Jeke azamattardy bankrot dep taný: Tártibi, rásimi qandaı bolmaq
Boryshkerdi bankrot dep taný negizderi, tártibi men rásimderi Azamattyq kodekste de, «Bankrottyq týraly» zańda da kózdelgen. Alaıda mundaı kompanııalarmen qatar jeke adamnyń da qarjy ınstıtýttary aldyndaǵy qaryzyn, nesıesin óteýge dármensiz bolyp qalatyndyǵy anyq. Máselen, sońǵy derekterge qaraǵanda elimizde 1 mıllıonnan astam adam nesıelerin tóleý merzimin buzyp, tólem qabiletiniń joq ekendigin kórsetip otyr. Qańtardyń basynda elimizdiń barlyq aýmaǵynda oryn alǵan oqıǵalardyń túp tórkini de osynda jatqany anyq. Sondyqtan da Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev jyl basynda elimizdegi áleýmettik-ekonomıkalyq jaǵdaıǵa qatysty ótkizgen keńeste «Jeke tulǵalardyń bankrottyǵy týraly» zań qabyldaý qajettigin kótergen bolatyn.
Jalpy, jeke tulǵalardyń bankrottyǵy týraly máselesi 2014 jyldan beri kóterilip kele jatyr. 2015 jyly Parlament ázirlegen arnaýly zań biraz talqyǵa túskenimen, 2016 jyly Úkimettiń súzgisinen ótpeı aıaqsyz qalǵan edi. Al bul joly atalǵan másele túpkilikti sheshiletin túri bar. Prezıdenttiń pármeninen keıin jedel iske kirisken Qarjy mınıstrligi zań jobasyn ázirlep, ony 2 aqpan kúni qoǵamnyń talqysyna salý úshin ashyq normatıvtik-quqyqtyq aktiler portalyna ornalastyrǵan bolatyn. Joba 23 aqpanǵa deıin ashyq talqylaýda bolady. Aıta keterligi, qoǵam talqylaýyna el azamattarynyń tólem qabilettiligin qalpyna keltirý jáne bankrottyǵy týraly negizi zań jobasymen qatar mynadaı ilespe zań jobalary da talqylaýǵa túsip otyr:
«Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine Qazaqstan Respýblıkasy azamattarynyń tólem qabilettiligin qalpyna keltirý jáne bankrottyǵy máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» QR Zańy jobasy;
«Qazaqstan Respýblıkasynyń Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksine Qazaqstan Respýblıkasy azamattarynyń tólem qabilettiligin qalpyna keltirý jáne bankrottyǵy máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» QR Zańy jobasy;
«Salyq jáne bıýdjetke tólenetin basqa da mindetti tólemder týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Kodeksine Qazaqstan Respýblıkasy azamattarynyń tólem qabilettiligin qalpyna keltirý jáne bankrottyǵy máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» QR Zańy jobasy.
Al búgin QR Prezıdenti janyndaǵy Ortalyq kommýnıkatsııalar qyzmetine kelgen QR Qarjy birinshi vıtse-mınıstri Marat Sultanǵazıev joǵaryda atalǵan zań jobalaryndaǵy azamattardy bankrot dep taný rásimderi, tártibi jáne odan týyndaıtyn saldar jaıynda tarqata aıtyp berdi.
«Búginde azamattardyń edáýir bóliginiń qarjylyq jaǵdaıy nasharlaǵan. Onyń ár túrli sebepteri bar: jumysynan aıyrylý nemesejumysqa jaramsyzdyq, ekonomıkalyq quldyraý aıasynda ál-aýqat deńgeıiniń tómendeýi jáne koronavırýs ınfektsııasyna qatysty karantındik is-sharalardy engizý. Nesıe bıýrosynyń aqparatyna sáıkes, búginde 1 mln-nan astam azamat nesılerin óteý merzimin buzǵan», - dedi ol.
Onyń atap ótýinshe, kommýnaldyq tólem, salyq boıynsha bereshegi bar azamattardyń da qatary mol. Naqtyraq aıtqanda, kommýnaldyq tólemder boıynsha turǵyndar 20 mlrd, salyq bereshegi boıynga 20 mlrd teńge qaryz. Sonymen qatar borynshker múlkiniń bolmaýyna baılanysty qaıtarylǵan 4 mlrd teńge somasyna atqarýshylyq qujattar bar.
Onyń atap ótýinshe, osyǵan oraı Qarjy mınıstrligi halyqaralyq tájirıbeni eskere otyryp, qaryzdyń somasy men uzaqtyǵyna baılanysty rásimniń 3 túrin engizý usynyp otyr.
