12 MAMYR. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
12 mamyr, DÚI SENBІ
Halyqaralyq m edıtsına bıkeleriniń kúni. Qyrym soǵysy kezinde (1853-1856) sanıtarlar otrıadyn uıymdastyryp, basshy bolǵan aǵylshyn medbıkesi - Florens Naıtıngeıldiń týǵan kúni qurmetine oraı atap ótiledi. Ár eki jyl saıyn Halyqaralyq Qyzyl Krest jáne Qyzyl Jarty Aı qozǵalysy eń úzdik 50 medbıkege Florens Naıtıngeıl atyndaǵy medaldar tapsyrylady.
Ekologııalyq bilim kúni
1991 jyly tirkelgen, maqsaty - barlyq ǵylym salasynda jáne adamzat shyǵarmashylyǵynyń barlyq salalarynda ekologııa bilimniń mańyzdylyǵyn nasıhattaý.
Bul kúni ár túrli ekologııalyq aktsııalar men sharalar uıymdastyrylady. Tabıǵatty qorǵaý taqyrybynda konferentsııalar, kórmeler jáne balalar arasynda túrli shyǵarmashylyq saıystar ótedi. Parkterdi tazalaý, sý qoımalarynyń jaǵalaýlaryn qoqystan aryltý, aınalany jasyldandyrý syndy sharalar uıymdastyrylady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1 9 jyl buryn (1995) Aqtóbe qalasyndaǵy bir kóshege aqyn Saǵı Jıenbaev esimi berildi.
1 9 jyl buryn (1995) Koreıa Respýblıkasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń elshiligi ashyldy.
1 4 jyl buryn (2000) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Á.Nazarbaev Astanadaǵy rezıdentsııasynda Nobel syılyǵynyń laýreattaryn qabyldady.
9 jyl buryn (2005) Belarýs Respýblıkasynyń astanasy Mınsk qalasynda Uly Otan soǵysyna qatysýshy qazaqstandyq jaýyngerlerge eskertkish ashyldy. Atalmysh is-shara M.Áýezov atyndaǵy orta mekteptiń aýlasynda ótti. Soǵys jyldary Keńes Odaǵynyń Batyry atanǵan 500 qazaqstandyqtyń 70-i Belarýsti fashıstik basqynshylardan azat etý barysynda ataq alǵan, sondaı-aq osy elde 14 000 qazaqstandyq jaýynger qaza tapqan.
8 jyl buryn (2006) Astanadaǵy Respýblıkalyq «Daryn» ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynda Olımpıada chempıony, belgili shańǵyshy Vladımır Smırnov atyndaǵy «Daryn» beıimdik mektebiniń resmı túrde ashylý rásimi ótti. Mekteptiń ashylý rásimine qatysqan eńbek sińirgen sport sheberi, tórt dúrkin álem chempıony Vladımır Smırnov mektepke qabyldanǵan balǵyn shańǵyshylarǵa sáttilik tilep, olardyń 2014 jyly Almatyda ótetin qysqy Azııa oıyndarynda úlken jetistikterge jetetinderine senim bildirdi. Mektep bapkeri Vıacheslav Makarevıchtiń aıtýynsha, Smırnov atyndaǵy beıimdik mektep tabıǵı jaǵdaıy yńǵaıly Býrabaı óńirindegi sport mektepteriniń birinde ornalaspaq. Búginde arnaıy buıryqqa sáıkes bul mektepke 13 balǵyn shańǵyshy qabyldanyp otyr. Aıta keter jáıt, qazirgi kezde Shortanda tanymal shańǵyshy Vladımır Smırnovtyń arnaıy murajaıyn ashyp, sportshynyń jetistikterine arnalǵan kitap shyǵarý kózdelip otyr.
11 jyl buryn (2003) Shymkenttegi áskerı áýejaıda «Amýr» jańa radıolokatsııalyq qurylǵynyń tanystyrylymy ótti. Onyń iske qosylýymen «Kazaeronavıgatsııa» RMM OQO áýesin baqylaý múmkindigine ıe boldy. Oǵan deıin oblystyń áýe keńistigin Tashkent áýejaıy baqylap otyratyn. Qurylǵy 230 km radıýsta 12000 metr bıiktikke deıingi keńistikti baqylaýǵa múmkindik beredi.
2 jyl buryn Sotsıalıstik eńbek eri Nurlyǵaıyn Túkenovqa (1912-1973) Almaty qalasynda eskertkish ornatyldy. Ol onyń ózi turǵan úıinde ornalasqan. N.Túkenov Qazaqstannyń alǵashqy tehnıalyq joǵarǵy oqý orny - Qazaq taý-ken ınstıtýtynda bilim alyp shyqqan geologtardyń qataryna jatady.
