12 qarasha. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
12 qarasha. SEISENBІ
Dúnıejúzilik pnevmonııamen kúres kúni
Kúntizbede balalar pnevmonııasyna qarsy kún Ǵalamdyq koalıtsııanyń arqasynda paıda boldy. Halyqaralyq, úkimettik, úkimettik emes jáne jergilikti uıymdardyń, ǵylymı-zertteý jáne bilim alý ınstıtýttarynyń, qorlardyń jáne belsendi azamattardyń birlestigi osylaı atalady.
Reseı Jınaq banki qyzmetkerleriniń kúni. 1841 jylǵy 30 qazanda (eski sanaý boıynsha 12 qarashada) ımperator І Nıkolaı Reseıde jınaq kassalaryn qurý týraly Jarlyq shyǵarǵan. 1998 jyldan atap ótiledi.
Ázirbaıjan Konstıtýtsııasy kúni. Respýblıkanyń Negizgi zańy 1995 jylǵy 12 qarashada qabyldanǵan, sol kúni táýelsiz Ázirbaıjanda tuńǵysh parlamenttik saılaý ótti. Konstıtýtsııa kúnin bekitý týraly sheshim 1996 jylǵy 6 aqpanda qabyldandy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
288 jyl buryn (1726) ІІ Ekaterına patshaıym Syrym Datulyn tutqynnan bosatý týraly baron O.Igelstromǵa jarlyq hat (reskrıpt) joldady.
55 jyl buryn (1959) 12-14 qarashada baspasóz quraldary ókilderiniń shyǵarmashylyq uıymy - Qazaqstan jýrnalıster odaǵy quryldy.
Qazaqstan jýrnalıster odaǵynyń tarıhy ótken ǵasyrdyń 20-jyldarynan bastaý alady. Qazaqstan jýrnalısteriniń tuńǵysh sezinde «Baspasóz týraly» degen taqyrypta baıandama jasap, baspasózdiń mindetterin aıqyndap berdi. Bul kezde orys tilinde 16, qazaq tilinde 12, uıǵyr tilinde 1 gazet shyǵyp turǵan. Sezd baspasóz qyzmetkerleriniń uıymyn quryp, onyń Búkilqazaqstandyq Ortalyq bıýrosyn saılady, tóraǵalyǵyna T.Rysqulovty bekitti.
54 jyl buryn (1960) Almatyda qazaqtyń uly aqyny Abaı Qunanbaıulyna arnalǵan eskertkishtiń ashylý saltanaty boldy.
23 jyl buryn (1991) Elbasy «Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik keden komıtetin qurý týraly», «Qazaqstandaǵy 1986 jylǵy jeltoqsannyń 17-18-degi oqıǵalarǵa qatysqany úshin jaýapqa tartylǵandardy aqtaý týraly» Jarlyqtarǵa qol qoıdy.
19 jyl buryn (1995) Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń «Qazaqstan Respýblıkasynyń nagradalary týraly» zańdyq kúshi bar Jarlyǵymen Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy eń joǵary dárejeli «Altyn qyran», «Aıbyn», «Dostyq» ordenderi bekitildi. «Altyn qyran» ordenimen respýblıkaǵa erekshe eńbek sińirgen azamattar, al «Aıbyn» ordenimen QR Qarýly Kúshteriniń, Respýblıkalyq Ulannyń, Prezıdent kúzeti qyzmetiniń, Shekara jáne Іshki áskerdiń áskerı qyzmetkerleri, sondaı-aq Prokýratýra, Ulttyq qaýipsizdik komıteti men Іshki ister qyzmetkerleri áskerı daıarlyqta qol jetkizgen jetistikteri, áskerı jańa tehnıkany ıgergeni, zańdy, qoǵamdyq tártipti buljytpaı saqtaǵany, halyq múddesin qorǵaýdaǵy adaldyǵy, t.b. úshin, «Dostyq» ordenimen eldegi qoǵamdyq kelisimdi saqtaýǵa, halyqtar arasyndaǵy beıbitshilikti, dostyq pen yntymaqtastyq ahýalyn nyǵaıtýǵa úles qosqan azamattar marapattalady.
