10 qyrkúıek. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER

ASTANA. 10 qyrkúıek. QazAqparat - QazAqparat oqyrmandaryna 2014 jylǵy 10 qyrkúıekke arnalǵan kúntizbesin usynady.

10 qyrkúıek, SÁRSENBІ

Ózin-ózi óltirýdiń aldyn alýdyń búkilálemdik kúni (DDU). Búkilálemdik ózin-ózi óltirýdiń aldyn alý kúni búkil álemde ózin-ózi óltirýdiń aldyn alý boıynsha is-qımyldy qoldaýdy nyǵaıtý men kótermeleý maqsatynda jyl saıyn 10 qyrkúıekte ótkiziledi.

Osy máselege qoldaý kórsetip júrgen demeýshi - Halyqaralyq ózin-ózi óltirýdiń aldyn alý jónindegi qaýymdastyǵymen birge Dúnıejúzilik densaýlyq uıymymen basqa da áriptester ózin-ózi óltirýge tyrysqan adamdardy tıisti deńgeıde emdeýdi jáne sodan keıin kútimge alýdy jaqtaıdy, sondaı-aq BAQ-tarda ózin-ózi óltirýdi meılinshe ustamdy jarııalaýǵa shaqyrady.

ESTE QALAR OQIǴALAR

8 9 jyl buryn (1925) sol kezdegi Qazaqstan astanasy (1925-1929) Qyzylordada qazaqtyń birinshi ulttyq teatry quryldy.

2 2 jyl buryn (1992) Jambyl oblysy Moıynqum aýdany Kókterek keńsharynda qazaq halqynyń batyr uly, 1986 jylǵy Almatydaǵy Jeltoqsan oqıǵasynyń qurbany Qaırat Rysqulbekovke eskertkish ashyldy.

2 1 jyl buryn (1993) Qazaqstanda Reseı mádenıetiniń kúnderi bastaldy.

2 1 jyl buryn (1993) Almatyda halyqaralyq «Qarqara-93» jármeńkesi ashyldy. Oǵan dúnıejúziniń kóptegen elderinen 200-ge jýyq shet eldik kompanııalar men fırmalar jáne Qazaqstannyń 60-tan astam kásiporny qatysty.

1 8 jyl buryn (1996) Qazaqstan Respýblıkasy Joǵary dıplomatııalyq mektebi quryldy (1997 jylǵy aqpannyń 28-inen Dıplomatııalyq akademııa).

1 5 jyl buryn (1999) Avstralııanyń Inebýrg qalasynda ótken dúnıejúzilik kınofestıvalde Satybaldy Narymbetovtyń «Kózimniń qarasy» fılmine bas júlde berildi.

9 jyl buryn (2005) Astanada Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq akademııalyq kitaphanasy saltanatty túrde ashyldy.

Jańa bes qabatty kitaphana 15 myń sharshy metrdi alyp jatyr, onyń 20 oqyrmandar zalyna bir mezgilde 500 adam sııady. Ulttyq kitaphanada 2 mln. tomǵa jýyq baǵa jetpes bilim qazynalarymen qatar, osy zamanǵy elektrondyq aqparattar saqtalyp, oqyrmandarǵa qyzmet kórsetedi.

9 jyl buryn (2005) Almatyda Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstrliginiń Shet tilderi áskerı ınstıtýty saltanatty túrde ashyldy.

Áskerı ınstıtýt - «aýdarmashylyq is» jáne «ólketaný» sııaqty mamandyqtar boıynsha joǵarǵy áskerı arnaıy bilimi bar ofıtserlerdi daıyndaıtyn Ortalyq Azııa aımaǵyndaǵy jalǵyz oqý oryn.

Saltanatty ashylý rásimine Almaty qalalyq ákimshiliginiń, AQSh-tyń, Reseıdiń, GFR-dyń, Túrkııanyń, QHR-dyń, Ońtústik Koreıa elshiliginiń áskerı attasheleri jáne elshiliktiń ókilderi, respýblıkamyzdyń jetekshi joǵary oqý oryndardyń rektorlary qatysty.

9 jyl buryn (2005) Qostanaı oblysynyń Qarabalyq aýdanynda Aýǵan soǵysynda qaza bolǵan jaýyngerlerdiń qurmetine eskertkish ashyldy.

Eskertkish tórt qarabalyqshy turǵynynyń esimderi qashalǵan postamentten turady. Postament - qara jaýqazyn jáne avtomat gılzasy toptastyrylǵan músin.

