1 MAÝSYM. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
1 maýsym, JEKSENBІ
Balalardy qorǵaýdyń halyqaralyq kúni. Jyl saıyn ótkiziletin balalardy soǵys qaýpinen qorǵaý, densaýlyǵyn saqtaý kúnin atap ótý 1949 jyly Áıelderdiń Halyqaralyq demokratııalyq federatsııasy keńesiniń sessııasynda qabyldanǵan. Alǵash ret 1950 jyly 51 elde atap ótildi.
Batys Samoanyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1962). Bul el táýelsizdigin 1962 jylǵy qańtardyń 1-de jarııalaǵan, biraq klımattyq jaǵdaıyna baılanysty meıramdy maýsymnyń 1-ne aýystyrǵan. Batys Samoa - Tynyq muhıtynyń ońtústik-batysyndaǵy Samoa arhıpelagynyń batys bóligin alyp jatqan memleket. Astanasy - Apıa qalasy. Resmı tili - samoa jáne aǵylshyn tilderi. Aqsha birligi - tala.
Reseı Soltústik flotynyń kúni. 1933 jyly Soltústik Teńiz Flotılııasy quryldy. 1937 jyly Soltústik Flot (SF) dep ózgertildi.
Búkilálemdik sút kúni. BUU-nyń azyq-túlik jáne aýylsharýashylyq uıymy 2001 jyly bekitken.
Búkilálemdik ata-analar kúni. BUU-nyń halyqaralyq kúnder júıesinde 2012 jyly paıda boldy. 1 maýsym - Halyqaralyq balalardy qorǵaý kúnimen qatarlasa atalyp ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
9 4 jyl buryn (1920) Qazaqstannyń basshy sharýashylyq organy - Búkilreseılik halyq sharýashylyǵy quramynda Qyrǵyz (Qazaq) ónerkásip bıýrosy quryldy.
6 8 jyl buryn (1946) KSRO Ǵylym akademııasynyń Qazaq bólimshesi negizinde qazirgi Qazaqstan Ulttyq ǵylym akademııasy ashyldy. Alǵashynda bólimshede 16 ǵylymı-zertteý ınstıtýty, 8 sektor, 7 tájirıbe stansasy, 3 botanıka baǵy boldy. Akademııanyń alǵashqy quramyna 14 akademık: Muhtar Áýezov, Ábiken Bekturov, Illarıon Galýzo, Mıhaıl Gorıaev, Ahmet Jubanov, Nıkolaı Kassın, Іsmet Keńesbaev, Nıkolaı Pavlov, Mıhaıl Rýsakov, Qanysh Sátbaev, Nyǵmet Saýranbaev, Gavrııl Tıhov kirdi. Qazaqstan Ulttyq ǵylym akademııasynyń birinshi prezıdenti bolyp kórnekti ǵalym, qaıratker, akademık Qanysh Sátbaev saılandy. 1991 jyly naýryzdyń 20-da Ǵylym akademııasyna jańa ǵylymı mekemeler qurý men irgeli ǵylymı-zertteýler baǵyttaryn aıqyndaý maqsatynda keńeıtilgen quqyq berilip, jańadan Fızıka-tehnıka, Mehanıka jáne mashınataný, Arheologııa, Ǵaryshtyq zertteýler, Informatıka jáne basqarý máseleleri, Memleket jáne quqyq, Qoldanbaly matematıka, Jer qoınaýlaryn keshendi ıgerý máseleleri ınstıtýttary quryldy.
20 jyl buryn (1994) Qazaqstan Respýblıkasy Ádilet mınıstriniń buıryǵymen «Jeti jarǵy» baspasy qurylyp, alǵashqy dırektory bolyp Túrikpenbaeva Dilbar Dadohanqyzy taǵaıyndaldy.
20 jyl buryn (1994) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Á.Nazarbaev AQSh Beıbitshilik korpýsynyń Qazaqstandaǵy mıssııasynyń dırektory Pol Býrnor bastaǵan ókilderin qabyldady.
20 jyl buryn (1994) qazaq jazýshysy O.Bókeev turǵan Almatynyń Jambyl kóshesinde memorıaldy taqta ornatyldy.
O.Bókeev (1943-1993) - qazaqtyń kórnekti jazýshysy, QR Memlekettik syılyq laýreaty, Nıkolaı Ostrovskıı atyndaǵy ádebıet syılyǵynyń laýreaty, Katon-Qaraǵaı aýdanynyń qurmetti azamaty.
Ol 1961 jyly Sultanmahmut Toraıǵyrov atyndaǵy Shyńǵystaı orta mektebin btirgen soń, aǵa pıoner vojatyı jáne Altaı sovhozynda traktorshy bolyp jumys istegen. 1963-1969 jyldary Oralhan Bókeı S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetinde syrttaı oqydy.
