11 SÁÝІR . QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
11 SÁÝІR, JUMA
Halyqaralyq fashıstik kontslagerler tutqyndaryn bosatý kúni. 1945 jylǵy sáýirdiń 11-inde Býhenvald kontslageriniń astyrtyn komıteti qarýly kóterilis uıymdastyryp, tutqyndar azattyq aldy. Sol kezden bastap barlyq elde Halyqaralyq fashıstik kontslagerlerdegi tutqyndardy bosatý kúni atap ótiledi.
Ýganda Respýblıkasynyń bostandyq kúni. Ýganda - Afrıkanyń shyǵysynda ornalasqan memleket. Astanasy - Kampala qalasy. Memlekettik tili - aǵylshyn tili. Aqsha birligi - ýganda shıllıngi. Memlekettik qurylysy - áskerı tártip. Memleket basshysy - prezıdent.
Parkınson dertimen kresýdiń búkilálemdik kúni. Bul kún DDSU bastamasy boıynsha atalyp ótiledi. 1997 jyly TsNS dertin klınıkalyq turǵyda anyqtaǵan dáriger Djeımos Parkınsonniń qurmetine belgilengen. Parkınson derti - ortalyq júıke júıesiniń aýrýy. Búginge deıin atalǵan derttiń emi tabylǵan joq.
ESTE QALAR OQIǴALAR
14 7 jyl buryn (1867) Vernyı bekinisine qala mártebesi berilip, Túrkistan general-gýbernatorlyǵynyń quramyndaǵy Jetisý oblysynyń ákimshilik ortalyǵy boldy.
2 2 jyl buryn (1992) Qaraqalpaqstanda «Dostyq týy» gazeti qazaq tilinde jaryq kórdi.
1 7 jyl buryn (1997) Oralda «Jaıyq pen Oraldyń qazaqtary» atty qoǵamdyq birlestik quryldy.
9 jyl buryn (2005) Astanada daryndy balalardyń «Ǵylym álemin ashamyz» degen taqyryppen birinshi halyqaralyq konferentsııasy ótti. - 2005-2007 jyldardaǵy «QR ǵarysh salasyn damytý týraly» memlekettik baǵdarlama aıasynda jáne de ıÝNESKO qoldaýymen 2005 jyldy Fızıka jyly dep jarııalanýy sheńberinde Respýblıkalyq ǵylymı-praktıkalyq «Daryn» ortalyǵy uıymdastyrýshysy.
Konferentsııaǵa Vengrııa Respýblıkasynyń ǵaryshkeri Bertalan Farkash, Reseı Federatsııasynyń ǵaryshkeri Aleksandr Vıktorenko, Space Camp Halyqaralyq ǵarysh lageri jobasynyń ókili Skott Výdham, Baıqońyrdaǵy Halyqaralyq ǵarysh mektebiniń dırektory Shatalov Dmıtrıı Vladımırovıch syndy qurmetti qonaqtar qatysty.
Shara aıasynda Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasynyń mektep oqýshylarynyń ǵaryshtyq taqyryptarǵa arnalǵan ǵylymı-tehnıkalyq jobalarynyń kórmesi uıymdastyryldy.
8 jyl buryn (2006) Aqtaýda «Mańǵystaý ekologııasy - stýdentterdiń kózimen» jınaǵy jaryq kórdi. Bul kitapqa ótken jyldyń qarasha aıynda Aqtaýda ótken ekologııa jónindegi birinshi oblystyq stýdenttik ǵylymı-tájirıbelik konferentsııanyń materıaldary engizildi, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi. Jınaqqa Mańǵystaý oblysynyń, Kaspıı teńiziniń tabıǵatyn qorǵaý, tehnogendik áser etýlerdiń saldarynan topyraq qabatynyń lastanýy sııaqty ózekti problemalarǵa arnalǵan mańǵystaýlyq stýdentterdiń qazaq jáne orys tilderindegi 30-dan astam baıandamasy kirip otyr. Sondaı-aq, qorshaǵan ortaǵa antropogendik áser etýler men aımaqtyń ekologııalyq jaǵdaıyn jaqsartýdyń joldaryna qysqasha taldama berilgen. Bul týyndynyń jaryqqa shyǵýyna Mańǵystaý oblysynda ekologııalyq bilimdi úılestirý jónindegi ǵylymı keńes pen oblystyq tabıǵat basqarmasy uıytqy boldy.
