12 jeltoqsan. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
Qazaqstan Respýblıkasy Keden organdarynyń qurylǵan kúni. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 1992 jylǵy jeltoqsannyń 12-ndegi «Qazaqstan Respýblıkasynyń qarjy, salyq jáne keden qyzmetin qaıta qurý týraly» Jarlyǵyn oryndaý maqsatynda osy qyzmetterdiń barlyǵy bir júıege - QR Qarjy mınıstrligine biriktirildi. QR Keden komıteti Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrliginiń Bas keden basqarmasy bolyp qaıta quryldy. QR Keden organdarynyń negizgi qyzmeti - Qazaqstan Respýblıkasy ekonomıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý, materıaldyq jáne mádenı qundylyqtardy zańsyz shet elge shyǵarýdyń aldyn-alý, qarý-jaraq, esirtki zattar tasymaldaýǵa tosqaýyl bolý, kontrabandamen kúres, respýblıka bıýdjetine keden salyǵynyń ýaqytynda túsip otyrýyn qamtamasyz etý, Qazaqstan Respýblıkasynyń shekarasy arqyly azamattar men avtokólik ótkizý jumysyn uıymdastyrý jáne basqalar. Eń basty maqsatynyń biri - kásibı deńgeıi joǵary keden qyzmetiniń mamandaryn daıarlap shyǵarý.
Reseı Federatsııasynyń Memlekettik meıramy - Konstıtýtsııa kúni. RF Prezıdentiniń 1994 jylǵy Jarlyǵymen Reseıdiń memlekettik meıramy retinde bekitilgen. Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy qazannyń 21-inde ornatyldy.
Kenııa Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Respýblıka kúni (1963). Kenııa - Shyǵys Afrıkada ornalasqan memleket. Soltústiginde Sýdan, Efıopııamen, shyǵysynda Somalı, Úndi muhıtymen, ońtústiginde Tanzanııa, Vıktorııa kólimen, batysynda Ýgandamen shektesedi. Astanasy - Naırobı qalasy. Resmı tili - aǵylshyn jáne sýahılı tilderi. Aqsha birligi - kenııa shıllıngi.
Shveıtsarııa týy kúni. Shveıtsarııa týy 1889 jyldyń 12 jeltoqsanynda resmı túrde bekitildi
ESTE QALAR OQIǴALAR 56 jyl buryn (1958) Máskeý qalasynda Qazaq ádebıeti men óneriniń onkúndigi ótti. Mundaı sharalar odaqtas jáne avtonomııaly respýblıkalardyń mádenıet salasyndaǵy jetistigin nasıhattaý maqsatynda júzege asyrylyp otyratyn. Osy óner saparynan keıin kóptegen jazýshylar men aqyndar, óner qaıratkerleri orden, medaldarmen marapattaldy.
23 jyl buryn (1991) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen QR Memlekettik keden komıteti quryldy.
