1 qazan. QazAqparat kúntizbesi
ATAÝLY KÚNDER
Qazaqstanda Radıo qyzmetkerleri kúni
2021 jylǵy 13 tamyzda Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń Qaýlysymen 1 qazan Radıo qyzmetkerleri kúni bolyp jarııalandy. Buǵan deıin, Buqaralyq aqparat quraldary qyzmetkerleriniń kásibı merekesimen quttyqtaý barysynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaq radıosynyń 100 jyldyǵyn merekeleý aıasynda 1 qazandy Radıo qyzmetkerleri kúni dep jarııalaýdy usynǵan bolatyn. Qazaqstanda radıohabar taratý tarıhy 1921 jyldyń qazan aıynda bastalady.
Halyqaralyq qarttar kúni
BUU Bas Assambleıasynyń 1990 jylǵy 15 jeltoqsandaǵy qarary negizinde jyl saıyn atap ótiledi. Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasynda qart adamdardyń jalpy azamattyq jáne arnaıy quqyqtary men múddeleri, onyń ishinde jasy boıynsha áleýmettik qamsyzdandyrý kepildikteri bekitilgen. Búkilálemdik densaýlyq saqtaý uıymynyń jikteýine sáıkes, qart adamdarǵa 60 pen 74 jas, kárilerge 75-89 jas aralyǵyndaǵylar, al uzaq jasaýshylarǵa jasy 90-nan asqandar kiredi.
Dúnıejúzilik vegetarıandar kúni
1977 jyly Soltústikamerıkalyq vegetarıandyq qoǵamdastyq usynǵan. Keıin 1978 jyly merekeni engizý ıdeıasyn Halyqaralyq vegetarıandyq odaq qoldady.
Halyqaralyq mýzyka kúni
ıÝNESKO-nyń Halyqaralyq mýzyka keńesiniń sheshimimen jyl saıyn 1 qazanda atap ótiledi.
Halyqaralyq kofe kúni
Álemdik qaýymdastyqta kofe kúnin toılaýdyń naqty bekitilgen datasy bolǵan joq edi. Tek 2014 jyly Halyqaralyq kofe qaýymdastyǵy bir kúndi, ıaǵnı 1 qazandy kofe kúni dep bekitti. 2015 jyly Halyqaralyq kofe kúni alǵash ret Mılandaǵy Dúnıejúzilik kórme aıasynda resmı mártebede atap ótildi. Sodan beri ony jyl saıyn kem degende 77 elde (halyqaralyq kofe uıymynyń músheleri) atap ótedi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1718 jyly Semeı qalasynyń irgetasy qalandy. Shekara jáne áskerı-tirek bazasy retinde salynǵan Semeı bekinisi damı kele Reseı, Ortalyq Azııa jáne Batys Qytaı arasyndaǵy mańyzdy saýda pýnktine aınaldy. Semeı qalasynyń negizi qalanǵannan bastap munda saýda jasaý úshin jońǵar qalmaqtary, buqarlyqtar, qoqandtyqtar, tashkenttikter keletin. 1854 jylǵy 1 qazanda Semeı oblysynyń saltanatty ashylýy boldy. Semeı birden oblystyq qalaǵa aınaldy. 1863 jyly qalada eki oqý orny, sonyń ishinde bir ýezdik ýchılışe jáne onyń janynda qyzdar mektebi, 2 shirkeý-prıhodtyq ýchılışe, 14 kazak jáne 9 jekemenshik tatar mektebi boldy. XIX ǵ. aıaǵynda XX ǵ. basynda er balalar men qyzdardyń klassıkalyq gımnazııalary, muǵalimder semınarııasy jumys istedi. Muǵalimder semınarııasynda álemdik mádenıettiń bolashaq alyptary Muhtar Áýezov pen Qanysh Sátbaev bilim aldy. Uly orys jazýshysy Fedor Mıhaılovıch Dostoevskıı bes jyldan astam ýaqyt (1854-1859 jyldary) Semeı qalasynda turyp, osynda óziniń «Óli úıden hattar», «Aǵaıdyń túsi», «Stepanchıkovo selosy jáne onyń mekendeýshileri» atty óshpes týyndylaryn jazdy. Osynda F.Dostoevskıı P.P. Semenov-Tıan-Shanskıımen, Shoqan Ýálıhanov, G. Potanındermen kezdesip, suhbattasqan. Qazaqtyń uly aqyn-aǵartýshysy Abaı esimi de Semeı qalasymen tyǵyz baılanysty.
1791 jyly Zyrıanovsk aýylynyń negizi qalandy. 1937 jyly aýyl kentke aýystyryldy, 1941 jyly kent aýdandyq mańyzy bar qalaǵa aınaldy, 1952 jyly oblysqa qaraıtyn qalalar sanatyna endi. 2019 jyldan bastap bul qala Altaı dep ataldy.
1921 jyly Orynbor qalasynan alǵash ret qazaq radıosy habar taratqan. 1926 jyldyń 3 qazanynan bastap Qyzylorda qalasynda Qazaq radıosy óz habarlaryn turaqty berýdi odan ári jalǵastyrdy. Almaty radıostantsııasy 1931 jyly 1 mamyrda ashyldy. 30-shy jyldar Qazaq radıosynyń damý jyldary boldy. Radıojýrnalıstıka jolǵa qoıylyp, radıo buqaralyq aqparat quraldarynyń biri retinde nyǵaıyp, bekidi. Qazir quramyna 4 birdeı (Qazaq radiosy, Shalqar, Astana, Classic) radıony biriktirgen QAZAQ RADIOLARY seriktestigi búkil qazaq dalasyna aqparat taratady.