8 jyl buryn (2006) Oral qalasyndaǵy №26 orta mektepte Pýshkın kabıneti ashyldy. Qazaqstandaǵy Pýshkın jylyna oraı ashylǵan keń de jaryq kabınette uly aqynnyń týyndylary, ómiri men shyǵarmashylyǵy týraly kitaptar, portretter men sýretter, túrli derekter oryn alǵan. Kabınettiń ashylý rásiminde mektep oqýshylarynyń kúshimen kontsert qoıylyp, qazaq jáne orys tilderinde ánder shyrqaldy, óleńder oqyldy.
8 jyl buryn (2006) Elbasy Nursultan Nazarbaev «Elektr energetıkasy týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańǵa qol qoıdy. Zań elektroenergetıka salasyndaǵy kontsessııalyq qarym-qatynastardy damytýǵa baǵyttalǵan. Zańnyń mátini baspasózde jarııalanady.
8 jyl buryn (2006) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev 2015 jylǵa deıingi Qazaqstan Respýblıkasynyń kólik strategııasy týraly Jarlyqqa qol qoıdy.
7 jyl buryn (2007) ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde HH ǵasyrdyń basyndaǵy qazaq zııalylarynyń biri, jazýshy, aýdarmashy Spandııar Kóbeevtiń (1878-1956) tańdamaly shyǵarmalary jaryq kórdi.
Jınaq orta mektep oqýshylary men muǵalimderine, joǵary oqý oryndarynyń stýdentteri, aspıranttary, oqytýshylaryna arnalǵan jáne kitapqa jazýshynyń «Úlgili tárjima» jáne «Úlgili bala» atty týyndylary da engen.
7 jyl buryn (2007) «Turan-profı» halyqaralyq kásiptik akademııasynda kásipkerlerdi aqparattyq tehnologııalar salasynda oqytýǵa arnalǵan Aqparattyq tehnologııalar ortalyǵy ashyldy.
Atalǵan ortalyq «EksonMobılQazaqstan» kompanııasynyń qarjylyq demeýshiligimen jáne Astana qalasy Salyq komıtetiniń qoldaýymen quryldy. Onda kásipkerler kompıýterde jumys isteý biliktiligin arttyryp, birqatar arnaıy baǵdarlamalardy meńgere alady. Shaǵyn jáne orta bıznes sýbektileri retinde tirkelgen kásipkerler «Kompıýterlik saýattylyq», «Býhgalterııalyq esep», «1S: Býhgalterııa», «Salyq esebiniń elektrondy formalary», «Salyq pen quqyq» kýrstarynan ótedi.
1 8 jyl buryn (1996) Kaırde Afrıkadaǵy ıadrosyz aımaq qurý týraly kelisimge qol qoıyldy.
ESІMDER
8 4 jyl buryn (1930-1996) ınjener-metallýrg, tehnıka ǵylymynyń doktory, professor Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym Akademııasynyń korrespondent múshesi FIALKOV Borıs Solomonovıch dúnıege keldi.
Ýkraınanyń Harkov qalasynda týǵan. Oral polıtehnıka ınstıtýtyn bitirgen.
1952-1957 jyldary KSRO Qara metallýrgııa mınıstrliginiń «Oralenergoqarmet» mekemesinde ınjener, aǵa ınjener, 1957-1963 jyldary Oral polıtehnıka ınstıtýtynda aǵa ınjener, kishi ǵylymı qyzmetker bolǵan. 1963-1966 jyldary Qara metallýrgııa ortalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń Qazaq fılıalynda ǵylymı hatshy, zerthana meńgerýshisi. 1966-1975 jyldary Búkilodaqtyq kómir ınstıtýtynyń zerthana meńgerýshisi. 1975-1989 jyldary Qazaq KSR ǴA Hımııa-metallýrgııa ınstıtýtynyń zerthana meńgerýshisi. 1989-1992 jyldary osy ınstıtýt dırektorynyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary. 1994 jyly QR Mıneraldyq shıkizatty keshendi óńdeý jónindegi Ulttyq ortalyqtyń buıryǵymen Hımııa-metallýrgııa ınstıtýtynyń dırektory bolyp taǵaıyndalyp, ómiriniń sońyna deıin jemisti eńbek etti.