1965-1968 jyldary ol Bolshenarym aýdanynyń «Eńbek týy» gazetinde korrektor, aýdarmashy, redaktordyń orynbasary, Shyǵys Qazaqstan oblysynyń «Kommýnızm týy» («Dıdar») gazetinde ádebı qyzmetker boldy.
Oralhan Bókeı 1968 jyly respýblıkalyk «Lenınshil jas» («Jas Alash») gazetiniń shaqyrýy boıynsha Almatyǵa keledi. Onyń jýrnalıst bop, jazýshy bolyp qalyptasýyna Sherhan Murtazanyń aǵalyk qamqorlyǵy erekshe áser etti. Eshkimge belgisiz Shyńǵystaıdaǵy traktorshy balanyń boıynan jalyndaǵan talant otyn baıqaǵan Sherhan Murtaza ony Almatyǵa jetelep ákep, dýyldaǵan qalamgerler qaýymynyń qalyń ortasyna saldy da jiberdi. Ómiriniń sońyna deıin ol jýrnalıstıka men jazýshylyqty qatar alyp júrdi.
1974-1983 jyldary Oralhan Bókeı «Juldyz» jýrnalynyń proza bóliminiń meńgerýshisi, 1983-1991 jyldary «Qazaq ádebıeti» gazetinde redaktordyń orynbasary, 1991-1993 jyldary bas redaktory boldy.
Oralhan Bókeı 1993 jyly 17 mamyrda Úndistan jerinde, Delıde qaıtas boldy.
17 jyl buryn (1997) Frantsııada uly qazaq jazýshysy Muhtar Áýezovtiń týǵanyna 100 jyl tolýyna arnalǵan Qazaqstan kúnderi ótti. 1 4 jyl buryn (2000) Balqash qalasynda «Balqash» AQ-nyń mys qaqtamasyn shyǵaratyn jańa tsehy iske qosyldy.
1 4 jyl buryn (2000) Almatyda Ortalyq Azııa kınogerleriniń halyqaralyq II festıvali bastaldy.
11 jyl buryn (2003) «KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER» atty «QazAqparat» HAA kúntizbesiniń alǵashqy sany jaryqqa shyqty.
8 jyl buryn (2006) Almatydaǵy «Saıran» kólinde Qazaqstandaǵy eń bıik sý burqaǵy ashyldy. Sý atqylaý tesigi 10 santımetr bolatyn jańa burqaqtyń sýy 50 metr bıiktikten qulaıdy. Sekýndyna 40 lıtr sýdy osynaý bıiktikke qysymmen kótere alatyn sýsorǵy Germanııadan aldyrylǵan. Aýmaǵy 43 gektar keletin Saıran kóline 2 000 000 tekshemetr sý syıady. Kóldiń eń tereń tusyna ornatylǵan burqaq Intelli Sports jeke kompanııasynyń qarjysyna salynǵan. Joba quny AQSh-tyń 58 myń dollaryna teń. Sý burqaǵy ádemiligimen qatar ys pen tútin tumshalaǵan Almatynyń aýasyna da qolaıly áser etip, aýadaǵy shań-tozańdy seıiltýge múmkindik beredi.
Almatyda alǵashqy sý burqaǵy 1948 jyly ashylǵan. Búginde qalada 97 sý burqaǵy bar. Onyń 32-si qalanyń menshiginde.
7 jyl buryn (2007) Astanadaǵy Beıbitshilik pen kelisim saraıynda ótken balalardyń birinshi halyqaralyq sezi barysynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevqa «Álem elshisi» ataǵyn berý týraly sheshim qabyldandy.
5 jyl buryn (2009) Qaraǵandy oblysy Spassk memorıaldy kesheninde Saıası qýǵyn-súrgin qurbandary kúnine arnalǵan shara ótti. Sharaǵa Qazaqstandaǵy Ázirbaıjan, Ýkraına, Rýmynııa, Polsha, Vengrııa, Slovakııa, Koreıa, Japonııa elshilikteriniń basshylary jáne Reseı, Lıtva, Italııa, Grýzııa, Qyrǵyzstan elshilikteriniń dıplomatııalyq qyzmetkerleri qatysty.
Shara aıasynda memorıal kesheniniń aýmaǵynda saıası qýǵyn-súrgin qurbandary káristerge arnalǵan jańa eskertkish belgisi ashyldy.
