Jeńistiń 80 jyldyǵy: «Soǵystan qaıtqan soldattar» áni qalaı shyqty
ORAL. KAZINFORM — Qazaqtyń klassık aqyndarynyń biri, maıdanger Syrbaı Máýlenovtiń «Soǵystan qaıtqan soldattar» óleńine batysqazaqstandyq áýesqoı kompozıtor Temirbek Ábilhatın án jazyp, týyndy kezinde keńinen taraldy.
Tarıhshy, ólketanýshy, búginde Báıterek aýdany Úlken Shaǵan aýylynda turatyn 82 jastaǵy Amantaı Hamzın 1969 jyly atalmysh án shyqqan kezde kýáger bolǵanyn aıtady.
Eńbek ardageriniń sózine qaraǵanda, Orda (qazirgi Bókeı ordasy) aýdanynda týyp-ósken Temirbek Ábilhatın sol ýaqytta Almatydaǵy estrada-tsırk ýchılışesinde, ózi Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń ekinshi kýrsynda oqyp júrgen.
— Bir kúni ýchılışeniń jataqhanasyna bardym. Temirbek án shyǵarǵanyn aıtyp, oryndap berdi. Sosyn pikirimdi surady. Men «Orystyń tóseginde jaratylǵan áýen eken, qazaqy tabıǵatqa keltirseń», dedim. Dál sol sátte kompozıtor Áset Beıseýovtiń de kele qalmasy bar ma! Ol kisi meniń sózimdi quptap, Qazaqstan kompozıtorlar odaǵynda óńdeýshi (aranjırovşık) bolyp jumys isteıtin Rahman Baıqońyrovqa barýy kerektigin aıtyp, aqyl-keńesin berdi, - deıdi A.Hamzın.
Onyń aıtýynsha, án R.Baıqońyrovtyń óńdeýimen jaryqqa shyqty. Respýblıkalyq «Mádenıet jáne turmys» jýrnalynda jarııalanǵan kezde óleńi Syrbaı Máýlenovtiki, áni Temirbek Ábilhatındiki, óńdegen Rahman Baıqońyrov dep jazyldy.
«Soǵystan qaıtqan soldattar» áni Qazaqstan kóleminde keńinen taralyp, Jeńis kúni qarsańynda udaıy oryndalyp turdy.
Keıbir derekke qaraǵanda, týyndyny alǵash Qazaqstannyń halyq ártisi Murat Musabaev shyrqaǵan.
Kompozıtordyń zaıyby, Oral qalasynda turatyn Klara Ábilhatına ándi óńdegen Rahman Baıqońyrov ekenin rastady.
— Temirbek jerles kompozıtor Bazarbaı Jumanııazovpen de kezdesti. Degenmen ándi óńdegen Rahman Baıqońyrov ekendigin anyq bilemin. Al ándi, umytpasam, aǵaıyndy Rıshat jáne Músilim Abdýllınderdiń bireýi oryndady. Keıin ózimizdiń aýdanda oryndaýshylar az bolǵan joq, - dedi K.Ábilhatına.
T.Ábilhatın (1945-2003) tiri bolsa, bıyl 80 jasqa tolar edi.
Bókeı ordasynda 1945 jyly 21 qyrkúıekte dúnıege kelgen ol eńbek jolyn mehanızatorlyqtan bastaǵan. «Orda», «Bısen», M.Mámetova atyndaǵy keńsharlarda, «Kazselhoztehnıka» aýdandyq birlestiginde eńbek etti. Uzaq jyl klýb meńgerýshisi, Orda mektep-ınternatynda muǵalim boldy. Aýdanda alǵashqy otbasylyq ansambldi quryp, ónerimen de tanyldy.
Bókeı ordasy aýdanynda mádenıet salasynda uzaq jyl qyzmet atqarǵan QR mádenıet qaıratkeri Kúlán Іlııasovanyń málimdeýinshe, Temirbek Ábilhatın ándi mektep qabyrǵasynda-aq jaza bastaǵan. Aqtóbe mádenı-aǵartý ýchılışesinde, Almaty estrada-tsırk ýchılışesinde bilim alǵan. Ókinishke qaraı ásker qataryna ketip, odan kelgen soń oqýyn jalǵastyrmaǵan.
— Arnaıy mýzykalyq bilimi joq bolsa da, týma talant ıesi atalǵan oqý oryndarynan alǵan tálim-tárbıesin bar ómirine rýhanı azyq etti. Ol dombyra, baıan, pıanıno, gıtara, skrıpka, daýylpaz syndy kóptegen aspapta erkin oınaıtyn ári sıqyrshylyq óneri de boldy. Aýdandyq mádenıet úıiniń mádenı-úgit brıgadasy quramymen talaı kontsertke qatysyp, óz ónerin halyqqa pash ete bildi, - deıdi K.Іlııasova.
Mádenıet ardageri «Soǵystan qaıtqan soldattar» áni 1980 jyldary radıo-teledıdardan jıi oryndalǵanyn jetkizdi. Soǵys kórgen jandardyń júregin shymyrlatyp, kózine jas úıiretin týyndy qazirgi kezde Oral qalasy men Bókeı ordasy aýdanynda aıtylyp keledi. Sonymen qatar kompozıtordyń «Altyn alqap Narynym», «Kerzi etik týraly ballada» (óleńderin jazǵan Nuftolla Qoblanov) sııaqty ánderi jergilikti ónerpazdardyń repertýarynan túsken emes.
Temirbek Ábilhatın áýesqoı kompozıtorlardyń ІІІ baıqaýynyń qurmet gramotasymen (1989 jyl), KSRO Kompozıtorlar odaǵynyń dıplomymen (1985) marapattaldy. Al Jeńistiń 50 jyldyǵyna oraı ótkizilgen áskerı-patrıottyq ánderdiń respýblıkalyq konkýrsynda «Kerzi etik týraly ballada» ánimen birinshi dárejeli dıplomǵa ıe boldy.
— Ákemizdiń esimin eli umytpasa, biz de qýanyshtymyz. «Soǵystan qaıtqan soldattardy» belgili ánshi Nurlan Ónerbaev ta oryndady. Onyń ánderi áli de aıtyla beredi degen senimdemiz, - deıdi Oral qalasyndaǵy № 32 orta mekteptiń bastaýysh synyp muǵalimi Anar Ábilhatına.
Eske sala keteıik, budan buryn Batys Qazaqstannan maıdanǵa 1 200 qyz-kelinshektiń attanǵany jóninde tarıhshynyń aıtqanyn jazǵan bolatynbyz.