Negizgi ǵylymı eńbekteri qara metaldar metallýrgııasyna arnalǵan. 4 monografııanyń jáne 300-den asa ǵylymı maqalanyń, 50 avtorlyq kýálik pen ónertapqysh patenttiń avtory. 19 kandıdattyq jáne 3 doktorlyq dıssertatsııanyń jetekshisi bolǵan.
7 4 jyl buryn (1940) Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi, fızıka-matematıka ǵylymynyń doktory, professor, Amerıka geofızıkalyq odaǵynyń múshesi, K.E.Tsıolkovskıı atyndaǵy Halyqaralyq kosmonavtıka akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń sharýashylyq júrgizý quqyǵyndaǵy «Astrofızıkalyq zertteýler ortalyǵy» memlekettik mekemesi, «Ionosfera ınstıtýty» memlekettik enshiles kásipornynyń dırektory DROBJEV Vıktor Ivanovıch dúnıege keldi.
Reseı Federatsııasynyń Altaı ólkesinde týǵan. Tomsk memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
V.I Drobjev - Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń Ionosfera sektorynyń ınjeneri (1962-1964), aspıranty (1964-1967), kishi ǵylymı qyzmetkeri (1967-1968), 14 Keńes antarktıkalyq ekspedıtsııasynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri (1968-1970), aǵa ǵylymı qyzmetker (1970-1983), Fızıka-matematıka bólimshesi akademık-hatshysynyń orynbasary (1990-1994), Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym akademııasynyń prezıdenti - ǵylym mınıstriniń orynbasary (1996-1999), qyzmetterin atqarǵan. Qazir Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń sharýashylyq júrgizý quqyǵyndaǵy «Astrofızıkalyq zertteýler ortalyǵy» memlekettik mekemesi «Ionosfera ınstıtýty» memlekettik enshiles kásipornynyń dırektory (1983 jyldan) qyzmetin atqarady
Radıo jáne geofızıka salasynyń iri mamany V.I.Drobjev ortaendik ıonosferasynyń dınamıkalyq protsesteriniń tolqyndyq tabıǵatynyń tujyrymdamasyn negizdedi, sonymen qatar olardyń radıo jáne geofızıka boljamyn jasady. Ol basqa baǵytty damytýdyń - jer mańy ǵaryshtyq keńistigindegi tabıǵı jáne antropogendi qubylystardyń (jarylystar, jer silkinisteri, ǵarysh apparattaryn ushyrý, kúnniń jarqyl shyǵarýy) qarqyndy kezinde bolatyn dınamıkalyq protsesterdi zertteýdi damytýdyń bastamashysy boldy.
Ol Qazaqstan Respýblıkasynyń ǵylym, tehnıka jáne bilim salasyndaǵy Memlekettik syılyqtar jónindegi komıssııasynyń qoldanbaly problemalar sektsııasy tóraǵasynyń orynbasary, Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń janyndaǵy Joǵary ǵylymı-tehnıkalyq keńestiń múshesi, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasy Tóralqasynyń múshesi, doktorlyq dıssertatsııa qorǵaý jónindegi arnaýly keńestiń tóraǵasy, Instıtýttyń irgeli zertteýler baǵdarlamasynyń jáne birqatar qoldanbaly jobalardyń ǵylymı jetekshisi bolyp tabylady. Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym akademııasynyń prezıdenti - Ǵylym mınıstriniń orynbasary bola júrip, qazaqstandyq ǵylymdy saqtap qalý men damytýda, atap aıtqanda, respýblıka ǵylymynyń basqarý júıesin jetildirýde, maqsatty ǵylymı baǵdarlama qurýda, baǵdarlamalardyń memlekettik táýelsiz saraptamasyn ótkizýde, biryńǵaı aqparattyq keńistik qurýda, mamandardy qurylymdyq-balanstalǵan túrde daıarlaýda kóp eńbek etti. Úkimettik jumys tobynyń múshesi retinde «Qazaqstan Respýblıkasynda ǵaryshtyq qyzmetti 2005-2007 jyldarda damytý» memlekettik baǵdarlamasyn ázirleýge qatysty, bul qujat 2005 j. 25 qańtarynda el Prezıdentiniń Jarlyǵymen bekitilgen bolatyn. Ol Qanysh Sátbaevtyń 100 jyldyǵyna oraı ótkizilgen «Qazaqstan ǵylymy - ótken kúnnen bolashaqqa» atty kórmeni ázirleý barysynda úlken qajyrlylyq kórsetti. Kórme Parıjde 1999 jyly 15-shi sáýirinen 23-ine deıin ıÝNESKO sheńberinde ótti.