23 jyl buryn (1991) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń «Qazaqstandaǵy 1986 jylǵy jeltoqsannyń 17-18-indegi oqıǵalarǵa qatysqany úshin jaýapqa tartylǵandardy aqtaý týraly» Jarlyǵy shyqty. 23 jyl buryn (1991) Ashǵabat qalasynda Qazaqstan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Túrikmenstan, Tájikstan elderiniń prezıdentteri N.Nazarbaev, I.Karımov, A.Aqaev, S.Nııazov, R.Rabıev kezdesip, Birikken málimdeme qabyldady. 19 jyl buryn (1995) Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń «Qazaqstan Respýblıkasynyń nagradalary týraly» zańdyq kúshi bar Jarlyǵymen Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy eń joǵary dárejeli «Altyn qyran», «Aıbyn», «Dostyq» ordenderi bekitildi. «Altyn qyran» ordenimen respýblıkaǵa erekshe eńbek sińirgen azamattar, al «Aıbyn» ordenimen QR Qarýly Kúshteriniń, Respýblıkalyq Ulannyń, Prezıdent kúzeti qyzmetiniń, Shekara jáne Іshki áskerdiń áskerı qyzmetkerleri, sondaı-aq Prokýratýra, Ulttyq qaýipsizdik komıteti men Іshki ister qyzmetkerleri áskerı daıarlyqta qol jetkizgen jetistikteri, áskerı jańa tehnıkany ıgergeni, zańdy, qoǵamdyq tártipti buljytpaı saqtaǵany, halyq múddesin qorǵaýdaǵy adaldyǵy, t.b. úshin, «Dostyq» ordenimen eldegi qoǵamdyq kelisimdi saqtaýǵa, halyqtar arasyndaǵy beıbitshilikti, dostyq pen yntymaqtastyq ahýalyn nyǵaıtýǵa úles qosqan azamattar marapattalady. 19 jyl buryn (1995) aqyndar Tumanbaı Moldaǵalıev pen Qadyr Myrza Álige «Qazaqstannyń halyq jazýshysy» qurmetti ataǵy berildi. 18 jyl buryn (1996) Jambyl qalasynda 1986 jylǵy jeltoqsan kóterilisiniń 10 jyldyǵyna oraı «Halyq Qaharmany» Qaırat Rysqulbekovke arnalǵan eskertkish ornatyldy. 17 jyl buryn (1997) Qazaqstannyń jańa astanasy Aqmola (qazirgi Astana) qalasynda Ortalyq Azııanyń úsh respýblıkasy - Qazaqstan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan basshylarynyń kezdesýi ótti. Kezdesý barysynda úsh memlekettiń halyqaralyq konsortsıýmdar qurý jóninde birlese áreket etýiniń prıntsıpteri jónindegi tujyrymdamany maquldaý týraly hattamalyq sheshimge qol qoıyldy. 14 jyl buryn (2000) Almatydaǵy Qazaq drama teatrynda Baýyrjan Momyshulynyń týǵanyna 90 jyl tolýyna arnalǵan saltanatty jınalys ótti. 9 jyl buryn (2005) TMD elderi Halyqaralyq sáýletshiler odaǵynyń qaýymdastyǵy ótkizgen eń jaqsy jobalar baıqaýynyń altyn medalin Astana qalasyndaǵy kóp tarapty «Balbaltas» kesheni ıelendi. 9 jyl buryn (2005) Almatyda Halyqaralyq «Bolashaq» stıpendııasy ıegerleriniń І kongresi bolyp ótti. Sharany QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi, «Halyqaralyq baǵdarlamalar ortalyǵy» aktsıonerlik qoǵamy, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń halyqaralyq «Bolashaq» stıpendııasy túlekteriniń qaýymdastyǵy jáne «Qazaqstan jastar kongresi» uıymdastyrdy. Oǵan «Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlekteri, memlekettik organdar, elshilikter jáne ulttyq kompanııalar ókilderi qatysty. Negizgi maqsat - «Bolashaq» stıpendııasy ıegerleriniń basyn qosyp, ózara qarym-qatynasyn damytý, shet elderde alǵan bilim tájirıbelerimen oı bólisý. 