7 jyl buryn (2007) Túrikmenbasy qalasynda ótken úsh jaqty sammıtte Qazaqstan, Reseı jáne Túrikmenstan prezıdenteri - Nursultan Nazarbaev, Vladımır Pýtın jáne Gýrbangýly Berdymuhamedov - Kaspıı gaz qubyryn salý týraly birlesken deklaratsııany qabyldady. Gaz qubyry Kaspıı jaǵalaýyn boılaı, Qazaqstan men Reseı arqyly Túrikmenstan aýmaǵy arqyly ótetin bolyp mejelendi.
4 jyl buryn (2010) Almatyda qazaq tilinde tuńǵysh «Jan» ezoterııalyq ádebıet baspasy ashyldy.
«Táýelsiz basylymdar redaktorlarynyń qaýymdastyǵy» qoǵamdyq birlestiginiń prezıdenti Jangeldi Estenbaevtyń aıtýynsha, bul jobany «Jan» jáne «Arys» baspalary birlesip qolǵa alyp otyr.
Jańa baspanyń basty baǵyty - adam janynyń qupııa-syrlaryna tereń úńilý, okkýlttik ǵylymdardyń, shyǵys ilimderiniń, qazaqtyń nanym-senimderiniń túp negizderin jaryqqa shyǵarý bolyp tabylady.
60 jyl buryn (1954) Londonda ótken konferentsııada Teńizdiń munaımen lastanýynynyń aldyn alý týraly halyqaralyq konventsııaǵa qol qoıyldy.
18 jyl buryn (1996) Irannyń Meshhed qalasynda Transazııa temir jol magıstraliniń Meshhed-Tedjen-Sırahs ýchaskesin ashýdyń saltanatty rásimi ótip, oǵan Elbasy N.Á.Nazarbaev mártebeli qonaq retinde qatysty. Jalpy uzyndyǵy 11 myń shaqyrymdy quraǵan jańa temir jol Tynyq muhıty jaǵalaýyn, Qytaı men Orta Azııany, Iran men Túrkııany jalǵastyrdy.
8 jyl buryn (2006) Ózbekstanda Ándijan oqıǵasy oryn aldy.
ESІMDER
13 5 jyl buryn (1879-1938) Alash qozǵalysynyń kórnekti qaıratkeri, tarıhshy-ǵalym, qazaqtan shyqqan tuńǵysh temir jol ınjeneri TYNYShBAEV Muhamedjan dúnıege keldi.
Ol 1900 jyly Vernyıdaǵy er balalar gımnazııasyn altyn medalmen bitirdi. Gımnazııada oqyp júrgende Tynyshbaev óziniń izdenimpazdyǵymen, jan-jaqtylyǵymen erekshelenip, 1899 jyly Vernyı qalasynda ótken A.Pýshkınniń 100 jyldyq mereıtoıynda baıandama jasady. Gımnazııa dırektory Jetisý oblystyq áskerı gýbernatoryna joldaǵan ótinishinde Tynyshbaevty «tamasha shákirt qana emes, naǵyz talant ıesi» ekendigin málimdep, joǵary oqý ornynda bilim alýyna arnaıy stıpendııa bólýdi suraǵan. 1900 jyly Jol qatynasy ınstıtýtyna túsip, 1906 jyly bitiredi. Stýdent kezinde qoǵamdyq-saıası ómirge belsene aralasyp, baspasóz betterinde otarlyq bılikti synaıtyn maqalalar jazyp, patsha ókimetiniń júrgizip otyrǵan saıasatyna qarsy úgit-nasıhat júrgizedi. Patsha ókimetine qarsy opozıtsııadaǵy partııalardyń uıymdastyrǵan is-sharalaryna qatysady. 1905 jyly qarashada avtonomııashyldar odaǵy uıymynyń uıymdastyrýymen ótken sezge qatysyp, sóz sóıleıdi. Ol óz sózinde patsha ókimetiniń qazaq jerinde júrgizip otyrǵan otarshyldyq saıasatyn aıyptaı otyryp, endigi ýaqytta ulttyq ezgidegi halyqtarǵa avtonomııa berilýin talap etedi.
