1 mamyr. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 1 mamyr kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
63 jyl buryn (1962) — Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń keńesshisi, ádebıetshi ǵalym, belgili jýrnalıst jáne pýblıtsıst, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi Baýyrjan Jumahanuly OMAROV dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysynda týǵan. QazMÝ-dyń jýrnalıstıka fakýltetin, qazirgi QazUÝ), Máskeý halyqaralyq bıznes jáne aqparattyq tehnologııalar ýnıversıtetin bitirgen.
Fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor.
Eńbek joly: 1986-1994 jyldary «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash») gazetinde tilshi, aǵa tilshi, aýdarmashy, bólim meńgerýshisi, 1994-1996 jyldary QazUÝ-da aǵa oqytýshy, 1998-2000 jyldary dotsent, aǵa ǵylymı qyzmetker, professor, Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetiniń prorektory, Qyzylorda qalalyq ákiminiń orynbasary, 2000-2003 jyldary Qazaqstan Ulttyq ǵylym akademııasynyń Ádebıet jáne óner ınstıtýtynda aǵa ǵylymı qyzmetker, bólim meńgerýshisi, 2001-2002 jyldary «Qaınar» ýnıversıtetiniń professory, 2003-2006 jyldary QR Mádenıet, aqparat jáne sport mınıstrliginde departament dırektory, 2006-2009 jyldary «Astana habary» gazeti bas redaktorynyń 1-orynbasary, «Aıqyn» gazetiniń bas redaktory, Qyzylorda oblysy ákimi apparatynyń jetekshisi, «Qazaq gazetteri» JShS-niń bas dırektory boldy. QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń Aqparat jáne muraǵat komıteti tóraǵasynyń orynbasary; 2010 jyldan Til komıtetiniń tóraǵasy, QR Prezıdenti baspasóz qyzmetiniń sektor meńgerýshisi boldy. 2013 jyly qańtardan QR Prezıdenti baspasóz hatshysynyń orynbasary qyzmetin atqardy. 2019 jyldan bastap QR Prezıdentiniń keńesshisi.
B.Bulqyshev atyndaǵy Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń laýreaty, BAQ salasyndaǵy Prezıdent grantynyń ıegeri, halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵynyń laýreaty.
«Qazaq ádebıetindegi zar zaman aǵymy (genezıs, tıpologııa, poetıka)» degen taqyrypta doktorlyq dıssertatsııa qorǵady. Murat Móńkeulynyń shyǵarmalaryn, qazaq ádebıetindegi zar zaman, ejelgi ádebıet máselelerin zerttedi. 70-ten astam ǵylymı jarııalanym men 6 kitaptyń avtory.
60 jyl buryn (1965) jýrnalıst, fılologııa ǵylymynyń doktory Amantaı Jarylqasynuly ShÁRІP dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysy Qazaly aýdanynda týǵan. 1988 jyly QazMÝ-diń jýrnalıstıka fakýltetin úzdik bitirgen .
QazUÝ-da stajer-zertteýshi, assıstent, aǵa oqytýshy, kafedra meńgerýshisi, 1996-1997 jyldary Qyzylorda memlekettik ýnıversıtetiniń oqý isi jónindegi prorektory qyzmetin atqarǵan. 1997-2000 jyldary QazUÝ-diń doktorantýrasynda oqyǵan. 2000-2004 jyldary Eýrazııa ýnıversıtetinde kafedra meńgerýshisi, gýmanıtarlyq ınstıtýt dırektorynyń orynbasary, áleýmettik jumystar jónindegi prorektor qyzmetterin atqarǵan. 2004 jyldan «Qazaqstan» respýblıkalyq teleradıokorporatsııasy» AQ Qyzylorda oblysy fılıalynyń dırektory qyzmetin atqarǵan. Elimizdiń birqatar joǵary oqý oryndary men buqaralyq aqparat quraldarynda qyzmet istedi. 2008-2012 jyldary «Astana aqshamy» gazetiniń dırektory — bas redaktory, «Egemen Qazaqstan» gazetinde bas redaktor, L. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti janyndaǵy «Alash» mádenıet jáne rýhanı damý ınstıtýtynyń dırektory boldy.
