Jeltoqsan oqıǵasyna qatysqan aqtóbelikter 35 jyldan keıin qoǵamdyq uıym qurdy – Janar Omar
Jeltoqsan oqıǵasynyń kýágeri, Aqtóbe orta mektebiniń muǵalimi Janar Omar óz zamandastarynyń basyn biriktirip, «Jeltoqsan alaýy» qoǵamdyq birlestigin qurdy. Qazir oǵan 160 adam múshe. Arada 35 jyl ótkende qurylǵan qoǵamdyq birlestik usynysymen kitap shyǵarylyp, Aqtóbe qalasynda kóshege Jeltoqsan batyrlary ataýy berildi. Endi monýment ornatyp, skver salý josparda bar, dep habarlaıdy Kazinform.
- Jeltoqsan oqıǵasyna qatysqan adamdar ózin aıshyqtap kórsetip, ótken kúndi kóp eske ala bermeıdi. Al siz aqtóbelikterdiń basyn qosyp, qoǵamdyq birlestik qurdyńyz. Bir ortaǵa jııýǵa ne túrtki boldy?
- Bul únemi oıda júrgen is edi. Jeltoqsan oqıǵasy týraly aıtylyp, bir kezderi bári báseńdep qaldy. «Dalada qaldyq-aý» degen kúdik te bolǵanyn jasyrmaımyn. Keıin almatylyqtar «Bizdiń uıymǵa qosylasyz ba?» dep usynys aıtty. Biraq bul kóńilge qonbady. Meniń joldasym sol kezde veterınarııa ınstıtýtynda oqyǵan. Dostary «Aqtóbede joq pa?» dep surap, tańqalǵan. Sol bizge túrki boldy. Alǵashynda qıyndyqtar kezikti. Aldymen «Jeltoqsan» degen chatty ashyp, tanystarymyzdy qosa bastadyq. Sóıtip 60 adam jınaldyq. Qazir 160-qa jetti. Zańdy túrde tirkeý úshin Aqtóbe oblystyq Ádilet departamentine baryp, qujattarymdy daıyndadym. Jarǵysy jazylyp, qoǵamdyq birlestik aty oılastyryldy. «Jeltoqsan alaýyna» toqtalyp, qabyldandy. Barlyǵy 10 quryltaıshy bar. Ońaı bolmady qujat tirkeý. Oblystyq Ádilet departamenti men halyqqa qyzmet kórsetý ortalyǵynyń arasyn jol qylyp júrdim. Qoǵamdyq uıym 2021 jyly 6 qyrkúıekte tirkeldi.
- Jeltoqsan oqıǵasyna qatysqan aqtóbelikterdiń basy birikken soń qandaı jumys atqaryldy?
- Árqaısysyna habarlasyp, ómirbaıany jınaqtaldy. Sonymen birge Jeltoqsan oqıǵasynan estelikteri jazyldy. Qoǵamdyq uıym týraly Aqtóbe oblystyq ishki saıasat basqarmasyna habar berildi. «Jeltoqsan alaýy» qoǵamdyq birlestiginiń aýdandardaǵy ókili de saılandy. Qazir Muǵaljar, Yrǵyz, Oıyl, Shalqar, Mártók aýdandarynda jaýapty adamdarymyz bar. Bizdiń maqsatymyz – jan-jaqta tarydaı shashylyp júrgen jeltoqsanshylardy jınap, málimet alý. Olardyń áleýmettik jaǵdaıyn bilip, ony bılikke jetkizýdi kózdeımiz. Al bastysy – jastarǵa patrıottyq tárbıe berý.
- Taldaý jasaldy ma?
- Jeltoqsan oqıǵasyna qatysqandardyń kóbi sol kezde stýdent boldy. Olardyń basym bóligi qazir ózi bilim alǵan mamandyǵy boıynsha jumys istep júr. Al oqýdan shyǵyp qalǵany, qýdalanǵany ózge oqýǵa túsip, ózge joldy tańdaǵan. Qatty soqqy alyp, múgedek bolyp qalǵany da aramyzdan tabylady.
- «Jeltoqsan alaýy» qoǵamdyq birlestigi birneshe usynys aıtty. Oryndalyp jatyr ma?
- Byltyr oblys ákimimen kezdestik. Kóptegen usynys aıtyldy. Bul óńirdegi birinshi resmı kezdesý boldy. Birinshiden, Jeltoqsan oqıǵasyna qatysqan adamdardyń áleýmettik jaǵdaıy aıtyldy. «Taǵzym» atty kitabyn shyǵarǵymyz keldi. Onda aqtóbelikterdiń ómirbaıany men bastan ótkergen oqıǵasy jınaqtaldy. Usynysymyz boıynsha kóshelerdiń birine Jeltoqsan batyrlary ataýy berildi. Endi sol aýmaqqa monýment ornatyp, skver salýdy kózdep otyrmyz. Sonymen birge Trıatlon saıabaǵyna shyrsha ektik. Sony 86 túpke jetkizemiz.
- Arada 35 jyl ótkende bas biriktirdińiz. Kóp ýaqyt emes pe?
- 35 jyl kóp ýaqyt. Biraq biz uzaq jyl boıy qorqynyshpen ómir súrdik.
- 1986 jyly ne kórdińiz? Óz ómir jolyńyzdy aıtyp berseńiz...