19 jyl buryn (1995) aqyndar Tumanbaı Moldaǵalıev pen Qadyr Myrza Álige «Qazaqstannyń halyq jazýshysy» qurmetti ataǵy berildi.
18 jyl buryn (1996) Jambyl qalasynda 1986 jylǵy jeltoqsan kóterilisiniń 10 jyldyǵyna oraı Halyq Qaharmany Qaırat Rysqulbekovke arnalǵan eskertkish ornatyldy.
17 jyl buryn (1997) Qazaqstannyń jańa astanasy - Aqmola (qazirgi Astana) qalasynda Ortalyq Azııanyń úsh respýblıkasy - Qazaqstan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan basshylarynyń kezdesýi ótti. Kezdesý barysynda úsh memlekettiń halyqaralyq konsortsıýmdar qurý jóninde birlese áreket etýiniń prıntsıpteri jónindegi tujyrymdamany maquldaý týraly hattamalyq sheshimge qol qoıyldy.
17 jyl buryn (1997) Qazaqstan Respýblıkasynyń «Dıplomatııalyq qyzmet týraly» Zańyna qol qoıyldy.
14 jyl buryn (2000) Almatydaǵy Qazaq drama teatrynda Baýyrjan Momyshulynyń týǵanyna 90 jyl tolýyna arnalǵan saltanatty jınalys ótti.
10 jyl buryn (2004) Óskemende Aýǵanstanda qaza tapqan shyǵys-qazaqstandyq ınternatsıonalıst-jaýyngerler qurmetine salynǵan Memorıaldyń ashylý saltanaty boldy. Bireýi túzý, ekeýi ushtary kólbeý - aspanǵa umtylǵan úsh stella jáne sony kómkergen granıtti qabyrǵaǵa qaza bolǵandar esimi oıyp jazylǵan 12 metrlik monýment Ertistiń jaǵasynda, qalanyń ortalyǵynda ornatylǵan.
10 jyl buryn (2004) Máskeýde Ujymdyq qaýipsizdik týraly Shart uıymy (UQShU) elderiniń syrtqy ister mınıstrleriniń kezdesýi ótti. UQShU quramyna Armenııa, Belarýs, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Reseı men Tájikstan kiretin kópfýnktsıonaldy áskerı-saıası ıntegratsııalyq júıe. Uıymnyń negizgi mindeti - múshe-memleketterdiń ulttyq qaýipsizdigine kez-kelgen qaterge tıimdi qımyl tanyta alatyn damyǵan ujymdyq qaýipsizdik jaǵdaıyn jasaý bolyp tabylady.
9 jyl buryn (2005) Astanada «Kóshpendiler» fılminiń premerasy ótti.
9 jyl buryn (2005) Qazaqstan Halyqaralyq áýe baǵyttaryndaǵy tasymaldaý týraly kelisimge qosyldy. Bul qujat kelisip otyrǵan memleketter arasynda qonbaı ushý quqyqtarymen kópjaqty almasýdy jáne turaqty áýe qatynasy kezindegi kommertsııalyq emes toqtaýlardy qarastyrady.
9 jyl buryn (2005) TMD elderi Halyqaralyq sáýletshiler odaǵynyń qaýymdastyǵy ótkizgen eń jaqsy jobalar baıqaýynyń altyn medalin Astana qalasyndaǵy kóp tarapty «Balbaltas» kesheni ıelendi.
9 jyl buryn (2005) Almatyda Halyqaralyq «Bolashaq» stıpendııasy ıegerleriniń І kongresi bolyp ótti. Sharany QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi, «Halyqaralyq baǵdarlamalar ortalyǵy» aktsıonerlik qoǵamy, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń halyqaralyq «Bolashaq» stıpendııasy túlekteriniń qaýymdastyǵy jáne «Qazaqstan jastar kongresi» uıymdastyrdy. Oǵan «Bolashaq» baǵdarlamasynyń túlekteri, memlekettik organdar, elshilikter jáne ulttyq kompanııalar ókilderi qatysty. Negizgi maqsat - «Bolashaq» stıpendııasy ıegerleriniń basyn qosyp, ózara qarym-qatynasyn damytý, shet elderde alǵan bilim tájirıbelerimen oı bólisý.