8 jyl buryn (2006) «Qazatomónerkásip» ulttyq atom kompanııasynyń senimdi basqarýyndaǵy Stepnogor ken-hımııa kombınatynyń (SKHK) kúkirt qyshqyly zaýyty iske qosyldy. «SKHK» JShS kúkirt qyshqyly zaýytynda jylyna 180 myń tonna kúkirt qyshqyly shyǵarylatyn bolady. Odan ári jylyna 360 myń tonnaǵa deıin ulǵaıtý josparda bar. Kúkirt qyshqyly halyq sharýashylyǵynyń túrli salalarynda keńinen qoldanylatyn hımııa ónerkásibiniń negizgi ónimderiniń biri bolyp tabylady. Kúkirt qyshqyly kúshti, biraq ta arzan qyshqyldardyń biri. Ol ýran, munaı, metallýrgııa, metall óńdeý, toqyma salalarynda qoldanylady.

7 jyl buryn (2007) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev «Aqtaý teńiz porty» arnaıy ekonomıkalyq aımaǵyndaǵy toǵyz kásiporyndy salý jumysynyń bastalýyna arnalǵan sharaǵa qatysty.

7 jyl buryn (2007) Almatyda «Sheber qol» birinshi halyqtyq qolóner festıvali bolyp ótti.

Sharanyń negizgi maqsaty - qolónerge qoldaý kórsetý jáne ony jastardyń arasynda keńinen nasıhattaý. Uıymdastyrýshysy - Halyqaralyq kóshbasshylyq ortalyǵynyń bastaýshy toby.

Sharaǵa ártúrli jastaǵy adamdar qatysyp, ózderiniń bylǵary, saz, aǵash, metall, kıiz syndy materıaldardan jasaǵan buıymdaryn usyndy.

7 jyl buryn (2007) Pavlodarda Qazaqstannyń bıologııalyq alýandylyǵyn saqtaý qorynyń tusaýkeseri bolyp ótti.

Onyń qatysýshylary úkimettik emes uıymdardyń, atqarýshy organdar men kommertsııalyq qurylymdardyń ókilderi óńirdegi ózekti ekologııalyq máselelerdi jáne tabıǵatty paıdalaný, janýarlar men qustardy saqtaý jaıyn talqylady.

TMD-daǵy alǵashqy mamandandyrylǵan ekologııalyq úkimettik emes uıym álem janýarlaryn saqtaýǵa baǵyttalǵan jobalardy qarjylandyrý tetikterin qurýǵa baǵyttalǵan. Alǵashqy kezeńde jańa qoǵamdyq uıymǵa Ǵalamdyq ekologııalyq qor kómek kórsetpek.

5 jyl buryn (2009) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Aqtóbe ferroqorytpa zaýyty jańa tsehy qurylysynyń irgetasyna kapsýla salý rásimine qatysty.

Aqtóbe ferroqorytpa zaýyty «Qazhrom» Transulttyq kompanııasy» AQ-nyń fılıaly. 1943 jyly qurylǵan, Qazaqstan qara metallýrgııasy salasynyń tuńǵyshy. Óziniń quramynda zaýyttyń úsh balqytý tsehy, sondaı-aq shlaktardy qaıta óńdeý, shıhtalardy daıarlaý, ken-baıytý tsehtary jáne basqa da kómekshi nysandary bar. Óziniń gaz-týrbına elektr stansasy jumys isteıdi.

5 jyl buryn (2009) Elbasy Nursultan Nazarbaev Aqtóbe mańyndaǵy Kırpıchnyı kentindegi jańa tennıs ortalyǵyn ashty.

Tennıs ortalyǵyn ashýdyń negizgi maqsaty joǵary deńgeıdegi sportshylardy daıarlaý, sondaı-aq halyqtyń ártúrli jikteriniń arasynda tennıs sportyn taratý bolmaq.

Ortalyq quramyna tórt jabyq jáne alty ashyq tennıs korty, úsh oryndyq kórermender minberi, eki trenajer zaly, oqý-ádistemelik synyptar kiredi. 150 avtomashınaǵa turaq, jattyqtyrýshylarǵa arnalǵan turǵyn úıler salynǵan.

ESІMDER

1 20 jyl buryn (1894-1938) memleket jáne qoǵam qaıratkeri, ǵalym, kórkemsózshi QOJANOV Sultanbek Qojanuly dúnıege keldi.