8 jyl buryn (2006) Qaraǵandyda belgili ǵalym, jazýshy, qoǵam qaıratkeri, akademık E. Bóketovtyń eskertkishi ashyldy. Eskertkish akademıktiń esimi berilgen Qaraǵandy memlekettik ýnıversıteti bas korpýsynyń aldyndaǵy alańda ornatylǵan. Ashý rásimine ǵalymnyń týystary, ǵylymı jáne shyǵarmashyl zııaly qaýym ókilderi, QarMÝ ardagerleri, E.Bóketovtyń áriptesteri men oqýshylary qatysty. Qola jáne qyzyl granıttan jasalǵan jeti metrge jýyqtaıtyn kompozıtsııanyń avtorlary qaraǵandylyq sheberler - QR-nyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri, músinshi Anatolıı Bılyk pen QR-nyń eńbek sińirgen sáýletshi Stanıslav Mordvıntsev. 8 jyl buryn (2006) Astanada Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen Etalon ortalyǵy ashyldy. Elbasy Ortalyq Azııadaǵy jalǵyz tsezıı negizindegi ýaqyt etalonyn óz qolymen qosty. Qazirgi zamanǵy 8-qabatty ǵımaratta 76 etalon men etalon jabdyqtarynyń birligi 10 túrli zerthanada ornalasqan. 6 jyl buryn (2008) BUU-nyń shtab-páterinde Qazaqstannyń múgedekter quqyǵy Konventsııasyna jáne onyń fakýltatıvti protokolyna qol qoıý rásimi ótti. Qazaqstan Konventsııaǵa qosylǵan álemniń 137-shi eli boldy. 2006 jylǵy jeltoqsannyń 13-de BUU-nyń Bas Assambleıasynda qujat qabyldanyp, 2008 jylǵy mamyrdyń 3-de kúshine endi. Birikken Ulttar Uıymynda Konventsııanyń oryndalýyn baqylaıtyn organ quryldy. Múgedekter quqyǵynyń komıteti Konventsııaǵa qatysýshy-memleketterdiń baıandamasyn qarap, usynys pen ortaq usynymdar shyǵarady. 5 jyl buryn (2009) Memleket basshysy azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý salasyndaǵy memlekettik qoldaý men memlekettik retteý máseleleri jónindegi «Azyq-túlik qaýipsizdigi máseleleri boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» jáne bilikti zań kómekterin alýdaǵy, sondaı-aq halyqqa quqyqtyq kómekti uıymdastyrýdy jaqsartýdaǵy azamattardyń konstıtýtsııalyq quqyqtaryn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan «Bilikti zań kómekterin qamtamasyz etý máseleleri boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine ózgerister men tolyqtyrýlar egizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańdaryna qol qoıdy. 5 jyl buryn (2009) Almatydan 128 shaqyrym jerde «Túrikmenstan-Ózbekstan-Qazaqstan-Qytaı» transulttyq gaz qubyrynyń qazaqstandyq ýchaskesiniń ashylý saltanaty bolyp ótti. Astanada tikeleı beınebaılanys boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev pen Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Tóraǵasy Hý Tszıntao qosý túımesin sımvoldyq basý arqyly jelilik gaz kranyn ashty. Gaz qubyrynyń qurylysyn «QazTransGaz» jáne «Trans-AzııaGazpıpılaın kompanı» kompanııalary basymdyq negizde qurǵan «Azııalyq gaz qubyry» JShS 2008 jylǵy shildeniń 9-da bastaǵan bolatyn. «Túrikmenstan-Ózbekstan-Qazaqstan-Qytaı» transazııalyq gaz qubyrynyń jalpy uzyndyǵy 7000 shaqyrymǵa jýyq. Onyń 188 shaqyrymy Túrikmenstan, 525 shaqyrymy - Ózbekstan, 1293 shaqyrymy - Qazaqstan, 4860 shaqyrymnan astamy Qytaı aýmaǵynda tartyldy. Qytaıda gaz qubyry Gýanchjoý qalasyna deıin jetkiziledi, ol jerden basqa da jumys jasap turǵan