Jumyspen qamtý jáne áleýmettik tólem: tótenshe jaǵdaı kezinde memleket qandaı sharalar qabyldaýda
QR Prezıdenti janyndaǵy Tótenshe jaǵdaı rejımin qamtamasyz etý jónindegi memlekettik komıssııanyń otyrystarynyń birinde QR Premer-Mınıstri Asqar Mamın búginde el Úkimetiniń basymdyqty mindeti azamattardyń jumyspen qamtylýyn qamtamasyz etý ekenin atap ótti. Jańa «Jumyspen qamtýdyń jol kartasyn» qarjylandyrý 240 myńnan asa jańa jumys ornyn qurýǵa múmkindik beredi, ol jobany júzege asyrý kezinde ýaqytsha jumyspen qamtýdy ǵana emes, turaqty jumys oryndaryn qurýǵa da múmkindik beredi.
Joǵary táýekeldi salalarǵa saýda, týrızm, qoǵamdyq tamaqtandyrý salalaryndaǵy ShOB sýbektileri jatty. Bul sektorlarda 1,6 mln asa jumysker jumyspen qamtylǵan.
Jańa «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» neni qamtıdy?
Eńbek jáne halyqty jumyspen qamtý mınıstrliginiń málimetterinshe, «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» turǵyndardy jumyspen qamtýdy qamtamasyz etý máselelerin shuǵyl sheshý maqsatynda ázirlengen jáne onda qosymsha jumys oryndaryn qurýǵa, jumyssyz azamattardyń sanynyń artýyna jol bermeýge baǵyttalǵan sharalar kesheni belgilengen, bul sharalar áleýmettik, ınjenerlik-kólik ınfraqurylymdy jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵyn damytý, eldi mekenderdi abattandyrý boıynsha ınfraqurylymdyq jobalardy júzege asyrý esebinen iske asyrylady.
Jol kartasy kelesi jumystar men nysandar túrleri boıynsha ınfraqurylymdyq jobalardy iske asyrýdy qarastyrady:
1) áleýmettik-mádenı nysandardy - bilim berý, densaýlyq saqtaý, áleýmettik qamsyzdandyrý, mádenıet, sport, bos ýaqyt jáne demalys, turǵyndarǵa qyzmet kórsetý nysandaryn kúrdeli jáne aǵymdaǵy jóndeý jumystary, rekonstrýktsııasy (seısmıkalyq qaýipti óńirler úshin seısmokúsheıtý arqyly kúrdeli jóndeýge jol beriledi);
2) turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy nysandaryn kúrdeli, ortasha jáne aǵymdaǵy jóndeý, rekonstrýktsııasy (sýmen qamtý, káriz júıesi nysandary, gazben, jylýmen, elektrmen qamtý júıeleri);
3) ınjenerlik-kólik ınfraqurylymyn kúrdeli, ortasha jáne aǵymdaǵy jóndeý, rekonstrýktsııasy, qurylysy (qalalyq avtomobıl joldary, kent ishindegi jáne aýyl ishindegi joldar, kire beris joldar, jaıaý júrginshi joldary, bógetter, dambalar men kópirler, kanaldar, sý sharýashylyǵy nysandary men qurylymdary);
4) eldi mekenderdi abattandyrý (aýlalardy abattandyrý, kóshelerdi, saıabaqtar men skverlerdi jaryqtandyrý jáne jasyldandyrý, ıesiz nysandardy, shaǵyn sáýlet músinderin, qorshaýlardy, balalardyń oıyn jáne sport alańdaryn buzý).
QR Úkimeti janyndaǵy turǵyndardy jumyspen qamtý máseleleri jónindegi vedomstvoaralyq komıssııa sheshiminiń negizinde basqa jumystar men nysandardy, onyń ishinde qurylysty iske asyrýǵa bolady.
Qabyldanǵan jol kartasynyń maqsattary:
- jumyspen qamtýdy qamtamasyz etý jáne jumyssyzdyq deńgeıiniń ósýine jol bermeý;
- qosymsha jumys oryndaryn qurý jáne tabystyń bolýyn qamtamasyz etý;
- eldi mekenderdiń ınfraqurylymyn damytý úshin jaǵdaılar jasaý.