- Ol kúni biz sabaqqa bardyq. Men Abaı atyndaǵy ulttyq pedagogıkalyq ınstıtýtta oqydym. 1986 jyly ekinshi kýrs stýdenti edim. Orys tili sabaǵy boldy. «Qonaevty ornynan alyp tastap, Reseıdiń alys jerinen Kolbındi ákelipti» degende, «Bul qalaı?» degen oıǵa qaldyq. Oqytýshy kirip kelip, «daýryqpańdar» dep basyp tastady. Ol kezde telefon joq, eshkimmen habarlasa almaısyń. Sabaqtan shyqqan soń jataqhanaǵa keldik. Sabaq oqyp, uıyqtar kezde terezemizdiń túbinen eki jigit kúńirenip, «Aý, qazaq emessińder ma? Ne istep jatsyńdar?» dep aıtty. Júregińdi ezip jiberdi daýys. Qyzdar jınaldy, jataqhananyń birinshi qabatyna tústik. Ol jerde dekanymyz otyr. Eshkimdi shyǵarmady, kirgizbedi. Keri qaıtyp, bólmege oraldyq. Jigitter ekinshi qabattyń terezesinen sekirýge usynys tastap, bárimiz dalaǵa shyqtyq. Biraz adam jınalyp, alańǵa jaıaý bardyq. «Meniń Qazaqstanym» ánin oryndap júrdik. Oıymyzda esh jamandyq bolmady. Tek alańǵa jınalyp, qarsylyǵymyzdy bildirýdi kózdedik. Alańǵa jetkende adamnyń kóp ekenin kórdik. Óte sýyq boldy, aıaz kúsheıdi. Tońǵan kezde adamdar baýyrmal bolady eken. Jigitter alańǵa aǵash jaǵyp, jylynýǵa múmkindik jasady. Ózderi bizdi qorshap, qorǵap turdy. Kóp adam shyǵyp, «tarańdar, buzyq bolmańdar» dep aıtty. Oǵan qarsylyq bildirip, qar laqtyrdy jastar. Sosyn Qonaevtyń shyǵyp, ózi aıtqanyn talap etti kóbi. «Ár eldiń basshysy óz jerinen bolsyn» degen qanatty sóz jazylǵan plakattar kóterildi. «Basqa emes, óz elimizdiń adamy bolsyn» degen talap oryndalmaǵan soń kúshpen basty. Órt sóndirý kólikteri boldy. Bir baıqaǵanym, bir top tarasa, ekinshi top almasady alańda.
- Keıin jaǵdaı qalaı boldy?
- Keıin bizdi oqý ǵımaratyna avtobýspen aparyp, ákeldi. Polıtsııa kúzetimen júrdik. Bir baıqaǵanym, úlken projektor boldy. Biz «televızorǵa túsirip jatyr» dep sol jaryqqa qaraı umtylatynbyz. Ol vıdeo emes, foto eken. Keıin sol boıynsha izdedi. Arhıvterdi qarap, tapsam deımin. Qoryqqannan sol kúni kıgen kıimderimizdi tyǵyp tastadyq. 3-4 kúnnen soń túrli áńgime tarady. Ustalǵandar men qamaýǵa alynǵandar belgili bola bastady. Apa-jezdemdi ýaıymdap, janymyzdaǵy jataqhanaǵa bardyq. Olar aman-esen eken, tek alańǵa shyqpaı, qýys-qýyspen keri qaıtýdy eskertti. Biz jaspyz, alańǵa qaraı bet aldyq. Qolynda qarýy bar áskerı adamdar júrdi. Olar qýdy, biz qashyp qutyldyq. Qulaǵandaryn ustap, kólikke tıep alyp ketti. Bir aptadan soń Ulttyq qaýipsizdik qyzmetinen kelip, suraq qoıdy. Bir-birimizge qaraýǵa ruqsat bermeı, jaýap aldy. Oqýdan shyǵamyz dep qorqyp júrgende olar oralmady. Qazir «aqtalǵandar» degen bir top bar. Al ózgesi esepke alynbaıdy. Sondyqtan bárimizge birdeı «Jeltoqsan ardageri» statýsyn berse deımiz.
- Jeltoqsan oqıǵasynyń kýágerlerimen kezdesý ótedi, kóp áńgime aıtylady. Oqýshylardy nemese stýdentterdi ne qyzyqtyrady?
- Kóp el bizdi qurmetteıdi. Sebebi, sol ýaqytta qazaq jastary birigip, qarsylyq bildirdi, nátıjesinde olar da táýelsizdigin jarııalady. Táýelsizdik alǵan soń ana tilimiz qaıta oraldy. Eltańbamyz, týymyz, ánuranymyz bar. Tól teńgemiz aınalymǵa endi. Qazir keıbir balalar úziliste oryssha sóıleıdi. Olarǵa eskertý jasap, ana tilimizdi qorǵaýdyń mańyzyn túsindiremin. Patrıot degenimiz – elińdi, jerińdi súıý. Bári otbasynan, mektepten bastalady. Osy jerdiń árbir quralyn uqypty ustap, jaqsy kórseń bári ómirlik daǵdyǵa aınalady. Tabıǵatty aıalap, jan-jaǵyna qamqor bolý kerek. Únemi táýelsizdikti baǵalaýǵa úndeımin.
- Áńgimeńizge rahmet.