Instıtýtty bitirgen soń ınjener-maman retinde Orta Azııa temir joly qurylysyna jiberiledi. 1907 jyly ekinshi Memlekettik dýmaǵa depýtat bolyp saılanyp, onda agrarlyq komıssııa quramynda qyzmet etedi. Dýma taratylǵan soń Orta Azııa temir joly qurylysyna aıryqsha ókiletti nusqaýshy-ınjener bolyp taǵaıyndalyp, Ámýdarııa ózeni arqyly ótetin kópirdi salýǵa qatysady. 1911 jyly Ýrsatevsk - Ándijan temir joly qurylysynyń bastyǵy ári bas ınjeneri, 1914 jyly Arys - Áýlıeata temir joly qurylysynyń bas ınjeneri qyzmetterin atqarady.
Qoǵam qaıratkeri 1916 jylǵy maýsymynyń 25-indegi patsha jarlyǵyna qarsy shyqqan halyq kóterilisiniń saldaryn kúni buryn boljap, kóterilisshilerdi sabyrlyqqa shaqyrady. Patsha ókimetiniń jergilikti bılik oryndarynyń kóteriliske shyqqan qazaqtar men qyrǵyzdardy jazalaýda jasaǵan ozbyrlyǵyn áshkereleýde belsendilik tanytady.
1917 jylǵy Aqpan tóńkerisinen keıin Tynyshaev Ýaqytsha úkimettiń Túrkistan komıteti quramyna múshe bolyp taǵaıyndalady. Ýaqytsha úkimettiń Túrkistan komıtetiniń múshesi retinde Jetisý oblysyndaǵy 1916 jyly Qytaıǵa aýyp ketken qazaq-qyrǵyz bosqyndaryna kómek kórsetýdi uıymdastyrady. Birinshi jalpyqazaq sezine qatysyp, onda Búkilreseılik Quryltaı jınalysyna depýtattyqqa kandıdat retinde usynylady. Túrkistan ólkesi musylmandarynyń tórtinshi sezine qatysyp, onda qurylǵan Túrkistan avtonomııasy Ýaqytsha úkimetiniń tóraǵasy jáne Іshki ister mınıstri bolyp saılanady. Biraq kóp uzamaı bul qyzmetterinen bas tartady. Ekinshi jalpyqazaq sezinde Alashorda úkimetiniń quramyna saılanady.
Tynyshbaev Alash qozǵalysy qaıratkerlerimen birge qazaq eliniń derbestigin qalpyna keltirýge, eldiń amandyǵyn saqtaýǵa kúsh salady. Ol osy maqsatta Á.Bókeıhanov, H.Ǵabbasov, R.Mársekov, Ǵ.Tanashev sekildi Alashorda úkimeti múshelerimen birge Ýaqytsha Sibir úkimetimen, Búkilreseılik Quryltaı jınalysy músheleri komıtetimen jáne Kolchak úkimetimen kelissózder júrgizýge qatysady.
1920 jyly qazannyń 1-inde Tashkent qalasynda ashylǵan Qazaq halyq aǵartý ınstıtýtyna qyzmetke ornalasyp, osy oqý ornynyń aıaǵynan tik turyp ketýine kóp eńbek sińiredi. Instıtýt úshin el arasynan qarjylaı kómek jınaýdy uıymdastyryp, osy oqý ornynda bilim alý úshin Syrdarııa men Jetisý oblystarynan qazaq jastaryn jınastyrady. Atalmysh bilim ordasynda matematıka, fızıka, hımııa, túrki halyqtary tarıhy pánderinen dáris oqıdy.
Tynyshbaev sonymen birge ǵylymı jumyspen de belsene aınalysty. Ol Orys geografııa qoǵamy Túrkistan bóliminiń, Qazaqstandy zertteý qoǵamynyń, «Talap» uıymynyń múshesi boldy. «Túrkistan ulttyq birligi» uıymynyń qyzmetine at salysady. Halqymyzdyń tarıhynyń kúrdeli, buryn zerttelmegen kezeńderine arnap, derekkózderi baı, ǵylymı turǵydan negizdelgen irgeli eńbekter jazady. Onyń tarıhty tereń túsine bilgendigi, zertteýshiligi, qazaq halqynyń ómirine, keıingi taǵdyryna áser etken iri oqıǵalardy túpqazyq etip alyp, júıeli túrde qarastyrýynan baıqalady. Bul pikirge Tynyshbaev eńbekterindegi «Qyrǵyz-qazaq rýlarynyń shejiresi», «Qyrǵyz-qazaqtyń shyǵý tegi», «Qazaq etnonımi týraly», «Altyn ordanyń kúıreýi jáne Qazaq handyǵynyń qurylý tarıhy», «Aqtaban shubyryndy» sekildi, t.b. taqyryptaǵy eńbekteri dálel bola alady. Qazaq tarıhynyń kóne dáýiri, orta ǵasyrlar kezeńi, jańa zamany retinde jeke qarastyratyn kúrdeli máselelerdi keńinen qamtýǵa talpynysy tarıhshy-ǵalymnyń ózindik qalyptasqan tarıhı kózqarasy bar ekendigin ańǵartady. Sonymen qatar eńbekteri ulttyq múdde turǵysynda jazylýymen erekshelenedi. Ol qandaı da bir halyqtyń tarıhyn jazý úshin sol ulttyń tilin, salt-dástúrin, mádenıetin jetik meńgerý kerek degen prıtsıpti berik ustanǵan jáne bul prıtsıpti ózge zertteýshilerdiń de ustaýyn talap etedi.
