10 000 teńge kýpıýrasy álemdegi eń úzdik banknota dep tanylǵan
Teńge banknottarynyń birinshi partııasy Anglııada basyp shyǵarylǵanyn bireý bilse, bireý bile bermeıdi. Qupııa jaǵdaıda qazaq sýretshileri aǵylshyn áriptesterimen birge 30 jyl buryn tarıhta iz qaldyrdy, dep habarlaıdy Kazinform tilshisi.
De La Rue — baǵaly qaǵazdar men banktik jabdyqtar óndirýmen aınalysatyn álemdegi iri kompanııalardyń biri. Ol sondaı-aq adamnyń jeke basyn sáıkestendirýge, qujattardy qorǵaýǵa arnalǵan tehnıka jáne poshta markalaryn shyǵarýǵa mashyqtanǵan. Bas keńsesi - Anglııanyń Gempshır graftyǵynda Beısıngstok qalasynda ornalasqan. 1992 jyly 27 tamyzda Ulttyq bank teńge kýpıýrasynyń úlgilerin bekitkeni belgili. Sóıtip 4 qazaq sýretshisi osynda issaparǵa jiberildi. Aǵylshyndar otandyq dızaınerlerdiń ónerine tánti bolyp, olarǵa barynsha qoldaý kórsetken.
“Kóptegen memlekettiń baı mádenıeti bar. Qazaqstan solardyń arasynda erekshelenip turady der edim. Tarıh turǵysynan alyp qaraǵanda, óte kemel el. Sýretshiler osynyń barlyǵyn teńgeniń dızaıny arqyly ǵajap jetkize bildi”, - deıdi De La Rue kompanııasynyń stýdııalyq menedjeri Krıs Metıýs.
Bastapqyda tól teńgemiz dızaıny jaǵynan aǵylshyndardyń sterlıng fýntynan esh kem túspepti. Álemdik standarttarǵa saı qoldan jasaýdan qorǵaıtyn 18 belgisi bolǵan. Túsi jaǵynan sol kezdegi 5 fýntqa uqsaǵan, shetinde banknotty qoldan jasaýdan qorǵaıtyn jibi de bolǵan. Ol kezde bul zamanaýı tehnologııa sanalatyn.
“Árdaıym qupııalyq saqtaldy. Mysaly, jańa dızaın jasalatyn bolsa, qoldy bolyp ketpeýi úshin kommertsııalyq poshta arqyly jónelte almaıtyn edik. Tek jaýapty adamdy bekitip, qolma-qol jetkizetinbiz. Ushaqta birdeńe bolyp qala ma degen qorqynysh jıi mazalaıtyn”, - deıdi De La Rue kompanııasynyń Qazaqstanmen baılanys jónindegi ókili Debora Smıt.
Ulttyq valıýtamyz birneshe ret halyqaralyq baıqaýlardyń júldegeri atandy. Máselen, 2007 jyly shyǵarylǵan 10 000 teńge kýpıýrasy álemdegi eń úzdik banknota dep tanylǵan. Halyqaralyq valıýta assotsıatsııasy teńgeni dızaıny, shyǵarmashylyq jáne tehnıkalyq oryndalýy jaǵynan óte joǵary dep baǵalaǵan.
“Eger qatelespesem, ol kezde Qazaqstan óziniń ulttyq valıýtasynda optıkalyq qorǵanyshy bar alǵashqy memleket boldy. Bul - tereze sııaqty banknotadaǵy sańylaý. Ol ýaqytta eshbir elde mundaı bolmaǵan. Jańasyn ári úzdigin tańdaý qazaqtarǵa tán qasıet dep bilemin”, - deıdi De La Rue kompanııasynyń stýdııalyq menedjeri Krıs Metıýs.
Araǵa 2-3 jyldaı ýaqyt salyp, qarajatty únemdeý maqsatynda teńge Qazaqstanda shyǵaryla bastady. Óndiriske qajet baza qurylǵannan keıin Banknot fabrıkasy resmı túrde ashyldy.
1995 jyly 83 mıllıonnan astam, bir jyldan keıin 104 mıllıonnan astam banknota basyp shyǵaryldy. Al eki jyldan soń dál sol fabrıka Qazaqstan Respýblıkasy azamattarynyń tólqujattary men jeke kýálikterin shyǵara bastady.