Óleńderi men ádebı-syn maqalalary respýblıkalyq baspasózde 1979 jyldan bastap jaryq kórgen. Shyǵarmalary «Qarlyǵash», «Uly dala jyrlary», t. b. jınaqtary men antologııalarǵa engen. «Qubyla» atty jyr kitaby shyqty. «Sultanbek Qojanuly — ádebıetshi», «Qaıratkerdiń qalamgerligi» zertteý eńbekteriniń, «Qazaq poezııasy jáne ulttyq ıdeıa» atty ǵylymı monografııanyń avtory. Fılologııa ǵylymdarynyń doktory. «Daryn» memlekettik Jastar syılyǵynyń laýreaty.
57 jyl buryn (1968) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty, qarjy jáne bıýdjet komıtetiniń múshesi Sergeı Alekseevıch KARPLıÝK dúnıege keldi.
Qostanaı qalasynda týǵan. Ivanovsk hımııalyq tehnologııa ınstıtýtyn bitirgen, mamandyǵy: hımııalyq ınjener-tehnolog.
Eńbek joly: 1996-1997 jyldary Qostanaı oblystyq ındýstrııa jáne saýda basqarmasynyń bas mamany, 1997-2008 jyldary Memlekettik departamentterdiń basshysy qyzmetterin atqardy. Qostanaı oblysy kásipkerlik jáne ónerkásip departamentiniń jetekshisi, 2009-2010 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Indýstrııa jáne saýda mınıstriniń keńesshisi, 2010-2014 jyldary QR Indýstrııa komıteti tóraǵasynyń orynbasary, «QazAvtoJol» UK» AQ Basqarma tóraǵasynyń birinshi orynbasary, 2014-2020 jyldary Qostanaı oblysy ákiminiń orynbasary qyzmetin atqardy.
2020 jyldyń tamyz aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
51 jyl buryn (1974) Q.I. Sátbaev atyndaǵy Ulttyq ǵylymı-zertteý ýnıversıtetiniń rektory — Basqarma tóraǵasy Meıram Muhametrahymuly BEGENTAEV dúnıege keldi.
Pavlodar oblysynda týǵan. 1996 jyly Pavlodar ındýstrıaldy ınstıtýtyn «Avtomobılder jáne traktor jasaý» mamandyǵy boıynsha úzdik bitirdi. 1999 jyly S. Toraıǵyrov atyndaǵy PMÝ-dy «Quqyqtaný» mamandyǵy boıynsha úzdik bitirdi.
2010 jyly ekonomıka ǵylymdarynyń doktory ǵylymı dárejesin alý úshin dıssertatsııasyn sátti qorǵady. QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń qurmetti qyzmetkeri bolyp tanyldy. Ár jyldary jaýapty basshylyq laýazymdar atqardy. 2004 jyly Tárbıe jumysy jáne áleýmettik máseleler jónindegi prorektor, 2008 jyly Strategııalyq josparlaý, áleýmettik jáne tárbıe jumysy jónindegi prorektor bolyp taǵaıyndaldy. 2010 jyldyń jeltoqsanynda Strategııalyq josparlaý, áleýmettik jáne tárbıe jumystary jónindegi birinshi prorektor bolyp taǵaıyndaldy. 2011 jyly QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń Joǵary jáne joǵary oqý ornynan keıingi bilim departamenti dırektorynyń orynbasary mindetin atqarýshy bolyp taǵaıyndaldy.Birneshe ret Pavlodar qalalyq máslıhatynyń depýtaty bolyp saılandy, Pavlodar qalalyq máslıhatynyń áleýmettik saıasat jónindegi turaqty komıssııasynyń tóraǵasy boldy. 2012 jyldan 2016 jylǵa deıin V saılanǵan QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, QR Parlamenti Májilisiniń Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń múshesi boldy. 2019 jyly S. Toraıǵyrov atyndaǵy Pavlodar memlekettik ýnıversıtetiniń rektory qyzmetin atqardy.