Tynyshbaev 1922 jyldan Túrkistan AKSR-i Sý sharýashylyǵy basqarmasynda, Tashkentte jer sýlandyrý bóliminde, Qyzylorda qalasynyń qurylys-jóndeý jumystarynda, Jetisý gýbernııasy atqarý komıtetiniń jol bóliminde eńbek etip, ózin bilikti ınjener-maman retinde tanyta bildi. 1927 jyldan Túrkistan - Sibir temir joly qurylysynda eńbek etti. Tynyshbaevtyń kásibı sheberligi Túrksib qurylysyn salý barysynda aıryqsha tanyldy.
Osy eńbekterine qaramastan Tynyshbaev keńestik bıliktiń qýǵyn-súrginine ushyrap, Túrksibti salyp jatqan kezinde 1930 jyly tamyzdyń 3-inde tutqynǵa alynady. Oǵan «tap jaýy», «býrjýazııashyl-ultshyl» degen aıyptar taǵylady. Keıingi jyldary da únem baqylaýda bolǵan ol, aqyrynda keńestik saıası qýǵyn-súrginniń qurbany boldy.
Almaty qalasyndaǵy Qazaq kólik jáne kommýnıkatsııa akademııasyna, kóshege, Almaty oblysy Sarqant aýdanynyń bir aýylyna Tynyshbaev esimi berildi.
66 jyl buryn Qazaqstan tarıhyndaǵy alǵashqy áıel elshi, alǵashqy QR-nyń BUU-daǵy turaqty ókili, QR SІM-niń erekshe tapsyrmalar boıynsha elshisi, hımııa ǵylymy kandıdaty (1974) jáne saıasattaný ǵylymdarynyń doktory (1993) - Arystanbekova Aqmaral Haıdarqyzy (1948 jyly týylǵan, Almaty) dúnıege keldi.
QazMÝ-dy (1971, qazirgi QazUÝ) jáne aspırantýrasyn (1974) bitirgennen keıin osy ýnıversıtette kishi, aǵa ǵylymı qyzmetker (1974-78), Qazaqstan LKJO OK-nde bólim meńgerýshisi (1973-83), Shet eldermen dostyq jáne mádenı baılanys jónindegi Qazaq qoǵamy tóraǵasynyń orynbasary (1983-89), Qazaq KSR-i Syrtqy ister mınıstri (1989-91), BUU janyndaǵy QR-nyń turaqty ókili (1992-99), Kýba (1996-99) men Frantsııadaǵy (1999-2003) Qazaqstan Respýblıkasynyń Tótenshe jáne ókiletti elshisi, 2002 jyldan Halyqaralyq dıplomatııa akademııasynyń vıtse-prezıdenti (Parıj), t.b. jaýapty qyzmetter atqarady.
1974 jyly «Kınetıka ı selektıvnost gıdrırovanııa smeseı organıcheskıh soedınenıı» taqyrybynda kandıdattyq qorǵaǵan, al 2004 jyly «Kazahstan ı Organızatsııa Obedınennyh Natsıı: ıstorııa, problemy ı perspektıvy» degen taqyrypta doktorlyq dıssertatsııa qorǵady. Qazaq KSR-i Joǵary Keńesiniń depýtaty. «Qurmet» ordenimen (1996) jáne medaldarmen marapattalǵan.
108 jyl buryn (1906-1972) dramatýrg, kınostsenarııshi HUSAIYNOV Shahmet dúnıege keldi.
Aqmola oblysynda týǵan. Máskeýdegi A.Lýnacharskıı atyndaǵy memlekettik teatr óneri ınstıtýtynyń rejısserlik fakýltetin bitirgen. 1940-1950 jyldary Semeı drama teatrynyń kórkemdik jetekshisi, Qazaq drama teatry ádebıet bóliminiń meńgerýshisi, «Qazaqfılm» kınostýdııasy stsenarıı bóliminiń redaktory, Qazaq KSR Ǵylym akademııasy ónertaný sektorynyń ǵylymı qyzmetkeri bolyp istegen.
