12 jastaǵy výnderkınd latyn álipbıiniń jańa nusqasyn jasady

ALMATY. QazAqparat - Almatylyq stýdent, 12 jastaǵy výnderkınd Abzal Myrzash qazaq-latyn álipbıiniń ózindik nusqasyn jasap shyǵardy. Ol eńbegin QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi A.Baıtursynov atyndaǵy Til bilimi ınstıtýty mamandarynyń nazaryna usyndy, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.

Abzal óz jobasynda kırıllıtsadaǵy Qazaq álipbıiniń 42 árpin saqtaýǵa tyrysty.

Stýdenttiń ákesi Dáýrenbek Nysanovtyń aıtýynsha,  Abzal 42 áripti saqtamaǵan jaǵdaıda qazaq jazýshylarynyń, aqyndarynyń, tarıhshylarynyń, ǵalymdarynyń, fılologtarynyń ótken ǵasyrdan bastap osy kezeńge deıingi orny tolmas eńbekteri men shyǵarmalaryn qazaq-latyn álipbıine kóshirý múmkin bolmaıtynyn eskergen.

«Abzal Dáýrenbekuly óz jobasynda ózge tilderde kezdespeıtin qazaqtyń 9 tól áripteriniń beseýin (Áá, Ǵǵ, Óó, Úú, ń) dıgrafpen (Ah ah, Gh gh, Oh oh, Uh uh, nh), al, tórteýin (Іi, Qq, Uu, h) 1 árip - 1 dybys (Ii, Qq, Ww, Xx) retinde jáne qazaq álipbıindegi ózge ulttarmen ortaq 2 áripti de (J, Sh) dıgraf (Zh zh, Sh sh) retinde qoldanǵan edi. Sonymen qatar, ulym orys tilinen jáne shet tilderinen engen sózderdegi dybystardyń beseýine (Ee, Chch, Ee, ıÝıý, ıAıa) dıgraf (Yo yo, Ch ch, Ye ye, Yu yu, Ya ya), bireýine (Şş) trıgraf (Sch sch), jýandyq jáne jińishkelik retindegi eki tańbaǵa (/) apostrofty qoldandy.

Apostrofty barlyq áripterge qoldanǵanǵa qaraǵanda, dıgraf retindegi qoldanys áldeqaıda tıimdi jáne qolaıly ekeni ras qoı?!» - dedi Dáýrenbek Nysanov.

Abzaldyń paıymdaýynsha, qazaqtyń kırıllıtsadaǵy 42 árpin bir árip, bir dybys retinde jasaýǵa Latyn álipbıindegi 26 árip tańbalary jetpeıdi.

«Biraq, Elbasynyń negizgi tapsyrmasy kompıýterdiń, planshettiń jáne smartfonnyń pernetaqtasyna (klavıatýrasyna) yńǵaılap, qazirgi zaman talabyna saı bolatyndaı, latynnyń 26 árpinen jasaýǵa tyrystym», - dedi Abzal Myrzash.

Aıta ketý kerek, bul Abzaldyń alǵashqy eńbegi emes. Alǵashqy qazaq-latyn álipbıi retinde jasaǵan óz nusqasyn ol byltyr qyrkúıekte Elbasyna joldaǵan edi.

Oǵan eshqandaı jaýap kelmegen soń, 20 jeltoqsanda ózgertýler engizip, qazaq-latyn álipbıin qaıta jasaǵan bolatyn.

12 jasar výnderkınd - QBTÝ-dyń 1-kýrs stýdenti Abzal Myrzashtyń jasaǵan qazaq-latyn álipbıine QR BǴM Ǵylym komıteti A. Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınstıtýty baǵa berdi.

«Sizdiń  qazaq jazýyn latyn grafıkasy negizindegi jańa ulttyq álipbıge kóshirý taqyrybyna pikir bildirgenińizge alǵys bildiremiz. Sizdiń jobańyzda 7 áripti (Á - Ah, Ó - Oh, Ǵ - Gh, Ń- Nh, Ú - Uh, J - Zh , Sh - Sh) dıgrafpen, orys jáne shet tilinde kezedesetin áripterdi ( E,Ch,E,ıÝ,ıA) dıgrafpen, Ş-ny trıgrafpen berýdi usynypsyz. Sizdiń jobańyzda dıgraf, trıgraf kezedsedi. Dıgraftyń kóp bolýy tájirıbede kórsetilgendeı, sózdiń turqyn uzartyp, oqýǵa da, jazýǵa da qıyndyq keltiredi. Oǵan 2017 jyldyń 11 qyrkúıegindegi Parlament tyńdaýynda qaralyp halyqqa usynylǵan 8 dıgraftan turatyn joba dálel bola alady», - delingen resmı jaýapta.