Jastar qara jumystan qashady – óndiris basshysy
QYZYLORDA. KAZINFORM – Jańabaı Bekishev – Qyzylordadaǵy óndiris jetekshisi. Kezinde «jarty qala» atanǵan tsellıýloza-karton zaýytynyń quramyndaǵy tsehtardyń biriniń negizinde qurylǵan kásiporyndy basqarady. Óndiris orny temir buıymdaryn jasaýmen aınalysady. Kazinform tilshisimen suhbatta ol óńirde ǵana emes, elimizde óndiristiń tasy nege órge domalamaıtynyn búkpesiz aıtyp berdi.
– Eń basty problema – kadr tapshylyǵy. Biz únemi dánekerleýshi, tokar, slesar, taǵy basqa mamandar izdep, jarnama beremiz. Jastardyń kelýi, kelgen kúnniń ózinde turaqtaýy óte qıyn. Kásiptik-tehnıkalyq mamandyq boıynsha jyl saıyn qanshama jas oqý bitirse de, tappaımyz. Tájirıbeden ótýge kelgen balalardan suraımyn: «Sender úırengileriń kelmeı me, bolashaqta ózderiń úshin kerek emes pe?» dep. Olar jumys istegisi kelmeıtinin, tek memleketten beriletin azyn-aýlaq shákirtaqyǵa bola oqyp júrgenin ashyq aıtady. Jastardyń kóbi bilim alýǵa, jańa nárseni úırenýge yqylas tanytpaıdy, tek telefonmen úıden shyqpaı op-ońaı aqsha tapqysy keledi. Jastardy jumysqa tartý qıyn bolǵan soń zaýyt jumysshylaryna «balalaryńdy ertip ákelińder, senderge qarap úırensin, bolashaqta osy salanyń nanyn jeýi múmkin ǵoı» deımin. Sóıtsem, olar da balalarynyń qara jumystan qashatynyn aıtyp aqtalady. Segiz saǵat boıy aıaqtan tik turyp jumys isteýge kóngisi kelmeı me, qaıdam, áıteýir, adam qutaımaıdy, - dedi keıipkerimiz.
Jańabaı Bekishevtiń mehanıkalyq zaýytta eńbek etip kele jatqanyna shırek ǵasyrdan asty. Jasy jetpiske taıap qalǵan ol bolashaqta ózi sııaqty mamandardyń ornyn kim basatynyn ýaıymdaıdy. 2025 jyl Jumysshy mamandyqtar jyly retinde jarııalanǵanymen ózekti máseleler sheshilmese, onyń mańyzy joq dep esepteıdi.
– Jumysshy maman daıyndaýǵa jylda qyrýar qarajat bólinedi. Biraq biz nege jumys isteıtin adam tappaı ábigerge túsemiz? Qyzylordany óndiristik aımaq dep aıta almaımyz. Mysaly, bizdiń kásiporynnyń oblysta básekelesi joq. Endeshe, oqý bitirgen sonsha bala qaıda júr, nege óndiriske kelmeıdi? Jańa tehnıkanyń tilin biletin adamnyń tapshylyǵynan zaýytta bir adam birneshe tehnıkada qatar jumys isteýge májbúr. Mamandardyń aldy zeınet jasynda, olardy aýystyratyn adam joq. Men de jetpiske kelip qaldym, erteńgi kúni zaýyttyń jaǵdaıy qalaı bolatynyn, ornyma kimdi qaldyratynymdy da bilmeımin, - dedi Jańabaı Bekishev.
Keıipkerimiz óndiris salasynyń damýyna qarjynyń jetkiliksizdigi qolbaılaý ekenin atap ótti.
– Maǵan memleketten eshteńe kerek emes. Men memleketke salyq tólep, zańyn buzbasam boldy. Elimizde bıznes ıelerine tıimdi shartpen qarjy beretin bankter bolsa degen bir ǵana tilegimiz bar. Men muny barlyq kásipkerdiń atynan aıtyp otyrmyn. Mysaly, «Damý» qorynyń 6%-dyq mólsherlememen nesıe beretin tetigi boldy. Shart boıynsha kásipker nesıeniń 6%-yn ǵana tóleıdi, qalǵan bóligin qor ótep beretin. Shyn mánine kelgende ol da – kásipkerler úshin emes, bankter úshin ashylǵan qor. Bizdi aıap otyrǵany shamaly. Áıtpese, araǵa deldal salmaı-aq qarjyny birden ózimizge bermeı me?! Jeńildetilgen shartpen bergenmen ol bylaı: búgin nesıeni alamyn, negizgi borysh pen ústeme aqyny kelesi aıdan bastap tóleýim kerek. Sen apparat satyp aldyń ba, joq pa, paıdaǵa shyqtyń ba, joq pa, banktiń onymen sharýasy joq. Mysaly, bankten alǵan qarjyny Qytaıdan stanok alýǵa jumsaımyn delik. Stanokty kemi bir jylǵa jýyq ýaqyt ishinde jasap beredi. Ony quryp, iske qosyp, paıda kórgenshe jyldan astam ýaqyt ótip ketedi. Sondyqtan bizdiń talabymyz – bılik kásipkerlerge 2-3%-ben qomaqty qarjy, ıaǵnı nesıe berý múmkindigin qarastyrý kerek. Al alǵashqy paıdany kórip, aıaqqa turyp ketkenshe 1 nemese 2 jyl shamasynda kredıttik kanıkýl jarııalasa, bul biz úshin úlken qoldaý bolar edi, - dedi kásiporyn jetekshisi.
Elde óndiristi damytpaı ekonomıkanyń alǵa basýy ekitalaı. Keıipkerimiz biraq oǵan bılik múddeli emes ekenin aıtty.
– Óıtkeni jerasty qazba baılyǵynyń paıdasy ózderine jetip jatyr. Shylqyǵan baılar óndiriske aqsha salýǵa yntaly emes. Bul – óte qıyn sala, birden mıllıard tabam dep oılaý qate. Sondyqtan eshkim basyn aýyrtqysy kelmeıdi. Bul jerge mınıstr de, depýtat ta, basqasy da talaı kelip, qandaı problema mazalaıtynyn surap ketken, alaıda odan ózgergen eshteńe joq. Usynysymyz aıtylǵan jerde qalady. Eń qıyny, bankterge jem bolyp júrmiz, - dedi Jańabaı Bekishev.
Jýyrda biz Jumysshy mamandyqtar jyly aıasynda tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý júıesi transformatsııalanyp jatqany, osy jumystyń negizgi quraldarynyń biri – Oqý-aǵartý mınıstrliginiń «Talap» KEAQ ázirlegen tehnıkalyq jáne kásiptik, sondaı-aq orta bilimnen keıingi bilim berý baǵdarlamalarynyń Reestri ekenin jazǵanbyz.