Joǵary bilim salasyna jasandy ıntellektini engizý barysy qalaı
ASTANA. KAZINFORM – Jasandy ıntellekt joǵary bilim men ǵylym salasyna qalaı áser etip jatyr? Bul suraqqa Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi jaýap berdi.
- Qazirgi kezde Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi qarjylandyratyn 35 ǵylymı-zertteý jobasy men baǵdarlamalary jasandy ıntellekt tehnologııasyn paıdalaný arqyly júzege asyrylyp jatyr. Bul jobalar Nazarbayev University, QazUÝ, EUÝ, QazATÝ, SDÝ, QBTÝ, ShQTÝ, OQÝ, QarMÝ, AÝES ýnıversıtet sııaqty joǵary oqý oryndarynda qamtylǵan.
Ári qaraı, Mınıstrlik tarapynan jasandy ıntellekt salasyndaǵy konsortsıýmdar negizinde ǵylymı-zertteý ınstıtýttary, joǵary jáne joǵary oqý ornynan keıingi bilim berý uıymdary, sondaı-aq JI salasyndaǵy avtonomdy uıymdarynyń qatysýymen 2024-2026 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamalyq-maqsatty qarjylandyrý (BMQ) bólindi, - delingen Ǵylym mınıstrliginiń Kazinform agenttigine bergen jaýabynda.
Sonymen qatar, Digital Bridge 2023 Halyqaralyq forýmynyń qorytyndysy boıynsha Aqyldy júıeler jáne jasandy ıntellekt ınstıtýtyn tolyqqandy zertteý ınstıtýtyna aınaldyrý, jasandy ıntellekt tehnologııasyn damytý úshin tutas ekojúıe qurý jumystary júzege asyryldy. Osy baǵytta Instıtýt jasandy ıntellekt salasynda 42 joǵary bilikti ǵylymı qyzmetkerdi tartty.
- BMQ aıasynda konsortsıýmdar negizinde Nazarbayev University «Qazirgi zamanǵy úlken tildik modeldi (KazLLM) jasaý» baǵdarlamasy boıynsha baıqaýǵa qatysyp, Qazaqstan Respýblıkasynda memlekettik til jáne mádenıaralyq qatynas tili retinde qazaq tilin qoldaýǵa, tehnologııalardy damytýǵa, jáne ǵylymı zertteýlerdi jetildirýge baǵyttalǵan jobany júzege asyrýdy usyndy.
Sonymen birge, QR Parlamenti Májilisiniń depýtattary «Jasandy ıntellekt týraly» zań jobasyn ázirleýdi bastady. Bul zań jobasynyń negizgi maqsaty – jasandy ıntellekt salasyndaǵy quqyqtyq retteý tetigin qalyptastyrý, onyń ishinde memlekettik organdar, jeke jáne zańdy tulǵalar arasyndaǵy ózara árekettesýdi retteý, - dep atalyp ótken vedomstvo aqparatynda.
Zań jobasynda jasandy ıntellekt júıeleriniń klassıfıkatsııasyna, Deepfake tehnologııalaryn anyqtaý maqsatynda tańbalaý engizýge, avtorlyq quqyqty belgileýge, tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaýǵa, jasandy ıntellekt júıeleriniń táýekelderin basqarýǵa qatysty normalary kózdelgen.
Zań jobasy Qazaqstan aýmaǵynda memlekettik organdar, jeke ári zańdy tulǵalar arasyndaǵy jasandy ıntellekt salasyndaǵy qoǵamdyq qatynastardy retteý, sondaı-aq jasandy ıntellekt salasynda ashyqtyqty, qaýipsizdik pen memlekettik qoldaýdy qamtamasyz etý úshin quqyqtyq jáne uıymdastyrýshylyq negizderdi aıqyndaý maqsatynda ázirlendi. Qazirgi kezde zań jobasy Qazaqstan Úkimeti Apparatynyń qaraýynda.
Budan bólek, Qazaqstanda joǵary bilimdi jáne ǵylymdy damytýdyń 2023–2029 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasynda stýdentterge teorııa men praktıkalyq baǵytty tıimdirek meńgerýge múmkindik beretin oqý protsesine jasandy ıntellekti (JI) ádisterin paıdalana otyryp, vırtýaldy ári ınteraktıvti platformalar men sımýlıatorlardy engizý jónindegi sharalar eskerilgen.
