Jerdiń kómirtek aınalymyn zertteıtin Eýropa spýtnıgi orbıtaǵa sátti ushyryldy
ASTANA. KAZINFORM — Eýropalyq ǵarysh agenttiginiń (ESA) orman ekojúıeleri men olardyń Jerdiń kómirtek aınalymyndaǵy rólin zertteýge arnalǵan Biomass spýtnıgi orbıtaǵa sátti shyǵaryldy, dep habarlaıdy AZERTADJ.
Spýtnık 2025 jylǵy 29 sáýirde, Frantsýz Gvıanasyndaǵy Kýrý ǵarysh aılaǵynan Vega-C zymyranymen ushyryldy. Ushyrylym ortalyq eýropalyq jazǵy ýaqyt boıynsha saǵat 11:15–te ótti.
Biomass zymyranynan bir saǵattan az ýaqyt ishinde bólinip shyqty. Germanııadaǵy Eýropalyq ǵarysh operatsııalary ortalyǵynyń mamandary saǵat 12:28–de spýtnıkten alǵashqy sıgnaldy qabyldap, onyń orbıtaǵa sátti shyqqanyn jáne josparǵa saı jumys isteı bastaǵanyn rastady. Aldaǵy kúnderi spýtnıktiń júıelerin tekserý men synaý jumystary júrgiziledi. Bul kezeńde 12 metrlik tor reflektory men 7,5 metrlik tireýish sáýle ashylady.
Bul mıssııa — Jer ekojúıelerin zertteýge arnalǵan ǵaryshtyq jobalardaǵy mańyzdy kezeń. Biomass spýtnıgi P-dıapazondaǵy sıntezdelgen apertýraly radarmen jabdyqtalǵan. Ol ormandardaǵy aǵash dińderi, butaqtary jáne basqa da bólikterinde saqtalǵan kómirtek mólsherin, ıaǵnı aǵash bıomassa kólemin ólsheýge múmkindik beredi. Bul derekter orman kómirtek qorlaryn dál esepteýde asa mańyzdy.
ESA-nyń Jerdi qashyqtan zondtaý baǵdarlamasynyń dırektory Sımonetta Chelı spýtnık jobasyna atsalysqan barlyq mamanǵa alǵysyn bildirip, mıssııanyń ǵylym úshin mańyzyn atap ótti.
— Endi Biomass mıssııasy Jer týraly bilimimizdi keńeıtetin asa qundy zertteýler tobynyń bir bóligine aınaldy. Ol álem ormandarynda saqtalǵan kómirtek mólsheri jóninde biregeı derekter beredi. Bul bizge kómirtek aınalymy men klımat júıesin tereńirek túsinýge kómektesedi, — dedi ol.
Orman atmosferadan jyl saıyn shamamen 8 mıllıard tonna kómirqyshqyl gazyn sińirip, klımattyq tepe-teńdikti saqtaýǵa úles qosady. Alaıda ormandy kesý, órteý jáne jerdi paıdalaný ózgeristeri, ásirese tropıktik aımaqtarda, atmosferaǵa kómirtektiń bólinýin kúsheıtedi, bul klımattyń ózgerýine sebepshi faktor.
Qazirgi ýaqytta ormandarda qansha kómirtek jınalǵany jáne bul qor qalaı ózgerip jatqany týraly naqty derekter óte az. Buǵan klımattyq ózgerister, CO₂ kontsentratsııasynyń artýy jáne adamnyń áseri (orman kesý) sebep. Biomass spýtnıgi osyndaı belgisizdikterdi azaıtyp, orman ekojúıelerindegi ózgeristerdi dál esepteýge kómektesedi.
Onyń radary orman japyraqtarynan ótetin qabiletke ıe, bul ormandardyń bıomassasy men bıiktigi týraly naqty aqparat alýǵa múmkindik beredi. Bul derekter ormannyń azaıyp ketýine, bıoalýantúrlilikke áseri jáne klımattyq protsesterge yqpaly jóninde túsinigimizdi tereńdetedi. Sonymen qatar, spýtnık geologııalyq qurylymdardy kartaǵa túsirý, orman bederin zertteý, muz jamylǵylary men shól ekojúıelerindegi ózgeristerdi baqylaý úshin de qoldanylady.
Biomass spýtnıgi Airbus UK jetekshiligimen, 50-den astam kompanııa qatysqan halyqaralyq jobanyń aıasynda jasaldy.
Aıta ketelik Shyǵys Qazaqstan ormandaryn órtten «aqyldy munaralar» qorǵaıtyny týraly jazǵan edik.