Onyń alǵashqy shyǵarmasy 1932 jyly jaryq kórgen. Sodan bastap «Shabýyl», «Oraq», «Sholpan», «Keshe men búgin», «Kóktem jeli», «Esirtken erke», «Ertis jaǵasynda», «Bizdiń Ǵanı», «Ál-Farabı» atty pesalaryn jazǵan. Ol óziniń 1942 jyly jarııalanǵan «Aldar Kóse» pesasynda qazaq aýyz ádebıetindegi ańyzdyń negizinde, áleýmettik teńsizdikke qarsy kúresker, halyq keıipkeri - Aldar Kóseniń beınesin somdaǵan.
Sonymen qatar V.Abyzovpen birge «Shabandoz qyz», «Biz osynda turamyz», «Asaý Ertis jaǵasynda» kınofılmderiniń stsenarııin jazǵan.
«Qurmet belgisi» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
90 jyl buryn (1924-2000) aqyn, Qazaqstannyń halyq aqyny ShÁKEEV Kóken dúnıege keldi.
Aqmola oblysynda týǵan. Uly Otan soǵysyna qatysqan. Jasynan qıssa-dastandar jattap, dombyramen jyr aıtyp mashyqtanǵan ol aqyndyq ónerimen aýdandyq, oblystyq aıtystarǵa qatysyp, tanylǵan. Kókshetaýlyq M.Asaıynovpen, Á.Syrbaevpen, taǵy basqa aıtys aqyndarymen sóz saıysyna túsken. K.Shákeevtiń oryndaýynda «Qabanbaı» qıssasy, «Súıinbaı men Tezek tóre aıtysy» kúıtabaqqa jazylǵan.
8 4 jyl buryn (1930-1993) jazýshy, jýrnalıst ÁLІMJANOV Ánýar dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) bitirgen.
«Alma-Atınskaıa pravda», «Lıteratýrnaıa gazeta», «Lenınskaıa smena», «Pravda» gazetterinde qyzmet istegen. «Qazaqfılm» stýdııasynyń, «Qazaq ádebıeti» gazetiniń bas redaktory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń birinshi hatshysy, Qazaqstannyń tarıh jáne mádenıet eskertkishterin qorǵaý qoǵamy Ortalyq Keńesi tóralqasynyń tóraǵasy boldy. Jazýshy shyǵarmalary kóptegen shetel tilderine aýdarylǵan.
«Dostar kezdeskende», «Jaýshy», «Kúnge bet alǵan kerýen», «Adamdar joly», «Mahambettiń jebesi» t.b. kitaptary jaryq kórdi. Birsypyra shyǵarmalary Azııa, Afrıka halyqtarynyń ult-azattyq kúresine arnalǵan. Úndistan taqyrybyna jazylǵan shyǵarmalary úshin Djavaharlal Nerý atyndaǵy halyqaralyq syılyqqa ıe boldy.
Qazaqstan memlekettik syılyǵynyń ıegeri. «Qurmet belgisi», «Halyqtar dostyǵy» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
70 jyl buryn (1944) fılosofııa ǵylymynyń doktory, professor QOSANBAEV Quranbek dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Qazyǵurt aýdanynda týǵan. Tashkent qalasyndaǵy Nızamı atyndaǵy Memlekettik pedagogıka ýnıversıtetin bitirgen. 1969-1991 jyldary - Nızamı atyndaǵy Memlekettik pedagogıka ýnıversıtetiniń oqytýshysy, kafedra meńgerýshisi, ózbek-qazaq fılologııasy fakýlteti dekanynyń orynbasary, dekany. 1991-1998 jyldary - ıAssaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetiniń kafedra meńgerýshisi. 1998-2003 jyldary M.Áýezov atyndaǵy Ońtústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń Saryaǵash aýdanyndaǵy bólimshesiniń dırektory, gýmanıtarlyq fakýltetiniń dekany qyzmetterin atqarǵan.
Negizgi ǵylymı baǵyty - kóshpeli jáne jartylaı kóshpeli halyqtardyń turmys mádenıetiniń dıalektıkalyq qaıta túrlenýin, sondaı-aq qazaq halqynyń ulttyq mádenıetindegi turmystyń alatyn ornyn fılosofııalyq turǵydan zertteý. Ol 7-i ǵylym kandıdatyn daıyndaǵan. Ǵalymnyń 30-ǵa jýyq ǵylymı eńbegi, 2-i monografııasy jaryq kórgen.
