13 sáýir. QazAqparat kúntizbesi: Ataýly kúnder, oqıǵalar, esimder
ATAÝLY KÚNDER
Búkilálemdik rok-n-roll kúni
1954 jyldyń 13 sáýirinde amerıkandyq ánshi Bıllı Heılı «Rock Around the Clock» kompozıtsııasyn jazǵan. Sol sebepti bul kúni rok-n-rolldyń týǵan kúni sanalady. Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan keıin, 20-ǵasyrdyń ortasynda adamdar beıbitshilik pen birqalypty ómirge umtyldy. Sol kezeńdegi buqaranyń kóńil-kúıin mýzykadan baıqaýǵa bolatyn edi, jurtshylyq tynysh jáne sentımentaldy mýzyka tyńdaǵan. Al, Amerıkada rıtm-end-blıýz janryndaǵy rıtmdik mýzykalar keń etek aldy. Klıvlend radıostansasynyń dısk-jokeıi Alan Frıd efırde rıtm-end-blıýz stılindegi taspany qoıyp, oǵan «rok-n-roll» degen ataý beredi. Rok-n-roll stılindegi alǵashqy juldyzdardyń qatarynda Bıll Heılı, Elvıs Preslı sııaqty tanymal oryndaýshylar bolǵan.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1970 jylyShyǵys Qazaqstan oblysy Glýbokoe aýdanynyń Cheremshan taýyq fabrıkasy birinshi ónimin shyǵardy. Óndiristiń 1972 jylǵy josparlyq qýaty 26 mıllıon jumyrtqa, 180 tonna taýyq eti boldy.
1973 jyly Mańǵystaý oblystyq «Kommýnıstıcheskıı pýt» gazetiniń alǵashqy sany jaryq kórdi. 1988 jyly gazet jabylyp, 2 jyldan keıin «Mańǵystaý» ataýymen shyǵa bastady.
1996 jyly Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Joǵarǵy ekonomıkalyq keńes quryldy.
2005 jyly Almatyda «Renessans» kommýnıkatıvti menedjment agenttiginiń bastamasymen qazaqstandyq tuńǵysh «Rropr.kz» PR-portaly óz jumysyn bastady. «Propr.kz» - jurtshylyqty qoǵamdaǵy ótip jatqan qandaı da bir oqıǵa, jaǵdaılarmen, elimizdegi aqparat agenttikteri men bankteri, kompanııalary týraly paıdaly málimettermen habardar etedi. PR-portaldyń basty mindeti - Qazaqstandaǵy PR mamandary úshin atalǵan saladaǵy jańa ózgerister men PR naryǵynyń damýy jáne máselelerdi sheshý týrasynda shuǵyl aqparat jarııalap otyrýdy kózdeıdi.
2005 jyly Astanada Japonııanyń Elshiligi ashyldy.
2007 jyly Reseıdiń ǵylym jáne mádenıet ortalyǵynda Sapar Ysqaqovqa Metsenattyq halyqaralyq akademııasynyń naqty múshesiniń mantııasyn jáne tós belgisin, dıplomyn tapsyrýdyń saltanatty rásimi bolyp ótti. Ony Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Reseı Federatsııasy Elshiliginiń Keńesshi-Ókili Valerıı Shvets tabys etti.
Sapar Ysqaqov ál-Farabı jáne Sultan Beıbarys atyndaǵy qoǵamdyq qaıyrymdylyq qordyń prezıdenti. Sırııa men Mysyrdaǵy atalǵan tarıhı tulǵalar jerlengen memorıaldyq keshendi jóndeý jáne qalpyna keltirý jumystaryn ótkizgen.
2009 jyly Semeıdegi Shákárim atyndaǵy Semeı memlekettik ýnıversıtetiniń janyndaǵy «Shákárimtaný» jáne «Alashtaný» ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń qyzmetkerleri jáne Jańa tarıhı qujattama ortalyǵynyń qyzmetkerleri Shákárim Qudaıberdiulynyń (1858-1931) jańa fotosýretin taýyp aldy. Fotosýrette Shákárim batys jaqtaǵy Shyńǵys taýynyń baýraıynda túsken.
