Júgirýdiń, jıi jaıaý júrýdiń paıdasy qandaı
Tirshiliktiń kúıbeńimen júrip keıde densaýlyqqa múlde mán bermeı ketetinimiz bar. Al densaýlyqtyń kepili – sport ekendigi barshaǵa málim. Sporttyń bir túrimen belsendi aınalysýǵa, kún saıyn jattyǵý zalyna barýǵa ekiniń biriniń ýaqyty jete bermeıdi. Biraq taza aýada serýendeýge, arasynda jaıaý júrýge den qoıýǵa áste bolady. Búgingi maqalamyz osy taqyryp tóńireginde.
Sportty serik etińiz
Mahatma Gandı «Meniń ómirim» atty kitabynda densaýlyqty kútý úshin únemi tańerteń jumysqa jaıaý baryp, keshkisin jaıaý qaıtatynyn jazǵan. Úndi qaıratkeri qastandyqtan kóz jumǵanda 78 jasta edi. Onyń osynshama jasqa deıin densaýlyǵy jaqsy, sanasy sergek bolýyna únemi qımyl-qozǵalysta júrgendiginiń áseri mol ekendigine eshkim shúbá keltirmes.
Ókinishke qaraı, tehnologııa damyǵan myna zamanda adamdar qozǵalystan qalyp barady. Jumysqa kólikpen jetip, kabınette keshke deıin otyrady. Jumystan soń úıge kelip, ishke el qondyryp alady da «sharshadym» dep dıvanda jatady. Sóıtip, túrli aýrýlardyń ózine kenedeı qadalǵanyn asqynǵanda biraq biledi. Qazir aýrýlardyń «jasaryp» kele jatqandyǵyna da osy sebep. Al sportty serik etkender densaýlyǵyn saqtap, aýrýdan ada bolady. Kún saıyn jattyǵý zalyna barýǵa ýaqytyńyz jetpese, onda taza aýada serýendegenniń, jaıaý júrgenniń paıdasy mol. Bul týraly bizge Óskemendegi №1 emhananyń bólim meńgerýshisi Aıgerim Qabdyǵalıeva tereńirek aıtyp berdi.
«Serýendeý men júgirý qan aınalymyn jaqsartyp, adam organızmin ottegimen qandyrady. Tamyr júıesin jattyqtyryp, kóptegen júrek aýrýynyń aldyn alady. Baıaý júgirý kezinde aǵzanyń zat almasý protsesi qalypqa kelip, qandaǵy holesterın mólsheri azaıady. Júgirgende, serýendegende qan tamyrlar arqyly belsendi ótip, olardy nyǵaıtady jáne júrek-qan tamyrlary aýrýlaryna qarsy turýǵa kómektesedi», - deıdi ol.
Turaqty júgirýmen aınalyssańyz, onda júrek kameralarynyń kólemi ulǵaıyp, sonyń nátıjesinde júregińiz myqty bola túsedi. Budan bólek, júgirý júrek soǵý jıiligin qalypqa keltirip, tahıkardııany jeńýge kómektesedi.
«Júıeli túrde júgirý qan qysymyn qalypqa keltirip, qan tamyrlarynyń tonýsyn arttyrady. Sondaı-aq qan qysymy joǵary adamdarda qysymdy tómendetýge, al tómenderde kóterýge sep bolady. Uzaq ýaqyt boıy fızıkalyq belsendilik bolmasa onyń qaýpi zor. Atap aıtqanda, júrek-qan tamyrlary aýrýlary paıda bolady. Jattyǵý jasamaı, qımyl-qozǵalyssyz ómir súrseńiz, onda ol joǵary holesterın jáne semizdik sııaqty ınfarkt pen ınsýlt qaýpin arttyratyn jaǵdaılardyń damýyna yqpal etedi», - deıdi Aıgerim Qabdyǵalıeva.
Onyń aıtýynsha, kúnine shamamen eki saǵat jaıaý júrý, serýendeý qajet. Nemese aptasyna 2-3 ret eki jarym saǵattyq ortasha belsendilikpen aınalysýǵa bolady. Mysaly, velosıped tebý, jyldam júrý, júgirý. Basqa da sport túrlerimen 75 mınýt qarqyndy aınalysqan óte paıdaly.
