13 qyrkúıek. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
13 qyrkúıek, SENBІ ESTE QALAR OQIǴALAR 14 jyl buryn (2000) Astanadan jeti shaqyrym jerde álemdik standartqa saı sporttyq qural-jabdyqtarmen jabdyqtalǵan golf klýby ashyldy. 10 jyl buryn (2004) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Nazarbaev «Qazaqstan Respýblıkasynyń densaýlyq saqtaý isin reformalaý men damytýǵa arnalǵan memlekettik baǵdarlamasy týraly» Jarlyqqa qol qoıdy. Baǵdarlamanyń maqsaty - memleket pen adam arasynda densaýlyq saqtaý úshin yntymaqtasqan jaýapkershilik prıntsıpterine, halyq densaýlyǵyn jaqsartýǵa baǵyttalǵan bastapqy medıtsınalyq-sanıtarlyq kómekti basym damytýǵa negizdelgen medıtsınalyq kómek kórsetýdiń tıimdi júıesin qurý. Baǵdarlamanyń negizgi mindetteri - memleket pen adam arasynda densaýlyqty saqtaý úshin jaýapkershilikti bólisý; negizgi ekpindi bastapqy medıtsınalyq-sanıtarlyq kómekke naqty kóshire otyryp, medıtsınalyq kómek kórsetýdi uıymdastyrýdyń halyqaralyq prıntsıpterine kóshý;densaýlyq saqtaýdy basqarýdyń jańa modelin jáne salanyń biryńǵaı aqparattyq júıesin qurý;ana men bala densaýlyǵyn nyǵaıtý, medıtsınalyq-demografııalyq ahýaldy jaqsartý; áleýmettik jaǵynan eleýli aýrýlardyń deńgeıin jyl saıyn tómendetý; medıtsınalyq bilim berýdi reformalaý. 9 jyl buryn (2005) Aqordada Elbasy Nursultan Nazarbaevqa Latvııa Respýblıkasynyń Qazaqstandaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi Rets Plesýms senim gramotasyn tabys etti. Latvııa Respýblıkasymen dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jyldyń jeltoqsanynda ornatylyp, 2004 jyldyń qazan aıynda Astanada Latvııa Respýblıkasynyń Elshiligi ashylǵan bolatyn. 9 jyl buryn (2005) Oralda qyrkúıektiń 8-12 aralyǵynda Prezıdenttik kópsaıystyń ashyq birinshiligi bolyp ótti. Halyqaralyq týrnırge Qazaqstannyń toǵyz oblysynyń sportshylary jáne barlyǵy - 170 adamnan turatyn Reseı Federatsııasynyń, Ýkraınanyń, Belarýstiń atletteri qatysty. Jarys qysqa jáne uzyn dıstantsııalarǵa júgirý, snarıad laqtyrý, atysý, júzý sııaqty sport túrleri boıynsha ótti. Jalpy komandalyq esepten jeńisti reseı komandasy qanjyǵasyna baılady, ekinshi oryndy qazaqstanyń kópsaıyskerleri, al úshinshi oryndy Belarýstiń qurama komandasy ıelendi. 8 jyl buryn (2006) Oraldaǵy Mahambet atyndaǵy Batys Qazaqstan memlekettik ýnıversıtette belgili ádebıetshi-ǵalym, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty Nıkolaı Şerbanovtyń eki tilde jaryq kórgen «Pýshkın jáne Oral óńiri» atty kitabynyń tanystyrylymy boldy. 7 jyl buryn (2007) Astanadaǵy №50 mektep-lıtseıge jońǵar basqynshylaryna qarsy shaıqastarda atamekenin jaýdan azat etken batyr ári áýlıe, qolbasshy Raıymbek batyrdyń esimi berildi. 