Ońtústik Qazaqstan oblysy Sozaq aýdany Aqsúmbe aýyly - 10.2.1938, Máskeý) - memleket jáne qoǵam qaıratkeri, ustaz, ǵalym, pýblıtsıst. Túrkistandaǵy 4 synyptyq orys túzem bastaýysh mektebin (1910), 3 synyptyq qalalyq mektepti (1913), Tashkent muǵalimder semınarııasyn támamdaǵan. Máskeýde BK (b) P OK Marksızm-lenınızm kýrsyn (1927) bitirgen.

Sa­ıası qyz­metin Tash­kent qala­syn­da se­mına­rııa oqýshy­lary­nan quralǵan «Keńes» at­ty as­tyrtyn jas­tar uıymyn qurý­dan bas­taǵan. 1917 jy­ly kóktem­de Tash­kent­te Musta­fa Shoqaı, Q. Qojyqov, Q. Bolǵan­ba­ev, S. Aqaev­pen birge «Birlik týy» ga­zetin shyǵar­dy. Túrkistan (Qoqan) av­to­nomı­ıasy­na qyzý qol­da­ýshy­lyq ta­nytyp, ony keńes ókimetiniń ásker kúshimen qula­tý­yn jergilikti ha­lyqtyń ózin-ózi bı­leý quqyǵyn aıaqas­ty etýshilik dep baǵala­dy.

Ólke­de keńestik bılik tusyn­da oryn alǵan ashar­shy­lyqqa qar­sy kúreste bel­sendilik ta­nyt­ty. Ash­tyqpen kúre­setin ort. ko­mıs­sı­ıanyń múshesi retinde 1918 jylǵy qara­shadan bas­tap Túrkistan, So­zaq, Jańaqorǵan, Qyzylqum, Shı­eli óńirlerinde ashyqqan adam­dardy ta­maqtan­dy­ratyn ar­naıy oryn­dar ashý­dy uıym­dastyr­dy. 1919 - 20 jy­ly Syr­da­rııa ýezdiń tóraǵasy­nyń oryn­ba­sary, Túrkistan ýezdik-qala­lyq atqarý kentiniń, Syr­da­rııa ob­lystyq re­volıý­tsı­ıalyq kenttiń tóraǵasy bol­dy.

1920 jyl­dyń sońyna qaraı Túrkistan res­pýblı­kasy­nyń Іshki ister ha­lyq ko­mıs­sa­ry, 1921 jy­ly qazan­da Ha­lyq aǵar­tý ha­lyq ko­mıs­sa­ry bo­lyp taǵaıyn­daldy. Ol osy qyz­metterdi atqarý ba­rysyn­da BO­AK pen RKFSR Ha­lyq Ko­mıs­sarlar Keńesiniń Túrkistan isi boıyn­sha qurǵan ko­mıs­sı­ıasy - Túrikko­mıs­sı­ıanyń Re­seı­de iske asy­rylyp jatqan kom­mý­nıstik sha­ralar­dy Túrkistan ómirine kúshtep engizý­ge, tap­tyq kúresti shı­elenistire túsý­ge, sóıtip ulttyq máse­leni keıinge yǵys­ty­ryp tas­taýǵa baǵyt­talǵan áre­ketine qar­sy turdy. Oqý-aǵar­tý sa­lasyn­da bilim be­rýdi jergilikti ha­lyqtar tilinde júrgizý máse­lesin kóterip, ony júze­ge asy­rýdy ta­lap etti.

Máskeý, Pet­rograd sekildi iri qala­lar­da joǵary oqý oryn­da­ryn­da bilim alyp jatqan túrkistan­dyq jas­tarǵa ma­terı­al­dyq kómek kórse­týde birqatar is-sha­ralar­dy júze­ge asyr­dy. Túrkistan­da bas­pasózdiń jáne ulttyq te­atr­dyń órken­deýine ele­ýli úles qos­ty. "Aq jol» ga­zetin shyǵarý­dy uıym­dasty­ryp, onyń alǵashqy re­dak­to­ry bol­dy. 1922 jy­ly Túrkistan res­pýblı­kasy­nyń Jer sha­rý­ashy­lyǵy ha­lyq ko­mıs­sa­ry bo­lyp taǵaıyn­da­lysy­men, aýyl ahý­aly­na erek­she kóńil bólip, ólke­degi jer-sý re­for­ma­syna tek tap­tyq qana emes, so­nymen birge ulttyq sı­pat be­rý baǵytyn da ustan­dy.

