Jasandy zeıindi ChatGPT-siz de qazaqsha sóıletýge bolady – venchýrlyq ınvestor

ASTANA. KAZINFORM – Ashyq kózderdegi qazaqsha derekterdiń bárin 7 mlrd ólshemshart boıynsha jasandy zeıinge engizgen IrbisGPT jobasynyń negizin qalaýshylardyń biri, Advisory Board MOST holdınginiń basshysy Aıdar Baımahan agenttik tilshisine bergen suhbatynda ChatGPT-ge balama otandyq ónim jasap jatqanyn aıtty.

- Aıdar myrza, jalpy jurtqa sizdi kim tanystyrǵanymyz jón?

- Men basqaratyn Advisory Board MOST holdıngi Qazaqstanda venchýrlyq ındýstrııany 12 jyldan beri damytyp keledi. Sońǵy kezde qazaqsha aqparatty aýyzsha jáne mátin kúıinde túsinetin IrbisGPT degen júıe quryp jatyrmyz. Mysaly, aǵylshyndar óz tiliniń tsıfrlyq bazasy negizinde ChatGPT deıtin jasandy zeıin jasap shyqty. Biraq ondaǵy aqparattyń bári aǵylshynsha derekterdiń negizinde sıntezdeledi. Biz qazaqsha nusqasyn paıdalanǵan kúnniń ózinde negizgi derekterdi aǵylshynsha aqparat boıynsha qorytyp shyǵarady. HІH ǵasyrda qazaq tili ǵylym men ekonomıka tili bolýy úshin jasandy zeıinniń tsıfrlyq álemdegi qazaqsha mazmunnyń bárin oqyp, túsinip, taldaı alatyn modeli kerek. Sony istep jatyrmyz. Ázirge bastamasy ǵana bar. Іsteıtin jumys óte kóp.

- Qazaqsha derekterdiń tsıfrlyq qoryn kimnen alyp jatyrsyzdar?

- Ashyq kózderde qandaı qazaqsha aqparat bar, sonyń bárin engizip boldyq. Endi menshik quqyǵy qorǵalǵan aqparattardy kiriktirý máselesi tur. Sol úshin Prezıdent atyna usynys joldamaqpyz. Mysaly, Ulttyq kitaphanalar bar. Ondaǵy málimettiń bári tsıfrlandyrylyp qoıǵan eken. Tek bizdiń qolymyz jetpeıdi. Bir jaǵynan ony da túsinýge bolady. Óıtkeni, bul memlekettik qaýipsizdikpen, ulttyq qaýipsizdikpen baılanysty. Jeke adamdarǵa, jeke kompanııalarǵa qoldaǵy málimettiń bárin berý qaýipsizdikke qaıshy. Biraq bermeseń, qazaqsha jasandy zeıin damymaı, kóshten qala bereıik dep turmyz. Men kıno, mýzyka, ǵylym, ІT saladaǵy tanystarymnan surap shyqtym. Seksen paıyzy jasandy zeıindi jumysynda paıdalanatynyn, biraq ol úshin aǵylshyn tilinde suraý salatyndaryn aıtty.

Qarapaıymdap aıtsaq, bul joba iske assa, adamdar «Balamdy mektep kezegine tirkeý úshin ne isteımin?», «Kásip bastaý úshin qandaı qujat kerek?» deıtin suraqtardy ınternetke qazaqsha qoıyp, jaýabyn ońaı taba alatyn bolady.

- Bul jobaǵa qansha ýaqyt kerek?

- Bizde ýaqyt tym tapshy. 2-3 jyldyń ishinde jasap úlgermesek, ChatGPT qazaqtardyń jeke kómekshisine aınalyp shyǵa keledi. Al ol ázirge tek aǵylshyn, orys tilindegi saýaldarǵa ǵana sapaly qyzmet kórsetip tur.

- Qazir júıeńizde qansha derek bar?

- Qolymyzda qazir 7 mlrd ólshemshartqa qurylǵan «úlken til modeli» (Large Language Model, LLM – red.) bar. Ashyq kózderdegi qazaqsha aqparattyń bárin sol parametrlerge engizip qoıdyq. Eki apta ǵana boldy, qazaqsha derekterdi taldap, túsine bastady. Qarańyz, men telefonymnan IrbisGPT-ge kirip, «Shóp nege jasyl?» degen suraq jiberdim. Ony jazýǵa erinsem, aýdıo suraq joldaýyma bolady. Jaýabyn qarasańyz, ǵylymnyń aýyr tilimen emes, túsinikti tilmen fotosıntez protsesin sıpattap shyqqan. Eki apta buryn engizilgen derekterdi bizdiń júıe meńgerip bolǵan deýge bolady.

- Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi ChatGPT-di qazaqsha sóıletýge kirisip ketkenin biletin shyǵarsyz. Bir-birlerińizdi qaıtalap júrmeısizder me?

- Iá, bilemin. Ol úshin sýper kompıýter alyp jatqandarynan da habardarmyn. Bir jaǵynan, shynymen de bir-birimizdi qaıtalaımyz. Biraq olar memleket tarapynan jasap jatyr. Al biz jeke kapıtal esebinen iske asyryp jatyrmyz, ıaǵnı biz memleketten aqsha surap otyrǵan joqpyz. Tek qazaq tilindegi derekter bazasyna ruqsat berse boldy, aqparat qana surap otyrmyz. Memleket birlesip jasaǵysy kelse, oǵan da daıynbyz. Bul – mańyzdy trend. Búkil álem jasandy ıntelektimen aınalysyp jatyr.

- Júıeni patenttedińizder me?

- Tirkeımiz.

- Memleket menshik quqyǵy qorǵalǵan derekterge ruqsat bergen kúnniń ózinde ǵylymı eńbekterdiń, ádebıetterdiń avtorlary óz quqyǵyn talap etip júrmeı me? Ony qalaı sheshesizder?

- Ol máseleni retteý álem boıynsha úlken problema bolyp tur. Al avtorlyq quqyqty syılaý kerek dep kútip otyrsaq, jasandy zeıin báıgesinde shań qaýyp qalaıyq dep turmyz. Eń durysy, bárin qozǵalys ústinde, birtindep rettep otyrý kerek dep oılaımyn. Óıtkeni, álemde bul máseleni tutastaı sheshken sátti bir keıs joq. Avtorlar qaýymdastyǵymen birlese otyryp retteýge múmkindik bar. Memleket, jalpy qoǵam, sarapshylar, sheteldik sarapshylar men qorlardyń bárimen birlese otyryp retteý kerek. Mysaly, áıgili Ilon Mask jasandy zeıinge qatty qarsylyq bildirip jatyr. Qalǵan ınnovatorlar ony ýaqyt talaby dep qabyldaıdy. Jasandy zeıin – ınternet dáýiriniń jańa deńgeıi. Buryn ǵalamtorda shashyrańqy jatqan málimettiń bárin sıntezdep, júıelep, iriktep usynady. Ol adamnyń ýaqytyn da, energııasyn da, shyǵynyn da eselep únemdegeli tur. Qazir ınternetsiz búkil ekonomıka turalap qalatyndaı jaǵdaıǵa jettik qoı. Endi bir 10 jylda jasandy zeıin de dál sondaı balamasy joq ınfraqurylymǵa aınalaıyn dep tur.

- Jobaǵa qansha ınvestıtsııa saldyńyzdar?

- Jobanyń bastapqy kapıtaly 1 mln dollarǵa jýyq. Ázirge komanda jasaqtap, jańaǵy aıtqan 7 mlrd parametrdi ornattyq. Endi jınaǵan aqparattyń bárin osy 7 mlrd parametrge engizip, parametrler aýqymyn úlkeıte beremiz. Endigi modelderi 13, 20, 70 mlrd parametrge negizdelgen. Sol deńgeılerdiń bárin eńserip shyǵý qajet.

- Memleketke sizderdi qoldaýdan qandaı paıda bar? Ózderi de dál osy jobany basqa platforma arqyly damytqaly jatqan joq pa?

- Memleket saıasatynyń ár salasy boıynsha jeke-jeke parametrler quryp, bárin jasandy zeıin arqyly basqaryp, qoldanýǵa bolady. Ulttyq qaýipsizdik derekterin bólek, bilim berýmen baılanysty derekterdi bólek, densaýlyq saqtaý derekterin bólek engizýge múmkindik bar. Mysaly, erteń eGov-ti de bólek jasaýǵa bolady. IrbisGPT-di eGov-pen ıntegratsııalaý arqyly memlekettik qyzmetterdi jeńildete alamyz. Mysaly, «Óz kásibimdi qalaı ashamyn?» dep qazaqsha saýal jiberseńiz, IrbisGPT júıesi eGov-tegi jeke derekterińizge súıene otyryp, jasyńyzdy, tabysyńyz ben moınyńyzdaǵy boryshtardy, ıeligińizdegi múlikterdi, qaıda qyzmet isteıtinińizdi zerdeleý arqyly naqty qandaı kásippen aınalysýyńyzǵa bolatynyn, memleketten qandaı jeńildikter alatynyńyzdy anyqtaıdy. Sonyń bárin taldap kelip, «Atyńyzdan ótinim jibere bereıin be?» - dep suraıdy. Bul ótinishi bar azamattyń da, memlekettiń de jumysyn birneshe ese jeńildetedi.