Joshy ulysy kezinde beıbitshilik ornap, halyq rýhanııaty ósti - ǵalym
ALMATY. KAZINFORM – Almatyda Fılosofııa, saıasattaný jáne dintaný ınstıtýtynyń uıymdastyrýymen Joshy ulysynyń 800 jyldyǵyna arnalǵan dóńgelek ústel ótti. Jıyn barysynda fılosofııa ǵylymdarynyń doktory, professor Serik Nurmuratov óz zertteýleriniń nátıjesimen bólisti.
Fılosofııa, saıasattaný jáne dintaný ınstıtýty Fılosofııa ortalyǵynyń dırektory, professor Serik Nurmuratov Joshy ulysy kezinde qazaq halqynyń rýhanı álemi qalyptasty degen pikirde. Onyń aıtýynsha, bul zamanda Joshy ulysynyń quramyna kirgen aımaqta beıbitshilik ornap, halyqtyń rýhanııaty ósken.
- Joshy ulysy qazaq jerinen bólek Shyǵys Eýropany, Reseı aýmaǵyn qamtyǵan. Túrik, tatar, bashqur, orys halyqtary Altyn ordanyń qaramaǵyna kirgen. Olarǵa ortaq qandaı fılosofııalyq oı boldy desek, olardyń barlyǵy etıkalyq máselelerge betburǵanyn baıqadyq. Osy kezde halyq fılosofııasy paıda bolǵan jáne shyǵarmalardyń bári poezııa túrinde kelgen. Rabǵýzı, Sáıf Saraı syndy sol zamannyń oıshyldary adam bolýdyń jolyn izdegen. “Qoǵamda úılesimdilik, birlik bolmasa bolmaıdy, áıtpese qoǵam qurıdy” degen oılardy jetkizgen. Osyndaı etıkalyq uǵymdar keıin qazaq fılosofııasynyń negizin qurady. Qazirgi qazaq fılosofııasy qandaı desek, bul - etıkalyq fılosofııa. Menińshe, Joshy kezeńinde qazaq halqy óziniń rýhanı álemin qalyptastyrdy. Maqal-mátelder, mahabbat jyrlary, batyrlar jyry sol kezde paıda boldy. ıAǵnı, rýhanı ósti. Óıtkeni soǵys bitip, jaǵdaı tynyshtaldy. Bári ornyqqan kezde rýhanııat óse bastaıdy. Joshy kezeńi osymen erekshe. Sondaı-aq adal bol, ádil bol, tabıǵatty syıla degen syndy etıkalyq uǵymdar órbidi. Ekologııalyq mádenıet joǵary deńgeıde boldy. Ańshy óz kereginen artyq óltiretin bolsa, ol qoǵammen synalatyn bolǵan, - dedi Serik Nurmuratov.
Sondaı-aq ol Joshy ulysynyń mádenı murasy túrki halyqtary men adamzatqa ortaq ekenin aıtady.
- Biz Júsip Balasaǵunǵa ózbek, uıǵyrlarmen talaspaımyz ǵoı. Ál-Farabıdi de túrki babamyz dep ortaq aıtamyz. Sol sekildi Joshy ulysynyń mádenı murasy bárimizge ortaq. Naǵyz ǵalym bolsa, ol meniki-senikige salmaıdy. Bul rýhanı adamzattyń qundylyǵy dep qaraýy kerek. Tek bir halyqqa jaqynyraq bolsa, ony aıtýy kerek. Mysaly, Mendeleevti orystyń ǵalymy, Nıýtondy aǵylshyn deımiz. Biraq olar adamzatqa ortaq tulǵalar. Abaı da adamzatqa ortaq tulǵa, - dedi ǵalym.
Fılosofııa ortalyǵynyń dırektory Joshy ulysynyń tarıhy men sol zamannyń fılosofııasyn bilýdiń mańyzdylyǵy qandaı ekenin aıtyp ótti.
- Joshy ulysyn búgingi jáne keleshek urpaqqa nasıhattaýdyń mańyzy - biz tarıhty shynaıy jáne obektıvti bilýimiz kerek. Kez kelgen urpaq bolǵan oqıǵalardy satylap, sabaqtastyǵyn túsinýi kerek. Óıtkeni eshteńe óz ózinen bola salǵan joq. Onyń negizderi men qundylyqtary bar. Sondyqtan biz ótken tarıhty da búgingi tarıhty da jaqsy bilýimiz qajet, - dedi Serik Nurmuratov.
