1 SÁÝІR. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
1 SÁÝІR, SENBІ
Kúlki kúni. Kúlki kúnin toılaý Frantsııada bastaý alǵan desedi. Ejelgi rımdikter de aqpannyń 17-sinde «aqymaqtar merekesin» atap ótken. Shyǵys Úndistanda naýryzdyń 31-inde «qaljyńdaý salty» ejelden etek alǵan eken. Birde tańerteń, Peterbor turǵyndary ádette órt shyqqanda urylatyn qatty dabyldan oıandy. Ázilkeshterdiń bul áreketi sáýirdiń 1-ine tap keldi. Sol kezden bastap, bul oıyn halyq qoldaýyna ıe boldy.
Ázil-qaljyńǵa bir ıyǵyn berip turatyn qazaqta da bul kúnge baılanysty neshe túrli qyzyq áńgimeler bar. Erte kóktemniń ala quıyn minezin qaljyńmen jýyp-shaıǵysy kelgen halyq bul kúni jaqyndaryn aldaýǵa baryn salady.
Halyqaralyq qustar kúni. 102 jyl buryn (1906) qustardy qorǵaý jónindegi Halyqaralyq konventsııaǵa qol qoıyldy. Qustardyń barlyq túrin jumyrtqa salý jáne jyly jaqqa qaıtý mezgilderinde qamqorlyqqa alý, joǵalyp ketý qaýpi bar qus túrlerin qorǵaý, qustardy aýlaýdyń keıbir túrlerine tyıym salý, qus ósirý jáne adamdardy tabıǵatty saqtaýǵa saýattandyrý úshin qoryqtar ashý osy konventsııanyń negizgi qaǵıdalaryna jatady. Búgingi tańda qus tumaýy vırýsy álemdegi eń qaýipti aýrý túri bolyp otyr.
«Qus tumaýy» degen atpen belgili - qustardyń ınfektsııalyq aýrýy adamǵa juǵatyn kádimgi tumaýdyń «A» vırýsy shtamdarynyń birinen týyndaıtyn kórinedi. Ǵalymdardyń málim etýinshe, bul ınfektsııaǵa qustardyń barlyq túri beıim. «Qus tumaýy» vırýsynyń 15 túriniń ishinde, ásirese H5N1 vırýsy Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy ókilderiniń erekshe alańdaýshylyǵyn týǵyzyp otyr. Bul - adamdar úshin qaýipti joǵary patogendi vırýs. Sondaı-aq «qus tumaýynyń» H5 degen jańa bir túri anyqtaldy.
Iran Respýblıkasynyń ulttyq meıramy - Respýblıka kúni. 29 jyl buryn (1979) búkilhalyqtyq referendýmnyń nátıjesi boıynsha Aıatolla Homeını Irandy Islam Respýblıkacy dep jarııalady. Azııanyń ońtústik-batys bóliginde ornalasqan memleket. Soltústiginde Reseımen, batysynda Túrkııa, Irakpen, shyǵysynda Aýǵanstan jáne Pákistanmen shektesedi. Soltústiginde - Kaspıı teńizi, ońtústiginde - Parsy jáne Oman shyǵanaqtary. Astanasy - Tehran qalasy. Resmı tili - parsy tili. Memlekettik dini - ıslam dininiń shııt tarmaǵy. Aqsha birligi - rıal. Eldi prezıdent basqarady jáne ol tórt jylǵa saılanyp, Mınıstrler kabınetin de basqarady. Joǵarǵy zań shyǵarýshy organy - bir palataly parlament.
Iran 1960 jyldan bastap Batys úlgisinde damı bastady. Elde shet el kapıtalynyń ústemdik alýy, ulttyq qundylyqtardyń aıaqqa basylýy 1978-1979 jyldary halyqtyń úkimetke qarsy jappaı bas kóterýine alyp keldi. Ony eldegi shııt dinbasylary basqardy. 1979 jylǵy aqpannyń 11-inde bolǵan revolıýtsııa nátıjesinde shah úkimeti qulap, sáýirdiń 1-nen bastap Iran Islam Respýblıkasy jarııalandy. Qazaqstan Respýblıkasy men Iran Islam Respýblıkasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy qańtardyń 29-ynda ornatyldy.
