1 mamyr – Qazaqstan halqynyń birligi kúni
ASTANA. KAZINFORM – 1996 jyly Prezıdent Jarlyǵymen 1 mamyr – Qazaqstan halqynyń birligi kúni bolyp bekitilgen.
Jalpy, 1 mamyrdyń ataýly kún retinde belgilený tarıhyna úńilsek, asa qýanyshty jaıttan bastalmaǵan. Bul kúni 1856 jyly Aýstralııada alǵash ret jumysshylar ereýili ótedi. Aýstralııadan keıin oqıǵa AQSh-tyń Chıkago qalasynda qaıtalanady, onda da óz quqyqtaryn qorǵaǵan jumysshylar sherýge shyǵady jáne birneshe adam jaraqat alyp, qaza tabady. Osy jaǵdaıdy eske alý jáne búkil álemdegi jumysshylarmen yntymaqtastyq belgisi retinde 1 mamyr – jumysshylardyń yntymaqtastyq kúni retinde atalyp óte bastaıdy. Keńes odaǵyna kirgen memleketterde 1 mamyr merekesiniń urany - «Beıbitshilik, eńbek, mamyr» boldy.
Ǵasyrlar boıy qazaq dalasy túrli mádenıet men dástúr toǵysqan ortaǵa aınaldy. Tarıhı oqıǵalarǵa baılanysty XVIII ǵasyrdan bastap, Reseı ımperııasynan qonys aýdarǵan tatarlar, orystar, ýkraınder, nemister kele bastady. 1937 jyly Keńes Odaǵy deportatsııalaǵan kárister, al 1944 jyly – sheshender men ıngýshtar Qazaqstanǵa kúshtep kóshirildi. Bul kósh 1954 jyly bastalǵan tyń ıgerý jyldary jandana tústi. Taǵdyr talqysymen túrli ulttyń shańyraǵyna aınalǵan Qazaqstan jer-jahanǵa beıbitshiliktiń ozyq úlgisi retinde tanyldy. Beıbitshilik demekshi, álemde geosaıası ahýal kúrdelenip, qarýly qaqtyǵystar tyıylmaı turǵan qazirgi ýaqytta bul uǵym burynǵydan da ózekti bola túskendeı.
Egemendik alǵan jyldary Qazaqstandaǵy beıbitshilik pen kelisimdi nyǵaıtý Táýelsizdikti saqtaýdyń basty negizderiniń birine aınaldy. Osylaısha 1995 jylǵy 1 naýryzda Qazaqstan halqy Assambleıasy quryldy. Jýyrda ótken Assambleıanyń HHHІV sessııasynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqy Assambleıasynyń 30 jyldyǵy — egemendik tarıhyndaǵy aıtýly oqıǵa ekenin aıtty.
Otyz jyldyq beleste Assambleıa konsýltatıvti-keńesshi organnan konstıtýtsııalyq organǵa deıin ósti. Memleket basshysy Assambleıa usynǵan Parlament Senatynyń 5 depýtatyn taǵaıyndaıdy. El aýmaǵynda myńnan astam etnomádenı birlestikter, Analar keńesi jáne Aqsaqaldar keńesi jumys isteıdi. Óńirlerde ashylǵan Dostyq úıleri de etnomádenı birlestikterdiń ǵana emes, jergilikti qaýymdastyqtyń, úkimettik emes uıymdar men jastardyń ortasyna aınaldy. Elimizdiń barlyq óńirinde QHA Jýrnalıster klýby jáne etnıkalyq BAQ jumys isteıdi.
Bıyl 20,3 mıllıon qazaqstandyq bul meıramdy tatýlyq pen dostyqtyń belgisi retinde atap ótedi. Ulttyq statıstıka bıýrosynyń málimeti boıynsha Qazaqstan halqynyń jalpy sany – 20 316 155 adam. Bir shańyraq astynda túrli ult pen etnos ókilderi beıbit ómir súrip jatyr:
- Qazaqtar – 14 456 709
- Orystar – 2 963 938
- Ózbekter – 678 487
- Ýkraındar – 371 807
- Uıǵyrlar – 305 648
- Nemister – 223 272
- Tatarlar – 218 926
- Ázirbaıjandar – 155 364
- Kárister – 120 686
- Túrikter – 91 732
- Dúngender– 86 067
- Belarýstar – 74 389
- Tájikter – 58 712
- Kúrdter – 51 171
- Qyrǵyzdar – 40 200
Aıtýly merekeniń qurmetine búgin elordada zııatkerlik vıktorınalar men kórmelerden bastap túrli kontsertter men jarystarǵa deıin ondaǵan mádenı-sporttyq is-shara ótkizý josparlanyp otyr.
Sonymen birge, Astana jáne Almaty qalasynda Qazaqstan halqy Assambleıasynyń 30 jyldyǵy men Qazaqstan halqynyń birligi kúni aıasynda júgirýden marafon ótedi.