5 jyl buryn (2009) Memleket basshysy azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý salasyndaǵy memlekettik qoldaý men memlekettik retteý máseleleri jónindegi «Azyq-túlik qaýipsizdigi máseleleri boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» jáne bilikti zań kómekterin alýdaǵy, sondaı-aq halyqqa quqyqtyq kómekti uıymdastyrýdy jaqsartýdaǵy azamattardyń konstıtýtsııalyq quqyqtaryn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan «Bilikti zań kómekterin qamtamasyz etý máseleleri boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańdaryna qol qoıdy.
5 jyl buryn (2009) Almatydan 128 shaqyrym jerde «Túrikmenstan-Ózbekstan-Qazaqstan-Qytaı» transulttyq gaz qubyrynyń qazaqstandyq ýchaskesiniń ashylý saltanaty bolyp ótti. Astanada tikeleı beıne-baılanys boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev pen Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Tóraǵasy Hý Tszıntao qosý túımesin sımvoldyq basý arqyly jelilik gaz kranyn ashty.
Gaz qubyrynyń qurylysyn «QazTransGaz» jáne «Trans-AzııaGazpıpılaın kompanıı» kompanııalary basymdyq negizde qurǵan «Azııalyq gaz qubyry» JShS 2008 jylǵy shildeniń 9-da bastaǵan bolatyn. «Túrikmenstan-Ózbekstan-Qazaqstan-Qytaı» transazııalyq gaz qubyrynyń jalpy uzyndyǵy 7000 shaqyrymǵa jýyq. Onyń 188 shaqyrymy Túrikmenstan, 525 shaqyrymy - Ózbekstan, 1293 shaqyrymy - Qazaqstan, 4860 shaqyrymnan astamy Qytaı aýmaǵynda tartyldy. Qytaıda gaz qubyry Gýanchjoý qalasyna deıin jetkiziledi, ol jerden basqa da jumys jasap turǵan gaz qubyry tarmaqtaryna bólinedi.
Gaz qubyry, Túrikmenstannan Qytaıǵa tabıǵı gaz tranzıtteýmen qosa, qazaqstandyq gazdyń elimizdiń batys kenishterinen ońtústik aımaqtarǵa jetkizilimin qamtamasyz etetin bolady.
Qazaqstan aýmaǵy arqyly ótetin qubyr jelisi eki ýchaskeden turady: jyldyq ótkizý qýaty 40 mıllıard tekshe metrdi shamalaıtyn alǵashqy ýchaske - Ózbekstan men Qazaqstan shekarasynan qazaqstan-qytaı shekarasyna deıin tartylsa, ekinshisi, ótkizý qýaty 10 mıllıard tekshe metrdi shamalaıtyn, ekinshi ýchaske - «Beıneý-Bozoı-Aqbulaq» baǵyty boıynsha ótedi.
5 jyl buryn (2009) Qanysh Imantaıuly Sátpaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetinde JOO-nyń Qazaq taý-metallýrgııa ınstıtýty bolǵan kezindegi birinshi rektory Áshir Búrkitbaevtyń qurmetine arnalǵan eskertkish ashyldy.
4 jyl buryn (2010) Astanadaǵy halyqaralyq konferentsııanyń barysynda «EXPO-2017» iri halyqaralyq kórmesiniń logotıpi men veb-saıty tanystyryldy. Veb-resýrstyń meken-jaıy: www.expo2017astana.com .
4 jyl buryn (2010) Gýanchjoýda Azıada týynyń «Astana-Almaty 2011» qysqy Azııa oıyndaryn uıymdastyrý komıtetiniń múshelerine tabystaý rásimi ótti, sondaı-aq qysqy Azııa oıyndarynyń Qazaqstannan keıin ótetin qala anyqtaldy.
4 jyl buryn (2010) Astana qalasynyń Ulttyq akademııalyq kitaphanasynda mońǵol jazýshysy, Mońǵolııadaǵy Qazaq ǵylymı ortalyǵynyń tóraǵasy Islam Qabyshulynyń «Turan álemi» atty kitabynyń tusaýkeseri ótti.
