Júktilik kezindegi arterııalyq gıpertenzııany zerttep júrmin – akýsher-gınekolog

Aqtóbelik otbasylardyń 80%-y júktilikti josparlamaıdy. Keıbiri júkti kezinde obyr dertine shaldyqqanyn bilip, em qabyldaýǵa májbúr. Bul týraly Kazinform tilshisine bergen suhbatynda júktilik kezinde qan qysymynyń kóterilý sebebi, onyń aldyn alý taqyrybyn tereń zerttep júrgen Aqtóbe perınataldyq ortalyq dırektorynyń orynbasary Andreı Gaıdaı aıtyp berdi.  

– Qazir júkti áıelder arasynda qaı aýrý túri jıi kezdesedi?

– Júkti áıelder kóbine preeklampsııamen aýrady. Júrek, búırek aýrýy, sonymen birge obyr dertine shaldyqqandary da bar. Júkti kezde áıelderdiń qan qysymy joǵary bolady. Ol anaǵa, balaǵa da áser etedi. Em-dom, dári-dármek taǵaıyndaý kezinde jaǵdaıdy baqylaý múmkin bolsa, júktilik úzilmeıdi. Otbasy balany ómirge ákelýge sheshim qabyldasa, dárigerler bar kúshin salatyny belgili. Al eger ana men balanyń jaǵdaıy baqylaýdan shyǵyp ketse, bizdiń jasaǵan em qonbasa, sol kezde júktilikti úzýge keńes beremiz. Eger jatyrdaǵy bala áli tolyq jetilmese, túsik jasatqan durys. Al jatyrdaǵy bala jetilse, aıy-kúni jetpeı bosandyrýǵa sheshim qabyldaımyz. Bıyl 10 aıda 7 myńǵa jýyq áıel bosandy. Barlyǵy 6 974 bala aman-esen ómirge keldi. Ýaqytynan buryn bosaný deregi – 295. Olar 370 sábıdi aman-esen ómirge ákeldi. Arasynda tórtem, úshem, egizder de bar. Jalpy oblystyq perınataldyq ortalyqta 100 egiz ómirge keldi.

– Aıy-kúni jetpegen sábı munda qansha ýaqyt bolady?

– Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń ortaq zańdylyǵyna saı biz de 22 aptalyq shaqalaqqa, ıaǵnı, salmaǵy 500 gramm jáne odan joǵary sábıge qamqorlyq kórsetemiz. Jansaqtaý bóliminde kútimin jasap, emi júrgiziledi. Balanyń qaı aptada ómirge kelgeni, salmaǵy óte mańyzdy. Neǵurlym joǵary bolsa, soǵurlym múmkindik mol. Bizde bir sábı 7 aı boıy osy jerde emdeldi. Aıy-kúni jetkenshe baqtyq desek bolady. Onyń ókpesi syr bergen kezde oblystyq balalar aýrýhanasyna aýystyryldy. Onda ońaltý sharalary júrgizildi.

– Anasy janynda bola ma?

– Árıne, balanyń anasy janynda bolady. Olar bala ómirge kelgen kúnnen bastap dárigerlermen birge bar kútimin jasaıdy. Ananyń aıaly alaqanynan, meıirimi men jylýynan artyq dúnıe joq sábı úshin. Sondyqtan bar úmit solarda. Biz olardy oqytamyz, úıretemiz. Perınataldyq ortalyqta ǵana emes, úıine oralǵanda da balaǵa alǵashqy medınalyq kómek kórsete alatyn bolýy kerek. Jedel járdem kómegi kerek kezdi de bilýi tıis. Keıde otbasyna oralyp, bir aptaǵa baryp keledi. Biraq kóbine osy ortalyqta, sábıiniń janynan tabylady. Ortalyq júkti áıelderdi bosanýǵa daıyndaıdy. Sonymen birge jas analar sábıdi baǵý, kútimin jasaýdy meńgeredi. Emizýdi de úıretemiz.

– Balalarda qandaı aýrýlar kóp anyqtalady?

– Qazir týa bitti aýrýlar kóp. Degenmen medıtsına jaqsy damyp, júktilikti úzý kórsetkishteri azaıdy. Balalar hırýrgııasy, ózge de sala mamandarynyń arqasynda túrli dertti emdeýge múmkindik bar. Buryn tizimge kóp aýrý ilikken, qazir qysqardy. Balanyń tolyqqandy ómir súrýine dárigerler járdemdesedi.

– Shaqalaqqa ota jasala ma?

– Munda neonataldy hırýrgııalyq ota jasalady. Tek kardıohırýrgııalyq otany oblystyq balalar aýrýhanasyna jiberemiz. Olarda kardıohırgııa ortalyǵy bar. Al bizde jasalatyn hırýrgııalyq otalar: jaryq, as qorytý júıesiniń buzylýy, nekrozdyq enterokolıt, óńesh stenozy, óńesh artezııasy, dıafragmaldy jaryq.

Ekinshiden, týabitti ınfektsııa juqtyrý deregi. Uryqqa jatyrda ınfektsııa juǵady. Saldarynan sábı ómirge erte keledi. Bir qıyny – adamdar júktilikti josparlamaıdy. Erli-zaıypty jalpy tájirıbelik dárigerge, ýchaskelik terapevtke, gınekologqa barmaıdy. Barlyq másele osy jerde bastalady. Adam aýrýyn emdep, keıin ǵana júktilikti josparlaýy tıis. Paıyzben eseptegende erli-zaıyptynyń 80%-y aldyn ala emdelý degendi bilmeıdi. Bul óte joǵary kóretkish. Anaǵa da, balaǵa da keri ásirin tıgizedi.