4 jyl buryn (2010) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen elordadaǵy Qazaqstan Respýblıkasy Tuńǵysh Prezıdenti murajaıy aldyndaǵy saıabaqta Jánibek pen Kereı handardyń monýmentaldy músindik-kórkem kompozıtsııasynyń saltanatty ashylý rásimi boldy. Jalpy elorda tórinde osynaý ańyz tulǵalarǵa arnap eskertkish ornatý bul tarıhyn qasterlep, qadir tutqan urpaq qurmetiniń belgisi. Al qazaq handyǵynyń irgesin qalap, tuńǵysh qazyǵyn qaqqan handarǵa elordada eskertkish ashý - Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń ıdeıasy bolatyn. Bul rette Kereı men Jánibek handar eskertkishine arnalǵan eskız jobasyna respýblıkalyq konkýrs jarııalandy. Baıqaýǵa 10 joba usynylyp, onyń ishinen astanalyq jas músinshi Ábenov Rınattyń joba-eskızi úzdik dep tanylǵan bolatyn. Quramyna elimizge belgili tarıhshy ǵalymdar, antropologtar, saıasattanýshylar men sáýlet óneriniń mamandary engizilgen konkýrs komıssııasynyń pikiri boıynsha, avtor uly handardyń syrtqy pishinderin, olardyń ulttyq sıpattaǵy kelbetterin barynsha naqty beınelegen. Kompozıtsııa tutas óz tulǵalarymen jańa handyqtyń irge kóterýi erkindiktiń ornaýyn beıneleıtin eki músinnen turady.
Eskertkish músinderiniń irgetasynan bastap ushar basyna deıingi jalpy bıiktigi 12 metr, Jánibek hannyń tik turǵandaǵy boıy 5,25 metr. Kereı hannyń beınesin somdaǵan músinniń bıiktigi 4 metr, músindik kompozıtsııanyń barlyq elementteri taza qoladan quıylǵan. Salmaǵy 16,20 tonna. Kereı men Jánibek handardyń turǵyzylǵan eskertkishteri - qazaq qoǵamy úshin iri rýhanı jáne mádenı mańyzy bar aıtýly sharalardyń biri. Músinder Qazaqstanda jasalǵan.
4 jyl buryn (2010) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Uly Otan soǵysyna qatysýshylar men múgedekterin jeńildik jaǵdaıda turǵyn úımen qamtamasyz etýge, sondaı-aq jalǵyz baspanalary apatty dep sanalǵan azamattarǵa memlekettik turǵyn úı qorynan turǵyn úı berý úshin quqyqtyq negiz qurýǵa baǵyttalǵan «Turǵyn úı qatynastary týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıdy.
4 jyl buryn (2010) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna múshe memleketterdiń Úkimetteri arasyndaǵy halyqaralyq aqparattyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańyna qol qoıdy.
4 jyl buryn (2010) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «1995 jylǵy jeltoqsannyń 23-indegi Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasy arasyndaǵy Baıqońyr qalasynyń mártebesi, ondaǵy atqarýshy ókimet organdaryn qurýdyń tártibi men olardyń mártebesi týraly kelisimge ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly hattamany ratıfıkatsııalaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıdy.
89 jyl buryn (1925) «Kraısler» amerıkalyq avtomobıl kompanııasy quryldy. Bul kompanııa Chrysler, SRT, RAM, Dodge jáne Jeep syndy tanymal kólikterdi shyǵarýmen aınalysady. 2014 jyldan bastap bul kompanııa ıtalıandyq Fiat avtomobıljasaýshy kontsernniń tolyqtaı qolastyna endi.
35 jyl buryn (1979) Afrıkada jańa táýelsiz Zımbabve memleketi (burynǵy Rodezııa) quryldy.
ESІMDER
11 1 jyl buryn (1903-1975) aktrısa, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi QURMANBAEVA Zaǵı dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Óner jolyn kórkemónerpazdar quramynan bastaǵan ol 1932 jyly Qazaq drama teatrynyń quramyna qabyldanǵan. Osy teatr sahnasynda alǵash ret І.Jansúgirovtiń «Kegindegi» Úndemes rólin oınaǵan. Ol teatr sahnasynda negizinen analar beınesiniń galereıasyn jasaǵan. Akterdiń basty rólderi qatarynda Dildá, Analyq, Zere (M.Áýezov «Túngi saryn», «Qara qypshaq Qobylandy», «Abaı»), Dámeli, Kúnikeı (Ǵ.Músirepov «Aqan seri - Aqtoqty», «Qozy Kórpesh - Baıan sulý»), Rabıǵa (Á.Ábishev «Bir semıa»), t.b. bar. 1957 jyldan kınoǵa túsken.