1922 - 1924 jy­ly Túrkistan KP kentiniń hat­shy­sy, atqarý kenti tóraǵasy­nyń oryn­ba­sary, RK (b) P OK Or­ta Azııa bıý­rosy­nyń múshesi bol­dy. Q. meml. qaı­rat­ker retinde Or­ta Azı­ıadaǵy ulttyq-aýmaqtyq me­jeleý kezinde (1924) aı­ryqsha ta­nyl­dy. 1924 jy­ly qara­shada RK (b) P Qazaq ob­ko­mynyń (1925 jy­ly aqpan­nan - Qazaq ólke­komy­nyń) ekinshi hat­shy­sy qyz­metine jiberildi. Q-tyń tike­leı usy­nysy­men Keńes­terdiń І sezi qazaq halqy ta­rıhı ata­ýyn (pat­sha­lyq tusy­nan burma­lanyp qalyp­tasqan "kır­gız» de­gen at­ty tól ata­ýyna - "qazaqqa» túzetip) qaı­ta­ryp, as­ta­nalyq qala atyn Qyzy­lor­da dep ózgertti.

1925 jy­ly qara­shada BK (b) P or­ta­lyq kentine shaqyry­lyp, ult res­pýblı­kala­ry boıyn­sha ja­ýap­ty nusqaýshy la­ýazy­mymen Kav­kazǵa, 1928 jy­ly Tash­kent­ke, Or­ta Azııa Bıý­rosy­na qyz­metke jiberildi. Munda ol úgit-na­sıhat bólimi meńge­rýshisiniń oryn­ba­sary, hat­shy bol­dy. Búkilo­daqtyq aýyl sha­rý­ashy­lyǵy ǴA-nyń (VASH­NIL) Tash­kent bólimshesin uıym­dastyr­dy. 1929 jy­ly Or­ta Azııa maqta-ır­rı­gatsı­ıalyq po­lıteh­nı­ka ıns­tı­týtyn (SA­HIPI) quryp, alǵashqy dı­rek­to­ry bol­dy, so­nymen qatar 1929 - 31 jy­ly Or­ta Azııa maqta kentiniń dı­rek­to­ry qyz­metin atqar­dy. 1931 - 32 jy­ly BK (b) P OK ap­pa­ratyn­da istedi. Qoja­nov negizgi mindet­terin qoǵam­dyq, ǵyly­mı-shyǵar­ma­shylyq jumys­tarmen ushtas­ty­ryp otyr­dy. Mek­tepke ar­nalǵan "Esep­ta­ný qura­ly» at­ty oqýlyǵy (1924), "Túrkistan­nyń Keńestik Av­to­nomı­ıasy­nyń on jyl­dyǵyna» at­ty orys tilindegi zert­teýi (1928) je­ke kitap bo­lyp shyqqan. RK (b) P OK ult qyz­metker­lerimen ótkizgen Tórtinshi keńesinde (1923), RKFSR HKK tóraǵasy­nyń oryn­ba­sary T. Rysqulov­tyń basqarý­ymen ótken je­ke keńes­te (1926) sóı­le­gen sózderinde, son­daı-aq I. V. Sta­lın­ge 1927 jy­ly jazǵan eki ha­tyn­da Qoja­nov­tyń sa­ıası kózqaras­ta­ry meılinshe aıqyn tujy­rym­dalǵan. Ol 1937 jy­ly 16 shilde­de Tash­kent­te tutqyn­da­lyp, sa­ıası qýǵyn-súrgin qurba­ny bol­dy. 1957 jy­ly aqtal­dy. Al­ma­ty, Shym­kent qala­laryn­daǵy kóshe­ler­ge Qoja­nov esimi berilgen. Túrkistan­da es­kertkish qoıylǵan.

10 9 jyl buryn (1905-1986) fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaq KSR aǵartý isiniń úzdik qyzmetkeri QOŃYRATBAEV Áýelbek dúnıege keldi.

Qyzylorda oblysynyń Shıeli aýdanynda týǵan. Tashkent pedagogıkalyq ýchılışesin, Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń aspırantýrasyn bitirgen.