7 jyl buryn (2007) Almatydaǵy «Arys» baspasynan qalamger, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi Látıfolla Qapashevtiń «Mingeni Erǵalıdyń «Shaıtanqara» atty kitaby jaryq kórdi. Kitapta «Shaıtanqara» atty jalǵyz-aq ánimen tarıhta qalǵan, Aq Jaıyq óńirine tanymal Erǵalı Aıazbaıulynyń (1869-1929) tartysqa toly ǵumyry jóninde baıandalady. Patsha zamanynda barymtashy atanǵan ári ánshi, ári batyr Erǵalı keıin keńes ókimetin ornatysýǵa ózi qatysqanymen, jala jabylyp, 1929 jyly eki ulymen birge atylady. Jınaqqa avtordyń «Mingeni Erǵalıdyń «Shaıtanqara» atty zertteý eńbegimen qosa Hamza Esenjanovtyń «Aqjaıyq» romanynan úzindi, Qıbat Imanǵalıevtiń «Erǵalı týraly dastany» jáne Rahymjan Otarbaevtyń «Shaıtanqara» atty áńgimesi qosa berilgen. 7 jyl buryn (2007) Pavlodar oblysynyń Aqtoǵaı aýylyndaǵy saıabaqta bolgarlardyń Qazaqstanda tura bastaǵanyna 100-jyl tolýyna oraı eskertkish tuǵyr ornatyldy. Aqtoǵaı aýdanynda qonys aýdarǵan bolgarlar urpaǵynyń eń kóp dıasporasy turady. Munda 100 jyl buryn Bessarabııanyń jersiz kedeıleri Stolypın reformasy jyldary Razýmovka jáne Andrııanovka aýyldarynyń negizin qalaǵan. Eskertkishtiń avtory Bolat Qasenovtyń monýmentaldy kompozıtsııaǵa soqany kirgizgeni kezdeısoq emes. Ol - Qazaqstan jerindegi eginshi bolgardyń nyshany retinde beınelengen.
ESІMDER 114 jyl buryn (1900-1938) memleket jáne qoǵam qaıratkeri ORYNBAEV Muqash dúnıege keldi. Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Abaı aýdanynda týǵan. Semeıdegi bastaýysh orys mektebin, Zaısan qalasyndaǵy joǵary bastaýys ýchıleşesin, Semeıdegi erler gımnazııasyn, Máskeýdegi búkilreseılik tótenshe komıtet kýrsyn bitirgen. 1920-1923 jyldary Semeı gýbernııasynyń atqarý komıtetinde ár túrli basshylyq qyzmetter atqarǵan. 1924-1925 jyldary - Qazaq AKSR-i Іshki ister halyq komıssary. 1925-1927 jyldary - Aqmola gýbernııasy atqarý komıtetiniń tóraǵasy. 1927-1929 jyldary - Qazaq AKSR-i jumysshy-sharýa ınspektsııasy halyq komıssarynyń orynbasary. 1930-1933 jyldary - Qazaq AKSR-i Qarjy halyq komıssary. 1933-1936 jyldary Ońtústik Qazaqstan oblysy atqarý komıtetiniń, 1936-1937 jyldary Gýrev (qazirgi Atyraý) okrýgtik atqarý komıtetiniń tóraǵasy qyzmetterin atqarǵan. Qarjy komıssary bolǵan kezinde ujymdastyrý naýqany saldarynan ashtyqqa ushyraǵan qazaq halqynyń aýyr hálin aıtyp, joǵary úkimet oryndaryna birneshe hat joldaǵan. 1937 jyly saıası qýǵynǵa ushyrap, 1938 jyly atyldy. 1957 jylǵy KSRO Joǵarǵy soty áskerı sheshimimen aqtaldy. 108 jyl buryn (1906-1972) bıshi, baletmeıster, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi KOVALEV ıÝrıı Pavlovıch dúnıege keldi. Reseıdiń Sankt-Peterbor qalasynda týǵan. Lenıngrad horeografııa ýchılışesin bitirgen. 1925 jyldan Sankt-Peterbor, Harkov, Sverdlovsk teatrlarynda balet bıshisi qyzmetin atqardy. 