9 3 jyl buryn (1921-2005) jazýshy, synshy, ádebıettanýshy, aýdarmashy, fılologııa ǵylymynyń kandıdaty, Túrkistan qalasynyń qurmetti azamaty QAMBARULY Qapan dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Túrkistan aýdanynda týǵan. Uly Otan soǵysyna qatysqan. Qazaqstan Ortalyq partııa komıteti janyndaǵy respýblıkalyq partııa mektebin, Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn (qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti) bitirgen. Ońtústik Qazaqstan oblystyq «Ońtústik Qazaqstan», Shyǵys Qazaqstan oblystyq «Kommýnızm týy», qazirgi «Egemen Qazaqstan» gazetteri redaktsııalarynda otyz jyldan asa jaýapty qyzmetter atqaryp, qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetinde uzaq jyldar dáris oqyǵan.
Jazýshynyń «Qandy jyldar» dılogııasy, «Aqadyrdyń aq shaǵalasy», «Mahabbattyń turaǵy», «Qarakózaıym», «Meńsulý», «Eki arýdyń azaby» atty romandary, «Áziret Sultan» atty derekti roman-hamsasy jaryq kórgen. Jalpy onyń 30-ǵa jýyq kitaby bar. Sonymen qatar ol Mıhaıl Koltsovtyń, Aleksandr Dovjenkonyń, Nıkolaı Anovtyń, Vasılıı Vanıýshınniń birsypyra áńgimelerin, tatar halyq ertegisi «Gúlsheshekti» qazaq tiline aýdarǵan.
«Uly Otan soǵysy» ordenimen, «Georgıı Jýkov» jáne basqa da 12 jaýyngerlik-merekelik medalmen, «Eńbek ardageri» medalimen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
8 6 jyl buryn (1928) geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty ÁLMUHAMBETOV Jeksenbek dúnıege keldi.
Taraz qalasynda týǵan. Orta Azııa memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1951-1952 jyldary Orta Azııa tresiniń geologııa partııasyn basqarǵan. 1956-1982 jyldary - Qazaqstan Ǵylym akademııasy Geologııa ǵylymy ınstıtýtynyń ınjeneri, kishi ǵylymı qyzmetkeri, zerthana meńgerýshisi. 1982 jyldan Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynda (qazirgi Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıteti) kafedra meńgerýshisi, professory bolǵan. Ǵylymı eńbekteri geofızıkalyq ádister kesheni arqyly jerdiń tereń qabattarynyń qurylymyn zertteýge arnalǵan. Álmuhambetov respýblıkada tuńǵysh ret elektr-magnıttik zondtaý ádisimen (jer betinen 500 shaqyrym tereńdikke deıin) Qazaqstan jer qoınaýyndaǵy iri kendi toraptardy zerttegen. 130-dan astam ǵylymı eńbektiń, onyń ishinde 5 monografııanyń avtory.
7 5 jyl buryn (1939-1990) dombyrashy, daryndy kúıshi, professor, Qazaqstannyń halyq ártisi QARABALINA Baqyt Toqsanbaıqyzy dúnıege keldi.
Atyraý oblysynyń Qurmanǵazy aýdanynda týǵan. Almaty konservatorııasyn (qazirgi Qazaq ulttyq konservatorııasy) bitirgen. Jastaıynan kúı tartyp, el arasynda tanyldy. 1960-1965 jyldary Qazaq halyq aspaptary orkestriniń jeke oryndaýshy-dombyrashysy boldy. 1965 jyldan Almaty konservatorııasynda ustazdyq qyzmet atqardy.
Repertýarynda halyq kompozıtorlary shyǵarmalary men shet el kompozıtorlarynyń týyndylary boldy. 1966-1973 jyldary Monǵolııa, Bolgarııa, Vengrııa, Frantsııa, Polsha elderinde kontserttik saparlarda bolyp, qazaq ónerin nasıhattady. Ol Dına Nurpeıisova týraly «Qaıran sheshem» telefılmde Dına rólin somdady.
«Qurmet belgisi» ordenimen marapattalǵan.
7 4 jyl buryn (1940-2010) ádebıet zertteýshisi, jazýshy, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstannyń eńbek sińirgen tehnıka jáne ǵylym qaıratkeri, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylymdar Akademııasynyń korrespondent múshesi, Halyqaralyq aqparattaný akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty NURǴALIEV Rymǵalı Nurǵalıuly dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin bitirgen.
1968-1986 jyldary osy ýnıversıtet fılologııa fakýltetiniń dotsenti, professory, dekany qyzmetterin atqarǵan. 1986-1997 jyldary - Qazaq entsıklopedııasynyń bas redaktory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń hatshysy, Termınologııa, onomastıka jáne memlekettik syılyqtar jónindegi memlekettik komıssııanyń múshesi.