Fotosýret Qazaq Avtonomdy Keńes Sotsıalıstik Respýblıkasynyń Semeı gýbernııalyq jer basqarý Narkomzemnyń arnaıy komıssııasynyń 1924-1925 jyl uıymdastyrylǵan jumys týraly esep berýdiń qosymshalarynan tabylǵan. Bul fotosýret muraǵat qyzmetiniń qosymshalarynda №37 tirkelgen. Fotosýrette jazylǵan jazý: «№37 Shyńǵys jotasy. Ózenniń bas jaǵy. Aldyńǵy jaqta qazaqtyń aqyny jáne jazýshysy Shákárim Qudaıberdiuly». Jazýshy Baqanas, Baıqoshqar ózenderiniń boıymen saıahattaǵan jáne onymen birge árdaıym batys jaqtaǵy Shyńǵys taýlaryn qosa júrip otyrǵan. Tarıhı málimetter boıynsha, Shákárim qajy ekspedıtsııalyq top múshelerine tabıǵı qaınarlardyń ornalasqan jerlerin, taýdan aqqan ózenderdi qoldaný múmkindikteri týraly tolyq málimet berip otyrǵan.
2010 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimet otyrysynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń Údemeli ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý jónindegi 2010-2014 jyldarǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamany iske asyrý boıynsha Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń is-sharalar josparyn bekitý týraly» Qaýly jobasy maquldandy. Baǵdarlamany iske asyrý boıynsha is-shara josparyn bekitýdi kózdeıdi. Іs-sharalar josparynyń jobasy quptaldy jáne barlyq múddeli memlekettik organdarmen, vedomstvolarmen, ákimdermen kelisildi.
2010 jyly Qazaqstannyń Ulttyq banki sımvolıkalyq «Jolbarys» atty nomınaly 100 teńgelik kúmis shaqasyn aınalymǵa shyǵardy.
Shaqa 925 synamaly kúmisten daıyndalǵan, massasy - 31,1 gramnan sál asady, dıametri - 38,61 mm, eki asyl taspen kómkerilgen.
2010 jyly Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev AQSh astanasy Vashıngton qalasynda ıAdrolyq qaýipsizdik boıynsha Jahandyq sammıttegi pikirtalasqa qatysyp, sóz sóıledi.
2012 jyly Qazaqstanda Kazakhstan Chosen Music Awards mýzykalyq jobasy iske qosyldy. Ol «Gremmı» tanymal mýzykalyq syılyǵynyń otandyq analogy. Mýzykalyq syılyq 27 nomınatsııa boıynsha ınternet-daýys berý jáne halyqaralyq aýdıtorlyq kompanııanyń sheshimimen tabys etiledi. Onyń laýreattary Azııa, Afrıka, Kýropa jáne Soltústik Amerıka mýzykanttarymen birlesip, kompozıtsııa jazýǵa múmkindik alady.
2014 jyly Bishkekte A. Maldybaev atyndaǵy Qyrǵyz akademııalyq opera jáne balet teatrynyń sahnasynda qazaq jazýshysy, QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty Sábıt Dosanovtyń Almatydaǵy 1986 jylǵy jeltoqsan oqıǵalary jaıynda «Januran» pesasynyń premerasy ótti. Basty keıipker halyq qaharmanyna aınalǵan Qaırat Rysqulbekov. Spektakldi Qyrǵyzstan akterleri Nurmatuly Bahtybek (Qaırat), Maıramkúl Begmankyzy (Fatıma), Nurbek Urmatjanuly (aqyn Almaz), Erlan Bekchoroýly (Kolbın) oınady.
2014 jyly Birikken Arab Ámirlikterinde etnıkaaralyq jáne konfessııaaralyq kelisimniń qazaqstandyq úlgisin nasıhattaý maqsatynda aýmaǵynda eki júz ult ókilderi turatyn Qazaqstan Elshiligi Ábý-Dabıde «Qazaqstan - polıetnıkalyq el» atty arab tilinde jýrnal shyǵardy.
2015 jyly OQO Otyrar aýdany Kóksaraı aýylynda kún elektr energııasynyń qurylysy bastaldy.
2016 jyly Qazaqstan, Ázerbaıjan, Grýzııa temirjol vedomstvolary Halyqaralyq transkaspıı kóliktik konsortsıýmyn qurý týraly ýaǵdalasty.
2016 jyly Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev pen Túrkııa Prezıdenti Rejep Erdoǵan ıslamdyq bitimgerlikke kelý boıynsha birlesken deklaratsııaǵa qol qoıdy. Qujatta memleket basshylary halyqaralyq beıbitshilik pen qaýipsizdikti qoldaýǵa, memleketter arasynda dostyq qatynastardy damytýǵa baǵyttalǵan qaǵıdattardyń yqylastylyǵyn rastady.