Bir jyl buryn (2013) Taraz memlekettik pedagogıkalyq ınstıtýtynda (TarMPI) Ǵazız Baıtasovtyń qurmetine «Halyq qaharmany» murajaı-kabıneti ashyldy.
Polıtsııa kapıtany Ǵazız Baıtasovtyń ómiri men erligine arnalǵan kabınette «Halyq qaharmany» týraly aqparat jazylǵan stendter rásimdelgen, munda onyń otbasy tabystaǵan jeke kıimderi de bar.
Bir jyl buryn (2013) Túrkııa eliniń Býrsa qalasyndaǵy «Ordeklı Hamam» mádenı ortalyǵynda «Túrki áleminiń mádenı murasy jáne murajaılar» atty murajaı isi boıynsha TÚRKSOI Halyqaralyq forýmy saltanatty túrde ashyldy.
Bir jyl buryn (2013) Almatydaǵy ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-de «Panfılovshylar: ańyzǵa aınalǵan 60 kúndik erlik» atty kitaptyń tusaýkeseri ótti.
93 jyl buryn (1921) AQSh-ta qarýsyzdaný boıynsha Vashıngton konferentsııasy óz jumysyn bastady. Oǵan AQSh, Ulybrıtanııa, Qytaı, Japonııa, Frantsııa, Italııa, Belgııa, Nıderlandy jáne Portýgalııa sııaqty elder qatysty.
65 jyl buryn (1949) Gvatemala prezıdenti bolyp Hakobo Arbens Gýsman saıldandy. Ol elde ilgerindi reformalar júrgizgisi keldi, alaıda Ortalyq barlaý basqarmasynyń uıymdastyrýymen ótti dep eseptelgen memlekettik tóńkeris kezinde taqtan túsirildi.
49 jyl buryn (1965) ishinde 600 jolaýshy men ekıpaj músheleri bolǵan aǵylshynnyń «Yarmouth Castle» kemesi Maıamıden Nassaýǵa júzý kezinde belgisiz sebeppen órtene bastaıdy. Tolyq janyp ketken teńiz kemesi úshinshi táýlikte sýǵa batyp ketti. Sonyń saldarynan 92 adam qaza taýyp, 400-den astamyn kúrdeli kúıikter shalady.
44 jyl buryn (1970) Úndistan men pákistandyq Shyǵys Bengalııaǵa (qazirgi Bangladesh) provıntsııasyna tsıklon jáne kúshti kóterilgen tolqyn qulap, 500 myńnan astam adamnyń qaza bolýyna sebep boldy.
43 jyl buryn (1971) AQSh prezıdenti Nıkson amerıkandyq áskerdiń Ońtústik Vetnam aýmaǵyndaǵy belsendi áskerı qımyldarynyń toqtatylýyn málimdep, taǵy 45 myń áskerı qyzmetkerdiń elden shyǵarylýy týraly buıryq beredi.
24 jyl buryn (1990) Japonııa ımperatory Akıhıtoǵa resmı táj kıgizý sharasy ótti. Ol óz áýletindegi 125-shi ımperator, qazirgi kezde álemde bılik etip otyrǵan jalǵyz ımperator bolyp tabylady.
24 jyl buryn (1990) Tım Berners-Lı Búkilálemdik tordy qurý boıynsha resmı usynysty jarııalaıdy.
19 jyl buryn (1995) Horvatııa úkimeti men serbııalyq kóshbasshylar serbtar qadaǵalap otyrǵan Horvatııanyń sońǵy oblysy bolyp tabylatyn Shyǵys Slavonııany Horvatııanyń qaraýyna berý kelisimine keldi.
ESІMDER
18 1 jyl buryn (1833-1887) orys kompozıtory jáne ǵalym-hımık BORODIN Aleksandr Porfırevıch dúnıege keldi
17 4 jyl buryn (1840-1917) ataqty frantsýz músinshisi Fransýa Ogıýst Rene RODEN dúnıege keldi.
14 8 jyl buryn (1866-1925) qytaı revolıýtsıoneri-demokrat Sýn ıAtsen dúnıege keldi.