Onyń basshylyǵymen «Qazaq KSR: Qysqasha entsıklopedııa», «Balalar entsıklopedııasy», «Qaraǵandy», «Almaty», «Abaı», «Islam» entsıklopedııalary shyqty. Ádebı zertteý eńbekteri ulttyq dramatýrgııanyń damý tendentsııalary men teorııalyq máselelerine arnalǵan. Negizgi zertteýleri «Sabyr Sháripov. Ómiri men shyǵarmashylyǵy» (B.Kenjebaevpen birge), «Tragedııa tabıǵaty», «Talant taǵdyry», «Kúretamyr. Qazaq dramatýrgııasynyń poetıkasy», «Óner aldy - qyzyl til», «Qazaq dramatýrgııasy», «M.Áýezov jáne Alash». Onyń «Dán», «Jartastaǵy qaraǵaı», «Atshabys erteń», «Oq» prozalyq jınaqtary bar. Sondaı-aq L.Tolstoıdyń «Ázázil» povesin, N.F.Pogodınniń «Saltanat jyryn» qazaq tiline aýdarǵan. 325-ten astam jumystary Frantsııa, Túrkııa, Úndistan, Qytaı jáne basqa da memleketterde basylyp shyqqan.
«Parasat» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
6 6 jyl buryn (1948) QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi janyndaǵy Eńbek qorǵaý ınstıtýtynyń dırektory NAǴMANOV Qajymurat Ybyraıuly dúnıege keldi.
Omby oblysyndva týǵan. Lenıngrad temirjol kóligi ınjenerleri ınstıtýtyn, almaty joǵary partııa mektebin bitirgen.
1971 jylǵy qazannan Qazaq temirjolynyń 17-shi jol dıstansasynda (Ekibastuz q.) jol jóndeýshi, jol sheberi, aǵa ınjener boldy. 1973-1976 jyldary - komsomol, partııa, halyqtyq baqylaý komıtetinde jaýapty qyzmetterde. 1976 jylǵy maýsymnan - Qazaq temirjolynyń 17-shi jol dıstansasynda (Ekibastuz q.) bas ınjener. 1978-1982 jyldary Qazaqstan KP Ekibastuz qalalyq komıtetinde qurylys bóliminiń meńgerýshisi, ekinshi hatshy. 1982 jylǵy jeltoqsannan Ermak qalalyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy. 1987 jylǵy mamyrdan - KSRO energetıka mınıstrliginiń Qazaq KSR-de (Pavlodar qalasy) jylý elektr stansalaryn salý jónindegi Bas aýmaqtyq basqarmasy bastyǵynyń orynbasary. 1988 jylǵy mamyrdan - Qazaqstan KP Ortalyq Komıteti kólik jáne baılanys bóliminiń nusqaýshysy. 1988 jylǵy qarashadan - Semeı qalalyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy. 1992 jylǵy naýryzdan «KATEP» Qazaq memlekettik atom energetıkasy jáne ónerkásibi kásiporyndarynyń vıtse-prezıdenti. 1994-1995 jyldary QR Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty. 1994 jylǵy tamyzdan - Jezqazǵan oblystyq ákimshiliginiń basshysy. 1995 jylǵy qazannan - Jezqazǵan oblysynyń ákimi. 1996 jylǵy sáýirden - Shyǵys Qazaqstan oblysynyń ákimi. 1999 jylǵy sáýirden - QR Prezıdenti Ákimshiligi uıymdastyrý-baqylaý bóliminiń memlekettik ınspektory. 1999 jylǵy qazannan - Soltústik Qazaqstan oblysynyń ákimi. 2002 jylǵy mamyrdan - QR Kólik jáne kommýnıkatsııa mınıstri. 2006-2008 jyldary - «Qazaqstan temir joly» UK» AQ birinshi vıtse-prezıdenti.
«Parasat» ordenimen, «Eńbektegi erligi úshin», «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» medaldarymen marapattalǵan.
6 4 jyl buryn (1950) ánshi, Qazaqstannyń halyq ártisi, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty BAIBOSYNOV Qaırat Áýkenuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysy Jańaarqa aýdanynda týǵan. Almaty estrada-tsırk stýdııasyn bitirgen.
1969-1988 jyldary - «Gúlder» ansambliniń ánshisi ári Almaty estrada-tsırk stýdııasynyń oqytýshysy. 1988-1999 jyldary Almaty konservatorııasynyń aǵa oqytýshysy, dotsenti, kafedra meńgerýshisi, Respýblıkalyq estrada-tsırk kolledjiniń dırektory bolǵan. Qazirgi ýaqytta Qurmanǵazy atyndaǵy konservatorııanyń professory.
