Jumysshylardy qorǵaý, energetıka, bilim berý – Astana men London qandaı ýaǵdalastyqqa keldi
ASTANA. KAZINFORM – Londonda Qazaqstan-brıtan strategııalyq dıalogynyń 8-otyrysy ótti. Onyń aıasynda Ulybrıtanııada maýsymdyq jumysshylar baǵdarlamasy aıasynda jumys isteıtin otandastarymyzdyń quqyqtaryn qorǵaýǵa baǵyttalǵan memorandýmǵa qol qoıyldy. Eki el arasynda osy jáne ózge de kelisimder jaıly Kazinform agenttigi menshikti tilshisiniń materıalynan oqyńyzdar.
Saıasattan ekologııaǵa deıin
Strategııalyq dıalog otyrysy Qazaqstan Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Roman Vasılenko men Ulybrıtanııanyń Syrtqy ister memlekettik mınıstri Stıven Daýtıdiń teń tóraǵalyǵymen ótti. Kezdesý barysynda taraptar saıasat pen ekonomıkadan bastap ekologııa, mádenıet pen qaýipsizdikke deıingi máselelerdiń keń shoǵyryn jan-jaqty talqyǵa salyndy. Investıtsııa, energetıka men bilim berý salalaryna, sonymen qatar ózekti óńirlik jáne halyqaralyq syn-tegeýirinderge aıryqsha nazar aýdaryldy.
Ulybrıtanııanyń jańa leıborıstik Úkimetiniń basty bastymdyǵy — ekonomıkalyq ósim basty nazarǵa ilindi. Osy turǵydan alǵanda taraptar eki eldiń de ósim draıverine aınalyp, jańa jumys oryndarynyń qurylýyna septigin tıgizetin yntymaqtastyqtyń keleshegi zor baǵyttaryn tyńǵylyqty qarastyrdy.
— Búgin biz sırek kezdesetin metalldar, kólik pen logıstıka, qarjy jáne joǵary bilim syndy salalardaǵy yntymaqtastyqtyń naqty keleshegin mejeledik. Buǵan qosa, dástúrli energetıka aıasyna kiretin energetıka salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń keleshegi jaıly sóz qozǵadyq. Biz jasyl energetıka jaıynda aıtyp otyrmyz, — dep atap ótti Roman Vasılenko.
Ulybrıtanııa Qazaqstan ekonomıkasyna mol qarjy quıatyn 10 iri ınvestordyń qataryna kiredi. Elimizde brıtandyqtardyń qatysýymen 580 kásiporyn jumys istep tur. Al eki eldiń arasynda jyldyq taýar aınalymy 2,8 mlrd fýnt sterlıngti (3,5 mlrd dollar) quraıdy.
Jumysshylardyń quqyǵyn qorǵaý
Talqylaýǵa túsken mańyzdy máselelerdi biri ótken jyldyń sáýirinde qol qoıylǵan Strategııalyq seriktestik jáne yntymaqtastyq týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý barysy bolǵany anyq. Ótken jyldyń shildesinde Ulybrıtanııa úkimetiniń aýysýyna baılanysty qujat brıtandyq jańa basshylyq tarapynan qosymsha qaıta qaralǵan edi. Osylaısha parlamentte ratıfıkatsııalanýy tıis kelisim týraly zań jobasynyń depýtattar qaraýyna engizilýi kesheýildegen bolatyn. Bul protsestiń belgili bir ýaqyt alary sózsiz. Alaıda, Qazaqstan Syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Roman Vasılenko Kazinform agenttiginiń tilshisine «eki eldiń de kelisimdi tezirek ratıfıkatsııalaýǵa nıetti» rastap otyr.
Kezdesýdiń mańyzdy qorytyndysy Qazaqstannyń Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi men Ulybrıtanııanyń Qanaýǵa jáne eńbek zańnamasyn buzýǵa qarsy is-qımyl jónindegi qyzmeti arasynda maýsymdyq jumysshylar brtandyq baǵdarlamasy aıasynda nápaqy tabýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý salasynda memorandýmǵa qol qoıylýy boldy.
Rásimdelgen qujat Qazaqstan azamattarynyń Ulybrıtanııada maýsymdyq jumystardy istegen kezindegi quqyqtaryq tıimdi qorǵaýǵa múmkindik beredi. Sonymen qatar eki eldiń arasynda áleýmettik-eńbek qatynastaryn nyǵaıtýǵa septigin tıgizedi. Buǵan deıin Kazinform agenttigi Ulybrıtanııa fermalarynda jemis-jıdek pen kókónis jınaýmen aınalysatyn otandastarymyzdyń quqyqtarynyń buzylýy jıilep ketkendigin jazǵan bolatyn.