Geolog kúni - jyl saıyn sáýirdiń birinshi jeksenbisinde atalyp ótiledi. Elbasy N.Á.Nazarbaevtiń 2011 jylǵy 20 qazandaǵy Jarlyǵymen belgilengen.
Stambulda qyzǵaldaqtar festıvali
Álemge áıgili bolǵan gúlder festıvali Túrkııaǵa kóptegen týrıstterdiń aǵylýyna sebep boldy. Bul mereke ár kóktemde, shamamen bir aıdaı ótedi.
Taılandta memlekettik qyzmet kúni
1929 jyly qabyldanǵan Memlekettik qyzmet týraly alǵashqy qabyldanǵan zańnyń mereıtoıy qurmetine atalyp ótedi.
Memlekettik qyzmet týraly zańdy Rama VII esimimen tanymal korol Prachadıpok 1929 jyldyń 1 sáýirinde qabyldaǵan. Bul zań Taıland zamanaýı ákimshilik júıesiniń negizine aınaldy. Bul mereke 1979 jyldan bastap toılanady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
102 jyl buryn (1915) Pavlodar qalasynan Ekibastuzǵa deıin 150 shaqyrymǵa sozylǵan telefon jelisin ornatý aıaqtaldy.
94 jyl buryn (1923) «Erik» degen ataýmen qazirgi «Atyraý» gazetiniń alǵashqy sany jaryq kórdi. Alǵashynda taralymy 500 dana bolǵan. Qazirgi atymen 1990 jyldan bastap shyǵady.
74 jyl buryn (1943) Almaty qalasynda «Ortalyq Respýblıkalyq Memlekettik kınofotoqujattar muraǵaty» óz qyzmetin bastady.
Erejege sáıkes, Ortalyq Respýblıkalyq Memlekettik kınofotoqujattar muraǵaty ǵylymı-zertteý mekemesi boldy jáne QazKSR ishki ister halyq komıssarıatynyń muraǵattyq bóliminiń quzyrynda boldy. Muraǵat quramyna respýblıka aýmaǵynda paıda bolǵan saıası, tarıhı, mádenı mańyzy bar kınofotoqujattar engizildi.
29 jyl buryn (1988) KOKP OK-niń, KSRO Joǵarǵy Keńesi Tóralqasynyń jáne KSRO Mınıstrler keńesiniń Almatydaǵy L.Brejnev atyndaǵy alańnyń ataýyn Jańa alań dep ózgertý týraly qaýlysy jaryq kórdi.
24 jyl buryn (1993) «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik nagradalary týraly» № 2069-XII Zańymen «Dańq» ordeni bekitildi. Orden tek qana kúshtik qurylymdar ókilderine ǵana beriledi.
22 jyl buryn (1995) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵymen Mınıstrler kabıneti janyndaǵy Keden komıteti quryldy.
20 jyl buryn (1997) Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń qaýlysymen Ádilet mınıstrligi týraly ereje bekitildi.
18 jyl buryn (1999) Parıjde qazaq aqyny Muhtar Shahanovtyń «Órkenıettiń adasýy» atty epıkalyq poemasynyń tusaýkeseri ótti.
13 jyl buryn (2004) Astanada «Astana-Dýman» satıra jáne ıýmor ortalyǵynyń tusaýkeser rásimi ótti.
12 jyl buryn (2005) Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń qaýlysymen Reseıdiń Omby qalasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Konsýldyǵy ashyldy.