1921 jyly Á.Dıvaevtyń folklor ekspedıtsııasyna qatysqan. 1922-1924 jyldary Tashkenttegi alǵashqy komsomol gazeti «Jas qaıratty» shyǵarýǵa atsalysty. 1925 jyly Qyzylordada «Eńbekshi qazaq» gazetinde qyzmet isteıdi. Astana Almatyǵa kóshkende, Qyzylorda okrýgtik aýatkomynyń jaýapty hatshysy bolady. 1929 jyly «Syr boıy» gazetinde partııa bóliminiń meńgerýshisi, «Ekpindi balyqshy» gazetiniń redaktory, 1930 jyly Almatyǵa oralyp, respýblıkalyq «Kolhoz» gazetiniń redaktory bolady. 1932-1934 jyldary Máskeý Komvýzynda oqıdy. 1934-1937 jyldary aralyǵynda BK (b) P Qazaq ólkelik komıtetiniń apparatynda nusqaýshy bolyp qyzmet atqarady. 1944-1948 jyldary Ǵylym akademııasynyń Til-ádebıet ınstıtýtynda aǵa ǵylymı qyzmetker, bólim meńgerýshisi bolyp qyzmet isteı júrip, birqatar folklorlyq ekspedıtsııalardy basqarady. 1945 jyly M.O.Áýezovtiń basshylyǵymen A.Qunanbaev shyǵarmalarynyń akademııalyq jınaǵyn shyǵarysyp, onyń «túsiniktemeler» bólimin jazady. 1948 jyly M.Áýezovpen birigip «Qazaq ádebıetiniń tarıhy» kitabynyń lıro-epos bólimin jazyp shyqqan. Budan keıingi jyldary monografııasyn, balalarǵa arnalǵan poema, áńgimeler jınaǵyn, qazaq ádebıetin oqytýdyń ádistemeligin, oqýlyqtaryn shyǵardy. «M.Áýezovtiń tıptendirý óneri», «Qazaq eposy jáne onyń túrkologııa máseleleri» sııaqty ǵylymı eńbekter jazyp, oǵyz qypshaq dáýirinen qalǵan «Qorqyt ata kitabyn» qazaq tiline aýdardy. 40-jyldary Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynda, Qazaq memlekettik ýnıversıtetinde folklordan dáris oqydy. 1950 jyldan ómiriniń sońyna deıin N.V.Gogol atyndaǵy Qyzylorda pedagogıkalyq ınstıtýtynyń professory boldy.

«Qurmet belgisi» ordenimen marapattalǵan.

10 8 jyl buryn (1906-1978) epızootolog, maldárigerlik ǵylymynyń doktory, professor, QazKSR-iniń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri STÝDENTsOV Konstantın Petrovıch dúnıege keldi.

Tatar AKSR-inde týǵan. Qazan maldárigerlik ınstıtýtyn bitirgen. 1930-1932 jyldary - Pavlodar, Petropavl, Semeı oblystarynyń mal dárigeri. 1932 jyldan Qazaq maldárigerlik ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń zerthana meńgerýshisi, ǵylymı qyzmetkeri. Negizgi ǵylymı zertteýleri epızootologııa máselelerine arnalǵan. Ol mańqa, alaókpe, brýtsellez aýrýlarynyń epızootologııasy men epıdemıologııasyn zerttep, olardan saqtanýdyń arnaıy sharalaryn belgilep berdi. Aýrý sıyrdan týǵan buzaýdy oqshaýlap, oǵan brýtsellez juqtyrmaý jolyn tapty.

«Qurmet belgisi» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.

10 6 jyl buryn hımııa ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Ǵylym akademııasynyń korrespondent múshesi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri ShÁRІPHANOV Ahmetjan Sháriphanuly (1908-2001) dúnıege keldi.

Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Jarma aýdanynda týǵan. Uly Otan soǵysyna qatysqan. Máskeý pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1935-1938 jyldary - Almaty baılanys jáne kooperatsııa tehnıkýmynyń muǵalimi, dırektordyń orynbasary. 1938 jyldan Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń aspıranty, aǵa oqytýshysy, dotsenti, professory, kafedra meńgerýshisi, organıkalyq sıntez zerthanasynyń jetekshisi qyzmetterin atqarǵan. Ǵalymnyń negizgi ǵylymı eńbekteri názik organıkalyq sıntez máselelerine arnalǵan. Ol atsetılen negizinde kóptegen bıologııalyq aktıvti geterotsıkldi qosylystar alyp, olardyń qurylysyn, hımııalyq reaktsııa mehanızmderin zerttedi: anestezııa retinde farmatsevtıkada qoldanylatyn «Rıhlokaın» preparatyn, dárilik, fýngıtsıdtik qosylystar, aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń ósýin jedeldetetin kóptegen hımııalyq zattar sıntezdedi. 35 avtorlyq kýálik alǵan. Kóptegen ǵylymı eńbekterdiń avtory.