Baǵdarlamaǵa kimder qatysa alady?
Halyqty jumyspen qamtý ortalyqtary qajetti biliktiligi bar mamandardy iriktep jáne osy aýdanda (qalada) turatyn jumyssyzdardy, onyń ishinde ýaqytsha tirkeýde turǵandardy ınfraqurylymdyq jobalardy iske asyratyn merdiger jumys berýshiler baǵyttaıdy, al qajet bolǵan jaǵdaıda jumys berýshilerdiń tıisti jumystaryn oryndaý úshin kadrlardy qaıta daıarlaýdy qamtamasyz etedi. Bul rette eńbekke ornalastyrýda 29 jasqa deıingi jastarǵa basymdyq beriledi.
Jol kartasyn júzege asyrýǵa 1 trln teńge bólingen, Jol kartasynyń baǵyttary boıynsha qarajatty ákimdikter óz betinshe bóledi.
«Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» qashan iske qosylady?
«Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» aıasynda ınfraqurylymdyq jobalardy iske asyrý bıyl sáýir aıynda bastaldy. Kúrdeli jáne aǵymdaǵy jóndeý, qaıta jóndeý boıynsha ınfraqurylymdyq jobalar qara kúzge deıin iske asyrylady, al jańa nysandardyń salynýyn kózdeıtin jobalar jyl sońyna deıin iske asyrylady.
Bıyl jobalardy iske asyrý kezinde 250 myń jumys ornyn qurý josparlanǵan. Sharttarǵa sáıkes, jumyskerlerdiń keminde 50%-y jumyssyz jastarǵa basymdyq berýmen Jumyspen qamtý ortalyqtary arqyly jaldanatyn bolady.
Jastar kúrdeli jáne aǵymdaǵy jóndeý jumystaryna, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy, áleýmettik-mádenı, ınjenerlik-kólik nysandarynyń kúrdeli jáne aǵymdaǵy jóndeý jumystaryna, rekonstrýktsııasy men qurylysyna jáne eldi mekenderdi abattandyrýǵa qatysady.
Jumyssyz jastarǵa beriletin kóterme aqy
El Prezıdenti sonymen qatar iri qalalar - Nur-Sultan, Almaty, Shymkent qalalarynyń mańyndaǵy ahýalǵa nazar aýdardy. Osy qalalarda jumys istegen jastar búgin bul qalalarǵa kire almaı qaldy. Olar qala mańyndaǵy mekenderde tabyssyz qalyp otyr.
Memleket basshysy Q. Toqaev atap aıtqandaı, adamdardyń tabys kózi bolýy kerek, olar jabylǵan shlagbaýmdardyń aldynda tirshilikke qajeti qarajatsyz otyrmaýy tıis. Halyqty jumyspen qamtý ortalyqtary arqyly «Jol kartasy» jobalaryna eńbekke ornalastyrylatyn jumyssyzdarǵa 85 myń teńge kóleminde ómir súrýge bir rettik materıaldyq kómek (kóterme aqy) tóleý qamtamasyz etiledi. ıAǵnı, jalaqynyń ornyna emes, oǵan qosymsha retinde tólenedi.
Sonymen qatar, HJQO bazasynda JQJK boıynsha iske asyrylatyn jobalarǵa eńbekke ornalastyrý úshin mobıldi (jyljymaly) rekrýt pýnktterin qurý qamtamasyz etiledi (keńes berý, medıtsınalyq testileý, jumyskerlerdi jetkizýdi uıymdastyrý).
Aıta keteıik, «Jumyspen qamtýdyń jol kartasy» boıynsha jalaqy mólsheri 85 myń teńgeden kem bolmaýy tıis.