2016 jyly Qazaqstanda týrızm salasynda «Keń dala» atty alǵashqy jyl saıynǵy ulttyq syılyq belgilendi. Ol ashyq konkýrs qorytyndysy boıynsha týrızm ındýstrııasyn damytýǵa belgili bir úles qosqany úshin beriledi.
2016 jyly Qaraǵandyda №38 mektep oqýshysy Darıa Andreıchenko Bıll Geıts grantyn alǵan alǵashqy qazaqstandyq atandy. Ol stıpendııalyq baǵdarlamalardyń negizin qalaýshylardyń biri. Álemniń eń bedeldi JOO-larynan, onyń ishinde Dıýka ýnıversıtetinde oqýǵa shaqyrtý aldy.
1960 jyly Frantsııa Sahara shólinde ıadrolyq bomba synaǵyn ótkizip, álemniń tórtinshi ıadrolyq derjavasy atandy.
ESІMDER
143 jyl buryn (1875-1954) topyraqtaný jáne geografııa salasyna eńbegi sińgen keńes ǵalymy, KSRO Ǵylym akademııasynyń akademıgi PRASOLOV Leonıd Ivanovıch dúnıege keldi. Reseı Federatsııasynyń Krasnoıar ólkesinde týǵan. Peterbor ýnıversıtetin bitirgen.
1908-1918 jyldary Qazaqstanǵa jiberilgen ǵylymı ekspedıtsııalarǵa basshylyq etti. 1918-1925 jyldary - KSRO Ǵylym akademııasy janyndaǵy Tabıǵı óndirgish kúshterdi zertteý jónindegi komıssııada topyraqtaný bólimshesiniń qyzmetkeri. 1926-1954 jyldary KSRO Ǵylym akademııasynyń Topyraq ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri, dırektory qyzmetterin atqarǵan.Negizgi ǵylymı eńbekteri topyraq klassıfıkatsııasy máselelerine arnalǵan. Prasolov Dúnıejúzi topyraq kartasyn jasaǵan. KSRO memlekettik syılyǵynyń laýreaty. 3 ret Lenın, Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
64 jyl buryn (1954) aqyn, Halyqaralyq Fızýlı atyndaǵy syılyqtyń, Q.Qazıev atyndaǵy syılyqtyń ıegeri AIMAQ Ábildá dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Ordabasy aýdanynda týǵan. ıAsaýı atyndaǵy Shymkent pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. Aýdandyq mádenıet bóliminde, «Shymkentqurylys» tresine qarasty mekemede, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy oblystyq bólimshesinde túrli qyzmetter atqarǵan. 1993 jyldan osy bólimsheniń dırektory. 1984 jyly óleńderi jas aqyndardyń «Qarlyǵash» atty dástúrli jyr jınaǵyna engen. «Qarlyǵashqa», «Mereıli meken», «Láılá», «Domalaq ana kesenesi», «Júregimde mahabbat», «Altyn besik», «Túrkistan» jyr jınaqtary jaryq kórgen.
60 jyl buryn (1958) Qaraǵandy oblysy Buqar jyraý aýdanynyń ákimi MAMALINOV Shagýrashıd Qalıuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysy Telman aýdanynyń Tokarevka kentinde dúnıege keldi.
1984 jyly Tselınograd aýylsharýashylyq ınstıtýtyn «Zooınjener» mamandyǵy boıynsha, 2006 jyly D.A.Qonaev atyndaǵy ýnıverstıtetin «ıÝrısprýdentsııa bakalavry» mamandyǵy boıynsha bitirdi.