«Lenın» ordenimen jáne birneshe medaldarmen marapattalǵan.

9 3 jyl buryn (1921-2006) «Dańq» ordeniniń úsh dárejesiniń tolyq ıegeri, Qazaq KSR bilim berý salasynyń ozyq qyzmetkeri, KSRO aǵartý salasynyń ozyq qyzmetkeri SÚLEIMENOV Mútásh dúnıege keldi.

Qaraǵandy oblysynyń Nura aýdanynda týǵan. Qaraǵandy pedagogıkalyq ınstıtýtynyń tarıh fakýltetin syrttaı bitirgen. Eńbek jolyn Nura aýdanynyń Chkalov atyndaǵy ujymsharda esepshi qyzmetinen bastady. 1942 jyly armııa qataryna shaqyrylyp, 49-shy Armııanynyń 139-shy Roslavsk Qyzyl Týly dıvızııasynda, 2-shi Belarýs maıdanynda baǵyttaýshy jáne 45-mm zeńbirektiń komandıri boldy. 1946-1987 jyldary Nura aýdanynyń qazaq orta mektebinde alǵashqy áskerı daıyndyq pániniń muǵalimi bolǵan. 2001 jyly Qaraǵandy mektepteriniń birinde onyń esimimen atalatyn murajaı ashyldy.

«Dańq», Qyzyl Juldyz ordenderimen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.

7 6 jyl buryn jazýshy TUıAQBAEV Jumamurat (1938-2000) dúnıege keldi.

Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Qyzylqum aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń fılologııa fakýltetiniń jýrnalıstıka bólimin bitirgen. Tselınograd oblysynyń «Tyń ólkesi» gazetinde, Shymkent oblystyq gazetinde tilshilikten bas redaktorǵa deıingi jaýapty jumystardy atqarǵan. Jazýshynyń «Bereke bastaýy», «Janyńda - janashyr jaqsy aǵań» sekildi derekti týyndylary, «Shyraı», «Sybyzǵy sazy» atty jeke jınaqtary shyqqan jáne shyǵarmalary kóptegen ujymdyq kitaptarǵa engen.

«Qurmet Belgisi» ordenimen, birneshe medaldarmen marapattalǵan.

7 5 jyl buryn (1939) fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor, QR Qoǵamdyq ǵymdar akademııasynyń akademıgi, Aqtóbe qalasynyń qurmetti azamaty AITALY Amangeldi Ábdirahmanuly dúnıege keldi. 1939-nshy jyly 10-nshy qyrkúıekte Reseıdiń Astrahan oblysy, Volodarsk aýdanyna qarasty Boldyrevo aýylynda dúnıege kelgen. 1964-nshi jyly Atyraý pedogogıkalyq ınstıtýtyn, 1967 jyly QAZUÝ-dyń aspırantýrasyn támámdaǵan.

Orys tili men ádebıetiniń muǵalimi. Fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor. Uzaq jyldar bilim jáne ǵylym salasyn qyzmet etken. 1999-2004-nshi jyldar aralyǵynda ekinshi shaqyrylymdaǵy jáne 2004-2007-nshi jyldardaǵy úshinshi shaqyrylymdaǵy Parlament depýtaty. Birneshe ǵylymı-kópshilik kitaptardyń jáne júzdegen ǵylymı maqalalardyń avtory.

«Qurmet belgisi, «Parasat» ordenderimen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń gamotasymen marapattalǵan.

6 6 jyl buryn (1948) tehnıka ǵylymynyń doktory, Qazaqstan Respýblıkasynyń ǵylym, tehnıka jáne bilim berý salasyndaǵy memlekettik syılyǵynyń laýreaty NAMAZBAEV Tileýhan Serikuly dúnıege keldi.