12 jyl buryn (2005) Almatyda «Soltústik Qazaqstan oblysy» entsıklopedııasy basylyp shyqty. Budan buryn Soltústik Qazaqstan óńiriniń tarıhy men qazirgi damýy týraly ártúrli basylymdar bolǵanymen, mundaı irgeli eńbek alǵash ret shyǵarylyp otyr. Kitapta Qazaqstannyń mańyzdy aýyl sharýashylyǵy jáne óndiristik aımaǵy bolyp tabylatyn Soltústik Qazaqstan oblysy týraly kóptegen málimetter júıelenip, oblystyń geografııalyq ornalasýy, ákimshilik-aýmaqtyq bólinisi, halqynyń quramy, tabıǵı baılyqtary, ekonomıkasy, bilim berý, densaýlyq saqtaý isi, mádenıeti týraly mol maǵlumattar berilgen. Entsıklopedııada oblys aýmaǵynda ótken tarıhı oqıǵalar qamtylyp, belgili memleket jáne qoǵam qaıratkerleriniń, soǵys pen eńbek ardagerleriniń, mádenıet pen óner ókilderiniń ǵumyrnamalyq málimetteri keltirilgen.
«Soltústik Qazaqstan oblysy» entsıklopedııasy 11 myń dana taralymmen shyqty.
11 jyl buryn (2006) «Qazaqmys» korporatsııasynyń jańa taý-ken kásiporny Qusmuryn kenishinde ken óndirýdi bastady. Aýyr rýdanyń alǵashqy júzdegen tonnasy Qaraǵaıly baıytý fabrıkasyna jetkizildi. Qusmuryn kenishiniń óndiristik qýaty jylyna 1 mıllıon tonna ken óndirýge múmkindik beredi.
11 jyl buryn (2006) Máskeýde shyǵys ańyzdarynyń keıipkeri Qojanasyrǵa eskertkish ornatyldy.
10 jyl buryn (2007) el aýmaǵynda Qazaqstan Respýblıkasynyń «Oıyn kásipkerligi týraly» zańy kúshine enip, soǵan sáıkes buryn berilgen lıtsenzııalardyń merzimi aıaqtalyp, oıyn mekemeleri endi tek ǵana Qapshaǵaı men Býrabaıda ashylatyn boldy.
9 jyl buryn (2008) Almatyda belgili qylqalam sheberi, Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy memlekettik syılyqtyń laýreaty, táýelsiz «Tarlan» syılyǵynyń, «Qurmet» ordeniniń ıegeri, Qazaqstan Respýblıkasynyń Sýretshiler jáne Kınemotografıster odaqtarynyń múshesi Ábdirashıt Sydyhanov týraly kitaptyń tusaýkeser rásimi ótti.
Qazaq, orys, aǵylshyn tilderinde jaryq kórgen shyǵarmada Ábdirashıt Sydyhanovtyń 100-den astam týyndylary bar. Joba avtory - qylqalam sheberiniń qyzy Záýresh Sydyhanova. Sýretshiniń jeke kórmeleri Reseı, Polsha, AQSh, BAÁ, Frantsııa, Shveıtsarııa, Kanada, Germanııa jáne Túrkııa memleketterinde, sondaı-aq elimizdiń óner murajaılarynda ótkizilgen.
8 jyl buryn (2009) ekinshi qazaqstandyq aýmaq bolyp tabylatyn Jaıyq ózeniniń saǵasy jáne Kaspıı teńizimen irgeles jaǵalaýlar halyqaralyq mańyzdaǵy sý-batpaqty alaptary Ramsar tizimine endi.
Qazaqstan Ramsar konventsııasyna 2007 jylǵy mamyrda qosyldy, sol arqyly óz aýmaǵyndaǵy sý alaptaryn adamzat úshin saqtap qalý mindetin ózine aldy. Buǵan deıin Ramsar tizimine Jaıyq alabynan basqa Teńiz-Qorǵaljyn kólder júıeleri de engizilgen bolatyn.
8 jyl buryn (2009) elordamyzdaǵy Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda sheteldik qonaqtardyń qatysýymen halyqaralyq mádenıetter jáne dinder ortalyǵynyń tanystyrylymy ótti.
Ortalyqtyń basty mindeti halyqaralyq uıymdarmen ózara is-qımyldy jolǵa qoıý, tózimdiliktiń qazaqstandyq modelin nasıhattaý bolmaq.