gaz qubyry tarmaqtaryna bólinedi. Gaz qubyry Túrkimenstannan Qytaıǵa tabıǵı gaz tranzıtteýmen qosa, qazaqstandyq gazdyń elimizdiń batys kenishterinen ońtústik aımaqtarǵa jetkizilimin qamtamasyz etetin bolady. Qazaqstan aýmaǵy arqyly ótetin qubyr jelisi eki ýchaskeden turady: jyldyq ótkizý qýaty 40 mıllıard tekshe metrdi shamalaıtyn alǵashqy ýchaske - Ózbekstan men Qazaqstan shekarasynan qazaqstan-qytaı shekarasyna deıin tartylsa, ekinshisi, ótkizý qýaty 10 mıllıard tekshe metrdi shamalaıtyn, ekinshi ýchaske - «Beıneý-Bozoı-Aqbulaq» baǵyty boıynsha ótedi. 3 jyl buryn (2011) «Muhtar Áýezov» entsıklopedııasy jaryqqa shyqty. Onyń tusaýkeseri Almatydaǵy QR Ulttyq kitaphanasynda ótti. Entsıklopedııaǵa úsh myńǵa jýyq maqala men 500-den astam sýret engizilgen. 3 jyl buryn (2011) «Elektrondy úkimet» portalynda oblys ortalyqtary men Almaty qalasynyń turǵyndaryna memlekettik vedomstvonyń birinshi basshysyna onlaın-qabyldaýǵa jazylýǵa múmkindik beretin «Onlaın-qabyldaý» atty jańa servıs paıda boldy. 2 jyl buryn (2012) Rejısser Ermek Shahmet Olımpıada chempıony Bekzat Sattarhanov týraly fılm túsirý jumystaryn bastady. Fılmde basty róldi Asylhan Tólepov somdady. 2 jyl buryn (2012) Almatyda qazaqstandyq ekspedıtsııanyń Ońtústik polıýske jasaǵan alǵashqy sapary týraly «108 saǵat» atty fılmniń tusaýkeseri ótti. 1 jyl buryn (2013) Kenen Ázirbaevqa arnalǵan eskertkishtiń saltanatty ashylý rásimi ótti. 1 jyl buryn (2013) Astana qalasynyń Nazarbaev Ortalyǵynda «Túrki áleminiń tegeýrindi tulǵasy» atty jańa derekti fılmniń tusaýkeseri ótkizildi.
ESІMDER
111 jyl buryn (1903-2002) aýyl sharýashylyǵy ǵylymynyń doktory, professor, Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń korrespondent múshesi, Qazaq KSR-niń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri ǴABBASOV Arab Maqauly dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Abaı aýdanynda týǵan. Máskeý aýyl sharýashylyǵy akademııasyn bitirgen. 1941-1946 jyldary - KSRO Ǵylym akademııasy Qazaq fılıalynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, Qazaqstan Ǵylym akademııasy fılıaldary men bazalary keńesi tóraǵasynyń orynbasary. 1946-1950 jyldary - Qazaqstan Ǵylym akademııasy Shól ıgerý ınstıtýtynyń dırektory. 1951-1977 jyldary Botanıka ınstıtýty ósimdikter genetıkasy men selektsııasy bóliminiń meńgerýshisi qyzmetin atqardy. Ǵalym ózi uıymdastyrǵan jáne basshylyq etken Shól ıgerý ınstıtýtynda, Jezqazǵan, Іle botanıkalyq baqtarynda alys tekti býdandastyrý jáne mýtagenez ádisteri arqyly bıdaı men júgeriniń túraralyq jáne týysaralyq býdandaryn aldy. Olardyń selektsııasy men genetıkasyn zerttedi. Tabıǵı jaıylymdardy paıdalaný sharalaryn belgilep berdi. Bıdaı men qarabıdaı býdanynyń (trıtıkale) kollektsııasyn jasady.
86 jyl buryn (1928-2008) qyrǵyz jazýshysy, Qyrǵyz Respýblıkasy men Qazaqstan Respýblıkasynyń Halyq jazýshysy, Qyrǵyz Respýblıkasy Ǵylym akademııasynyń akademıgi, Sotsıalıstik Eńbek Eri, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Beıbitshilik pen rýhanı tatýlyq syılyǵynyń laýreaty AITMATOV Shyńǵys Tórequluly dúnıege keldi.