6 9 jyl buryn (1945) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi saıasattaný ǵylymynyń doktory, Tótenshe jáne Ókiletti Elshi, Qazaqstan Respýblıkasy Dıplomatııalyq qyzmetine eńbek sińirgen qaıratker, «Altyn Samuryq» syılyǵynyń ıegeri SULTANOV Qýanysh Sultanuly dúnıege keldi.
Taldyqorǵan oblysy Panfılov aýdany Eńbekshi (Qyzyl Espe) aýylynda týǵan. Qazaq. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, KOKP Ortalyq Komıtetiniń Qoǵamdyq bilimder akademııasyn bitirgen, jýrnalıst. Saıası ǵylymdarynyń doktory, professor. Tótenshe jáne Ókiletti Elshi dıplomatııalyq dárejesi bar. Eńbek jolyn Saryózek aýdanaralyq baspahanasynyń jumysshy-baspageri bolyp bastaǵan. Taldyqorǵan jáne Almaty oblystarynyń aýdandyq gazetterinde korrektor, ádebı qyzmetker, bólim meńgerýshisi bolyp istegen (1961-1964 jj.). 1964-1967 jj. - KSRO Qarýly Kúshteri qatarynda áskerı qyzmetin ótkergen. 1967-1976 jj. - Panfılov aýdandyq komsomol komıtetiniń nusqaýshysy, bólim meńgerýshisi, ekinshi, birinshi hatshysy, Taldyqorǵan oblystyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy. 1976-1981 jj. - Qazaqstan LKJO Ortalyq Komıtetiniń hatshysy, birinshi hatshysy. 1981-1983 jj. - Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıtetiniń Mádenıet bóliminiń meńgerýshisi. 1983-1987 jj. - Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıtetiniń Uıymdastyrý-partııa jumysy bóliminiń meńgerýshisi. 1987-1990 jj. - Qaraǵandy oblystyq partııa komıtetiniń hatshysy. 1990-1991 jj. - Qazaqstan Kompartııasy Ideologııa bóliminiń meńgerýshisi. 1991-1993 jj. - Táýelsiz Qazaqstannyń tuńǵysh Úkimetiniń quramynda Baspasóz jáne buqaralyq aqparat mınıstri. 1993-1994 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń orynbasary. 1994-1995 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesi Tóraǵasynyń orynbasary. 1993-1995 jj. - «Qazaqstannyń Halyq birligi odaǵy» qoǵamdyq qozǵalysynyń, keıinnen «Qazaqstannyń halyq birligi» partııasy Ortalyq Komıtetiniń tóraǵasy. 8-13 shaqyrylǵan Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty bolyp saılandy. 1995 jylǵy maýsym - 2001 jylǵy shilde aralyǵynda - Qazaqstan Respýblıkasynyń Qytaı Halyq Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi, Monǵolııa, Vetnam, Koreıa Halyq Demokratııalyq Respýblıkasynda elshilik qyzmetin qosa atqardy. 2001 - 2007 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty, Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń tóraǵasy. 2007 - 2011 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty, Halyqaralyq qatynastar, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy. 2012 jylǵy 20 qańtardan bastap - «Nur Otan» HDP-dan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi. 2012 jylǵy qańtardan bastap - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisi Tóraǵasynyń janynan qurylǵan Depýtattyq ádep keńesiniń tóraǵasy. 2005 jyly - EQYU reformalaý jónindegi kórnekti saıasat qaıratkerleri keńesiniń múshesi. Eńbek Qyzyl Tý (1981j.), "Parasat" (2001 j.) ordenderimen, 8 medalmen marapattalǵan, «Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri» (2008 j.), «Qazaqstan Respýblıkasy dıplomatııalyq qyzmetiniń eńbek sińirgen qaıratkeri» (2003 j.) ataqtary berildi, otandyq jýrnalıstıkanyń damýyna qosqan jeke úlesi úshin Qazaqstan jýrnalıstıka akademııasy taǵaıyndaǵan «Altyn samuryq» (2005 j.) ataýly syılyǵynyń laýreaty, Qazaqstan jýrnalıstıkasyn damytýǵa sińirgen asa kórnekti eńbegi jáne eleýli úlesi úshin «Qazaqstannyń qurmetti jýrnalısi» (2008 j.) belgisimen marapattalǵan. Saıası-qoǵamdyq taqyrypqa jazylǵan 10 kitaptyń, 200-den astam maqalanyń avtory.
6 5 jyl buryn (1949) QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty SÚLEIMENOV Qaıyrbek Shoshanuly dúnıege keldi.