1936 jyldan Qazaq akademııalyq opera jáne balet teatrynyń baletmeısteri jáne bıshisi boldy. Onyń repertýarynda Albert (Adolf Adannyń «Jızelinde»), Vatslav (Borıs Asafevtiń «Baqshasaraı fontanynda»), Bazıl (Lıýdvıg Mınkýstyń «Don Kıhotynda»), t.b. partııalary bar. Ol baletmeıster retinde Petr Chaıkovskııdiń «Aqqý kóli», «Uıqydaǵy arýy», Reıngold Glıerdiń «Mys salt atty» baletterin, sondaı-aq «Qyz Jibek», «Birjan-Sara», «Amangeldi», «Beket» operalaryndaǵy bı sahnalaryn qoıdy. Ol qazaq balet óneriniń damýyna, ulttyq kadrlardyń kásibı dárejesin kóterýge eleýli úles qosty. 88 jyl buryn (1926-1985) jazýshy, aqyn BÓREKEShOV Nábı dúnıege keldi. Aqtóbe oblysynyń Baıǵanın aýdanynda týǵan. Ózbekstan Kommýnıstik partııasy Ortalyq komıteti janyndaǵy Joǵary partııa mektebin, Qaraqalpaqstannyń Taras Shevchenko atyndaǵy pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1956-1970 jyldary Qaraqalpaqstannyń respýblıkalyq «Lenınshil jas», «Sovet Qaraqalpaqstany» gazetteriniń ádebıet jáne óner bóliminiń meńgerýshisi, «Qaraqalpaqstan» baspasy bas redaktorynyń orynbasary, Qaraqalpaq televızııasynyń aǵa redaktory bolyp istegen. 1970 jyly Almatyǵa kóship kelip, Qazaq KSR Televızııa jáne radıohabaryn taratý jónindegi memlekettik komıtetiniń aǵa redaktory, «Qazaqstan» baspasynyń ǵylymı kópshilik ádebıetter redaktsııasynyń meńgerýshisi bolyp istegen. Jazýshynyń «Ómir saqshysy» ocherkteri, «Taǵdyrǵa tabynǵan» óleńder men poemalar jınaǵy, «Kek jalyny» romany bar. Sonymen qatar ózbek jazýshysy Ashad Muhtardyń balalarǵa arnalǵan «Ashyǵan sút» kitapshasyn, ózbek aqyndary Sultan Akbar men Husnatdın Sháripovtyń kóptegen óleńderin qaraqalpaq tiline aýdarǵan. 79 jyl buryn (1935-2001) jazýshy, jýrnalıst TOQTAROV Ramazan dúnıege keldi. Pavlodar qalasynda týǵan. Almaty shet tilder ınstıtýtynyń frantsýz tili fakýltetin, Máskeý ádebıet ınstıtýtynyń joǵary kýrsyn bitirgen. Pavlodar oblystyq gazetinde, «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash»), «Qazaq ádebıeti» gazetterinde, «Mádenıet jáne turmys» jýrnalynda, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń proza sektsııasynyń keńesshisi, «Juldyz» jýrnaly redaktorynyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. «Ertis perzenti», «Teristik shuǵylasy», «Baqyt», «Ertis muhıtqa quıady», «Tulpardyń syny», «Jerdiń úlgisi», «Sýsamyr», «Tańbaly jarǵaqtyń qupııasy», «Abaıdyń jumbaǵy» kitaptarynyń avtory. Halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵynyń, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń ıegeri. 76 jyl buryn (1938) bıshi, pedagog, baletmeıster, Qazaqstannyń halyq ártisi, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty AıÝHANOV (Qýatov) Bolat Ǵazızuly dúnıege keldi. Semeı qalasynda týǵan. Almaty horeografııalyq ýchılışesin A.Seleznevtiń klasy boıynsha, Sankt-Peterbordaǵy A.Vaganova atyndaǵy bı akademııasyn, GITIS-tiń baletmeısterlik bólimin bitirgen. 1957-1959 jyldary Qazaq opera jáne balet teatrynyń bıshisi bolǵan. 