109 jyl buryn (1905-1981) kompozıtor, qazaq mýzykalyq mádenıetiniń negizin qalaýshylarynyń biri, QazSSR-niń halyq artısi, professor KSRO jáne QazSSR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty BRÝSILOVSKII Evgenıı Grıgorevıch dúnıege keldi.
Dondaǵy Rostovta týǵan. Lenıngrad konservatorııasyn professor M.O. Shteınbergtiń kompozıtsııa klasy boıynsha bitirgen. Brýsılovskıı óziniń shyǵarmashylyq qyzmetin qazaqtyń mýzykalyq folkloryn zertteýge arnady. Ol - N.Bókeıhanov, L.Muhıtov, M.Bókeıhanov, I.Baızaqov sııaqty kórnekti mýzykanttardyń ánderi men kúılerin jazyp alǵan. Brýsılovskıı alǵashqy qazaq operalaryn, sımfonııalaryn, iri horlyq jáne kantata - oratorııalyq shyǵarmalardy alǵash kórermenge tanytqan mýzykant.
Ol - "Qyz Jibek","Jalbyr", "Er Tarǵyn" operalarynyń, "Sary-arqa", "Tselınnaıa", "Qurmanǵazy" sımfonııalarynyń, kantatalardyń, sıýıtalardyń 50 - den asa ánder men romanstardyń avtory. E.G. Brýsılovskııdiń mýzykalyq shyǵarmalaryna ashyq, beıneli áýendik sıpattamalar tán. Qazaq áýenin óz boıaýymen qabyldap, ony kórermen qulaǵyna jetkizýde E.G.Brýsılovskııdiń eńbegi zor.
Lenın, Eńbek Qyzyl tý, «Qurmet belgisi» ordenderimen marapattalǵan.
10 5 jyl buryn (1909-1962) ǵalym, ekonomıka ǵylymynyń kandıdaty, dotsent EROFEEV Nıkolaı Aleksandrovıch dúnıege keldi.
Reseıdiń Sımbırsk gýbernııasyndaǵy Panskaıa Sloboda selosynda týǵan.
1935 jyly Lenıngradtyń (Sankt-Peterbor) ındýstrıaldyq ınstıtýtyn, B(b)KP OK janyndaǵy Joǵarǵy ozyq tájirıbe mektebin bitirgen.
1940-1941 jyldary - Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq komıteti ónerkásip bóliminiń meńgerýshisi. 1941-1945 jyldary - Qazaq KSR Halyq Komıssarlar Keńesi Tóraǵasynyń orynbasary. 1945-1950 jyldary - Qazaq KSR Mınıstrler Keńesi janyndaǵy Kásipshilik kooperatsııasynyń basqarma bastyǵy. 1950-1952 jyldary - Qazaq KSR Kásipshilik kooperatsııasy keńesi basqarmasynyń bastyǵy. 1952-1953 jyldary - Qazaqstan ǴA Ekonomıka ınstıtýty dırektorynyń orynbasary. 1953-1954 jyldary - Qazaqstan ǴA partııa komıtetiniń hatshysy. 1954-1962 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıtetniń (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) aǵa oqytýshysy, dotsenti, ónerkásip ekonomıkasy kafedrasynyń meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan.
«Ekonomıcheskıe admınıstratıvnye raıony Kazahskoı SSR», «Vedýşaıa rol sotsıalıstıcheskoı promyshlennostı v razvıtıe narodnogo hozıaıstva SSSR. Razvıtıe promyshlennostı Kazahskoı SSR», «Ýchıs hozıaıstvovat», «Otraslevaıa strýktýra promyshlennostı SSSR. Razvıtıe otraslevoı strýktýry promyshlennostı Kazahskoı SSR» kitaptarynyń avtory.
Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi 2-3-shaqyrylymdarynyń depýtaty.
«Qurmet Belgisi» ordenimen, medalmen marapattalǵan.
100 jyl buryn (1914-2001) aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń kandıdaty, dotsent, memleket jáne qoǵam qaıratkeri ІLIıASOV Ǵubaıdolla Otaruly dúnıege keldi.
Batys Qazaqstan oblysynyń Jánibek aýdanynda týǵan.
Qazaq aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen.