Eńbek jolyn 1975 jyly Telman aýdany Tokarevka kentiniń jol qyzmeti ýchaskesinde jumysshy jáne mashınıst bolyp bastaǵan.1977-1979 jyldarda Keńes Áskeriniń qatarynda boldy. 1982-1985 jyldary - Qaraǵandy oblysynyń JOLK Telman aýdandyq komıtetiniń uıymdastyrý bóliminiń meńgerýshisi, ekinshi hatshysy; 1985-1986 jyldary - Telman aýdandyq agroónerkásip birlestiginiń aǵa zootehnıgi; 1986-1988 jyldary - Qazaqstan Kompartııasynyń Telman aýdandyq komıteti nusqaýshysy, aýyl sharýashylyǵy bóliminiń meńgerýshisi; 1988-1992 jyldary - Telman aýdandyq agroónerkásip birlestiginiń bas zootehnıgi, Telman aýdany «Tuzdy» sovhozynyń bas zootehnıgi; 1992-1997 jyldary - Mıchýrın aýdanynyń «Toparskıı» asyl tuqymdy mal sovhozynyń, keıin ataýy 1994 jyly «Toparskıı» AQ dırektory; 1997-2007 jyldary - Abaı aýdanynyń «Altaı ı K» AQ basqarmasynyń tóraǵasy, «Altaı ı K» AQ JShS basqarmasynyń dırektory, «ShON» sharýa qojalyǵynyń basshysy; 2007-2010 jyldary - Qaraǵandy oblysy aýyl sharýashylyǵy departamentiniń dırektory, aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń bastyǵy; 2010-2013 jyldary - Qaraǵandy oblysy Buqar-Jyraý aýdanynyń ákimi; 2013-2015 jyldary - Qaraǵandy oblysynyń tabıǵı resýrstar jáne tabıǵat paıdalanýdy retteý basqarmasynyń basshysy; 2015 jyldyń tamyz aıynda Qaraǵandy oblysy ákiminiń aýyl sharýashylyǵy jónindegi orynbasary bolyp taǵaıyndaldy.
Qazirgi qyzmetinde - 2017 jyldyń maýsymynan.
«Qurmet» ordenimen marapattalǵan.
59 jyl buryn (1959) QR sýmo kúresi qaýymdastyǵynyń prezıdenti, Azııa sýmo federatsııasynyń vıtse-prezıdenti, Qazaqstannyń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy YDYRYSOV Baǵlan Qabdykárimuly dúnıege keldi.
Almaty shet tilderi pedagogıkalyq ınstıtýtyn jáne S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen, aǵylshyn tiliniń mamany jáne jýrnalıst. «Kún kúlgende» jınaǵynyń avtory.
1982 jyldan Qazaq sheteldermen dostyq jáne baılanys qoǵamynyń redaktory, 1987 jyldan - Avtorlyq quqyq jónindegi Qazaq agenttigi tóraǵasynyń orynbasary, 1992-1994 jyldary - QR Ulttyq olımpıada komıtetiniń atqarýshy dırektory.
57 jyl buryn (1961) S.Seıfýllın atyndaǵy Qazaq agrotehnıkalyq ýnıversıtetiniń rektory, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen qaıratkeri, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń doktory, professor, Reseı aýyl sharýashylyǵy ǵylym akademııasynyń akademıgi KÚRІShBAEV Aqylbek Qajyǵululy dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. Qazaq aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn (Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti) bitirgen. 1983-1997 jyldary - Qazaq jer óńdeý sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń agronomy, dırektorynyń orynbasary. 1997-2002 jyldary - A.I.Baraev atyndaǵy Qazaq astyq sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń dırektory. 2002-2005 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy vıtse-mınıstri. 2006-2007 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Ǵylym departamentiniń dırektory. 2007-2008 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy vıtse-mınıstri qyzmetin atqarǵan. 2008 jyldan QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstri boldy. Qazirgi qyzmetinde 2011 jyldan bastap. 100-den asa ǵylymı basylymdardyń, 4 monografııanyń avtory. A.I.Baraev atyndaǵy syılyqtyń laýreaty.
55 jyl buryn (1963) «QazAqparat» Halyqaralyq aqparat agenttigi» JShS bas dırektorynyń keńesshisi ÁBÝOVA Qalamqas Áskerqyzy dúnıege keldi.
Soltústik Qazaqstan oblysynda dúnıege keldi. A.S.Makarenko atyndaǵy Sýmsk memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtyn (fılolog), Qazaqstan menedjment, ekonomıka jáne boljaý ınstıtýtyn (sotsıolog) támamdady.
Eńbek joly: Soltústik Qazaqstan oblysy Sergeev komsomoly aýdandyq komıtetiniń hatshysy (1989-1991); QazAAG «Qazaqstandyq aqparattyq agenttigi» Respýblıkalyq memlekettik qazynashylyq kásipornynyń kadrlar bóliminiń bastyǵy (1993-1997); QazAAGtilshiler jelisiniń meńgerýshisi, bas redaktor (1997-2009); «QazAqparat» UK» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary (2009-2012); «QazAqparat» HAA dırektorynyń shyǵarmashylyq jónindegi orynbasary (2014-2016).
Qazirgi qyzmetinde - 2016 jyldan beri.