1967 jyly «Almatynyń jas baleti» ansamblin qurǵan. Sol jyldan bastap osy ansamblde bıler men horeografııalyq mınıatıýralardy, kompozıtsııalardy («Aqqý», «Aıtys», «Ańshylar bıi», «Jaıdarman»), bir, eki aktyly baletterdi (M.Raveldiń «Bolerosy», V.Býlgarovskııdiń «Qazaq sývenıri», A.Isakovanyń «Gamlet», «Jarys», «Batyrlary», T.Qajyǵalıevtiń «Kerýeni», N.Zakırovtyń «Máńgúrti», Bıze-Şedrınniń «Karmen-sıýıtasy») sahnaǵa qoıdy. Sondaı-aq E.Brýsılovskııdiń «Qyz Jibek» (Sh.Jıenqulovamen birge), D.Shostakovıchtiń 4-shi sımfonııasy boıynsha «Qylmys pen jaza», P.Chaıkovskıı men M.Pletnevtiń «Evgenıı Onegın», F.Shopenniń «Shopenıana», «Pahıta» baleti negizinde qoıylǵan gran pa (jeke óziniń horeografııalyq boljamdary) tárizdi jumystary qazaq baletiniń ǵana emes, dúnıe júzilik balet tarıhyna engen jańalyqtar boldy. 1997-1998 jyldary A.Melodı-Kýzmınniń mýzykasyna «Áli ymyrt emes», frantsýz kompozıtorlarynyń áýenderine «Edıt Pıaf - Frantsııanyń rýhy», A.Bestibaevtyń «Azııa daýysy» baletterin jurtshylyq nazaryna usyndy. Ásirese, «Edıt Pıaf - Frantsýz rýhy» spektakli synshylardyń, mamandardyń joǵary baǵasyna ıe boldy. Horeografııalyq sheshimi asa sátti bul spektakl ansambldiń joǵary kásiptik deńgeıin kórsetti. «Almatynyń jas baletiniń» shyn máninde Memlekettik akademııalyq klassıkalyq bı ansambline aınalyp, repertýarynyń baı, sheberlikteriniń joǵary bolýynda Aıýhanovtyń úlesi erekshe. Onyń qoltańbasyna izdenis, mýzykalyq bıik mádenıet, klassıkalyq kórkem bı tásilderiniń taýsylmaıtyn qazynasyn meńgerýge umtylys, jańalyqqa qushtarlyq tán. Otyz jyldan astam Aıýhanov jetekshilik etip kele jatqan ansambl dúnıe júzine keńinen tanymal bolyp, horeografııalyq ónerdi ıgerýi jóninen álemdik balet ujymdarynyń eń úzdigi sanalatyn alǵashqy ondyǵyna engen. Onyń «Meniń baletim», «Sezimder ómirbaıany» atty kitaptary bar. Eýropa mádenıetiniń 20-shy ǵasyrdaǵy 60 jaryq juldyzy týraly shyǵatyn 25 kitaptyń bireýi Aıýhanovtyń ómiri men ónerine arnalǵan (avtory avstralııalyq óner zertteýshisi ıÝrı Rıýntıý). Ol otandyq balet ártisterin tárbıelep shyǵarýǵa da kóp úles qosty. Aıýhanov arnaıy shaqyrýmen Túrkııada «Mahabbat ańyzy», Tashkentte «Aldar Kóse» baletterin qoıǵan. «Qurmet belgisi», «Eńbek Qyzyl Tý» ordenderimen marapattalǵan. 74 jyl buryn (1940) skrıpkashy, dırıjer, kompozıtor, Qazaqstannyń halyq ártisi SERKEBAEV Murat Bekmuhameduly dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. Almaty mýzykalyq ýchılışesin, Almaty memlekettik óner ınstıtýtyn (qazirgi Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııa) jáne onyń aspırantýrasyn bitirgen. 1959-1965 jyldary - Qazaq televızııasy men radıosy estradalyq-sımfonııalyq orkestrinde skrıpkashy. 1968-1996 jyldary - kameralyq orkestrdiń skrıpkashysy, bas dırıjer ári kórkemdik jetekshisi. 1998 jyldan - Almaty qalalyq ákimdigi kontserttik orkestriniń kórkemdik jeteshisi ári bas dırıjeri. Qazaqstan kompozıtorlarynyń, orys jáne shetel klassıkalyq mýzyka týyndylaryn nasıhattaýda eleýli eńbek etti. «Aınamkóz» poemasynyń, «Aqqýym ánim», «Dala kelbeti», «Elegııa», «Rapsodııa», «Týǵan jer týraly án» atty án-romanstar, orkestrge laıyqtalyp óńdelgen kóptegen mýzykalyq shyǵarmalardyń avtory. 