«Ózińizdi jeńil sezinesiz»
Osy rette, jýrnalıst, velomarafonshy Ernat Melsulyn áńgimege tartyp kórdik. Ol sporttyń ómirine qanshalyqty paıdasyn tıgizin jatqanyn tilge tıek etti.
«Kún saıyn 20 mınýt jalpy dene qyzdyrý jattyǵýyn jasaımyn. Dúısenbi-juma kúnderi tańerteń saǵat 5 pen 6 aralyǵynda úıden jumysqa jaıaý alty jarym shaqyrym júremin. Buǵan 1 saǵattaı ýaqyt ketedi. Al keshke jumystan úıge taǵy 6 jarym shaqyrymdy eńserip jaıaý qaıtamyn. Senbi-jeksenbide velosıpedpen 10 shaqyrym júrip, sýda júzýge 1 saǵat arnaımyn», - deıdi.
Keshki 10-ǵa deıin uıyqtaýdy ádetke aınaldyrypty. Tańerteń jumys kúnderi 4 jarymda tursa, demalystarda saǵat 6-da oıanady.
«Jaıaý júrgenniń paıdasy kóp. Qımyl-qozǵalys bolady. Taza aýa jutasyń. Qanyń júredi. Qan júrgen soń, oı týdyrý úderisi jaqsarady. Belsendi sport pen ónimdi shyǵarmashylyq ózara tyǵyz baılanysty. Baıaý aqqan qan qoıýlanyp, ottegi tıisti deńgeıde jetpegen soń adamnyń mıy ashı bastaıdy. Negizi ǵalymdar kúnine keminde 10 myń qadam júrý kerek deıdi. Deneniń óz haqysy bar. Ol - tym quryǵanda kemi 20 mınýt fızıkalyq jattyǵý jasaý», - deıdi Ernat Melsuly.
Velomarafonshydan jaıaý júrýge, júgirýge, jalpy sportqa ýaqyt tappaı júrgenderge qandaı laıfhaktar usynatyndyǵyn surap kórdik.
«Jumysyńyzǵa jaıaý baryńyz. Tym alys bolsa, shamańyz jetetin jerden jaıaý jetińiz. Mysaly, jumysyńyz 6 shaqyrym bolsa, kólikpen 4 shaqyrym júrińiz de, ony sol jerden tastap qalǵan 2 shaqyrymdy jaıaý júrip ótińiz. Sonda sizde fızıkalyq damý, qımyl-qozǵalys bolady. Nemese lıftiniń ornyna baspaldaq paıdalanyńyz. Mysaly, 8 qabatta turasyz delik, soǵan jaıaý kóterilińiz jáne túsińiz. Biraq ózińizdi zoryqtyrýdan aýlaq bolǵan jón. Aıaqty nyq basyp, tabandy nyq qoıyp, asyqpaı adymdańyz. Bul qımyl-qozǵalysty qatty shektep alǵandarǵa arnalǵan qarapaıym laıfhaktar. Jaz kezine qaraǵanda qysta júrgenniń paıdasy molyraq. Bul ıondarǵa baılanysty. Biz jutatyn aýa oń jáne teris ıondardan turady. Oń ıon jabyq ǵımaratta bolady. Al teris ıon ashyq jerde, kóshede kóp. Aıaz, muz, boran bolatyn qys mezgilinde teris ıondar aýada shúpildep tolyp turady. Bul kezdegi teris ıondar tek qana aýa emes, em de bolady. Bul - naqty ǵylym», - dep jaýap berdi.
Ernat Melsulynyń aıtýynsha, únemi qımyl-qozǵalysta bolýdyń paıdasy shash-etekten.
«Eń áýeli, ózińizdi jeńil sezinesiz. Artyq salmaq múlde bolmaıdy. Sportty turaqty serik etkender ózin jaqsy tanıdy. Óziń jaqsy tanyǵan adam jetistik jolyna túsedi. Barlyq nárseniń qadirin biledi. Araq, temeki, nasybaı, veıp, qumar oıyn, telefonǵa kóp telmirý sııaqty keselderden boıyn aýlaq ustaıdy. Mańdaı terimen tapqan aqshasyn basqa zııandy nársege jumsamaıdy. Otbasynda úılesim bolady. Syrqat kelse, tez eńseredi. Eńsesi tik, kóńili sergek, boıy jeńil júredi. Abaı «Ár jınaqylyqtyń túbi kenish» degen. Sport, salamatty ómir salty jınaqy bolýǵa ádettendiredi», - deıdi ol.