7 jyl buryn (2010) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Astanadaǵy bolashaq opera jáne balet teatrynyń irgetasyna kapsýla qalady. Teatr Saraıshyq pen Táýelsizdik kósheleriniń jáne Turan men Qabanbaı batyr dańǵyldarynyń boıynda ornalasatyn bolady. Jobany «IT Engineering S.A.» atty shveıtsarlyq kompanııasynyń fılıaly qurastyrǵan. Ǵımarattyń aýdany 37,7 myń sharshy metrdi quraıdy. «Qurylysshylar bul nysannyń qurylysyn Qazaqstan táýelsizdiginiń 20 jyldyq mereıtoıyna aıaqtaýǵa ýáde berip otyr. Bul keremet teatr 1200 orynǵa eseptelingen jáne ol demalýǵa bolatyn álemdegi erekshe oryndardyń biri bolmaq», - dedi Elbasy.
7 jyl buryn (2009) Mádenıetter men dinderdiń halyqaralyq ortalyǵy óz jumysyn bastady. Ortalyqtyń maqsaty - halyqaralyq uıymdar arasynda ózara árekettestik ornatý jáne toleranttylyqtyń qazaqstandyq úlgisin nasıhattaý.
6 jyl buryn (2011) Jambyl oblysy Shý qalasynda Shý lokomotıv jóndeý zaýytynda jınaqtalǵan alǵashqy kombaın qoldanysqa berildi.
Bir jyl buryn (2016) orta salmaqta IBF/IBO/WBA boıynsha álem chempıony, qazaqstandyq boksshy Gennadıı Golovkın Qazaqstanda ótetin World Expo 2017 kórmesiniń resmı ókili atandy.
283 jyl buryn (1734) Kanadada tuńǵysh maıak paıdalanýǵa berildi.
269 jyl buryn (1748) kóne Pompeıde qazba jumystary bastaldy. Ispanııalyq áskerı ınjener Roke Hoakın de Alkýberre birqatar jumysshymen 1748 jyly 1 sáýirde Pompeıdegi qazba jumystaryna kiristi.
239 jyl buryn (1778) ırlandııalyq Olıver Polok amerıkalyq valıýtanyń qazirgi belgisi $ tańbasyn eń birinshi usyndy. 8 jyl ótkennen keıin dollar Amerıka Qurama Shtattarynyń ulttyq valıýtasy bolyp jarııalandy.
61 jyl buryn (1956) Germanııanyń Federaldik barlaý qyzmeti quryldy.
56 jyl buryn (1961) Dnepropetrovsk elektrovoz qurastyrý zaýyty alǵashqy ónimin shyǵara bastady.
51 jyl buryn (1966) Senegalda álemde eń alǵash ret Afrıka óneri halyqaralyq festıvaliniń ashylý saltanaty ótti.
41 jyl buryn (1976) Stıv Djobs pen Stıv Voznıak Apple Computer, Inc fırmasyn resmı túrde tirkedi. Qazirgi ýaqytta Apple - álemdegi eń iri kompıýterler, telefon, aýdıopleerler men baǵdarlamalyq qamtama óndirýshilerdiń biri. Naryqtyq kapıtalızatsııa boıynsha álemdik kóshbasshyǵa aınaldy.
ESІMDER
97 jyl buryn (1920-1943) Keńes Odaǵynyń Batyry BAIMAǴAMBETOV Sultan Birjanuly dúnıege keldi.
Ol Aleksandr Matrosovtyń erligin qaıtalady, qaıtys bolǵannan keıin Keńes Odaǵynyń Batyry (1944) ataǵy berildi. Lenıngrad maıdany 67-armııanyń, 43 atqyshtar dıvızııasynyń 147-atqyshtar polkynyń pýlemetshiler bólimshesiniń komandıri boldy. Qostanaı oblysynyń týmasy.
92 jyl buryn (1925-1998) kompozıtor, dırıjer, dáýlesker dombyrashy, KSRO halyq ártisi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, Halyq qaharmany TІLENDIEV Nurǵısa Atabaıuly dúnıege keldi.