Almaty oblysynyń Kerbulaq aýdanynda týǵan. Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn (qazirgi Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıteti) bitirgen. 1971-1995 jyldary Qazaq KSR Ǵylym akademııasy Hımııa-metallýrgııa ınstıtýty pırometallýrgııalyq protsester zerthanasynda qyzmet istep, Búkilodaqtyq qara metallýrgııany avtomattandyrý ǵylymı-zertteý ınstıtýty (qazirgi «Qazqarametavtomatıka» AQ) tájirıbelik-konstrýktorlyq bıýrosynyń Qaraǵandy fılıaly brıgadasynyń jetekshisi, tehnologııalyq protsesterdi basqarý júıesin avtomattandyrý zerthanasynyń meńgerýshisi, bolat qorytatyn óndiristi avtomattandyrý bóliminiń meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. 1995-2005 jyldary - «Qazqarametavtomatıka» aktsıonerlik qoǵamy bas dırektorynyń orynbasary, vıtse-prezıdenti bolǵan. Metallýrgııada tehnologııalyq protsestermen basqarýdyń jáne baqylaýdyń jańa tásilderin jasady. 100-den asa ǵylymı eńbektiń, sonyń ishinde 40 ónertabystyń avtory.

6 6 jyl buryn qoǵam qaıratkeri, «Dos-Muqasan» tobynyń negizin qalaýshylardyń biri ári onyń múshesi OMAROV Shárip (1948-2007) dúnıege keldi.

4 8 jyl buryn (1966) azaqstannyń "Atameken odaǵy" UEP prezıdıýmynyń tóraǵasy, kásipker, ekonomıka ǵylymynyń kandıdaty QULYBAEV Tımýr Asqaruly dúnıege keldi.

Almaty qalasynda týǵan. Mıhaıl Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1988-1990 jyldary - Qazaq KSR Memlekettik josparlaý komıteti janyndaǵy Josparlaý jáne normatıvter ǵylymı-zertteý ekonomıkalyq ınstıtýtynyń ekonomısi, kishi ǵylymı qyzmetkeri. 1990-1992 jyldary - Qazaqstannyń Mádenı, áleýmettik jáne ǵylymı-tehnıkalyq damý qory Ǵylymı-konsýltatsııalyq ortalyǵynyń dırektory. 1992-1997 jyldary - «Altyn Alma» Kontserni» AQ-ynyń bas dırektory, prezıdenti, Qazaqstannyń halyqaralyq damý qorynyń bas dırektory, «Altyn Alma» saýda úıiniń prezıdenti, «Altyn Alma» jabyq úlgidegi aktsıonerlik qoǵamynyń prezıdenti. 1995-1997 jyldary - «Almaty saýda-qarjy banki» JAQ Baqylaý keńesiniń tóraǵasy, Qazaqstan Respýblıkasy Investıtsııalar jónindegi memlekettik komıteti Jobalardy baǵalaý jáne kelissózder júrgizý dırektsııasynyń dırektory. 1997-1999 jyldary - «Kazaqoıl» Ulttyq munaıgaz kompanııasy» JAQ-ynyń ekonomıka jáne qarjy jónindegi vıtse-prezıdenti. 1999-2001 jyldary - «QazTransOıl» Ulttyq munaı tasymaldaý kompanııasy» JAQ-ynyń prezıdenti, «QazTransOıl» JAQ-ynyń bas dırektory. 2001-2002 jyldary - «Munaı jáne gaz tasymaldaý» Ulttyq kompanııasy» JAQ-ynyń bas dırektory. 2002 jyldan bastap «QazMunaıGaz» Ulttyq kompanııasy» JAQ-ynyń birinshi vıtse-prezıdenti bolǵan. 2002 jyldan beri «QazTransOıl» JAQ Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. 2006-2007 jyldary - «Samuryq» Ulttyq holdıngtik kompanııasy» AQ basqarmasy tóraǵasynyń orynbasary. 2008 jyldyń qazanynan - «Samuryq-Qazyna» Ulttyq ál-aýqat qory» AQ basqarmasy tóraǵasynyń orynbasary. 2009 jyldyń qańtarynan - Qazaqstan boks federatsııasynyń prezıdenti. 2010 jyldan - Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq olımpıadalyq komıteti atqarý komıtetiniń múshesi. 2010 jyldyń naýryzynan Qazaqstan Respýblıkasy kásipkerler birlestigi úılestirý keńesiniń múshesi. 2010 jyldyń sáýirinde «Atameken» odaǵy» Qazaqstannyń ulttyq ekonomıkalyq palatasy tóralqasynyń tóraǵasy bolyp saılanǵan. 2010 jyldyń mamyrynda Qazaqstan Repsýblıksy Prezıdenti janyndaǵy Kásipkerler keńesiniń quramyna kirgen. 2011 jyldyń 12 sáýirinde «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál-aýqat qory» AQ basqarmasynyń tóraǵasy bolyp taǵaıyndalǵan. «QazMunaıGaz ulttyq kompanııasy» AQ dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. «Qazatomprom ulttyq atom kompanııasy» AQ dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. Qazaqstandaǵy energetıkalyq sektorlar men munaı-gaz kásiporyndaryn biriktirýshi KAZENERGY assotsıatsııasynyń tóraǵasy. Qazaqstannyń «Atameken odaǵy» UEP prezıdıýmynyń tóraǵasy (2010 jyldan).Qazaqstan Respýblıkasy boks federatsııasynyń tóraǵasy.«Gazprom» AAQ dırektorlar keńesiniń múshesi (2011 jyldyń maýsymynan) Qazirgi qyzmetinde 2011 jylǵy jeltoqsannan beri.