Qazaq KSR Mınıstrler Keńesi aýylsharýashylyq tobynyń bastyǵy qyzmetin atqarǵan. 1950-1952 jyldary - Qazaq KSR jeńil ónerkásip mınıstriniń birinshi orynbasary. 1952-1954 jyldary - Kókshetaý oblystyq atqarý komıteti tóraǵasynyń birinshi orynbasary. 1954-1955 jyldary - Aqmola oblystyq partııa komıtetiniń ekinshi hatshysy. 1956-1959 jyldary - Taldyqorǵan oblystyq partııa komıtetiniń birinshi hatshysy. 1959-1961 jyldary - Qyzylorda oblystyq partııa komıtetiniń birinshi hatshysy. 1961-1975 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) oqytýshysy, aǵa oqytýshysy.
Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi 4-5-shaqyrylymdarynyń depýtaty.
2 márte 2-dárejeli Otan soǵysy, Qyzyl Juldyz, Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen, medaldarmen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
9 9 jyl buryn (1915-2000) ǵalym, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaq KSR-niń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri QORDABAEV Tóleýbaı Raqymjanuly dúnıege keldi. Shyǵys Qazaqstan oblysy Abaı aýdanynda týǵan. Qazaq pedagogıka ınstıtýtyn bitirgen. Mońǵolııanyń Baıan Ólgıı aımaǵynda qyzmet istegen. 1946-1993 jyldary Qazaq pedagogıka ınstıtýtynda, Qyzdar pedagogıka ınstıtýtynda, Joǵary partııa mektebinde ár túrli qyzmetter atqaryp, Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetinde qazaq tili kafedrasynyń meńgerýshisi, Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym Akademııasynyń Til bilimi ınstıtýty bóliminiń meńgerýshisi bolǵan. Ǵalymnyń 10-nan astam oqýlyǵy, ǵylymı-zertteý eńbekteri, monografııasy bar. Negizgi ǵylymı eńbekteri qazaq tiliniń tarıhı sıntaksısine, maqal-mátel jáne poezııa sıntaksısine, til grafıkasy men orfografııasyna, leksıkasy men leksıkografııasyna, sondaı-aq jalpy til bilimi máselelerine arnalǵan. Eńbek Qyzyl Tý jáne Mońǵol Halyq Respýblıkasynyń «Altyn ǵadas» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
81 jyl buryn (1933-2012) Kúrd jáne ırak saıası qaıratkeri, 2005-2012 jyldardaǵy Irak prezıdenti Djalıal Hýsamaddın TALABANI dúnıege keldi.
79 jyl buryn (1935-2011) reseılik teatr jáne kıno akteri, KSRO halyq ártisi GÝRChENKO Lıýdmıla Markovna dúnıege keldi.
76 jyl buryn (1938) ǵalym, professor, KSRO Memlekettik syılyǵynyń laýreaty AHMETOVA Bela dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Alǵashqy ǵylymı jumysyn protonografııanyń keıbir máselelerin zertteýden bastaǵan. Máskeý ǵalymdarymen birlesip monokrıstaldardaǵy ıadrolyq reaktsııalardyń kóleńkeler effektisin (áserin) zertteý jumystaryn júrgizgen. Ahmetovanyń tikeleı qatysýymen zarıadtalǵan bólshekterdiń (protondardyń, alfa-bólshekterdiń) krıstaldarmen áserlesýi, energııasy 100 keV-ke deıin jetetin protondardyń ár túrli dozasymen sáýlelendirý kezinde metaldar men qorytpalarda blısterlerdiń paıda bolýy zertteldi. Bul zertteýdiń termoıadrolyq reaktordyń 1-shi qabyrǵasynyń materıalyn tańdaý úshin mańyzy zor boldy. 20-den astam ǵylymı eńbektiń avtory.