RKFSR Novosibir qalasynda týǵan. Sverdlov zań ınstıtýtynyń Novosibir fakýltetin bitirgen. Zańger. Eńbek jolyn 1966 jyly Novosibir qalasyndaǵy № 2 kópir tresi № 472 kópir poıyzynyń kópir salýshysy bolyp bastaǵan. 1969-1972 jyldary Novosibir qalasynyń ishki ister basqarmasyna qarasty ÓUB SVPCh-2-de qatardaǵy órt sóndirýshi bolyp jumys istegen. 1972-1975 jj. - Novosibir oblysynyń Kýıbyshev qalasy prokýratýrasynyń tergeýshisi, aǵa tergeýshi. 1975-1976 jj. - Almaty qalasynyń Frýnze aýdany prokýratýrasynyń tergeýshisi. 1976 jylǵy qańtardan tamyzǵa deıin - Almaty qalasy prokýratýrasynyń aǵa tergeýshisi. 1976-1979 jj. - Almaty qalasynyń Lenın aýdany prokýrorynyń orynbasary. 1979-1981 jj. - Almaty qalasynyń Kalının, Alataý AІІB bastyǵynyń orynbasary. 1981-1986 jj. - Almaty qalasy Lenın AІІB-niń bastyǵy. 1986-1987 jj. - KSRO ІІM-niń kóliktegi Shyǵys ІІB bastyǵynyń orynbasary. 1987-1988 jj. - Almaty qalalyq partııa komıtetiniń memlekettik-quqyq bóliminiń meńgerýshisi. 1988-1989 jj. - Almaty oblystyq partııa komıtetiniń memlekettik-quqyq bóliminiń meńgerýshisi. 1989-1990 jj. - Qazaqstan Kommýnıstik partııasy QK-niń memlekettik-quqyq bólimi meńgerýshisiniń orynbasary. 1990-1991 jj. - QR Prezıdenti Ákimshiliginiń memlekettik-quqyq bóliminiń meńgerýshisi. 1991-1992 jj. - QR Іshki ister mınıstriniń birinshi orynbasary. 1992-1995 jj. - QR-nyń Memlekettik keńesshisi. 1995-2000 jj. - QR Іshki ister mınıstri - QR Іshki áskerleri qolbasshysy. 2000-2002 jj. - QR Іshki áskerleri qolbasshysy. 2002-2003 jj. - QR Іshki ister mınıstri. 2003-2008 jj. - QR Іshki áskerleri qolbasshysy. 2008-2009 jj. - QR Qaýipsizdik Keńesiniń Hatshysy. 2009 jyldan bastap 2013 jyldyń naýryzyna deıin QR Ardagerler keńesiniń tóraǵasy qyzmetin atqardy. 2012 jyldan bastap besinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, QR Parlamenti Májilisindegi «Nur Otan» HDP fraktsııasynyń múshesi. II dárejeli «Dańq», I dárejeli «Dańq», II dárejeli «Barys» ordenderimen jáne 35 medalmen marapattalǵan.
6 5 jyl buryn (1949) ánshi, «Gúlder» respýblıkalyq estradalyq ansamblinde qazaq halyq ánderin oryndaýshy QULYSh Qapash Qabykenqyzy dúnıege keldi.
Aqmola oblysynyń Zerendi aýdanynda týǵan. Respýlıkalyq estrada-tsmırk óneri stýdııasyn, T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasyn bitirgen. 1966 jyldan - Kókshetaý fılarmonııasynyń ánshisi. Osy jyldan búginge deıin «Gúlder» respýblıkalyq estradalyq ansambliniń ánshisi. Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi, Kókshetaý qalasynyń qurmetti azamaty. «Eńbekte úzdik shyqqany úshin» medalimen marvapattalǵan.
6 1 jyl buryn (1953) jazýshy BAIHONOV Serik dúnıege keldi.
Qazaqstan jazýshylar odaǵynyń múshesi, A.Baıtursynov atyndaǵy Qazaqstan jazýshylar odaǵy syılyǵynyń laýreaty.