200-den astam ǵylymı jumys pen 2 monografııanyń, 11 ónertabystyń avtorlyq kýálikteriniń ıegeri, ol 1 doktor jáne 12 ǵylym kandıdatyn daıarlady.
5 medalmen, «KSRO ónertapqyshy» belgisimen, Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmet Gramotasymen marapattalǵan.
7 3 jyl buryn (1941) fızıka-matematıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi TÁShENOV Bolat Tóleshuly dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Sozaq aýdanynda týǵan. S.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti), Qazaq KSR Ǵylym akademııasy V.Fesenkov atyndaǵy Astrofızıka ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1964-1984 jyldary - Qazaq KSR Ǵylym akademııasy V.Fesenkov atyndaǵy Astrofızıka ınstıtýtynyń kishi, aǵa ǵylymı qyzmetkeri, zerthana meńgerýshisi. 1984-2004 jyldary - Qazaq KSR Ǵylym akademııasy V.Fesenkov atyndaǵy Astrofızıka ınstıtýtynyń dırektory qyzmetterin atqarǵan. 2004 jyly zeınet demalysyna shyqqan. Negizgi ǵylymı eńbekteri atmosferalyq optıkaǵa arnalǵan. 90-nan astam ǵylymı jarııalanymnyń avtory.
65 jyl buryn (1949) brıtandyq «Canamens Energy» munaı kompanııasy fılıalynyń dırektory NURÁLIEV Saǵyndyq Kárimuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. qazaq memlekettik ýnıversıtetin, Búkilodaqtyq syrtqy saýda akademısyn bitirgen. 1986-1989 jyldary - «Granıt» Almaty óndiristik-tehnıkalyq kásipornynyń aǵa ınjeneri, 1-shi sanatty ınjeneri. 1989-1990 jyldary - Qazaq KSR Mınıstrler Keńesiniń Іs basqarmasy syrtqy baılanys bóliminiń bas mamany. 1991-1992 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti jáne Mınıstrler Kabıneti Apparatynyń aǵa referenti, sektor meńgerýshisi, bólim meńgerýshisiniń orynbasary, Syrtqy ister mınıstrligi Orta, Taıaý Shyǵys jáne Afrıka bóliminiń birinshi hatshysy. 1992-1995 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Túrkııadaǵy Elshiliginiń birinshi hatshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Shet el ınvestıtsııalary jónindegi ulttyq agenttiginiń, Shet eldik kapıtaldy paıdalaný jónindegi komıtetiniń basqarma bastyǵy. 1995-1997 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti Apparatynyń bólim meńgerýshisiniń orynbasary, meńgerýshisi. 1997-1998 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstrligi basqarmasynyń bastyǵy - 2-shi departamenti dırektorynyń orynbasary. 1999 jyldan - «British Petroleum (BP)» kompanııasynyń Qazaqstandaǵy ókildiginiń basshysy. 2003 jyldan «Kazakhstan Petroleum» qaýymdastyǵy basqarmasynyń tóraǵasy Qazirgi qyzmetinde 2009 jyldan bastap isteıdi.
64 jyl buryn (1950) Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq balalar men jasóspirimder teatrynyń akteri SEIІTMAMYTULY Baltabaı dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. M.Áýezov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq teatry janyndaǵy teatr stýdııasyn, T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq memlekettik teatr jáne kıno ınstıtýtyn bitirgen. «Júregim ashyq jaqsyǵa» pesasynyń, spektaklderge jarııalanǵan retsenzııalardyń avtory. 1974 jyldan S.Seıfýllın atyndaǵy drama teatrynyń akteri. 1976 jyldan G.Músirepov atyndaǵy akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynyń akteri. 1978 jylǵy maýsymnan - respýblıkalyq «Gúlder» ansambliniń akteri. 1978 jylǵy qyrkúıekıen M.Áýezov atynda,y Qazaq memlekettik akademııalyq drama teatrynyń akteri.
57 jyl buryn (1957) QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń Ákimshilik-quqyqtyq departamentiniń dırektory BISMІLDIN Faızolla Bókeıuly dúnıege keldi.