Qyrǵyz Respýblıkasynyń Talas oblysynda týǵan. Jambyl zooveterınarlyq tehnıkýmyn, Qyrǵyz aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. Qazirgi álem ádebıetindegi iri tulǵalardyń biri sanalatyn Shyńǵys Aıtmatov proza janrynda jáne kınostsenarıı, dramatýrgııa, ádebıet syny, aýdarma salalarynda eńbek etti. «Lıteratýrnyı Kırgızstan» jýrnalynyń redaktory, «Pravda» gazetiniń Qyrǵyzstandaǵy menshikti tilshisi, Qyrǵyzstan kınematografıster odaǵynyń tóraǵasy, Qyrǵyzstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń tóraǵasy, «Inostrannaıa lıteratýra» jýrnalynyń bas redaktory, KSRO-nyń Lıýksembýrgtegi elshisi, Qyrǵyzstannyń Belgııadaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi qyzmetterin atqardy. Qalamgerdiń 1952 jyly «Áshim» atty tuńǵysh áńgimesi jarııalandy. Onan keıin «Aspaly kópir», «Betpe-bet», t.b. áńgimeleri jaryq kórdi. Jazýshyny alǵash álemge tanytqan tańdaýly týyndysy áıgili «Jámıla» povesi boldy. M.Áýezov pen frantsýz jazýshysy L.Aragon osy shyǵarma arqyly Aıtmatovtyń darynyn joǵary baǵalady. Shyǵarmadaǵy Jámıla beınesi sony symbatymen ári jańashyldyǵy, sezimtaldyǵy, jigerliligi, óz baqyty úshin kúrese bilgen batyldyǵymen oqyrman qaýymdy baýrap aldy. Ol qyrǵyz áıelderiniń jańa býynynyń ókili retinde qabyldandy. Osydan keıin-aq Aıtmatov shyǵarmalary erekshe qubylys bolyp sanalyp, onyń qalamynan týǵan árbir týyndyny oqyrman asyǵa kútip, qoldan-qolǵa tıgizbeı oqıtyn qurmetke ıe boldy. Shyǵarmalary shet elderge de keńinen tanyldy. Jazýshy qalamynan týǵan árbir shyǵarma adamzattyq kókeıkesti máselelerdi qozǵaýmen, syrshyldyǵymen, shynshyldyǵymen, jańashyldyǵymen erekshelendi. Aıtmatov týyndylary túgeldeı derlik qazaq tilinde jaryq kórdi. Sonymen birge frantsýz, nemis, japon, arab, túrik, parsy, taǵy basqa da dúnıejúziniń kóptegen halyqtarynyń tilderine aýdaryldy. 1963 jyly Sh.Aıtmatov «Taý men dala hıkaıasy» atty shyǵarmalar jınaǵy úshin Lenındik syılyqty alsa, «Qosh bol, Gúlsary», «Erte ketken tyrnalar» povesteri, «Borandy beket» romany úshin úsh márte KSRO Memlekettik syılyǵynyń ıegeri atandy. «Shynarym meniń, shyraılym meniń», «Alǵashqy ustaz», «Aq keme» povesterinde qalamger zamandastarynyń túrli minez bolmysyn, jastardyń shynaıy mahabbatyn, adam boıyndaǵy meıirim men qatygezdiktiń tabıǵatyn tolǵana sýrettedi. «Qus joly» povesinde qyrǵyz halqynyń Otan soǵysy jyldaryndaǵy basynan keshken qasiretin, qaıǵysyn, sol aýyrtpalyqty kótere bilgen rýhy bıik Tolǵanaı beınesin shynshyl da, asqan sheberlikpen somdady. Osy povestiń jelisimen «Ana-Jer-Ana» qoıylymy eń alǵash ret Almatyda, M.Áýezov atyndaǵy Qazaq akademııalyq drama teatrynda qoıyldy. «Adamzattyń Aıtmatovy» atalǵan, zamanymyzdyń zańǵar jazýshysynyń keıingi «Janpıda», «Kassandra tańbasy» romandary fılosofııalyq tereńdigimen erekshelenedi. Ómirdiń san qatpar syry men qyryna úńilgen, onyń bolmysyn ashyp kórsetýge boı urǵan zerdeli zertteýleri, paıymdaýlary tyń, tosyn kórkemdik kestesimen qyzyqtyrady. Oqyrman nazaryn adamgershilik minez-qulyqtyń tolǵaqty máselelerine aýdarady. Aıtmatov shyǵarmalary boıynsha kóptegen kórkem fılmder túsirildi. Birsypyra shyǵarmalarynyń jelisimen jasalǵan dramalyq týyndylary, qazaq dramatýrgi Q.Muhamedjanovpen birigip jazǵan «Kóktóbedegi kezdesý» pesasy Qazaqstannyń respýblıkalyq, oblystyq teatrlary sahnasynan berik oryn aldy. 1997 jyly qazaq aqyny M.Shahanovpen birigip jazǵan «Quz basyndaǵy ańshynyń zary» atty esse kitaby jaryq kórdi. Osy ekeýi birigip jazǵan «Sokratty eske alý túni nemese mıǵula terisi ústindegi sát» atty pesasy Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaqtyń memlekettik akademııalyq jastar men balalar teatrynda qoıyldy.