68 jyl buryn (1946) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty (Almaty qalasy boıynsha), Zańnama jáne quqyqtyq reforma komıtetiniń múshesi, KSRO-nyń qurmetti temirjolshysy, Almaty qalasynyń qurmetti azamaty TÓREGELDINOV Jumabek Súleımenuly dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. Almaty temir jol kóligi tehnıkýmyn, Tashkent temir jol kóligi ınjenerleri ınstıtýtyn bitirgen. 1966-1990 jyldary - Almaty temir jol toraby lokomatıv deposynyń elektr-mehanıgi, aǵa ınjeneri, aǵa sheberi, teplovozdardy synaqtan ótkizý zerthanasynyń bastyǵy, lokomotıv deposy partııa komıtetiniń hatshysy, Almaty temir jol toraby partııa komıtetiniń hatshysy. 1990-1993 jyldary - Almaty qalasynyń Oktıabr aýdandyq keńesi tóraǵasynyń orynbasary, tóraǵasy. 1993-1994 jyldary - Oktıabr aýdandyq ákimdigi basshysynyń birinshi orynbasary. 1994-2002 jyldary - Almaty qalalyq máslıhatynyń hatshysy. 2002 jyly Almaty qalasynan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatyna depýtat bolyp saılanǵan. Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty, Zańnama jáne quqyqtyq reforma komıtetiniń múshesi. 2008 jyly qaıta saılanǵan. Túrkisib aýdanynyń damýy men qalyptasýy jolynda óziniń aıryqsha úlesin qosqan. «Qurmet» ordenimen, tórt medalmen, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Alǵys hatymen marapattalǵan. 67 jyl buryn (1947) ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Halyqaralyq ınjenerlik akademııasynyń akademıgi, «Turan» Ýnıversıtetiniń rektory, QR Joǵary oqý oryndary qaýymdastyǵynyń prezıdenti ALShANOV Rahman Alshanuly dúnıege keldi. Jambyl oblysy Moıynqum aýdany, Birlik aýlynda 1947 jyldyń 13 qyrkúıeginde dúnıege keldi. Orta mektepti bitirgen soń mektepte muǵalim bolyp istep, sonan soń Shý qant zavodynda eńbek etti. Armııa qatarynda zenıt-raketa áskerı bóliminde áskerı boryshyn ótedi, armııadan keıin Kókterek rabkopynda jumys jasady. 1969-1974 jyldary S. M. Kırov atyndaǵy QazMÝ-dyń fılosofııa-ekonomıka fakýltetiniń saıası ekonomıka bólimine oqýǵa tústi. Úzdik oqyp qana qoımaı úlken qoǵamdyq jumystarmen aınalysty. Stýdenttik qurylys otrıadtaryn basqardy. 1973-1984 j.j. komsomol komıtetiniń hatshysy QazMÝ-dyń saıası ekonomıka kafedrasynyń ári assıstenti, aǵa oqytýshydotsenti qyzmetterin qatar alyp júrdi. Jastar arasyndaǵy jáne kóptegen qoǵamdyq is-sharalardy uıymdastyrýshy boldy. Qurmet gramotalarymen, «Za osvoenıe tselınnyh ı zalejnyh zemel» medalimen, SSR Qazaq Joǵary Keńesiniń Gramotasymen, «Ulttar Dostyǵy» ordenimen marapattaldy. Aýdan, qala, oblys jáne Ortalyq komıtet komsomolyna saılandy, aýdan keńesiniń depýtaty jáne atqarýshy komıtettiń múshesi boldy. 1986-1987 j.j. QazMÝ-dyń fılosofııa-ekonomıka fakýltetiniń dekany boldy. 