53 jyl buryn (1961) QR Syrtqy ister mınıstrliginiń jaýapty hatshysy MÝSINOV Asqar Ahmetuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. A.Jdanov atyndaǵy Lenıngrad memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Joǵary oqý ornyn bitirgennen keıin Lıvııada áskerı aýdarmashy bolyp istegen. 1987-1991 jyldary - Qazaq KSR Syrty ister mınıstrliginiń ekinshi, birinshi hatshysy. 1991-1992 jyldary - Reseı Federatsııasynyń Saýd Arabııadaǵy elshiliginiń ekinshi hatshysy. 1993-1996 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Apparaty halyqaralyq bóliminiń aǵa referenti, Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstrligi Konsýldik qyzmet departamentiniń bastyǵy, Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulybrıtanııadaǵy elshiliginiń birinshi hatshysy - konsýldik bóliminiń meńgerýshisi. 1996-1997 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Syrtqy ister mınıstrligi Bas konsýldik basqarmasynyń bastyǵy, Konsýldik qyzmet departamentiniń dırektory. 1997-1999 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Protokolynyń bastyǵy. 1999-2002 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Mysyrdaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi. 2001-2002 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Morokko, Týnıs jáne Aljırdegi Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi mindetin qosa atqarýshy. 2002-2006 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Saýd Arabııa Koroldigindegi Elshisi jáne Bahreın Koroldigindegi, Kýáıt Memleketindegi, Oman Sultanatyndaǵy, Katar memleketindegi Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi mindetin qosa atqarýshy. Qazirgi qyzmetin 2006 jyldan bastap atqarady.
ІІ dárejeli «Barys» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
3 4 jyl buryn (1980) «Báıterek» Ulttyq basqarýshy holdıngi» AQ basqarma bastyǵy BIShІMBAEV Qýandyk Ýálıhanuly dúnıege keldi.
Qyzylorda qalasynda dúnıege keldi. Qazaq memlekettik basqarý akademııasyn, M.H. Dýlatı atyndaǵy Taraz Memlekettik Ýnıversıtetin, «Bolashaq» baǵdarlamasy boıynsha Dj. Vashıngton Ýnıversıtetin bitirdi.Ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty. 2001 j. - «Qazaqstannyń damý banki» AQ menedjeri, bas menedjeri. 2002-2003 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrliginiń bólim bastyǵy, basqarma bastyǵynyń orynbasary. 2003-2004 jj.- «Ulttyq ınnovatsııalyq qory» AQ basqarýshy dırektory, basqarma múshesi. 2004-2005 jj - «Marketıngtik jáne taldaý zertteýler ortalyǵy» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary, basqarma múshesi. 2005 j.- «Ordabasy» Korporatsııasy» AQ vıtse-prezıdenti, «Interkomshına» AQ dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. 2005-2006 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstriniń keńesshisi. 2006j. - Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń orynbasarynyń keńesshisi. 2006-2007 jj.- Qazaqstan Respýblıkasy Indýstrııa jáne saýda mınıstrligi janyndaǵy «Saýda saıasatyn damytý ortalyǵy» AQ Prezıdenti. 2007 j. - Qazaqstan Respýblıkasy Indýstrııa jáne saýda vıtse-mınıstri. 2008-2009jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiliginiń Áleýmettik-ekonomıkalyq monıtorıngi bóliminiń meńgerýshisi. 2009-2010 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń kómekshisi. 2010 j. - Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıkalyq damý jáne saýda vıtse-mınıstri. 2011-2013 jj «Samuryq-Qazyna» jyljymaıtyn múlik qor» AQ-nyń Dırektorlar Keńesiniń tóraǵasy. 2013 jyldan qazirgi qyzmetinde.
120 jyl buryn (1894-1965) keńestik tsırk ártisi, ıllıýzıonıst, ataqty ıllıýzıonıster áýletiniń negizin qalaýshy Emıl KIO dúnıege keldi.
66 jyl buryn (1948) keńestik fýtbolshy jáne reseılik fýtbol jattyqtyrýshysy, Reseıdiń eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy ıARTsEV Georgıı dúnıege keldi.
60 jyl buryn (1954) keńestik jáne reseılik teatr jáne kıno akteri, Reseıdiń eńbek sińirgen ártisi, Reseı halyq ártisi, professor GARKALIN Valerıı Borısovıch dúnıege keldi.
4 6 jyl buryn (1968) reseılik fantast-jazýshy LÝKЬıANENKO Sergeı dúnıege keldi.