Jazýshy Jádı Shákenulynyń eki kitabynyń tusaýkeseri ótti
Jazýshy bıyl 50 degen mereıli jasqa kelip otyr. Jádı Shákenuly mamyr aıynyń besinde dúnıege kelgen. Qalamger búgin kitaphanada zııaly qaýym ókilderimen birge «Tamshydaı eńbegim Táýelsizdik úshin...» atty shyǵarmashylyq keshin ótkizdi.
Elý degen erdiń jasy demekshi, ǵasyrdyń jartysyna jetken jazýshynyń shyǵarmashylyq keshine birqatar zııaly qaýym ókilderi kelgen eken. Kósh buıdasyn Qazaqstanǵa burǵaly Jádı Shákenuly qolynan qalamyn tastaǵan emes. Kóziqaraqty oqyrman Jádı Shákenniń pýblıtsıstıkalyq jazbalaryn, el muraty týrasyndaǵy tolǵaýlarynan habardar. Sonymen birge, qalamger keıin kezde kenjelep qalǵan balalar ádebıetiniń de damýyna óz úlesin qosyp keledi. Proza janrynda qalam terbep, Qytaı elindegi qazaqtardyń ómiri men shejiresi, olardyń arasynan shyqqan tulǵalary jaıly eńbekterdi zerttep, zerdelep, qalyń oqyrmanǵa usynyp júr.
Jıynda birinshi bolyp sóz sóılegen aqyn Baıanǵalı Álimjan Jádı Shákenulynyń eńbeginiń ereksheligine toqtalyp, týyndylarynyń ishindegi «Qaraly kósh» romanyn aıryqsha atap ótti.
«Jádı Shákenniń esimin 2000-shy jyldardyń basynda estı bastadym. Jazǵanynyń salmaǵy sezilip turatyn. Qabyrǵaly, qaıratker azamattardyń biri. «Qaraly kóshi» shyqqan kezde qansha dúnıe ornyna kelgendeı kórindi. «Qaraly kóshti» jazǵanǵa deıin de Jádı myqty qalamger bolatyn. Biraq, «Qaraly kóshtiń» oryny bólek. Bul bir kesek dúnıe. Qalamger tutas Qazaqstanǵa beımálim tarıhty bizdiń kózimizge tiriltip ákeldi. Men Jádıdiń bul romanyn oqyǵannan keıin «aınalaıyn, sen qazaq ádebıetiniń úlken arnasyna qosylǵan ekensiń» dep tilegimdi bildirdim. Óıtkeni, Jádı halyqtyń úlken qasiretin oqyrmandaryna sezdire bildi», - deıdi aqyn.
Baıanǵalı Álimjan óz sózinde ómirde bolǵan «Qaraly kósh» romanynyń basty keıipkeri Elishannyń bar-joǵy 35-aq jas jasap, halqy úshin qan qusyp ótkenin tilge tıek etti. Aqynnyń aıtýynsha, jazýshy Elishannyń ómirimen Altaıdyń arǵy betindegi tutas halyqtyń taǵdyryn kórsete bilgen.
Budan keıin «Qaraly kósh» kitabynyń túrik tilindegi nusqasy men «Júrek nege jylaıdy» atty prozalyq shyǵarmalar jınaǵynyń tusaýkeseri bolyp ótti. «Ómirde ýaqyt degen synshy baryn eskersek, týyndy áli de urpaqtyń baǵasyn alar» deıdi keshti júrgizýshi Eldos Toqtarbaı. Kitapty Túrkııanyń prezıdenti Erdoǵannyń ustap turǵan sýretiniń bir kezde áleýmettik jelini aralap ketkenin ádebıetsúıer qaýymnyń esinde.
Qos týyndynyń tusaýyn kesý qurmeti túrkolog ǵalym, fılologııa ǵylymdarynyń doktory Qarjaýbaı Sartqoja men Úzben Qurbanbaıulyna, Jolaman Tursynbaıǵa berildi.
«Biz ne kórmedik? Biraq, bizdiń urpaǵymyz qaıta ósip, jetilip, pisip kele jatyr. Qazaq ádebıetiniń áleminde Abaı atamyz, Muhtar Áýezov, Іlııas Esenberlın, sońynan Muhtar Maǵaýın men Qabdesh Jumadilov aǵalarymyz, endi mine Jádı Shákenuly kele jatyr. Qabdesh «Sońǵy kóshti» jazsa, Jádı qazaqqa «Qaraly kóshtiń» taǵdyryn kórsetti. Bizdiń halqymyzdyń taǵdyry aýyr taǵdyr. Shet eldegi qazaqtyń taǵdyry odan da aýyr. Kezinde shekaramyzda Reseı men Qytaı ekeýi qazaqtyń pikirin almastan, jerin ekige bólip tastady. Shyǵys Túrkistandaǵy, Mońǵolııadaǵy qazaqtar sheteldik qazaq bolyp qaldy. Biraq, biz bir ǵana halyqpyz. Armanymyz da, oılaǵan oıymyz da, dástúr-saltymyz da bireý. Biz qazaq degen ulttyń arýaqty atyn, qudiretin alyp júrýimiz kerek. Bir ult bolyp toptasýymyz kerek. Qalamgerge tilerim - qalamyń ushtala bersin», - dep batasyn berdi Qarjaýbaı Sartqoja.
Kesh barysynda ánshi Qurmanbek Álimǵazy «Qaraǵym-aı» ánin oryndady. Erkin formattaǵy jıynda jazýshyǵa suraqtar qoıylyp, keshke kelgen jas býyn ókilderi rýhanı áńgimelerge sýsyndap qaıtty.