42 500 teńge kólemindegi áleýmettik tólemderdiń taǵaıyndalýy jáne berilýi
Karantın engizilgen kezeńde tek Almatyda jalpy kásiporyndardyń jumyskerleriniń sany 266 myń adamǵa qysqardy. Jeke kásipkerler boıynsha da osyndaı jaǵdaı baıqalyp otyr, olardyń 80%-y óz jumysyn toqtatqan. Osylaısha, aldyn ala esepteýler boıynsha aǵymdaǵy jaǵdaı 500 myńǵa jýyq qalalyqtyń qarjylyq jaǵdaıyna teris áserin tıgizgen.
Sondyqtan tótenshe jaǵdaı engizilgen kezeńde QR Prezıdenti Q. Toqaev tótenshe jaǵdaıdyń engizilýine baılanysty tabysynan aıyrylǵan adamdarǵa 1 JTM (42 500 teńge) kóleminde aı saıynǵy tólemder jasaýdy bastaýdy tapsyrdy. Mundaı kómekke jalpy bizdiń keminde 1,5 mln azamatymyz júgine alady.
Memlekettik komıssııa ózin-ózi jumyspen qamtyǵandardyń, jumysynan aıyrylǵandardy, sondaı-aq turǵyndardyń áleýmettik áljýaz toptarynyń keıbir toptaryn qosyp, áleýmettik tólemdi alýshylardyń sanatyn arttyrdy. 3 mln jýyq qazaqstandyq 42500 teńge kólemindegi áleýmettik qoldaýǵa ıe bolady.
Bastapqyda kólemi bir adamǵa shaqqanda aıyna 42,5 myń teńgeni (jalaqynyń tómengi mólsherin) quraıtyn áleýmettik tólem belgili bir sanattaǵy azamattarǵa tıesili boldy. Keıin onyń tizimi keńeıtildi. Búginde tótenshe jaǵdaı rejıminiń engizilýine baılanysty tabysynan aıyrylǵandarǵa tólenetin áleýmettik tólem kelesi sanattaǵy azamattarǵa beriledi:
- jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jiberilgen shaǵyn jáne orta kásipkerlik sýbektileriniń jumyskelerine;
- karantın engizilgen eldi mekenderde qyzmetin júzege asyratyn, jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jiberilgen iri bıznes sýbektileriniń jumyskerlerine;
- jaldamaly eńbekti paıdalanbaıtyn jeke kásipkerlerge (red. eskertýi: burynǵy redaktsııasynda «jeke kásipkerlerge» boldy);
- jeke tájirıbemen aınalysatyn tulǵalarǵa (notarıýs, jeke sot oryndaýshysy, advokat, kásibı medıator);
- «Salyq jáne bıýdjetke basqa da mindetti tólemder týraly» QR Kodeksiniń 774-shi babyna sáıkes BJT (biryńǵaı jıyntyq tólem) tóleıtin jeke tulǵalarǵa;
- salyq agentteri mindetti zeınetaqy jarnalaryn tólengen jumystardy oryndaý (qyzmetterdi kórsetý) mindetin ózine alǵan azamattyq-quqyqtyq sıpattaǵy kelisimsharttar boıynsha tabys tabatyn tulǵalarǵa;
- memlekettikten basqa, jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jiberilgen kommertsııalyq emes zańdy tulǵalar jumyskerlerine.
Basqasha aıtqanda, tólemderdi karantın engizilgen qalalardaǵy jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jiberilgen shaǵyn jáne orta bıznestegi jaldamaly jumyskerler ala alady, sonymen qatar munda iri kásipkerlik sýbektileri, jeke tulǵalar, ózin-ózi jumyspen qamtyǵandar jatady. Olar jeke tájirıbemen aınalysatyn tulǵalar: jeke advokattar, notarıýstar, sot oryndaýshylary, medıatorlar - olardyń elimizdegi sany 2 myń adamnan asady. Bul sonymen qatar azamattyq-quqyqtyq sıpattaǵy kelisimsharttar boıynsha jumys istegen 180 myńǵa jýyq adam.