Umyt bolǵan, sırek oryndalatyn ánderdi halyq arasyna taratýda eleýli eńbek etti. Kontserttik saparmen AQSh, Japonııa, Germanııa, Frantsııa Ispanııa, Italııa, Bırma, Sıngapýr, t.b. elderde bolyp, ulttyq ónerimizdi shetel tyńdaýshylaryna tanytty.
6 3 jyl buryn (1951) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi YDYRYSOV Quttyqoja dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysynyń Jańaqorǵan aýdanynda týǵan. Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. 1974-1975 jyldary - Qyzylorda oblystyq atqarý komıteti Іshki ister basqarmasy (ІІB) Túzetý-eńbek mekemesinde aǵa normalaýshy boldy. 1976-1984 jyldary - Qyzylorda oblysy Jańaqorǵan aýdanynyń Túgisken keńsharynda esepshi, bas ekonomıst. 1984-1986 jyldary - Qyzylorda oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń esepshi-tekserýshisi, bólim bastyǵy, oblystyq agroónerkásip bóliminiń bastyǵy. 1986-1995 jyldary - Qyzylorda oblystyq qarjy basqarmasynyń aǵa tekserýshi-ınspektory, bólim bastyǵy, basqarma bastyǵynyń orynbasary, birinshi orynbasary. 1995-2004 jyldary - Qyzylorda oblystyq qazynashylyq basqarmasynyń bastyǵy. 2004-2008 jyldary - Qyzylorda oblysy ákiminiń orynbasary. 2008-2010 jyldary - Qyzylorda oblystyq qarjy basqarmasynyń bastyǵy qyzmetin atqarǵan. 2010 - 2011 jyldary - IV saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi 2012 jylǵy qańtardan bastap V saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi. «Nur Otan» Halyqtyq Demokratııalyq partııasynyń múshesi.
«Eren eńbegi úshin», «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Qazaqstan Parlamentine 10 jyl», «Qazaqstan polıtsııasyna 15 jyl» medaldarymen marapattalǵan.
60 jyl buryn (1954-2013) Qurmanǵazy patyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasynyń dotsenti TASBERGENOV Qoshqarbek dúnıege keldi. Qyzylorda oblysy Shıeli kentinde týǵan. Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konservatorııasynyńorkestr fakýltetin bitirgen (1981), oqytýshy, kontsert oryndaýshysy. «Jaqsydan shapaǵat» oqýlyǵynyń avtory (2005), «Saryarqa ánderi» antologııasynyń teń avtory. 1972 jyldan - Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konservatorııasy ulttyq aspaptar orkestriniń dombyrashysy, solısi, kontsertmeısteri. 1992-2002jyldary - Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konservatorııasynyń kontsertmeısteri. 2002 jyldanberi - Qurmanǵazy atyndaǵy qazaq ulttyq konservatorııasynyń dotsenti. Qazaqstan Respýblıkasynyń Eńbek sińirgen ártisi (1995).
Dáýlesker kúıshi 59 jasqa qaraǵan shaǵynda 2013 jyly ómirden ozdy.
5 5 jyl buryn (1959) B.Rımova atyndaǵy Almaty oblystyq drama teatrynyń dırektory ári kórkemdik jetekshisi, akter, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi AHMANOV Murat Noıanbaıuly dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Almaty teatr-kórkemsýret ınstıtýtyn (T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasy) bitirgen. 1976-1984 jyldary - Qazaq án-bı ansambliniń bıshisi. 1984-1993 jyldary - Taldyqorǵan oblystyq drama teatrynyń akteri, qoıýshy-rejısseri. 1999-2001 jyldary - Jezqazǵan mýzykalyq drama teatrynyń bas rejısseri. 2001-2005 jyldary - Batys Qazaqstan oblystyq drama teatrynyń bas rejısseri. 2005 jyldan Almaty oblystyq drama teatrynyń bas rejısseri qyzmetin atqarǵan.
M.Ahmanov 30-ǵa tarta rrólde oınap, 20-dan astam spektakldi sahnalady. Ol qoıǵan S.Asylbekovtiń «Bir túngi oqıǵa» spektakli - 6-shy respýblıkalyq, Á.Tájibaevtyń «Altyn kúmbez» tarıhı dramasy 10-shy respýbılkalyq festıvalde bas júlde aldy.