Almaty oblysy Іle aýdanynda týǵan. Almaty konservatorııasyn (qazirgi Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııa), Máskeý memlekettik konservatorııasyn bitirgen.
1952-1961 jyldary - Abaı atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynyń dırıjeri. 1960-1964 jyldary - Qazaqtyń halyq aspaptar orkestriniń bas dırıjeri. 1968-1981 jyldary - «Qazaqfılm» kınostýdııasy mýzyka redaktsııasynyń bas redaktory. 1981 jyldan «Otyrar sazy» folklorlyq-etnografııalyq ansambliniń uıymdastyrýshysy ári kórkemdik jetekshisi qyzmetterin atqardy.
«Altyn taýlar» operasynyń (Q.Qojamııarovpen birge), «Dostyq jolymen» baletiniń (L.Stepanovpen birge), «Orteke» balet-poemasynyń, «Meniń Qazaqstanym» kantatasynyń, orkestrge arnalǵan «Poema», «Ata tolǵaýy», «Aqsaq qulan», «Aqqý», «Arman», «Mahambet», «Kósh kerýen» poemalary men «Halyq qýanyshy», «Qaırat», «Jeńis saltanaty» atty kirispelerdiń, 400-ge tarta án men romanstyń avtory. 50-den astam dramalyq qoıylymǵa, 19 kórkem fılmge, 17 mýltıplıkatsııalyq fılmge, 14 derekti-hronıkalyq fılmge mýzyka jazdy.
Eki ret Eńbek Qyzyl Tý ordenimen marapattalǵan. Astana, Almaty qalalarynda Nurǵısa Tilendıev atyndaǵy kóshe bar.
78 jyl buryn (1939) jazýshy, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Qazaqstan memlekettik syılyǵynyń laýreaty SALǴARAULY Qoıshyǵara dúnıege keldi.
Qostanaı oblysynyń Jangeldın aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. «Aýyl ómiri» gazetiniń redaktory, Qazaq radıosynyń Qostanaı oblysyndaǵy menshikti tilshisi, Qostanaı oblystyq teleradıo komıtetiniń redaktory, «Egemen Qazaqstan» gazetiniń tilshisi, aǵa tilshisi, bólim meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń kishi, aǵa ǵylymı qyzmetkeri bolǵan. 1994-1996 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Memlekettik saıasat jónindegi ulttyq keńestiń hatshysy. 1996-1997 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi ishki saıasat bóliminiń konsýltanty. 2001 jyldan bastap L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń bas ǵylymı qyzmetkeri bolyp isteıdi. Ol 1997 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Qytaı Halyq Respýblıkasyndaǵy Elshiliginde mádenıet jónindegi keńesshi qyzmetin atqarǵan. Ǵalym Qytaıda bolǵan jyldary qazaq halqynyń tarıhyna qatysty qytaı derekterin aýdaryp, «Sıýńný», «Dýńhý. Gaýchy», «Túrikter. Jyýjandar», «100 qujat», «Tanym tarmaqtary», «Anyqtamalyq» atty kitaptar jazǵan. 2001 jyldan beri L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń aǵa ǵylymı qyzmetkeri bolyp isteıdi.
Medaldarmen marapattalǵan.
79 jyl buryn (1939) «Qazaq» gazetiniń bas redaktory jáne quryltaıshysy, jazýshy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵynyń laýreaty, Qostanaı, Torǵaı qalalarynyń qurmetti azamaty SÁRSEKEEV Qoǵabaı dúnıege keldi.