«QR Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Eren eńbegi úshin» medaldarymen, QR Prezıdentiniń, QR Úkimeti basshysynyń, QR Parlament palatalary spıkerleriniń, sondaı-aq mınıstrlikter men vedomstvolardyń Alǵys hattarymen marapattalǵan.
41 jyl buryn (1977) «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» DBBU basqarma tóraǵasynyń orynbasary AıÝBAEVA Názıpa Altynbekqyzy dúnıege kelgen.
Jambyl oblysynda týǵan. Qyrǵyz Jer joǵary kolledjin (Bishkek qalasy), M.R. Birla menedjment ınstıtýtyn, Bangalor ýnıversıtetin (Úndistan) fılolog - lıngvıst mamandyǵy boıynsha támamdaǵan.
Eńbek jolyn 1997 jyly Taraz qalasyndaǵy №39 orta mektepte aǵylshyn páni muǵalimi bolyp bastady. 1998 - 2000 jyldary - Arabaev atyndaǵy Qyrǵyz Memlekettik pedagogıgalyq ınstıtýtyndaǵy shyǵys tilderi men mádenıeti ınstıtýty, aǵylshyn tili oqytýshysy, dırektordyń marketıng jónindegi orynbasary, «Manas» Qyrǵyz-Túrik ýnıversıtetinde oqytýshy. 2005 - 2008 jyldary QR Memlekettik qyzmet isteri agenttiginiń «Memlekettik qyzmetshilerdi oqytý eýrazııalyq ortalyǵyna kómektesý» TASIS jobasy adamı resýrstardy damytý boıynsha jattyqtyrýshy, Amerıka halyqaralyq damý agenttigi, Eýropalyq Komıssııa, Dúnıejúzilik saýda ınstıtýty halyqaralyq jobalarynyń jetekshisi, 2008-2009 jyldary QR Úkimeti men Ulttyq banki janyndaǵy Ulttyq saraptama ortalyǵy» AQ joba menedjeri bolǵan.
Qazirgi qyzmetinde - 2009 jyldyń qazanynan.
37 jyl buryn (1981) Qazaqstan Respýblıkasynyń dzıýdodan ulttyq erler qurama komandasynyń bas jattyqtyrýshysy, qazaqsha kúresten sport sheberi, dzıýdodan, sambodan halyqaralyq dárejedegi sport sheberi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen sport sheberi JITKEEV Ashat Rasýluly dúnıege keldi. Almaty oblysy Іlııas Jansúgirov atyndaǵy kentte týǵan. Qazaq sport jáne týrızm akademııasyn bitirgen. Alǵashqy bapkeri - Saıahat Qudaıbergenov, keıinnen Jeksenbaı Salamatov pen Saıan Hamıtjanov basshylyǵymen jattyqqan. On jyldan beri Astana qalasynyń atynan synǵa túsken. Qazaqstannyń birneshe márte chempıony, 2001 jylǵy Álem chempıonatynyń qola júldegeri, «Álemniń sýper kýbogynyń» kúmis júldegeri, úsh dúrkin Azııa chempıony (2003, 2004, 2008), 2005 jylǵy Azııa chempıonatynyń kúmis júldegeri, Azııa oıyndarynyń qola júldegeri - (2002, 2006), 2008 jylǵy Olımpıada oıyndarynyń kúmis júldegeri atanǵan. Afınada ótken HHVIII Olımpıada oıyndarynda Qazaqstannyń týyn kóterip shyǵyp, jetinshi orynǵa ıe bolǵan. Astana qalasyndaǵy «Astana batyry» jekpe-jek klýbynyń múshesi bolyp tabylady. Qazirgi qyzmetinde 2010 jyldan bastap isteıdi. «Barys» ordenimen marapattalǵan.
275 jyl buryn (1743-1826) Amerıkanyń memleket qaıratkeri, «Táýelsizdik deklaratsııasynyń» avtory, AQSh-tyń úshinshi prezıdenti DJEFFERSON Tomas dúnıege keldi.
135 jyl buryn (1883-1945) orys jazýshysy, aqyn Demıan BEDNYI dúnıege keldi.
63 jyl buryn (1955) reseılik saıası jáne memleket qaıratkeri, jazýshy, tele- jáne radıojúrgizýshi Irına HAKAMADA dúnıege keldi.
55 jyl buryn (1963) reseılik jáne keńestik shahmatshy, 13-shi álem chempıony, shahmat ádebıetshisi jáne saıasatker Garrı KASPAROV dúnıege keldi.