1988-1992 j.j. Respýblıkalyq mádenıet qyzmetkerleriniń biliktiligin arttyrý ınstıtýtynyń dırektory, Qazaqstan mádenıet qyzmetkerleriniń shyǵarmashylyq odaǵynyń prezıdenti bolyp saılandy. 1992 j. búgingi tańda on bes myńnan astam joǵary bilikti maman daıyndap shyǵarǵan, Respýblıkamyzdaǵy alǵashqy jekemenshik «Turan» ýnıversıtetin qurdy. «Turan» ýnıversıteti sybaılys jemqorlyqqa jol bermeıtin joǵary oqý oryndary qataryna jatatynyn jumys berýshiler arasynda júrgizgen saýalnama kórsetip berdi. Búgingi tańda oqý orny eki ýnıversıtetten quralǵan (Almaty jáne Astana) eki kolledj (Almaty jáne Astana), lıtseı «Turan» (Almaty), úsh ǵylymı-zertteý ınstıtýty, «Taý-Turan» oqý-saýyqtyrý komplekstik kesheni, «Turan-Profı» Halyqaralyq Akademııasy, bakalavrıat-magıstratýra, doktorantýrasy bar úlken «Turan» korporatsııasyna aınalǵan. Korporatsııa prezıdenti bolyp biraýyzdan R.A.Alshanov taǵaıyndaldy. Al 2002 jyldyń fevral aıynan bastap QR Joǵary oqý oryndary qaýymdastyǵynyń prezıdenti bolyp qyzmet etip keledi. Onyń bastamasymen baspa ortalyǵy, jańa býyn tárbıeleýdegi ásirese qazaq tilindegi tapshy kitaptardy shyǵarý qolǵa alyndy. Ýnıversıtet túlekterin jumyspen qamtamasyz etetin «Karera» ortalyǵyn qurdy, jumys berýshilermen birge respýblıkalyq forýmdar, óndiristik assotsıatsııalarmen kelisim sharttarǵa otyrdy. R.A. Alshanov joǵary oqý oryndary men kásiporyndarmen belsendi ári tyǵyz baılanys ornatqan Respýblıkalyq jumys berýshiler Konfederatsııasy Basqarmasynyń quramyna saılandy. QR Joǵary oqý oryndary qaýymdastyǵy ishinde suranysqa ıe ǵylymı jobalardy endirý men júzege asyrý úshin qurylǵan Innovatsııa ortalyǵy bar. R.A. Alshanovtyń bastamasymen Órkendeý ınstıtýtynda, Bilim jáne ǵylym mınıstrliginde, Indýstrııa jáne jańa tehnologııa mınıstrliginde keshendi joba baǵdarlamasy, «Qazaqstannyń kún energetıkasy», qazir 25 keshendi joba daıyndalý ústinde, 800 zerteý jumystary júzege asqan. Sonymen qatar ol asa mańyzdy sala bolyp tabylatyn álemdik bilim berý keńistigindegi ıntegratsııalyq jumystaryna, ondaǵy básekelestikti arttyrýǵa belsendi at salysyp keledi. «KazRENA» Qazaqstan ǵylymı bilim berý kompıýterlik jelisin paıdalanýshylar qaýymdastyǵynyń prezıdenti. Osy jyldar aralyǵynda Rahman Alshanov ǵylymı-pedagogıkalyq jumystarmen de belsendi aınalysty. 1981 jyly S.M. Kırov atyndaǵy QazMÝ da kandıdattyq dıssertatsııasyn jáne 1992 jyly Sankt-Peterbýrg memlekettik ýnıversıtetinde doktorlyq dıssetatsııasyn sátti qorǵady. Ol 200-den astam ǵylymı jáne pýblıtsıstıkalyq maqalalardyń, birneshe saraptamalyq monografııalardyń avtory. Onyń «Kazahstan na mırovom mıneralno-syrevom rynke» (Almaty, 2005g.) jáne «Kazahstan na mırovom agrarnom rynke» (Almaty, 2006-2010 j.) QR túrli mınıstrlikterdiń qyzmetkerleri arasynda úlken suranysqa ıe boldy. Ol 30 kandıdattyq, 4 doktorlyq dıssertatsııanyń qorǵalýyna jetekshilik etken. Rahman Alshanov birneshe qoǵamdyq Akademııa men saılaý organdarynyń múshesi, Ulttyq jáne halyqaralyq