5 2 jyl buryn (1962) QR Parlamenti Májiisiniń Qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi SABILЬıANOV Nurtaı Salıhuly dúnıege keldi. Semeı oblysy Aıagóz aýdany Shyńqoja aýylynda týǵan. Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn jáne Qazaq memlekettik zań ýnıversıtetin bitirdi. Eńbek jolyn 1979 jylǵy shilde aıynda Aıagóz aýdanynyń «Naryn» keńsharyndaǵy «Orbıta» komsomol-jastar brıgadasynda bastady. 1980 jylǵy qarashadan bastap 1982 jylǵy jeltoqsan aralyǵynda Keńes Armııasy qatarynda qyzmetin ótedi. 1983 jylǵy qańtar-qarasha aralyǵynda «Naryn» keńsharynda qurylys ýchaskesiniń jumysshysy boldy. 1988-1990 jyldary Almaty elektrotehnıkalyq zaýytynda ekonomıst bolyp jumys istedi. 1990 jyldan bastap 2004 jylǵy qarasha aralyǵynda «Saryarqa» aktsıonerlik qoǵamynda («Saryarqa-Alýan» JShS) bas býhgalter, al 1996 jyldan bastap qarjy jónindegi vıtse prezıdent-bas býhgalter, basqarma múshesi boldy. 2004 jylǵy 3 qarashadan bastap 2007 jylǵy 20 maýsym aralyǵynda -úshinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, ShQO (Aıagóz, Jarma, Úrjar aýdandary) № 25 saılaý okrýgi boıynsha saılandy. 2007 jylǵy 27 tamyzdan bastap 2011 jylǵy 15 qarasha aralyǵynda - tórtinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, «Nur Otan» HDP-nyń partııalyq tizimi boıynsha saılandy. 2012 jylǵy qańtardan bastap - besinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, «Nur Otan» HDP-nyń partııalyq tizimi boıynsha saılandy. «Shapaǵat» medalimen, «Qurmet» ordenimen jáne TMD Parlamentaralyq Assambleıasynyń «Sodrýjestvo» ordenimen marapattalǵan.
5 1 jyl buryn (1963) QR Qorǵanys mınıstriniń orynbasary AQPOMBAEV Imanjúsip Latkenuly dúnıege keldi.
Pavlodar oblysy Jelezınskıı aýdany Úrlitúp aýylynda dúnıege keldi. 1981 jyly Pavlodar esep-ekonomıkalyq tehnıkýmyn, 2001 jyly Qazaq ekonomıkalyq ýnıversıtetin (syrttaı) úzdik baǵamen támámdádi.1987 jyly ıAroslav joǵary áskerı qarjy ýchılışesin bitirdi. 1987 jylǵy qyrkúıek pen 1993 jylǵy qantar aralyǵynda dalalyq mekemelerde ártúrli ofıtser-qarjyger laýazymdaryn atqardy. 1993 jylǵy qańtardan qazanǵa deıin - Pavlodar qalasynda ornalasqan áskerı komıssarıatta bólimshe bastyǵynyń kómekshisi. 1993 jylǵy qazannan 1998 jylǵy shildege deıin - Pavlodar qalasynda ornalasqan, oblystyq áskerı komıssarıattyn, qarjy jáne áleýmettik qamtamasyz etý bólimshesiniń bastyǵy. 1998 jylǵy shilde men jeltoqsan aralyǵynda- basqarma bastyǵynyń orynbasary - QR QM Qarjy jáne ekonomıka departamentiniń bólim bastyǵy 1998 jylǵy jeltoqsan men 2000 jylǵy mamyr aralyǵynda -Departament bastyǵynyń orynbasary - QR QM Qarjy jáne ekonomıka departamentiniń basqarma bastyǵy. 2000 jylǵy mamyrdan 2012 jylǵy shildege deıin - QR QM Bıýdjettik josparlaý jáne qarjy departamentiniń bastyǵy. 2012 jylǵy shildeden 2013 jylǵy qańtarǵa deıin - Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstriniń ekonomıka jáne qarjy jónindegi orynbasary mindetin ýaqytsha atqardy. 2013 jylǵy 29 qańtarda Memleket basshysynyń ókimimen Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstriniń orynbasary qyzmetine taǵaıyndaldy.
2014 jyly 17 sáýirde Memleket basshysynyń Jarlyǵymen Imanjúsip Latkenuly Aqpombaev Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń múshesi qyzmetine taǵaıyndaldy. 2 dárejeli «Aıbyn» ordeni jáne 11 medalmen marappatalǵan. Ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty.
50 jyl buryn (1964) «Kólik servısi ortalyǵy» aktsıonerlik qoǵamynyń prezıdenti MUSTAFIN Qýandyq Saparuly dúnıege keldi.