3 dárejeli «Barys», «Qurmet», Dostyq, 2 dárejeli knıaz Danııl Moskovskıı ordenderimen, 2 medalmen marapattaǵan. Seimar Open 2000 golftan 3 jyl saıynǵy qazaqstandyq týrnırde 1 oryndy jeńip alǵan.

3 8 jyl buryn (1976) QR Premer-Mınıstri Keńsesiniń Indýstrııalyq-ınnovatsııalvyq damý bóliminiń meńgerýshisi AITAEV Renat Qurmetjanuly dúnıege keldi.

Óskemen qalasynda týǵan. D.M.Serikbaev atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetin, Qazaq memlekettik zań akademııasyn bitirgen, ınjener-ekonoıst, zańger.

1999-2000 jyldary - Shyǵys Qazaqstan oblystyq statıstıka basqarmasynda ónerkásip kásiporyndaryna monıtorıng bóliminiń bas mamany. 2000-2002 jyldary - QR Memlekettik kiris mınıstrliginiń taldaý jáne boljamdaý departamentiniń jetekshi, bas mamany. 2002-2003 jyldary - QR Qarjy mınıstrliginiń kirister men kelisim-sharttar departamentiniń kedendik kirister bóliminiń bastyǵy. 2008-2008 jyldary - QR Qarjy mınıstrliginiń Kedendik baqylaý komıtetiniń basqarma bastyǵy. 2008-2009 jyldary - QR eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń aqparattyq qamtamasyz etý departamenti dırektorynyń mindetin atqarýshy, dırektory. 2009-2010 jyldary - QR Indýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń Indýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýdy salaaralyq úılestirý departamentiniń dırektory. 2010 jylǵy sáýir-maýsym aılarynda - QR Indýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń Indýstrııalyq saıasat departamentiniń dırektory. 2010 jylǵy maýsym-qazan aılarynda - QR Premer-Mınıstri keńsesiniń Indýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý bólimi meńgerýshisiniń orynbasary. Qazirgi qyzmetinde - 2010 jylǵy qazannan beri.

274 jyl buryn (1740-1802) orys ǵalymy, tabıǵattanýshy, saıahatshy, Reseı Ǵylym Akademııasynyń tolyq múshesi LEPEHIN Ivan Ivanovıch dúnıege keldi.

Strasbýrg ýnıversıtetin bitirgen. P.S.Pallaspen birge Batys Qazaqstan aımaǵy - Jaıyq óńirine saıahat jasady. Botanıka jáne nýmızmatıkaǵa baǵaly kollektsııa jınady. 1769 jyly Jaıyq qalashyǵynda bolyp, Jaıyq ózeniniń oń jaǵalaýynda ornalasqan birqatar forpostardy aralady. Óńirdiń tabıǵı-klımattyq jaǵdaıyn sıpattap, paıdaly qazbalar óndirisi jóninde boljam jasady, jergilikti turǵyndar etnologııasy, t.b. týraly málimetter jınaqtady. Kóptegen eńbekteri nemis tiline aýdarylǵan.

115 jyl buryn (1899-1974) kórnekti ekstrasens, medıým jáne telepat, professor, RSFSR eńbek sińirgen ártisi, kóptegen bireegeı qabiletter ıesi jáne jumbaq taǵdyrly MESSING Volf Grıgorevıch dúnıege keldi.