Buǵan deıin áleýmettik tólem alýǵa ótinimdi jumys berýshiler óz jumyskerleri úshin, JK, JT, BJT tóleýshiler - ózderi úshin bere alatyn. Bul rette jumys berýshiler tótenshe jaǵdaı kezinde qyzmetiniń shektelýine baılanysty óz jumyskerleriniń tabysynan aıyrylǵanyn rastaıtyn qujattardy, jumyskerlerdiń tizimin, jumyskerlerge jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyn bergeni týraly buıryqtyń kóshirmesin usynýy tıis bolatyn.
Endi tótenshe jaǵdaıdyń engizilýine baılanysty tabysynan aıyrylý faktisin rastaıtyn qujattardy usyný talaby alynyp tastaldy.
Áleýmettik tólemdi belgileý úshin:
- jumys berýshiler tek jumyskerlerdiń tizimin usynýmen ótinim tapsyrady;
- JK, JT, AQS, BJT tóleýshiler tek jeke málimetterin kórsetýmen ótinim beredi.
Sonymen qatar jumysker jumys berýshisiniń tapsyrýyn kútpeı-aq ózi de ótinimdi tapsyra alady.
Búginde eshqandaı qujat tapsyryp kerek emes. Tek ótinim tapsyrylady. Osy ótinimde barlyq sebepteri, óziniń málimetteri - tolyq aty-jóni, JSN, karta esebi kórsetiledi. Jumys berýshi óz jumyskerleriniń tizimin usynady.
Jaldamaly jumyskerlerge kelsek, endi ondaı jumyskerlerge eger olardy jalaqysyn saqtaýsyz eńbek demalysyna jibergen bolsa, kommertsııalyq emes uıymdardyń, qoǵamdyq birlestikterdiń jumyskerleri jatady. Memlekettik organdar men kvazımemlekettik sektor qyzmetkerlerine bul shart qoldanyla almaıdy.
Jeke tulǵalar, ózin-ózi jumyspen qamtyǵandar. Bul jerde tótenshe jaǵdaıǵa deıin resmı jumys istegender men resmı emes jumys istegender bar. Resmı jumys istegender - JK, azamattyq-quqyqtyq sıpattaǵy kelisimsharttar boıynsha jumys istegender. Olar eger sońǵy 12 aıda tótenshe jaǵdaı rejımi engizilgenge deıin eń bolmasa 1 ret áleýmettik nemese zeınetaqy aýdarymdaryn jasaǵan bolsa, bul tólemdi alýǵa quqyly. Sonymen qatar bul sanatqa biryńǵaı jıyntyq tólemdi (BJT) tólegen azamattar jatady.
Resmı emes jumys istegenderge kelsek, bul usaq jumystarmen, mıkrobıznespen aınalysqan, biraq esh tirkelmegen adamdar. Olardyń jeke eńbek sharttary joq, olar salyq, áleýmettik jáne zeınetaqy aýdarymdaryn jasamaǵan. Tólem alý úshin olar óz statýsyn resmılendirse jetkilikti, odan keıin aı saıyn 42,5 myń teńge ala alady. Al statýsyn resmılendirý úshin eń bolmaǵanda bir ret BJT tóleý kerek.
Memleketten zeınetaqy, járdemaqy, áleýmettik tólemder alatyn tulǵalar bul tólemdi alýǵa úmitker bola almaıdy. Biraq mundaı azamattar qosymsha aqsha taýyp salyq tólep júrgen bolýy múmkin. Eger zeınetkerler, múgedek jandar 16 naýryzǵa deıin qandaı da bir ispen aınalysyp, BJT eń bolmasa bir ret tólegen bolsa, onda olar 42 500 teńgeni alýǵa úmitker bola alady.
Dekrettik demalysqa shyqqan áıelder. Bala bir jasqa tolǵanǵa deıin memleket járdemaqy tóleıdi, jumys isteıtin áıelder áleýmettik saqtandyrý qorynan járdemaqy alady. Biraq búgin balasy bir jastan asqan áıelder ótinim berip jatyr. Jaǵdaı jaqsy bolǵanda mundaı analardyń jumysqa shyǵýǵa múmkindigi bar edi. Biraq qazir jumysqa shyǵý múmkin emes. Sondyqtan, dekrettik demalysta otyrǵan, balasy 1 jastan asqan ana 42 500 teńgeni alýǵa ótinim bere alady, ol úshin aldymen biryńǵaı jıyntyq tólemdi tóleýi tıis.