– Qaı aýdandardan jıi keledi?

– Júktiligi qıyn ótip jatqan áıelderdi eki perzenthana qabyldaıdy. Biri oblystyq perınataldyq ortalyq, ekinshisi Aqtóbe medıtsına ortalyǵyndaǵy perzenthana. Anasynyń búıregi, júregi aýyrsa medıtsınalyq ortalyqqa jiberedi. Al perınataldyq ortalyqqa uryq damýynda tejeý bolsa, preeklampsııa anyqtalsa, merziminen buryn bosaný kúdigi basym bolsa keledi. Aýdandarda esh aıyrmashylyq joq. Degenmen halyq sany kóp Muǵaljar, Shalqar, Yrǵyzdan jıi keledi. Qazir júkti áıelder qatarynda jasy úlken adamdar da kóbeıip keledi. Genderlik saıasatqa baılanysty dep oılaımyn. Áıelder er adamdarmen birge jumys istep, basshylyq qyzmetterdi atqarady. Kareralyq ósim bar. Ana bolýdy keıinge qaldyryp, keshteý sheshim qabyldaıdy. Tym kóp dep aıta almaımyz. Ortasha jas áli de 19-28 jas aralyǵynda.

– Sóz arasynda keıbir áıel obyr dertine shaldyqqanyn júkti kezde bir-aq biledi dep aıttyńyz. Bul qalaı?

– Iá, keıbir áıel óz aýrýy týraly bilse de táýekelge barady. Al keıbiri eshteńe bilmeı, júkti bolǵan soń ǵana tekserilip, anyqtalǵanyn estıdi. Júktilikke daıyndalsa, mundaı bolmas edi.

– Balasynan bas tartatyn analar bar ma?

– Balalaryn tastap ketetin analar bar, biraq sırek. Bıyl tórt ana balasynan bas tartpaq bolady. Úsheýi óz oıynan aınydy. Al bireýi egizderdi sábıler úıine tapsyrdy. Kóbiniń áleýmettik jaǵdaıy tómen, júktilikti josparlamaǵan. Jalǵyzbasty ana, al keıbiri stýdent. Stýdent ata-anasynan qorqyp, jasyryp júredi. Biz habaryn berip, sóılesemiz, balasyn jalǵyz qaldyrmaýdy suraımyz. Nuqyp kórsetkennen góri kómektesýin ótinemiz.

– Osy salady jumys istep júrgenińizge qansha jyl boldy?

– 12 jyl boldy. Jumysty №2 qalalyq emhanada ýchaskelik dáriger bolyp bastadym. Keıin oblystyq perınataldyq ortalyqta akýsher-gınekolog boldym. Sonymen birge 8-9 jyl boıy Qarǵaly qalalyq aýrýhanasynda eńbek ettim. 2021 jyly osynda kelip, bıyl qyrkúıekte dırektordyń orynbasary qyzmetindemin. Sonymen birge qazir men M.Ospanov atyndaǵy Batys Qazaqstan medıtsına ýnıversıtetinde kafedra dotsentimin. 2019 jyly dısertatsııa qorǵadym. PhD deńgeıi. Men tek uıymdastyrýshy, akýsher-gınekolog emes, ǵylymmen de aınalysamyn. Stýdentterge dáris beremin. Taǵy eki ǵylymı jobam da bar. Birin Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi, ekinshisin joǵary oqý orny qarjylandyrady. Sonymen birge kafedra jetekshisi, sheteldik konsýltanttarmen birge úsh doktarantqa jetekshilik etemin.

– Ǵylymda qaı taqyrypty zerttep, zerdeleýge múmkindik boldy?

– Men júktilik kezindegi arterııalyq gıpertenzııany zerttep júrmin. Sonymen birge qan qysymy kóterilgen áıeldiń isinýi, salmaq qosýyn da baqylaýǵa múmkindik boldy. Dıssertatsııa kezinde qandaǵy gomotsısteın deńgeıi táýekeldiń biri dep qaraldy. Men jáne meniń jetekshim júkti kezdegi gomotsısteın deńgeıi preeklampsııaǵa ákep soǵatynyn dáleldedik. Al qazir eki taqyryp zerttelip jatyr. Osyǵan uqsas bári. Biz jalpy sany 3 myń júkti áıeldi baqylap, óz tujyrymymyzdy aıtamyz.

– Siz qazaqsha sóıleısiz, qalaı úırendińiz?

– Biz Qazaqstanda turamyz, qazaqsha sóıleýýimiz kerek. Áli de kýrsqa qatysyp, jetildire túskim keledi.

– Salada sheshimin tappaǵan kedergi bar ma?

– Qazir ortalyqtyń jumysy jaqsy. Apparattary zamanaýı. Dárigerge de, adamǵa da jaqsy jaǵdaı jasalǵan. Keıbir tusyn áli de damytsaq deımiz. Ol úshin aqsha kerek. Biraq tarıf tómen. Ár adam úshin MÁMS-ten aqsha bólinedi, biraq az. Keıde aqsha taq-tuq jetedi, keıde shyǵyndy jappaıdy. Kóp nárse eskerilmegen. Bir aýrýdy emdesek, ekinshi dertin qosa qaraımyz. Sol kezde bir ǵana emge aqy bólinip, ekinshisi múlde qaralmaıdy. Damyta túsý úshin qarjy kerek. Bizde bir áıeldi bosandyrý 130-140 myń teńge. Sapa úshin tarıf qunyn da kóterý usynylady. Jalǵyz máselemiz osy.

– Áńgimeńizge rahmet.