Qostanaı oblysynyń Amangeldi aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. «Ulan», «Egemen Qazaqstan» gazetteriniń ádebı qyzmetkeri, «Qazaq ádebıeti» gazetiniń bólim meńgerýshisi, jaýapty hatshysy, «Kitap jarshysy» gazetiniń redaktory bolǵan. 1986 jyldan «Jalyn» baspasynyń bas redaktory, Respýblıkalyq «Qazaqkitap» birlestiginiń bas redaktory, Respýblıkalyq kitap taratýshylar qaýymdastyǵynyń prezıdenti, «Saq» aktsıonerlik qoǵamynyń prezıdenti qyzmetterin atqarǵan. Qazirgi qyzmetinde 2006 jyldan bastap isteıdi. Qalamgerdiń «Kilt», «Qarasha qazdar» atty povester men áńgimeler jınaǵy, «Qyzyl alaý», «Zamanaqyr» romandary jaryq kórgen. «Qol mergen», «Ybyraı Altynsarın», «Muńlyq-Zarlyq», «Fatıma», «Sarbazdar», t.b. pesalary respýblıkalyq teatrlarda qoıylǵan. 1999 jyly «Jol ústindegi áńgime», «Uly ustaz nemese Alashtyń Ahmeti - Ahmet Baıtursynov jaıly oı túıin», «Portretter» dep atalatyn áńgime-esseleri men eki tomdyq tańdamaly jınaǵy basylǵan.
Frantsııanyń «SPI» altyn medali men Halyqaralyq aqparattaný akademııasynyń altyn medalimen marapattalǵan.
72 jyl buryn (1945) tamaqtaný gıgıenasy salasyndaǵy qazaq ǵalymy, medıtsına ǵylymynyń doktory, professor, Profılaktıkalyq medıtsına akademııasynyń akademıgi, Taǵamtaný ınstıtýtynyń vıtse-prezıdenti, Halyqaralyq jobalar ınstıtýtynyń dırektory TÁJІBAEV Shámil Saǵynuly dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysynda týǵan. Aqtóbe memlekettik medıtsınalyq ınstıtýtyn, 2-Máskeý medıtsınalyq ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen.
Sh.Tájibaev Qazaqstan men Orta Azııa memleketteriniń densaýlyq saqtaý isine aıtýly úlesin qosqan. Emshekpen emizý jáne emshekten shyǵarý máseleleri boıynsha usynystaryn júzege asyrý, zertteý, óńdeý boıynsha ana sútiniń bógde zattarmen lastanýy, laktatsııalyq amenoreıa ádisin qoldaný, ártúrli mıkronýtrıentterdiń, sonyń ishinde temir, ıod, A vıtamıni, folı, nıkotın qyshqyldarynyń, tıamın, rıboflavınniń jetispeýshiligi jáne olarǵa saplementatsııa men taǵamdyq ónimderdi baıytý sııaqty 15 iri halyqaralyq baǵdarlamalardyń dırektory jáne úılestirýshisi qyzmetterin atqarýda.
200 ǵylymı basylymnyń, onyń ishinde 9 kitaptyń, KSRO jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń 12 avtorlyq kýálikteri men patentteriniń avtory, 10 bekitilgen jáne qorǵalǵan doktorlyq, 23 kandıdattyq dıssertatsııalardyń jetekshisi.
Bilim berý, ǵylym jáne tehnıka salasynda Qazaqstan Respýblıkasy memlekettik syılyǵynyń laýreaty.
64 jyl buryn (1953) Qazaq KSR densaýlyq saqtaý isiniń úzdigi RAQYShEV Meńdiǵalı Asylhanuly dúnıege keldi.
Reseıdiń Omby oblysynda týǵan. Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. Eńbek jolyn Jezqazǵan oblystyq qarjy basqarmasynan bastaǵan. 1981-1992 jyldary - Qazaq KSR, Qazaqstan Respýblıkasy Densaýlyq saqtaý mınıstrligi Býhgalterlik esep jáne eseptilik basqarmasynyń bastyǵy, Bas qarjy basqarmasynyń bastyǵy. 1992-1996 jyldary - «Qazmedbank» kommertsııalyq bankiniń bastyǵy. 1997-2000 jyldary - Almaty qalalyq qarjy basqarmasynyń bólim bastyǵy. 2000-2005 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrliginiń Qarjylyq baqylaý komıteti Almaty qalalyq basqarmasynyń bastyǵy. Medalmen marapattalǵan. Medalmen marapattalǵan.
57 jyl buryn (1960) Parlament májilisiniń VI shaqyrtýynyń depýtaty JAMALOV Amanjan Mákárimuly dúnıege keldi.