Bul rette, bireýge sizdiń tabysyńyzdan tótenshe jaǵdaıdyń engizilýine baılanysty aıyrylǵanyńyzdy eshkimge dáleldep kerek emes, muny eshkim qaıta teksermeıdi. Ótinish nemese júginý Egov portaly nemese arnaıy saıt arqyly elektrondy túrde tapsyrylady.
«Elektrondy úkimet»
Servıs arqyly ár adam óziniń málimetterin toltyrýy qajet. Endi bul ótinimge qandaı da bir faıldardy qosý qajet emes. Mańyzdysy — osy ótinimniń bolýy. Oǵan ETsQ arqyly qol qoıý qajet. Nemese SMS arqyly qupııasóz alýmen qol qoıylady.
42500.ENBEK.KZ arnaıy saıty
Búginde Egov júktemesi tym kóp, sondyqtan Eńbek mınıstrligi BTS kompanııasymen birlesip 42500 teńge kólemindegi áleýmettik tólem úshin arnaıy saıt ázirledi. Onda sonymen qatar barlyq azamattar ótinim bere alady, óz málimetterin – tolyq aty-jónin, JSN men banktegi esebin kórsetedi. SMS arqyly qupııasózdi alǵan soń óziniń qolymen rastaıdy.
Telegram-bot
Saıtqa nemese Egov-qa kirý úshin kompıýteri joq adamdar bar. Erteń tańerteńnen bastap mobıldi telefon arqyly Telegram-botty paıdalaný usynylady. Bul qosymshany júktep alyp, oǵan óz málimetterińizdi engizý qajet. Sonymen qatar júktemeni bólý jáne azamattarǵa qolaıly bolý úshin QR Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi árbir óńir úshin jeke bot ázirledi.
BJT (biryńǵaı jıyntyq tólem)
Kóptegen adamdardyń mundaı áleýmettik aýdarymdary joq ári bolmaǵan. Bul adamdar resmı emes jumys isteıdi, olardyń eńbek kelisimsharttary joq, salyq ta, eshqandaı aýdarymdar da tólemegen, olar úshin de 42 500 teńge alý múmkindigi bar. Ol úshin óziniń statýsyn resmılendirýi kerek.
Ol úshin biryńǵaı tólemdi tóleý kerek — ol qalalyqtar úshin 2651 teńge, aýyl turyndary úshin 1325 teńge. Bir ret tólem jasaǵan soń siz kelesi kúni aı saıyn 42500 teńge alý múmkindigine ıe bolasyz. Bul resmı emes jumys istegenderdiń barlyǵyna qatysty.
BJT (biryńǵaı jıyntyq tólemdi) qala jáne aýyl turǵyndary úshin eki túrli tásilmen tóleı alady.
Birinshi – Halyq bank, Fortebank, Sberbank, Jysan bank, Bank Center Credit, Kaspı banktiń mobıldi qosymshalarynda jáne «Qazposhta» bólimshelerinde BJT tóleýge bolatyn mobıldi qosymshalar bar.
Ekinshi – muny SMS arqyly jasaýǵa bolady. Ol úshin óz telefonyńyzdan 5505 nómirine SMS jiberip, qala turǵyndary úshin GORODESP JSN, al aýyl turǵyndary úshin SELOESP JSN dep kórsetý qajet.
Eshqashan bankte esepshoty bolmaǵan azamattar bar, demek, olardyń ótinishi ári qaraı ótpeı qalady. Bank esepshotyn kórsetpeı aq toltyrýǵa bolatyn, ótinimdi qabyldaıtyn platforma ázirlenip jatyr. Bank esepshoty sál keıinirek, ótinim berilgen sátten bastap bir aıdan kesh emes ýaqytta tapsyrýǵa bolady.