ınjenerlik Akademııanyń, jaratylystaný ǵylymdary Akademııasynyń, Eýrazııalyq ekonomıkalyq Akademııanyń, Halyqaralyq qoǵamdyq týrızm Akademııasynyń prezıdenti jáne Bilim jáne ǵylym mınıstrligi kollegııasynyń, QR Úkimet janyndaǵy Respýblıkalyq Keńester men komıssııalardyń, ınnovatsııalyq qordyń janyndaǵy taldaý keńesiniń múshesi sondaı-aq, QR premer mınıstrlik ishilik Keńestiń ekonomıka salasy boıynsha keńesshisi bolyp tabylady. «Mádenıet», «Bilim jáne ǵylym berý týraly» zańdardyń jobasyna, Eńbek jáne Salyq kodeksteriniń jobalaryn talqylaýǵa belsendi qatysty. Birneshe ekonomıkalyq qoǵamdyq jýrnaldardyń redkolegııa múshesi. 58 jyl buryn (1956) QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Ekonomıkalyq reforma jáne óńirlik damý komıtetiniń múshesi TARASENKO Elena Ivanovna dúnıege keldi. Atyraý oblysynda týǵan. A.S. Pýshkın atyndaǵy Oral pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Eýrazııalyq akademııany bitirgen. «Nur Otan» Halyqtyq - Demokratııalyq partııasynyń múshesi. Instıtýtty bitirgennen keıin Inder aýdanynyń M. Áýezov atyndaǵy orta mektepte geografııa jáne bıologııa pániniń muǵalimi bolyp jumys istedi. 1980 - 1987 jyldary Oral qalasyndaǵy № 20 orta mektepte muǵalim, mektepten tys, synyptan tys tárbıe jumystaryn uıymdastyrýshy bolyp istegen. 1987 - 1994 jyldary - Zashaǵan kenttik keńesi atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1994 - 1995 jyldary - Zashaǵan kenttik ákimshiligi basshysynyń orynbasary. 1995 - 1996 jyldary - Zashaǵan kenttik ákimshiliginiń basshysy. 1996 - 1997 jyldary - Zashaǵan kentiniń ákimi. 1997 - 2004 jyldary - Oral qalasy ákiminiń orynbasary. 2004 - 2007 jyldary - ІІІ saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty. 2007 - 2011 jyldary - ІV saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty.
2012 jylǵy qańtardan bastap besinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty. «Nur Otan» Halyqtyq Demokratııalyq partııasynyń múshesi, partııalyq tizim boıynsha saılanǵan.
«Qurmet» ordenimen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Paprlamentine 10 jyl», «Astananyń 10 jyldyǵy», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 20 jyl» merekelik medaldarymen marapattalǵan. 51 jyl buryn (1963) keskindemeshi, QR sýretshiler odaǵynyń múshesi BEGALIN Aıbek Qalenuly dúnıege keldi. 39 jyl buryn (1975) saıasattanýshy, «Izvestııa-Qazaqstan» gazetiniń bas redaktory POLETAEV Edýard Edýardovıch dúnıege keldi.
75 jyl buryn (1939) latvııalyq saıasatker, 1993-1999 jyldardaǵy Latvııa Respýblıkasynyń prezıdenti bolǵan Gýntıs ÝLMANIS dúnıege keldi. 63 jyl buryn (1951) keńestik jáne reseılik ánshi, aqyn, kompozıtor, akter, Reseı halyq ártisi ROZENBAÝM Aleksandr ıAkovlevıch dúnıege keldi. 57 jyl buryn (1957) telejýrnalıst, «NTV telekompanııasy» bas dırektorynyń orynbasary, Aqparattyq qyzmet bas redaktory MITKOVA Tatıana Rostıslavovna dúnıege keldi.