Ǵalym , ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty (1998),professor (2001). 1977 jyly Oral qalasyndaǵy 2-orta mektepti, 1983 jyly Máskeý temir jol ınjenerleri ınstıtýtyn, 1998 jyly Máskeý Taýar ótkizý jáne qyzmet kórsetý salalary memlekettik akademııasynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1983 jyly eńbek jolyn Batys Qazaqstan temir jolynyń Oral lokomotıv deposynda bastap, depo bastyǵynyń orynbasaryna (1990) deıingi kásibı-qyzmet jolynan ótken. 1990-92 jyly Oral oblysynyń komsomol komıtetinde, keıin ár túrli sharýashylyqtyq-kommertsııalyq qurylymda qyzmet atqarǵan. Qazirgi kezde Eýrazııa halyqaralyq menedjment jáne tilder ınstıtýtynda sabaq beredi. Onyń ǵylymı eńbekteri qarjy salasyn basqarýdy jetildirip, bank isin úıymdastyrýdy jaqsartý máselelerine arnalǵan.
2007 jyldan beri - QR Parlamenti Májilisi 4-shi shaqyrylymynyń depýtaty («Nur Otan» HDP partııalyqtizimi boıynsha saılanǵan), Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi.
«Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» (2005), «Qazaqstan Parlamentine 10 jyl (2006), «Astananyń 10 jyldyǵy» (2008) medaldarymen, QR Prezıdentiniń Alǵys hatymen (2005) marapattalǵan.
Áskerı ataǵy - maıor.
51 jyl buryn (1966) Jambyl oblysy ІІD basshysy MÁTKENOV Tilegen Sovetuly dúnıege keldi.
Almaty oblysy Іle aýdanynda týǵan. KSRO Іshki ister Mınıstrliginiń Almaty arnaıy orta mılıtsııa mektebin, KSRO Іshki ister Mınıstrliginiń Almaty mektebin bitirgen. 1988-1989 jyldary - Qapshaǵaı qalalyq ishki ister bóliminiń kámeletke tolmaǵandardyń isteri jónindegi ýchaskelik ınspektory. 1989-1993 jyldary - Almaty qalasynyń Oktıabr aýdandyq ishki ister basqarmasy qalalyq mılıtsııa bólimshesiniń qylmysty izdestirý bóliminiń operókiletti, aǵa operókiletti. 1993-1995 jyldary - Almaty qalalyq ishki ister basqarmasynyń mańyzdy ister jónindegi aǵa operókiletti, bólim bastyǵynyń orynbasary. 1995-1996 jyldary - Alataý aýdandyq ishki ister departamentiniń qylmysty izdestirý bóliminiń bastyǵy, Alataý aýdany boıynsha memlekettik tergeý komıtet basqarmasynyń qylmysty izdestirý bóliminiń bastyǵy. 1996-1997 jyldary - Memlekettik tergeý komıteti memlekettik basqarma bastyǵynyń orynbasary, Bostandyq aýdandyq ishki ister departamentiniń bastyǵy. 1997-2001 jyldary - Jetisý aýdandyq ishki ister departamentiniń bastyǵy. 2001-2004 jyldary - Bostandyq aýdandyq Іshki ister departamentiniń bastyǵy. 2004-2008 jyldary - Qaraǵandy oblysy Іshki ister departamenti bastyǵynyń birinshi orynbasary. 2008-2009 jyldary - Qostanaı oblysy Іshki ister departamenti bastyǵynyń birinshi orynbasary qyzmetterin atqarǵan. 2009 jyldyń qańtarynan bastap - Aqmola oblysy ishki ister departamentiniń bastyǵy. 2012 jylǵy aqpannan bastap - Qostanaı oblysy Іshki ister departamentiniń bastyǵy.
Qazirgi qyzmetinde - 2016 jyldyń sáýir aıynan beri.
208 jyl buryn (1809-1852) uly orys jazýshysy, dramatýg, synshy GOGOLЬ Nıkolaı Vasılevıch dúnıege keldi.