Qazirgi qyzmetinde 2021 jyldyń sáýirinen.
50 jyl buryn (1975) Almaty qalasy ákiminiń orynbasary Ásem Bekqyzy NÚSІPOVA dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ulttyq ýnıversıtetin ekonomıka jáne menedjment mamandyǵy boıynsha, 2000 jyly QazMÝ aspırantýrasyn, 2005 jyly M. Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetiniń aspırantýrasyn bitirgen.
Eńbek joly: 1999-2001 jyldary QazMÝ assıstenti, 2001-2002 jyldary QR Qaýipsizdik Keńesiniń ekonomıkalyq qaýipsizdik máseleleri jónindegi bóliminiń bas sarapshysy, 2002-2003 jyldary QR Prezıdenti Ákimshiliginiń júıeli zertteýler ortalyǵy sektorynyń meńgerýshisi, 2003-2005 jyldary QR Qarjy mınıstriniń keńesshisi, 2004-2005 jyldary Biryńǵaı ekonomıkalyq keńistikti qalyptastyrý jónindegi EýrAzEQ hatshylyǵy janyndaǵy uıymdastyrý-saraptama tobynyń keńesshisi, 2005 jyly QR Premer-Mınıstriniń keńesshisi, Premer-Mınıstr keńesshileri tobynyń jetekshisi, 2005-2006 jyldary QR Premer-Mınıstri Keńsesiniń Jıyntyq taldaý bóliminiń meńgerýshisi, 2006-2008 jyldary QR Densaýlyq saqtaý vıtse-mınıstri, 2008-2016 jyldary «QazTransOıl» AQ Bas dırektorynyń ekonomıka jáne qarjy jónindegi orynbasary, 2016-2019 jyldary Shyǵys Qazaqstan oblysy ákiminiń orynbasary, QR DSM jaýapty hatshysy, 2020-2022 jyldary Densaýlyq saqtaý vıtse-mınıstri qyzmetin atqardy.
2022 jyldyń aqpan aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
46 jyl buryn (1979) «Qazaq tili» halyqaralyq qoǵamynyń prezıdenti, YPO Kazakhstan ((Young President Organization) tóraǵasy, Bilim Media Group elektrondy bilim berý kompanııasynyń negizin qalaýshy jáne basshysy, qoǵam qaıratkeri Raýan KENJEHANULY dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynda týǵan. Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetin — halyqaralyq qatynastar mamandyǵy boıynsha (2001), Reseı Federatsııasynyń Úkimeti janyndaǵy Halyq sharýashylyǵy akademııasyn — iskerlik ákimshilik masteri mamandyǵy boıynsha (2004), sondaı-aq, AQSh-taǵy Garvard ýnıversıtetiniń Halyqaralyq qatynastar ortalyǵynyń Dj.Kennedı atyndaǵy basqarý mektebin bitirgen.
Eńbek jolyn 1998 jyly Ulttyq debat ortalyǵynda koordınator retinde bastaǵan. 2002-2005 jyldary «Habar» agenttiginiń Aqparattyq baǵdarlamalar dırektsııasynyń redaktory, Reseı Federatsııasy boıynsha menshikti tilshisi, 2005-2006 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Reseı Federatsııasyndaǵy Elshiliginde ekinshi jáne birinshi hatshy, 2006-2008 jyldary «Qazaqstan» respýblıkalyq teleradıokorporatsııasynyń Mańǵystaý oblystyq fılıalynyń dırektory, 2008-2009 jyldary Mańǵystaý oblysy ákiminiń qoǵamdyq-saıası máseleler jónindegi keńesshisi, 2010-2011 jyldary AQSh-taǵy Garvard ýnıversıtetinde lıngvıstıka departamentiniń oqytýshysy bolyp qyzmet atqarǵan.