Sh.Aıtmatov birsypyra Eýropa elderi akademııalarynyń qurmetti akademıgi, birneshe ret KSRO Joǵarǵy Keńesine, Qyrǵyzstan Joǵarǵy Keńesine depýtat bolyp saılandy.
8 5 jyl buryn (1929-2011) akter, Qazaqstannyń halyq ártisi JÁKІBAEV Qasym Ábenuly dúnıege keldi. Almaty oblysy Jambyl aýdanynda týǵan. T.Júrgenev atyndaǵy Almaty kórkemsýret ýchılışesin bitirgen. 1948 jyldan - Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq balalar jáne jasóspirimder teatrynyń, «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń aktery. Teatr sahnasynda Sarman, Jaqaı («Altyn saqa», «Ybyraı Altynsarın» M.Aqynjanov), Polonıı («Gamlet» Ý.Shekspır), Vrým («Mahabbat pen zulymdyq» F.Shıller), Qaırabaı («Móldir mahabbat» S.Muqanov), Toqaı («Ulpan jáne Eseneı» Ǵ.Músirepov pen K.Ysqaqov), Shyńǵys han («Mıǵula terisi ústindegi sot» Sh.Aıtmatov pen M.Shahanov) rólderin oınaǵan. «Dersý Ýzala», «Qan men ter», «Úsheý», «Stalınge syılyq», «Otyrardyń kúıreýi», «Toǵysqan taǵdyrlar», «Mahabbat stansasy» sııaqty 100-ge jýyq fılmder men serıaldarǵa túsken. «Qurmet» ordenimen marapattalǵan.
60 jyl buryn (1954) akter, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi JYLGELDIEV Saǵat Ermaǵambetuly dúnıege keldi. Qyzylorda oblysynda týǵan. Qazaq drama teatry janyndaǵy teatr stýdııasyn, Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasyn bitirgen. 1977 jyldan - Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq balalar jáne jasóspirimder teatrynyń aktery. Sahnada Aqyn («Aýyldan kelgen arý» I.Saparbaev), Baıjan («Altyn ajaly» I.Ǵaıyp), Abdolla («Eń ádemi kelinshek» S.Balǵabaev), Qoja Ahmet Iasaýı («Áziret Sultan» O.Dastanov), Shege, Baıdaly bı, Serdáli («Qyz Jibek», «Ulpan», «Aqan seri -Aqtoqty» Ǵ.Músirepov) rólderin somdaǵan. «Eren eńbegi úshin» medalimen marapattalǵan.