71 jyl buryn (1943) jazýshy TÓREHANOV Ernest dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń orys fılologııasy fakýltetin bitirgen. «Lenınshil jas» («Jas Alash») gazetiniń korrektory, ádebı qyzmetkeri, jaýapty hatshynyń orynbasary, bólim meńgerýshisi bolǵan. Uzaq jyldar «Jazýshy», «Jalyn» baspalarynda, «Qazaqfılm» kınostýdııasynda jumys istegen. «Naýka ı vysshaıa shkola Kazahstana» gazetiniń bas redaktory qyzmetin atqarǵan. 1990 jyldan beri Halyqaralyq «Qazaq tili» qoǵamynyń vıtse-prezıdenti, osy qoǵamnyń «Aq Jaryq» - «Belyı Svet» atty gazetiniń bas redaktory qyzmetin qosa atqarǵan. Jazýshynyń alǵashqy kitaby - «Hantáńiri» degen atpen 1978 jyly jaryq kórgen. Sodan bergi ýaqytta «Altyn sheńber» povester men áńgimeleri, «Taýdan túsken iz» povesi, «Er kezegi» roman jáne povesi, «Alystaǵy aq qala», «Almatyda kún ashyq», «Eskendir men Roksana» romandary shyqqan.
62 jyl buryn (1952) QR-nyń Brazılııa Federatıvtik Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi (2012 jylǵy shildeden), QR-nyń Argentına Respýblıkasyndaǵy jáne Chılı Respýblıkasyndaǵy tótenshe jáne Ókiletti elshisi qyzmetin qosa atqarýshy ORDABAEV Baqytjan dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynda týǵan. Máskeý energetıka ınstıtýtyn bitirgen. 1975-1978 jyldary - Almaty energetıka ınstıtýtynda ınjener, kishi ǵylymı qyzmetker, oqytýshy, taǵylymdamadan ótýshi-zertteýshi, komsomol komıtetiniń hatshysy. 1978-1991 jyldary - Máskeý energetıka ınstıýtynyń aspıranty. 1982-1986 jyldary almaty energetıka ınstıtýtynda aǵa oqytýshy, fakýltet kásipodaq komıtetiniń tóraǵasy. 1986-1990 jyldary - E.Mondlane atyndaǵfy Ýnıversıtettiń (mozambık) professory. 1990-1992 jyldary - Almaty energetıka ınstıtýtynda aǵa oqytýshy, dotsent. 1992-1996 jyldary - QR Prezıdenti Apparaty men Mınıstrler Kabınetinde, QR Úkimetiniń Apparatynda aǵa referent, kosnýltant, syrtqy baılanystar bóliminiń sektor meńgerýshisi. 1996-1999 jyldary - QR Memlekettik hatshysy Á.Kekilbaevtyń keńesshisi. 1999-2005 jyldary - QR-nyń Túrkııadaǵy elshiliginde keńesshi, keńesshi-elshi. 2005-2008 jyldary - QR-niń Rýmynııadaǵy isteriniń ýaqytsha senimdi ókili. 2008-2012 jyldary - Eýrazııalyq ekonomıkalyq qoǵamdastyq janyndaǵy QR-nyń turaqty ókili.
56 jyl buryn (1958) jyly Qostanaıdaǵy Z.Aldamjar atyndaǵy áleýmettik-tehnıkalyq ýnıversıtetiniń rektory JAMANBALIN Qadyrǵalı Qonysbaıuly dúnıege keldi. Ol Qostanaı oblysynyń týmasy. 1982 jyly Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetiniń fızıka fakýltetin támamdady.
Eńbek jolyn 1982 jyly KSRO-nyń 50 jyldyǵy atyndaǵy Qostanaı pedagogıkalyq ınstıtýtynda (qazirgi Ahmet Baıtursynov atyndaǵy Qostanaı memlekettik ýnıversıteti) áýeli oqytýshy, sodan keıin aǵa oqytýshy, «Aqparattyq esepteýish tehnıkasy men avtomattandyrylǵan júıeler» kafedrasynyń meńgerýshisi qyzmetterin atqaryp bastady.
1987-1990 jyldar aralyǵynda Lenıngrad memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetiniń (LMTÝ) (qazirgi Sankt-Peterbor qalasy) aspırantýrasynda bilim aldy.
1993 jyly fızıka-tehnıkalyq fakýltetiniń dekany qyzmetine, sonymen birge «Tájirıbelik jáne teorııalyq fızıka» kafedrasynyń professory bolyp taǵaıyndaldy.