— Bizdiń keleshektegi seriktestigimizge úlken senimmen qaraımyn. Ulybrıtanııadaǵy qazaqstandyq maýsymdyq jumysshylardyń múddesin qorǵaıtyn mańyzdy kelisimge qol qoıyp, olardy laıyqty túrde nazar aýdarylatyndyǵyna kepildik berip otyrmyz. Óıtkeni, olar bizdiń ekonomıkamyzda aıtarlyqtaı ról atqarady. Jalpy, kezdesý jemisti ótti. Kóptegen mańyzdy máselelerdi talqyǵa salyp, oń nátıjelerge qol jetkize aldyq, - dedi Ulybrıtanııanyń Syrtqy ister memlekettik mınıstri Stıven Daýtı.
Agrosektor jáne taý-ken isi
Ulybrıtanııadaǵy Qazaqstan Elshisi Maǵjan Іlııasov ınnovatsııalyq aýyl sharýashylyǵy men taý-ken salasy ózara is-qımyl úshin keleshegi zor baǵyttar sanalatyndyǵyn atap ótedi. Bul salalarda Ulybrıtanııa aıtarlyqtaı mol tájirıbege ıe jáne 2025 jyly eki eldiń arasynda dál osy sektorlarda yntymaqtastyq jandana túsetindigi kútiledi.
Ónerkásip jáne qurylys mınıstrligi usynǵan derekke sáıkes, elimizde 9 myń ken orny, nıkel, lıtıı, volfram, kobalt, lıtıı, molıbden, nıobıı, olovo, tantal, tıtan syndy 103 túri paıdaly qazba bar. Qazaqstan nıkel qory boıynsha álemde 11-orynda (2 mln tonnadan astam) tur. Bul shıkizat qaýipsizdigi men joǵarytehnologııalyq qaıta óńdeý salasyndaǵy seriktestik úshin zor keleshek ashady.
Qazaqstandaǵy Ulybrıtanııa Elshisi Ketı Lıch bilim salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń jandanýy kútiletindigin basa aıtady. Bıyldyń ózinde elimizde Kardıff ýnıversıtetiniń kampýsy ashylmaq. Ol Russell Group atty Ulybrıtanııanyń myqty ýnıversıtetter tobyna kiretin oqý orny. Kardıff ýnıversıteti úshin Astanadan 14 gektar jer bólingen. Bilim ordasyna qoıylǵan birinshi maqsat — halyqaralyq standarttaǵa sáıkes pedagogterdi daıyndaý.
— Bilim berý salasynda qýatty dınamıka baıqalyp otyr. Qazirdiń ózinde brıtandyq ýnıversıtetterdiń (De Montfort, Heriot-Watt, Coventry) úsh kampýsy ashyldy. Bıyl Kardıff ýnıversıtetin ashýǵa daıyndyq júrip jatyr. Munan bólek qosarlanǵan dıplom baǵdarlamasy men yntymaqtastyqtyń ózge de túrleri jumys istep tur, - dep atap ótti Ketı Lıch.
Aıta keterligi, 2021 jyly Almatyda De Montfort University resmı túrde ashyldy. Jańa joǵary oqý orny bıznes, ekonomıka jáne quqyq, AT, kreatıvti ındýstrııa salalarynda brıtandyq dıplomy bar mamandardy daıarlaıdy. Ýnıversıtettiń negizgi artyqshylyqtarynyń biri — túlekterdiń básekege qabilettiligi. Bas joǵary oqý ornyn bitirgen jastardyń 97 paıyzy oqý bitirgennen keıin jarty jyl ishinde jumys tabady jáne IBM, Microsoft, BMW sııaqty kompanııalarda jumys isteıdi. Al 2023 jyly Shotlandııanyń eń kóne tehnıkalyq ýnıversıteti, munaı-gaz baǵytynda mamandanǵan Heriot-Watt University Aqtóbedegi Jubanov ýnıversıtetine ornalasty. Olar alǵashqy jyly 300 balany, bıyl 250 balany qabyldap, 550 stýdentke bilim berýde.
Aldaǵy ýaqytta Londonda Saýda jáne yntymaqtastyq jónindegi Qazaqstan-brıtan úkimetaralyq komıssııasynyń otyrysy ótpek. Onda taraptar 2024 jyldyń naýryzynda qol qoıylǵan asa mańyzdy paıdaly qazbalar salasyndaǵy yntymaqtastyq jol kartasynyń oryndalýyna sholý jasap, qujatty jańartý múmkindikterin jan-jaqty talqyǵa salmaq.
Esterińizge sala ketsek, Qazaqstan-brıtan strategııalyq dıalogy 2013 jyly quryldy. Ol jyl saıyn ótkizilip turady jáne ekijaqty ári kópjaqty yntymaqtastyq máselelerin talqylaýǵa, sonymen óatar seriktestiktiń keleshegi zor baǵyttaryn aıqyndaýǵa arnalǵan turaqty alań sanalady.