2011 jyldan bastap «Bilim Media Group» kompanııasynyń dırektory qyzmetin atqardy, «Wikibilim» QQ qamqorshylyq keńesiniń tóraǵasy. 2014 jyly jeltoqsan men 2016 jyly tamyz aıyna deıin Qyzylorda oblysy ákiminiń orynbasary qyzmetin atqardy. «Ultyq aýdarma bıýrosy» qoǵamdyq qorynyń atqarýshy dırektory (2017 jyldan). 2018 jyly tamyz aıynan bastap Nur Otan partııasy Tóraǵasy birinshi orynbasarynyń keńesshisi bolyp taǵaıyndaldy. Qazaq, orys aǵylshyn jáne túrik tilderin jetik meńgergen.
2011 jyly Ýıkıpedııa qorynyń jyl saıynǵy halyqaralyq konferentsııasynda qazaq tilindegi Ýıkıpedııa qaýymdastyǵyn damytýǵa jáne nasıhattaýǵa qosqan úlesi úshin Wikipedia álemdik ınternet-entsıklopedııasynyń negizin qalaýshy Djımmı Ýelstiń jeke syılyǵymen marapattalyp, jyl Ýıkıpedııashysy (Wikipedian of the Year) ataǵy berildi. Bul syılyq alǵash ret tabys etilgen bolatyn.
78 jyl buryn (1947-2010) memleket jáne qoǵam qaıratkeri, kıno jáne teatr akteri, teatr pedagogi, professor Qudaıbergen Táýekeluly SULTANBAEV dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysy Aral aýdanynda týǵan. 1974 jyly Qazaq memlekettik óner ınstıtýtynyń akterlik fakýltetin, keıin Abaı atyndaǵy ýnıversıtettiń zań fakýltetin bitirgen.
Shyǵarmashylyq jolyn 1968-1969 jyldary Aral aýdandyq mádenıet bóliminde bastady. 1969-1970 jyldary «Gúlder» ansambli quramynda rejısserdiń assıstenti boldy. 1974 jyldan M.Áýezov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq drama teatrynyń akteri. Týmysynan talantty akterdiń sahnada somdaǵan aıtýly rólderi qatarynda M.Áýezovtiń «Aıman-Sholpanyndaǵy» Jaras, Ǵ.Músirepovtiń «Amangeldisi» men «Qozy Kórpesh-Baıan sulýyndaǵy» Zilqara men Jantyq, Á.Nurpeıisovtiń «Qan men terindegi» Tilmásh, B.Muqaevtyń «Toıat túnindegi» Qalı, Sh. Aıtmatovtyń «Aq kemesi» men «Ǵasyrdan da uzaq kúnindegi» Seıdahmet pen Sábıtjan, N.Gogoldiń «Revızoryndaǵy» Bobchınskıı, Ý.Shekspırdiń «Rıchard ІІІ»-indegi Epıskop, F.Erveniń «Túlki bıkeshindegi» rejısserdiń kómekshisi, S. Ahmadtyń «Kelinder kóterilisindegi» tilshi sekildi kóptegen beıneler bar. Onyń sońǵy kezde beınelegen sátti jumysy Á.Rahımovtyń «Qylmyskerge kýálik» spektaklindegi Ákim obrazy boldy. Q.Sultanbaev talantynyń taǵy bir qyry satıra janrynda jarqyrap kórindi. Bul rette ol kórermen kóńilinen ornyqty oryn tapqan «Tamasha» oıyn-saýyq otaýynyń negizin qalaýshylar qatarynan tabylyp, elimizde atalmysh janrdyń sahnalyq sıpatynyń damýyna úlken úles qosa bildi. Kórnekti akter kıno ónerinde de ózindik izin qaldyrdy. Ol rejısser S. Narymbetovtiń birneshe fılminde, sondaı-aq B.Shámshıevtiń «Kóktóbedegi kezdesý», Z.Podolskııdiń «Qosh bol, Medeý!», S. Táýekeldiń «Mahambet», T.Ábdirashevtiń «Qaladan kelgen qyz», «Quraq kórpe» dep atalatyn kórkem fılmderinde ár alýan beınelerdi jasady. 1995-2000 jyldary Parlament Májilisiniń depýtaty boldy. Ol Májiliste áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń múshesi retinde osy saladaǵy kóptegen ózekti máselelerdiń sheshilýine atsalysty.