42 500 teńgeni alý úshin arnaıy esepshot ashýdyń qajeti joq. Ol úshin kez kelgen bank kartasynyń esepshoty jaramdy. 42 500 teńge kólemindegi áleýmettik tólemnen kommýnaldyq qyzmetter úshin de, nesıe úshin de, salyq úshin de eshqandaı qaryzdar alynyp qoıa almaıdy. Tólemdi alatyn adamnyń qaryzy bolsa da eshqandaı bank onyń qandaı da bir qaryzyn ustap qala almaıdy.
Aıta keteıik, barlyq portaldar búgin jumys istep tur. 6 sáýirdegi tańerteńgi málimetter boıynsha 42 500 teńge kólemindegi tólemdi alýǵa 1 mln 284 myń ótinim kelip túsken.
Azyq-túlik jıyntyǵy
Kóp balaly otbasylar men jumyssyzdarǵa tegin azyq-túlik jıyntyǵy turaqty túrde beriletin bolady. Bul shara 800 myńnan asa adamdy qamtıdy.
«Azyq-túlik jıyntyǵyn» alatyn bolady:
- ataýly áleýmettik kómek alatyn otbasylardyń barlyq balalary, ıaǵnı kóp balaly otbasylardy qosa alǵanda, az qamtylǵan otbasylar;
- jasyna qaramastan barlyq úsh sanattaǵy barlyq múgedek adamdar, sondaı-aq múmkindigi shekteýli balalar. Elimizde 995 000 adam tirkelgen;
- múmkindigi shekteýli balalardy kútip-baǵyp otyrǵan ata-analar;
- resmı tirkelgen jumyssyzdar — elimizde osyndaı azamattar shamamen 1,5 mln adam.
Іs júzinde bul sharany jergilikti jerlerdegi ákimder júzege asyrady.
Sonymen qatar «Eńbek» memlekettik baǵdarlamasynyń áleýeti tolyq paıdalanylady. Bıyl jumyspen qamtý sharalarymen 600 myńnan asa adamdy qamtý kózdelgen. Baǵdarlamany iske asyrý úshin respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjetterden bıylǵy jylǵa 123 mlrd teńge qarastyrylǵan.
Turǵyndardyń áleýmettik áljýaz toptary úshin shaǵyn nesıeler men granttar usyný tártibi men sharttary jeńildetildi. Jumyskerlerdiń eńbek quqyqtaryn qorǵaý jáne jumyspen qamtylý deńgeıin saqtaý maqsatynda jumysshylaryn jumystan shyǵarýdy josparlaǵan kásiporyndarǵa kúndelikti monıtorıng júrgiziledi jáne olardy eńbekke ornalastyrý boıynsha sharalar qabyldanady.
Kásiporyndarmen jáne ekonomıka salalarymen jumys oryndaryn saqtaý týraly memorandýmdar jasasý, jumyskerlerdiń aǵymy boıynsha jol kartasynyń jumystary jalǵasady.
«Qaterli» aımaqtaǵy barlyq kásiporyndar birinshi kezekte jalaqy boıynsha qaryzdardyń bolýyna jol bermeý maqsatynda profılaktıkalyq baqylaýmen qamtamasyz etiledi.
Sonymen qatar elde tótenshe jaǵdaı kezeńinde ShOB-ty qoldaý boıynsha sharalar qabyldanady, onda salyqtyq artyqshylyqtar, tólemder men qaryzdar boıynsha keıinge shegerý qamtylǵan.
Ekonomıkanyń asa zardap shekken sektorlarynda shaǵyn jáne orta bıznesti eńbekaqy tóleý qorynan alynatyn salyq jáne áleýmettik tólemderden 6 aıǵa (bıylǵy 1 sáýirden 1 qazanǵa deıin) bosatý qarastyrylǵan. Bul shara qoǵamdyq tamaqtaný, jekelegen saýda sektorlaryn, kólik qyzmetin, konsýltatsııalyq qyzmetterdi, AT-sektordy, qonaq úı bıznesin, týrızmdi qamtıdy.