Atap aıtqanda, birinshiden, sottan tys bankrottyq rásimin adam 12 aı ishinde qaryzyn óteı almasa qoldanýǵa quqyly. Bul rette qaryz somasy 300 myń teńgeden aspaýy jáne onyń qaryzdy óteıtin múlki bolmaýy kerek. Sondaı-aq 6 aı ishinde 5 mln teńgege jýyq deıingi qaryzy ótelmegen azamattar sotqa júginbeı-aq ózin bankrot dep jarııalaı alady. Muny sottan tys tártippen bankter men mıkroqarjy uıymdarda, kollektorlar aldynda 5 jyldan astam bereshegi bar tulǵalar da qoldana alady.
Ekinshiden, tólem qabilettiligin qalpyna keltirý rásimin turaqty kirisi bar nemese jospar negizinde (5 jylǵa deıin) qaryzdy óteýdiń basqa múmkindikteri bar tulǵalar qoldanýǵa quqyly. Qalpyna keltirý josparyn qarjylyq basqarýshy ázirleıdi jáne sotta bekitiledi.
Úshinshiden, sot bankrottyǵy rásimi 5 mln teńgeden asatyn bereshek boıynsha qoldanylady. Bul rásim barysynda boryshkerdiń múligi satylýǵa jatady. Túsken qarajat belgilengen tártippen kredıtorlar aldyndaǵy qaryzdardy óteýge jumsalady. Eger jalǵyz turǵyn úı kepil zaty bolsa, onda kredıtor ony sot bankrottyǵy kezinde alýǵa quqyly. Eger jalǵyz turǵyn úı kepil zaty bolyp tabylmasa, onda kredıtorlar oǵan talap qoıa almaıdy. Qalǵan ótelmegen soma boryshkerdiń aram pıǵyl belgileri bolmasa esepten shyǵarýǵa jatady. Biraq, alıment jáne ózge adamnyń ómirine jáne densaýlyǵyna keltirilgen zalal boıynsha qaryzdar esepten shyǵarylýǵa jatpaıdy.
«Banktrot bolyp tanylǵan tqlǵalardyń bereshekteri shegerilgenimen olarǵa qatysty birqatar shekteýler de bolatyndyǵyn atap ótkim keledi. ıAǵnıbankrot dep tanylǵannan keıin onyń saldaryna da nazar aýdarý qajet. Zań jobasynda banktrot dep tanylǵan azamattarǵa 5 jyl boıy qaryzdar, nesıeler alýǵa tyıym kózdelgen. Sonymen qatar azamat 3 jyl boıy emdelýdi, jaqyn týystaryn emdelýge ertip júrýdi nemese jerleýge barýdy qospaǵanda, elden tys jerlerge shyǵa almaıdy», - dedi birinshi vıtse-mınıstr
Onyń atap ótýinshe, azamattar 7 jyldan keıin ǵana bankrottyqty qaıta qoldana alady.
«Sondyqtan azamat ózin bankrot dep jarııalaýdan buryn yqtımal saldary jáne ary qaraı qandaı kózder esebinen ómir súre alatyny týraly oılaný qajet. Jalpy, bankrottyqty qoldaný jeke tulǵalarǵa boryshtyq júktemesinen qutylýǵa jáne belsendi ekonomıkalyq qyzmetin júrgizýdi bastaýǵa múmkindik beredi», - dedi Marat Sultanǵazıev.
Birinshi vıtse-mınıstrdiń atap ótýinshe, sot tártibimen azamattardy bankrot dep taný protsedýrasy 6 aıǵa deıingi merzimge belgilengen. Biraq, erekshe jaǵdaılarda, qandaı da suraý salý nemese boryshkerdiń bir jerde múlki anyqtalsa ne jańa kredıtorlar paıda bolsa, onda bul merzim uzaryp ta ketýi yqtımal ekendigin jasyrmaıdy.
«Biz barynsha uzaq merzim belgileımiz. Eger, sot sheshimdi erterek qabyldasa, onda bankrot dep taný tezirek bolady. Múlik joq tulǵalar úshin bul protsestiń tezirek oryn alatyndyǵy sózsiz. Sondyqtan ókiletti organdardan múlkiniń joq ekendigin dáleldeý talap etiledi», - dedi ol.
Aıta keterligi, zań jobasynyń bastapqy nusqasynda bankrot dep tanylǵan tulǵanyń notarıýs ne advokattyq syndy qyzmettermen aınalysýyna tyıym kózdelgen bolatyn. Biraq, talqylaýlar barysynda zań jobasynyń azamattardyń tólem qabilettiligin qalpyna keltirýge baǵyttalǵany eskerilip, mundaı shekteýler alynyp tastalǵan. Degenmen, qazirdiń ózinde keıbir sarapshylar mundaı shekteýlerdiń qajet ekendigin alǵa tartyp otyr.
«Jekelegen sarapshylar tarapynan bankrot bolǵan tulǵalarǵa memlekettik qyzmetpen aınalysýǵa, qarjy mekemelerinde qandaı da laýazymda qyzmet etýge tyıym salýǵa qatysty usynystar bar. Bul máseleler áli talqylanady», - dedi Marat Sultanǵazıev.
