Jeńgetaılar quryǵyna jas qyzdar ǵana emes, kelinshekter de túsedi – jazasyn óteýshi
PETROPAVL. KAZINFORM – Soltústik Qazaqstan oblysy boıynsha qylmystyq-atqarý júıesi departamentiniń №50 mekemesi – áıelder kolonııasynda qazir 300-ge jýyq jazasyn óteýshi otyr. Solardyń biri – Anna ıÝrýsova. Mundaǵylardyń kópshiligi sekildi adam óltirip, kisi qanyn moınyna júktemegenimen, qylmysy aýyr sanatta. Áıel jezóksheler prıtonyn uıymdastyrǵan, adam satyp, iri mólsherde alaıaqtyq jasaǵan. Byltyr tamyzda Petropavl qalalyq soty ony 6 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrdy.
- Anna, túrmeniń tártibine úırendińiz be, ýaqyt qalaı ótedi?
- Kóp oılanamyn. Munda tártip qatań, ózdigińnen eshteńe isteı almaısyń, únemi baqylaýdasyń. Saǵat 6.00-da turamyz, jýynyp, ózimizde retke keltirýge 10 mınýt beriledi, keıin dalaǵa dene jattyǵýyn jasaýǵa shyǵamyz. Tańǵy asymyzdy ishkennen keıin tekseredi. Jumys isteıtinder jumysqa ketedi. Osy tirlik kúndelikti qaıtalanady. Kózim aýyrǵandyqtan buǵan deıin jumys istegen joqpyn, birer kún buryn ota jasady. Táýir bolǵan soń men de jumysqa shyǵamyn.
- Týǵan-týys, balalaryńyzben baılanys bar ma?
- Balalarymdy qatty saǵyndym. Ulym 20-da, úsh qyzym bar – 17, 16 jáne 10 jasta. Eki nemeremniń úlkeni úshte, kishisi tórt aılyq.
Qyzdarym ákelerimen turyp jatyr. Qyzdyń úlkeni shashtaraz mamandyǵyn aldy, ekinshim tiginshilikke oqyp jatyr. Eshqaısy meniń izimmen ketken joq, eńbekqor. Ulym úılengen, Tarazda turady. Balalar telefon shalyp, habarlasady, jaqynda beınebaılanysqa shyǵamyn. Úlken ápkem hal-jaǵdaıymdy bilip turady. Ol qatty aýyrady. Qyrkúıek aıynda bir ápkem qaıtys boldy.
Áke-sheshem bul ómirde joq, men kesh týǵan balamyn, kózi tiri bolsa anam qazir 80 jasqa keler edi.
- Mamandyq alǵan ba edińiz?
- Orta arnaýly bilimim bar, aspazbyn. Biraq mamandyǵymmen kóp jumys istegen joqpyn.
- Prıton qurǵan ekensiz, ózińiz de ıntımdik qyzmet kórsettińiz be?
- Ózim jezókshelikpen aınalysqan emespin. Tanys qyzdar habarlasyp, dıspetcher kerek dedi, ol kezde arnaıy saıttar joq. Balalar kishkentaı bolǵandyqtan, jazda ǵana «jumysqa» shyǵyp otyrdym. Keıin balalar ósti, aqsha kerek. Men qyzdarǵa ózim habarlasyp, telefonda otyraıyn dep usyndym. Zańdy bilmeımin, jaýapkershilik bar ekenin túsinbedim. Ol jerde 7 jyl jumys istedim. Qońyraý shalýshylarǵa jaýap berdim, podezde qyzdardy kúzetken kezder boldy. Óıtkeni túrli jaǵdaılar bolady. Jaqsy aqsha aldym, táýligine 100 myń teńge tapqan kezder de bar.
Tórt balany ósirý kerek ári ápkem onkologııalyq aýrýmen aýyrdy, emine kóp aqsha qajet. Biraq arnaıy saıt ashylǵannan keıin, qyzdar ol prıtonnan ketip, óz betterinshe jumys isteı bastady.
- Demek, jumyssyz qalyp, prıton qurdyńyz... 19 jastaǵy boıjetken qalaı quryǵyńyzǵa túsip júr?
- Iıa, jumyssyz qalǵannan keıin ózim qurdym. Ol qyzben biz bir qaladanbyz. Syrttaı meni biletin. Jumys kerek dep habarlasyp, meni ózi tapty. Massaj jasaýdy usyndym. Keıin klıentterden qyzmettiń basqa túrine suranys kóbeıdi, ol qyz bas tartqan joq. Kolledjde oqıtyn. Eki bólmeli páterdi jalǵa alyp, birge jumys istedik. Tabysty teń bóldik. Men eshkimdi urǵan emespin, qorqytqan emespin.
- Ustalǵan kezińizde páterde eki zardap shegýshi bolǵan. Onyń bireýin basqa áıelge 250 myń teńgege satyp, qolǵa tústińiz...
- Ol eki qyz birge, bir páterde «jumys» istemek boldy. Al men 250 myń teńgeni qaryzǵa aldym. Zańdy bilmegendikten endi jazamdy ótep jatyrmyn.
- Qyzdardyń teris jolǵa túsýine ne sebep?
- Keı qyzdarǵa ýaqytsha tabys kerek. Máselen, nesıesin jabýǵa nemese dári-dármek alýǵa. Qajetti somany tapqannan keıin bul ispen aınalysýdy qoıady. Keıbiri osylaısha ata-anasyna kómektesedi. Qyzdardyń kóbi muqtajdyqtan barady. Esirtkige otyrǵandar bar.
Biraq, aldap-arbaýǵa túsetin boıjetkender de kezdesedi. Ol mindetti túrde 16-18 jastaǵy jas qyz emes, 30-dan asqan kelinshek te bolýy múmkin. Jeńgetaılar olardy aldap qolǵa túsirip, keıin bopsalaıdy, qorqytady, uryp-soǵady. Keıde balalaryn tartyp alyp, basqa qalada ustap, áıelderdi jezókshelikke májbúrleıdi.
Mundaı qıyn jaǵdaıǵa túsken qyz-kelinshekterge aıtarym, qoryqpańdar, quqyq qorǵaý organdaryna habarlasyp, jaǵdaılaryńdy aıtyńdar, kómektesedi. Zań bar.
- Qylmyskerler «qaqpanǵa» túsirý úshin qandaı tásilderdi qoldanady?
- Ýádeni úıip-tógedi. Qymbat syılyqtar syılaıdy. Osylaısha qaryzǵa kirgizedi. Mysaly, ol qyz birer aı «jumys» istep, aqsha tabamyn dep oılaıdy. Osy kezde oǵan «saǵan ádemi, qymbat ton kerek, qymbat ıissý sep» dep alyp beredi. Budan bólek qaryzǵa dep aqsha beredi. Osylaısha qomaqty soma jınalady, keteıin dese qaryzy bar, amalsyzdan qalady.
- Ókinesiz be?
- Artymdy oılamaǵanyma, bir kúnmen ómir súrgenime ókinemin. Balalarym mensiz ósip jatqanyna qatty ókinemin...
«Jeńil» aqsha bolmaıdy, oǵan ózimniń kózim jetti. Balalarym eshkimnen kem bolmasa eken dedim. Ózim de ádemi kıinip, tátti-dámdi tamaq jegim keldi. Jaqsy ómir súrgim keldi.
Taza, adal eńbekpen tapqan tabysqa eshteńe jetpeıdi. Týǵan-týysyńdy, balalaryńdy joǵaltqyń kelmese tártipke baǵyn, adal ómir súr...