Reseıdiń Poltava gýbernııasynda týǵan. Nejın joǵary ǵylymdar gımnazııasyn bitirgen. 1834-1836 jyldary Sankt-Peterbor ýnıversıtetiniń jalpy tarıh kafedrasynda, «Sovremennık» jýrnalynda qyzmet atqardy. Gogol jas kezinen-aq ádebıet pen keskindeme ónerine ynta qoıyp, akterlikpen de aınalysty. 1829 jyly V.Alov degen búrkenshik atpen «Gants Kıýhelgarten» ıdıllııasyn jarııalady. Gogol esimin kópshilikke keńinen tanytqan «Dıkanka mańyndaǵy hýtor keshteri», «Mırgorod», «Arabeskı», «Taras Býlba» shyǵarmalary boldy. Qoǵamdaǵy «kishkentaı adamnyń» qorlyqqa toly ómiri «Shınel» povesinde psıhologııalyq turǵydan tereń ashylǵan. 1836 jyly Sankt-Peterbor teatrynda qoıylǵan Gogoldiń «Revızor» komedııasy qoǵamdyq ómirdegi eleýli oqıǵaǵa aınaldy. Ol sondaı-aq «Óli jandar» poemasyn, «Úılený», «Oıynshylar» atty komedııalardy, sondaı-aq basqa da dramalyq shyǵarmalar jazdy. Jazýshynyń dinı-adamgershilik ustanymyn baıandaıtyn «Dostarymen jazysqan hattardyń tańdaýly tustary» dep atalatyn kitaby V.Belınskııdiń synyna ushyrady. Gogoldiń dramalyq shyǵarmalary HH ǵasyrdyń basynda qazaq tiline aýdarylyp, ulttyq teatrymyz sahnasynda san márte qoıyldy. Jazýshynyń qazaq tilinde «Shyǵarmalarynyń» 6 tomdyǵy, «Tańdamalylarynyń» 2 tomdyǵy jaryq kórdi.
144 jyl buryn (1873-1943) orys kompozıtory, óz zamanynyń asa iri operalyq jáne sımfonııalyq dırıjerleriniń biri RAHMANINOV Sergeı Vasılevıch dúnıege keldi.
Reseıde týǵan. Máskeý konservatorııasyn bitirgen. Kompozıtordyń 2-3 kontserti, 2 sımfonııasy, «Sarań seri», «Francheska da Rımını» operalary, «Kóktem» kantantasy, orkestrge arnalǵan poemasy, 2 sonatasy, fortepıanoǵa jazylǵan 23 prelıýdııasy men 17 etıýd-kartınasy, t.b. kóptegen sıýıta, sımfonııa, romanstary bar. Rahmanınov shyǵarmalary shynaıylyǵymen, demokratııalyq baǵytymen, áýen baılanysymen erekeshelenedi. Mýzykasy orystyń halyq ánderin, ásirese onyń janǵa jaıly áýendiligin boıyna sińirgen.
144 jyl buryn (1873-1955) frantsýz geografy, frantsýzdyń «adam geografııasy» mektebiniń ókili, Parıj ǵylym akademııasynyń múshesi, KSRO Geografııa qoǵamynyń qurmetti múshesi, Sorbonna ýnıversıtetiniń professory MARTONN Emmanıýel dúnıege keldi.
Frantsııanyń Shabrı qalasynda týǵan. Uzaq jyldar boıy Frantsııa, Rýmynııa, Soltústik Afrıka, Soltústik jáne Ońtústik Amerıkada dalalyq zertteý jumystaryn júrgizgen. Ǵalym fızıka, geografııa, geomorfologııa, klımatologııa ǵylymdaryn damytýǵa úles qosqan. Ol 1938-1952 jyldary halyqaralyq Geografııa odaǵynyń prezıdenti, 1952 jyldan qurmetti prezıdenti bolǵan.
83 jyl buryn (1934) keńestik jáne reseılik telejýrnalıst, telejúrgizýshi, Reseı televızııa akademııasynyń birinshi prezıdenti Vladımır POZNER dúnıege keldi.