Qyzylorda oblysy, Shıeli aýdanynyń «Avangard» keńsharynda týǵan. 1976 jyly Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, 1980 jyly Almaty Joǵary partııa mektebin bitirgen. Respýblıkalyq gazetter redaktsııalarynda, «Qazaqfılm» kınostýdııasynda jumys istedi. 1990-1998 jj. Qazaq respýblıkalyq teledıdarynyń Bas redaktory qyzmetin atqardy. Qazir «Qazmyrysh» ashyq aktsıonerlik qoǵamynda eńbek etedi. Tuńǵysh povesi «Jalǵasym meniń - jalǵasym» 1973 jyly «Jalyn» jýrnalynda jaryq kórdi. Shyǵarmalary orys tiline aýdarylǵan. «Jigittiń sultany», «Taıbýryl», «Sıqyrly qazan», «Qazaqtyń Qajymuqany» respýblıkalyq konkýrstyq baǵdarlamalarynyń avtory. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń Ahmet Baıtursynov atyndaǵy syılyǵynyń laýreaty. Kásibı saıahatshy retinde «Sal ústindegi maýsym», «Aralǵa - arasha», «Arnalarǵa til bitse», «Ósimdikter jelisine saıahat», «Betpaqdala - shól emes» ekspedıtsııalaryn basqarǵan. Shyǵarmalary: Jalǵasym meniń - jalǵasym. Povester men áńgimeler. A., «Jalyn», 1977; Eń ystyq maýsym. Povester. A., «Jalyn», 1979; Qos shatyrly úı. Povester. A., «Jalyn», 1983; Sal ústindegi maýsym. Saıahat kitaby. «Jalyn», 1987; Quıylysta. Hıkaıattar men áńgimeler. A., «Jazýshy», 2001; Ǵajapstanǵa saıahat. Tabıǵat kitaby. «Rýdnyı Altaı», 2001.
60 jyl buryn (1954-2012) aqyn, jazýshy-kósemsózshi ShAIMERDEN Erbol Shaımerdenuly dúnıege keldi.
Soltústik Qazaqstan oblysy, Jambyl aýdany, Jańajol aýylynda dúnıege kelgen. QazMUÝ-dyń jýrnalıstıka fakýltetin jáne Aqmola agrarlyq ýnıversıtetin bitirgen. «Soltústik Qazaqstan», «Jas Alash» jáne «Egemen Qazaqstan» gazetterinde qyzmet istegen. Mádenıet, aqparat jáne qoǵamdyq kelisim mınıstrligi Tilderdi damytý departamentiniń dırektory qyzmetin atqarǵan. Mirjaqyp Dýlatov atyndaǵy syılyqtyń laýreaty. Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri (2006). Shyǵarmalary: Kóńil sýreti. Óleńder. A., «Óner», 1995; Taǵdyrlar. Maqalalar. A., «Balaýsa», 1989; Qazaqstan Respýblıkasynyń rámizderi. Zertteý maqalalar. A., «Raýan», 1993; Meniń Qazaqstanym. Óleńder. «Ólke», 1998; Gosýdarstvennye sımvoly respýblıkı Kazahstan. A., «Jeti jarǵy», 2000; Astana. Óleńder. Ast., «Elorda», 2000.
5 8 jyl buryn (1956) QR Qorshaǵan orta jáne sý resýrstary mınıstrligi Sý resýrstary komıtetiniń tóraǵasy ÁBІShEV Islam Álmahanuly dúnıege keldi.
Ózbekstan Respýblıkasy Tashkent oblysynyń Shyngaz aýdanyna týǵan. Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn (qazirgi Qanysh Sátpaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıteti) bitirgen. 1980-1986 jyldary - Ózbek Ǵylymı óndiristik birlestiginiń «Kıbernetıka» ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri, Shymkent oblysy Kırov aýdany HH partsezd sovhozy komsomol komıtetiniń hatshysy, Shymkent oblystyq komsomol komıtetiniń nusqaýshysy, Shymkent oblysy Shardara aýdandyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy. 1986-1992 jyldary - Shymkent oblysy Shardara aýdany «Aq-Altyn» sovhozy partııa komıtetiniń hatshysy, Ońtústik Qazaqstan oblysy Shardara aýdany «ıÝbıleınyı» sovhozynyń dırektory. 1992-1995 jyldary - Ońtústik Qazaqstan oblysy Shardara elektr jelisi kásiporyny dırektorynyń orynbasary, Shymkent qalasy «Maqsat» jekemenshik fırmasynyń dırektory. 1995-1997 jyldary- Shymkent qalasyndaǵy «Abaı» jekemenshik fırmasynyń dırektory. 1997-1999 jyldary - Shymkent qalayq «Turan» jabyq tıptegi aktsıonerlik qoǵamynyń dırektory. 1999-2003 jyldary - «Batsý-energosatý» JShS-tiń bas dırektory, «Batsý Korporatsııasy» qaýymdastyǵynyń prezıdenti, Ońtústik Qazaqstan oblysy Ordabasy aýdanynyń ákimi. 2003-2009 jyldary - Ońtústik Qazaqstan oblysy ákiminiń birinshi orynbasary qyzmetin atqarǵan. 2009 jylǵy naýryzdan Óskemen qalasynyń ákimi. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jylǵfy aqpannan beri.
«Qurmet» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.