Jastar sıntetıkalyq esirtkige nege qumar – sarapshy pikiri
ASTANA. KAZINFORM – Sońǵy jyldary ádettegi esirtkiden túbegeıli erekshelenetin psıhoaktıvti zattardyń jańa túri paıda boldy. Olardyń ereksheligi nede? Esirtkige esirgenderdi qandaı jaza kútip tur jáne onymen kúres qalaı júrip jatyr? Osy oraıda, Astana qalasy Polıtsııa departamenti Esirtki qylmysyna qarsy is-qımyl basqarmasynyń aǵa jedel ýákili, polıtsııa maıory Álııa Qıbatqyzyn áńgimege tartqan edik.
Qazirgi zamanǵy esirtki – sıntetıkalyq ónim, ıaǵnı «dámdeýish» (spaıs), «jyldamdyq», «mııaý» taǵy basqa. Olardy shegedi, jutady nemese ıiskeıdi. Sıntetıkalyq esirtki dástúrlige qaraǵanda arzanyraq, sondyqtan qol jetimdi.
Kez kelgen esirtki adam aǵzasyn ýlaıdy, onyń saldary aýyr. Ásirese, júrek pen baýyrǵa, mı men júıke júıesine keri áser etedi, sodan ıntellektýaldy qabiletter tómendeıdi. Sonymen qatar adamnyń minezi men is-áreketi ózgeredi, ol byljyr, nemquraıly, tuıyq bolady jáne ony eshnárse qyzyqtyrmaıdy.
«Esirtkiniń saldary joıqyn - fobııa, esersý, sandyraq jáne dúrbeleń bastalady, al birneshe ret qoldanǵannan keıin oǵan táýeldilik týyndaıdy. Ýaqyt óte kele aǵzany qanaǵattandyrý úshin nashaqor esirtkiniń dozasyn ulǵaıtady, onyń arty ólimge ákeledi. Qazir ár adam, onyń ishinde jastarda bar, ınternetke erkin qol jetkize alady. Adam bilmestikten esirtki kýrerine aınalýy ábden múmkin, al ony tutynsa jaǵdaı múldem múshkil», - dedi Álııa Qıbatqyzy.
Onyń aıtýynsha, nashaqorlardy qylmyskerge teńeýge bolady. Sebebi esirtkige aqsha tabý úshin urlyqqa, tonaýǵa, jezókshelikpen aınalysýǵa nemese jora-joldastaryna psıhoaktıvti zattardy taratatyn dılerge aınalýy múmkin.
Esirtkini ıemdengen adam áreketi ol satyp alý, taýarlar men zattarǵa aıyrbastaý, qaryz alý nemese syılyq retinde alý, tabylǵan zattardy ıemdený, qyzmet usyný, jabaıy ósimdikterdi jınaýdan turady. Ol áreketter zańsyz.
Qazaqstan Respýblıkasy Qylmystyq kodeksiniń 15 - babyna sáıkes 16 jastan bastap qylmystyq jaýapqa tartylady, alaıda jekelegen aýyr jáne asa aýyr qylmys jasaǵany úshin 14 jastan bastap jaza qoldanylady.
Esirtki salasyna qatysty barlyq is-áreket aýyr jáne asa aýyr qylmystar sanatyna jatady, ol úshin 7 jyldan bastap bas bostandyǵynan aıyrý kózdelgen.
Ómir boıy:
- esirtkini tutynýǵa kóndirgeni úshin, onyń ishinde ınternet-resýrstardy paıdalaný arqyly bas bostandyǵynan aıyrý
8 jylǵa deıin
- esirtkini áleýmettik jelilerde nasıhattap, zańsyz jarnamalaǵany úshin. Atap aıtqanda, graffıtı, trafaret pen ár túrli boıaýly sýretter, bannerler, aıaldama, kópqabatty turǵyn úılerdiń kireberisi men qoǵamdyq oryndarda jarnamany jasyryn japsyryp, ilý taǵy sol sııaqty.
«Bıyl esirtkiler qataryna dúnıe júzindegi mıllıondaǵan adamnyń nashaqorlyǵyn týdyrǵan «tramadol» engizildi. Bul preparatqa táýeldilik «geroınnen» 2 ese kúshti, 0,1 gramm tramadoldy saqtap, ótkizip nemese satyp alǵan jaǵdaıda qylmystyq jaýapkershilikke tartylady», - deıdi Polıtsııa departamentiniń ókili.
Elordanyń Polıtsııa departamenti qoǵamnyń qaýipsizdigin eskere otyryp, sıntetıkalyq esirtki óndirý boıynsha jasyryn zerthanalardyń qyzmetin anyqtap, jolyn kesýge basa nazar aýdarady.
Jyl basynan beri elorda aýmaǵynda esirtkiniń sıntetıkalyq túrlerimen baılanysty esirtki quqyq buzýshylyqtardyń 424 faktisi anyqtaldy. Onyń ishinde 93 sıntetıkalyq esirtki ótkizý faktisi, 28 asa iri mólsherde saqtaý jáne 300 qylmystyq fakti bar.
«Esirtki bıznesine qarsy kúres onyń jolyn kesýmen qatar, aldyn alý is-sharalary da júrip jatyr. Bul jerde jastar, sonyń ishinde stýdentter úlesin qosýda. Olar profılaktıkalyq aktsııalardy ótkizýge qatysady jáne mádenı-sporttyq is-sharalar, sıntetıkalyq esirtkini jarnamalaıtyn graffıtılerdi joıýǵa belsene aralasady», - dedi spıker.
Esirtki psıhoaktıvti zattardy tutynýdy azaıtý maqsatynda QR Úkimeti «Qazaqstan Respýblıkasynda nashaqorlyqqa qarsy is-qımyldyń 2023-2025 jyldarǵa arnalǵan keshendi is-sharalar josparyn» ázirledi. Jospar aıasynda ýákiletti organdarmen nashaqorlyqtyń aldyn alýǵa jáne esirtki aınalymy salasyndaǵy qylmystardy anyqtaýǵa baǵyttalǵan birqatar is-shara ótkiziledi.
Nashaqorlyqtyń aldyn alý boıynsha júrgizilip jatqan jumystarǵa memlekettik organdar, Úkimettik emes uıymdar, jastar qozǵalysynyń eriktileri jáne sport uıymdary belsendi qatysyp jatyr. Astana qalasynda osy kúnge deıin esirtkige qarsy kúres jáne onyń aldyn alý maqsatynda 110 profılaktıkalyq is-shara, 1 aktsııa, 5 semınar, 39 dáris, 7 dóńgelek ústel, 20 kezdesý, 6 sporttyq jarys jáne 32 túrli formattaǵy is-shara ótkizildi.
