995-97 jj. - «Ádilet» ZF JShS, «Azamat» JShS j.t.b. basshysy. 1997-98 jj. - Aqmola qalasy ákimshiliginiń Aqmola «AEA josparlaý jáne keleshekti boljaý» bóliminiń meńgerýshisi, Astana qalasynyń kásipkerlerdi qoldaý basqarma bastyǵynyń orynbasary. 1998-99 jj. QR AShM-niń Jańasha qarjylyq tehnologııalar, nesıelik jáne salyq saıasaty bóliminiń basshysy. 1999-2007 - jyldary Astana qalasy Máslıhatynyń depýtaty, «O Azamat» holdıngtik kompanııasynyń basshysy. 2005 jyldan bastap «Atameken» odaǵy» Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ekonomıkalyq palata fılıalynyń dırektory. 2006-2007 jj. - L.Gýmılev atyndaǵy EUÝ ekonomıka fakýltetiniń «Marketıng jáne kommertsııa» kafedrasynyń aǵa oqytýshysy. 2007-2010 jj. - Almaty qalasyndaǵy Halyqaralyq Bıznes Ýnıversıtetiniń doktorantýrasy, 2010 jyly doktorlyq dıssertatsııasyn qorǵady. 2009-2011 jj. - Astana qalasy S.Seıfýllın atyndaǵy QazATÝ «Menedjment» kafedrasynyń aǵa oqytýshy. 2012 jyldyń qańtardan besinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Qazaqstan Kommýnıstik Halyq Partııasynyń partııalyq tizimi boıynsha saılanǵan, Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi, Qazaqstan Respýblıkasy Parlament Májilisi «Halyqtyq Kommýnıster» fraktsııasynyń múshesi. «Qurmet» ordenimen, 3-dárejeli «Atameken» medalimen, «Astanaǵa 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 20 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Parlamentine 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» merekelik medaldarimen, QR Prezıdentiniń alǵys hatymen, QR Premer-Mınıstriniń qurmet gramotasymen marapattalǵan, «Іsker jyl adamy» baıqaýynyń laýreaty ataǵy berilgen.
200 jyl buryn (1814-1874) shved fızıgi jáne astronomy ANGSTREM Anders Ionas Angstrem dúnıege keldi. 18 5 jyl buryn (1829-1905) orys fızıology, fızologııa mektebiniń negizin salýshy SEChENOV Ivan Mıhaılovıch dúnıege keldi. 12 5 jyl buryn (1889-1943) frantsýz jeńil atleti, jazǵy Olımpıdalyq oıyndardyń júldegeri ANDRE Jorj Ivan dúnıege keldi. 11 5 jyl buryn (1899-1980) aǵylshyn jáne amerıkan kınorejısseri HIChKOK Alfred dúnıege keldi. 8 8 jyl buryn (1926)álemdik arenadaǵy eń tanymal saıası qaıratkerlerdiń biri, Kýbanyń revolıýtsııalyq, memlekettik, saıası jáne partııa qaıratkeri, komandante, 1976-2008 jyldardaǵy Kýba Memlekettik Keńesiniń tóraǵasy, Keńes Odaǵynyń Batyry Fıdel Kastro RÝS dúnıege keldi. 60 jyl buryn (1954) ıÝNESKO-nyń Qazaqstandaǵy, Qyrǵyzstandaǵy jáne Tájikstandaǵy ókili LAZAREV Sergeı Arkadevıch dúnıege keldi.