Atap aıtqanda, mınıstrlik Joǵary oqý ornynda JI salasynda 2024 jylǵa kadrlar daıarlaý jónindegi jol kartasyn ázirlep, bekitti. Jol kartasyn iske asyrý aıasynda 70-ten astam joǵary oqý oryny «Jasandy ıntellekti júıeleri», «Jasandy ıntellekti tehnologııasy», «Zııatkerlik aqparattyq júıeler», «Úlken derekterdiń zııatkerlik júıeleri», «Tsıfrlyq tehnologııalar jáne jasandy ıntellekti», «Bilim berýdegi jasandy ıntellekti» jáne JI salasynda basqa da taqyryptar men pánderin qosa otyryp, bilim aǵdarlamasyn jańartty.
Bıyl «Jasandy ıntellekt negizderi» pániniń usynylatyn mazmunyn, sondaı-aq bilim berý protsesinde jasandy ıntellektini paıdalanýdyń jalpy qaǵıdattaryn aıqyndaıtyn joǵary jáne joǵary oqý ornynan keıingi bilim berýde JI-di qoldaný boıynsha ýnıversıtetter arasyndaǵy standart bekitildi. 17 joǵary oqý orny JI salasynda 17 bilim baǵdarlamasyn ázirledi.
Jańa baǵdarlamalar aıasynda stýdentter Python baǵdarlamalaý, kitaphanalarmen jáne freımvorktarmen jumys (TensorFlow, Keras, PyTorch), derekterdi taldaý jáne vızýalızatsııa (Pandas, NumPy, Matplotlib, Seaborn), tabıǵı tildi óńdeý (NLP), úlken derekter men derekqorlarmen jumys (SQL, NoSQL), JI sheshimderin bıznes-protsesterge ıntegratsııalaý, neırondyq jelilerdi ázirleý ári engizý, JI kómegimen protsesterdi avtomattandyrý jáne basqa da baǵyttardy meńgeredi.
Sonymen qatar JOO-lar bazasynda jetekshi sheteldik ýnıversıtetterdiń fılıaldary ashylyp, olar JI salasynda jumystaryn bastap ketti.
1) Qorqyt Ata atyndaǵy Qyzylorda ýnıversıtetiniń bazasynda Seýl Ulttyq ǵylym jáne tehnologııalar ýnıversıtetiniń (SeoulTech) JI jáne ınformatıka mektebi jumys isteıdi. Osy jylǵy 1 qyrkúıekten bastap «Aqparattyq tehnologııalar», «Kompıýterlik baǵdarlamalyq qamtamasyz etý jáne baǵdarlamalaý», «Aqparattyq qaýipsizdik júıeleri» jáne «Kompıýterlik ǵylymdar» atty jańa birlesken bilim berý baǵdarlamalary engizildi. 2024-2025 oqý jylyna memlekettik bilim berý tapsyrysy aıasynda atalǵan baǵyttarǵa 100 grant bólindi.
2) Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq zertteý ýnıversıteti City University of Hong Kong (CityU) fılıalyn qurdy. QazUTZÝ fılıalmen birlesip «Jasandy ıntellekti» bilim baǵdarlamasy ázirledi, onda bakalavrıatta – 63 adam, magıstratýrada – 10 adam oqıdy.
3) D. Serikbaev atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan tehnıkalyq ýnıversıtetinde 2024-2025 oqý jylynan bastap «Mashına jasaýdaǵy smart-tehnologııalar jáne jasandy ıntellekti» ınnovatsııalyq bilim berý baǵdarlamasy iske asyrylyp jatyr. Onda 24 adam bilim alyp otyr.
- Halyqaralyq aqparattyq tehnologııalar ýnıversıteti (HATÝ) Kıev ulttyq qurylys jáne sáýlet ýnıversıtetimen (Ýkraına) birlesip, jobalyq tásil men JI tehnologııasyn paıdalana otyryp «Jasandy ıntellekti» birlesken jańa baǵdarlamany ázirledi. 2024 jylǵy 1 qyrkúıekten bastap osy baǵdarlama boıynsha kadrlar daıarlaý iske asyrylyp jatyr. Joǵary oqý oryndarymen jasandy ıntellekti salasyn qamtıtyn pánderdi engizý, jańa bilim berý baǵdarlamalaryn ázirleý jáne sheteldik joǵary oqý ornymen yntymaqtastyqty odan ári keńeıtý boıynsha jumystar jalǵasady, - delingen Ǵylym mınıstrligi málimetinde.