Pavlodar qalasynda týǵan. Almaty temirjol ınjenerleri ınstıtýtyn, Akademııalyq quqyqtyq oqý ınstıtýtyn bitirgen. 1986-1999 jyldary - Tselınograd temirjol bólimshesinde baqylaýshy-tekserýshi, tekserýshi, aǵa tekserýshi, bólim bastyǵynyń orynbasary boldy. 1999-2003 jyldary - Temirjol kóligindegi baqylaý basqarmasynyń bastyǵy. 2003-2006 jyldary - QR Kólik jáne kommýnıkatsııa mınıstrliginiń Kólik baqylaýy komıtetiniń tóraǵasy. 2006-2007 jyldary - «Samuryq» holdıngi» AQ bas sarapshysy. 2007-2009 jyldary «Qazaqstan temir joly» UK» AQ jolaýshylar tasymalyn uıymdastyrý departamentiniń dırektory. 2008 jyly - «Jolaýshylar tasymaly» AQ prezıdenti. 2009-2010 jyldary - «Qazaqstan temir joly» UK» AQ jolaýshylar tasymaly boıynsha basqarýshy dırektory. 2010-2011 jyldary - «Vokzal-Servıs» AQ prezıdenti. Qazirgi qyzmetinde - 2011 jeltoqsannan beri.
4 6 jyl buryn (1965) «Munaı saqtandyrý kompanııasy» AQ basqarma tóraǵasy ÁLJANOV Jarqyn Qabykenuly dúnıege keldi.
Semeı oblysynda týǵan. Óskemen qurylys-jol ınstıtýtyn, Qazaq memlekettik basqarý akademııasy janyndaǵy Naryq ınstıtýtyn, Halyqaralyq bıznes akademııasyn bitirgen. 1992 jyldan - «Tsentrbank» (Semeı) aktsıonerlik bankiniń sarapshy-ekonomısi. 1993 jyldan - «Qazaq ortalyq «Tsentrbank» aktsıonerlik banki (Semeı qalasy) dırektorynyń orynbasary. 1996 jyldvan osy banktiń dırektory. Qazirgi qyzmetinde - 1998 jyldan beri.
«MSK» AQ Basqarma Tóraǵasy Jarqyn Qabykenuly Áljanov 2011 Jyl kásipkeri bedeldi konkýrsynyń fınalıster qataryna kirdi. Syılyqty tapsyrý saltanaty 2011 jyly 25 aqpanda Almaty qalasyndaǵy Interkontınental otelinde ótti. «Jyl kásipkeri» Halyqaralyq konkýrsy (Entrepreneur Of The Year® Award) «Ernst end ıAng» kompanııasymen 24 jyl boıyna ótkizilip keledi jáne kásipkerlik salasyndaǵy eń bedeldi jáne tanymal konkýrs bolyp esepteledi.
171 jyl buryn (1843-1902) Ortalyq Azııany zertteýshi, orys saıahatshysy, general-maıor PEVTsOV Mıhaıl Vasılevıch dúnıege keldi.
Reseıdiń Novgorod gýbernııasynda týǵan. 1876 jyly Shyǵys Jońǵarııaǵa, 1876-1879 jyldary Mońǵol Altaıy men Gobıge saıahat jasaǵan. Saıahatshynyń «Jońǵarııa saıahatynyń jol jazbalary», «Mońǵolııaǵa jáne Іshki Qytaı provıntsııalaryna saıahat jazbalary» degen eńbekterinde bul aýdandardyń tuńǵysh geografııalyq sıpattamasy berilgen. Ortalyq Azııany zertteýge jasaqtalǵan besinshi ekspedıtsııany basqaryp, 1889-1890 jyldary Qashqar jáne Kýnlýnǵa sapar shekken. Ekspedıtsııa quramyndyǵy V.Roborovskıı, P.Kozlov jáne T.Bogdanovıchtarmen birge ózderi júrip ótken 10250 shaqyrym joldy «Shyǵys Túrkistan men Tıbettiń soltústik shetiniń» kartasyna túsirgen. Pevtsov serikterimen birge Turfan qazanshuńqyrynyń batys bóligi - Toqsyn oıysyn ashyp, taý jynystarynyń, ósimdikter men janýarlardyń orasan zor kollektsııasyn jınaǵan. Jınalǵan materıaldar «M.Pevtsovtyń basqarýymen 1889-1890 jyldary atqarylǵan Tıbet ekspedıtsııasynyń eńbekteri» degen atpen jarııalandy. Pevtsov bıiktiktegi birdeı eki juldyzdy baqylaý arqyly geografııalyq endikti anyqtaý ádisin ashyp, barometrlik nıvelırleý tásilderin paıdalanǵan. Onyń esimimen Altaıdaǵy muzdyq atalady.
5 6 jyl buryn (1958) Mońǵolııa prezıdenti (2005-2009 Nambaryn ENHBAıAR dúnıege keldi.