1932 jyly Oral qalasynda qazirgi M.Ótemisuly atyndaǵy Batys Qazaqstan memlekettik ýnıversıteti pedagogıkalyq ınstıtýt retinde quryldy. Ol respýblıkanyń ekinshi pedagogıkalyq JOO ataldy. Instıtýtqa KSRO-nyń aǵartý isi jónindegi ulttyq komıssary M.N.Pokrovskııdiń esimi berilgen, al 1937 jyldan bastap JOO-ǵa A.S.Pýshkın esimimen ataldy. 1996 jyldyń mamyr aıynda Qazaqstan Úkimetiniń Qaýlysymen A.S.Pýshkın atyndaǵy Oral pedagogıkalyq ınstıtýty A.S. Pýshkın atyndaǵy Batys Qazaqstan gýmanıtarlyq ýnıversıteti bolyp ózgertildi. 2000 jyldyń 14 aqpanynda Qazaqstan Úkimetiniń Qaýlysymen Batys Qazaqstan memlekettik ýnıversıteti qurylǵan, al 2003 jyly oǵan Mahambet Ótemisulynyń esimi berildi.
1945 jyly Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi Jarlyǵymen Samarqan eldi mekeni Qaraǵandy qalasy aımaǵynan shyǵarylyp, ataýy Temirtaý qalasy bolyp ózgerdi. Bastapqyda jıyrma myń turǵyny, bir aýrýhanasy, eki mektebi jáne jıyrma myń sharshy metr turǵyn úıi boldy. Sol jyldardan bastap qaladaǵy ónerkásiptiń damýy qarqyndap, odaqtas respýblıkalardyń barlyǵynan adamdar kele bastady. 1950 jyldary turǵyndar sany eki ese ósti. Búgingi tańda Temirtaý - ındýstrııalyq Qaraǵandy qalasynyń syńary, Qazaqstan qara metallýrgııasynyń ortalyǵy.
1998 jyly Astanada alǵash ret jas talanttardyń «Shabyt» respýblıkalyq festıvali ótti.
2011 jyly qazaqstandyq delegatsııa Brıýsseldegi Halyqaralyq stýdenttik sport federatsııasynyń shtab-páterinde 2017 jylǵy Dúnıejúzilik qysqy ýnıversıadany ótkizýge ótinim kitabyn usyndy.
2013 jyly Astanada ótken «Jasyl kópir» seriktestik baǵdarlamasy boıynsha halyqaralyq konferentsııa men «Astana EKSPO-2017» halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesiniń qorytyndylary boıynsha 8 memleket - Qazaqstan, Reseı, Qyrǵyzstan, Belarýs, Mońǵolııa, Grýzııa, Germanııa jáne Chernogorııa «Jasyl kópir» seriktestik baǵdarlamasy aıasyndaǵy yntymaqtastyq týraly Hartııaǵa qol qoıdy.
2015 jyly MEGA Park SOSO aldynda ornalasqan Almatydaǵy Juldyzdar alleıasynda Aleksandr Vınokýrovtyń juldyzy «jandy». Juldyzdy tanymal músinshi Nurken Dáýkenov jasaǵan. Ol Ilıa Ilınnyń juldyzynan 1 metr qashyqtyqta ornalasqan.
2016 jyly Klagenfýrt qalasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmetti konsýldyǵy ashyldy, onyń qyzmeti Karıntııa federaldy jerine taralady.
2019 jyly Asiamoney bedeldi jahandyq basylymynyń nusqasy boıynsha «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵy (AHQO) ortalyq jáne Shyǵys Eýropa, ortalyq jáne Batys Azııa óńirindegi «Beldeý jáne jol» bastamasy sheńberindegi jyl jobasy (progress) nomınatsııasynda úzdik dep tanyldy. Saltanatty rásim Sıngapýrda ótti, oǵan búkil Azııa boıynsha 70-ten astam korporatsııalar men qarjy ınstıtýttarynyń ókilderi qatysty.
Asiamoney – Euromoney tobynyń quramyna kiretin mamandandyrylǵan iskerlik basylym-Azııanyń qarjy ınstıtýttary arasynda dástúrli túrde konkýrs ótkizedi. Іskerlik basylym taǵaıyndaǵan syılyq osy óńirdegi eń qurmetti nagradalardyń biri.
2020 jyly Kentaýda japondyq Yaskawa Motoman dánekerleýshi-roboty iske qosyldy. Robottyń basty mindeti – transformatorlardy dánekerleý jumystaryn júrgizý. Bir dánekerleýshi mamannnyń 8 saǵatta atqaratyn jumysyn robot 20 mınýt ishinde oryndap shyǵady.
2021 jyly Dýbaıda (BAÁ) EKSPO 2020 Dúnıejúzilik kórmesinde Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq pavılonynyń resmı ashylý saltanaty ótti.
Resmı delegatsııaǵa Qazaqstannyń ótkeni, búgini jáne bolashaǵyna saıahat jasaǵan pavılonǵa ekskýrsııa uıymdastyryldy.