54 jyl buryn (1960) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi QUL-MUHAMMED Muhtar Abraruly dúnıege keldi. Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Sháýeshek qalasynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin bitirgen. 1982-1992 jyldary - «Qazaq entsıklopedııasy» Bas redaktsııasynyń ǵylymı redaktory, aǵa ǵylymı redaktory, fılosofııa, quqyq jáne áleýmettaný redaktsııasynyń meńgerýshisi, jaýapty hatshysy, bas dırektordyń orynbasary. 1992-1999 jyldary - shaǵyn kásiporyn dırektory, «Atamura» korporatsııasynyń prezıdenti. 1999-2001 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty, Zańnama jáne quqyqtyq reforma komıtetiniń hatshysy, Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń tóraǵasy. 2001-2003 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet, aqparat jáne qoǵamdyq kelisim mınıstri. 2003-2007 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi jáne baspasóz hatshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi basshysynyń orynbasary. 2007-2008 jyldary - Qyzylorda oblysynyń ákimi. 2008-2010 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet jáne aqparat mınıstri qyzmetterin atqarǵan. 2010 jyldyń 12 naýryzynan - QR Mádenıet mınıstri. 2012 jylǵy qańtardan Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik hatshysy. Qazirgi qyzmetinde 2014 jylǵy naýryz aıynan beri. Zań ǵylymdarynyń doktory, professor. 100-den asa ǵylymı eńbekteri, onyń ishinde 6 monografııasy jaryq kórdi. Ǵylymı eńbekteriniń negizgi baǵyty memleket jáne quqyq tarıhy, saıası jáne quqyqtyq ilimder tarıhy, túrki halyqtarynyń tarıhy men mádenıeti, rýhanııat pen órkenıet máselelerine arnalǵan. Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń ıegeri. «Qurmet» ordenimen marapattalǵan.
4 8 jyl buryn (1966) QR-nyń Túrikmenstandaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi NURBAEV Orman Kárimuly dúnıege keldi.
Semeı oblysynda týǵan. Krasnoıar joǵary komandalyq radıoelektronıka ýchılışesin jáne QR Prezıdenti janyndaǵy Memlekettik basqarý ulttyq joǵary mektebin bitirgen. 1987 jyldan Kırov oblysyndaǵy №48730 áskerı bóliminiń radıo-jelilik júıesiniń bastyǵy. 1988 jyldan - Krasnoıar ólkesindegi №71199 áskerı bóliminiń radıojelilik júıesiniń bastyǵy. 1993 jyldan - №31767 áskerı bólimniń radojelilik júıesiniń (Semeı) bastyǵy. 1994 jyldan - «Narbota» qaıyrymdylyq kommertsııalyq-kásipkerlik ortalyǵynyń menedjeri, bas dırektory (Semeı). 1997 jyldan QR SІM aımaqtyq basqarmalary men departamentterinde ártúrli qyzmetterde istedi. 2000 jyldan - QR Malaızııadaǵy elshiliginiń birinshi hatshysy. 2001 jylǵy aqpannan - QR-nyń Tájikstandaǵy elshiliginiń birinshi hatshysy. 2002 jyldan - QR-nyń Ózbekstandaǵy elshiliginiń birinshi hatshysy, keńesshisi. 2004 jyldan - QR Prezıdenti Ákimshiliginiń Іshki saıasat basqarmasynyń Sıtýatsııalyq ortalyǵynyń sektor meńgerýshisi; 2005 jyldan - Syrtqy saıasat ortalǵynyń bas ınspektory. 2006 jylǵy mamyrdan - QR ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrliginiń Halyqaralyq ister departamentiniń dırektory. 2007 jylǵy qyrkúıekten - QR-nyń Mońǵolııadaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jylǵy qarashadan beri. «Astananyń 10 jyldyǵy» medalimen, alǵyshattarmen marapattalǵan.
9 9 jyl buryn (1915-1998) amerıkan ánshisi jáne akteri Frenk SINATRA dúnıege keldi.
80 jyl buryn (1934-2012) Meksıkanyń 1982-1988 jyldardaǵy 32-shi prezıdenti Mıgel de la MADRID ÝRTADO dúnıege keldi.
6 5 jyl buryn (1949) Madagaskar saıasatkeri, Madagaskar prezıdenti Mark RAVALÝMANANA dúnıege keldi.