Jasandy ıntellekt, Starlink, oqýshylarǵa syıaqy: jańa oqý jylynda qandaı ózgerister bar
ASTANA. KAZINFORM – Bıyl 1 qyrkúıek jeksenbi kúnge túsip tur. Osyǵan oraı Oqý-aǵartý mınıstri Ǵanı Beısembaev bilim kúniniń demalysqa sáıkes kelýine qatysty túsinikteme berdi.
«1 qyrkúıek - dástúrge sáıkes bilim kúni. Sondyqtan bıyl da jyldaǵydaı alǵashqy qońyraý saltanatty sharasy ótedi», - dedi mınıstr.
Bul turǵyda bilim kúnine arnalǵan saltanatty is-shara elimizdiń barlyq óńirlerinde dástúrli túrde 1 qyrkúıekte ótetini naqtylandy.
Birinshi jáne 11 synyp úshin 1 qyrkúıekte «Mektebim – meıirim mekeni» taqyrybynda saltanatty shara ótedi. Al 2 qyrkúıekte – jańa oqý jylynyń birinshi kúni – «Meniń Otanym – Qazaqstan» taqyrybynda Biryńǵaı synyp saǵatymen bastalyp, ári qaraı sabaq kestesine sáıkes jalǵasady.
Jańa oqý jylynda 4 mln-ǵa jýyq bala bilim alady
Jańa 2024-2025 oqý jylynda 351 176 bala 1-synypqa qabyldandy jáne onyń 70 paıyzǵa jýyǵy memlekettik tilde oqýǵa nıet bildirdi.
Birinshi synypqa baratyn oqýshylardyń eń kóp sany Túrkistan oblysynda (44 myńnan astam), Almaty oblysynda (34 myń), Astana qalasynda (26 myńnan astam) tirkelgen. 2024-2025 oqý jylynda 7 859 mektepte 3,9 mıllıonnan astam bala bilim alady. Sonymen qatar, 11-synypta oqıtyndardyń sany da rekordtyq kórsetkishke jetti – 219 myńnan astam bala.
Jalpy, jańa oqý jylynda 1-synypqa 369 myń bala qabyldanady dep eskerilgen. Bul rette, 25 tamyzǵa deıin barlyq oqýlyqtar óńirlerge jetkizilýi tıis. Áleýmettik osal sanattaǵy otbasylardan shyqqan balalarǵa tegin tamaq berýdi uıymdastyrý jáne áleýmettik kómek kórsetý máselelerine erekshe nazar aýdarylyp otyr.
«1 qyrkúıekten bastap 1,7 mln oqýshy tegin tamaqtanatyn bolady. Jyl saıyn áleýmettik osal sanattaǵy otbasylarǵa kómek kórsetiledi. Bıyl 510 myń bala mektepke daıyndalý úshin tıisti kómekpen qamtyldy. Osy maqsatta bıýdjetten 22,6 mlrd teńge qarastyrylǵan», — dedi Oqý-aǵartý mınıstri.
Oqýshylardyń demalysy
QR Oqý-aǵartý mınıstrligi orta bilim berý uıymdarynda 2024–2025 oqý jylynyń bastalý merzimin, uzaqtyǵyn jáne kanıkýl kezeńderin bekitti.
Orta bilim berý uıymdarynda 2024 – 2025 oqý jyly 1 qyrkúıekte bastalyp 25 mamyrda aıaqtalady. Birinshi toqsanda oqý ýaqyty 8 apta. Kúzgi kanıkýl 28 qazannan bastap 3 qarashany qosa alǵanda 7 kúnge sozylady. Ekinshi toqsanda oqý ýaqyty 8 aptany quraıdy. Qysqy kanıkýl 2024 jyldyń 30 jeltoqsanynda bastalady jáne 2025 jyldyń 8 qańtaryn qosa alǵanda kúntizbelik 10 kúnge jalǵasady. Birinshi synyp oqýshylary úshin úshinshi toqsanda 2025 jylǵy 10 aqpannan 16 aqpandy qosa alǵandaǵy ýaqytta uzaqtyǵy 7 kúndi quraıtyn qosymsha demalys beriledi. Úshinshi toqsan 10 oqý aptasynan turady. Al kóktemgi kanıkýl 2025 jyldyń 21 naýryzynan bastap, 31 naýryzǵa deıin jalǵasady.
Tórtinshi toqsannyń uzaqtyǵy 8 oqý aptasyn quraıdy. Sondaı-aq 25 mamyrda oqý jyly qorytyndylanady.
Jańa pánder engizile me?
Jaqynda Oqý-aǵartý mınıstri Ǵanı Beısembaev jańa oqý jylynda mektep baǵdarlamasyna eshqandaı jańa pán engizilmeıtinin aıtty.
«Qarjylyq saýattylyq mektepterde jeke pán retinde oqytylýy múmkin degen málimetter bolǵan edi. Jańa oqý jylynda jańa pán engizile me?», - dep surady tilshiler Astanadaǵy aýyl pedagogteriniń forýmynan keıin.
Óz kezeginde Ǵ.Beısembaev Amanat partııasynyń tarapynan sondaı usynys bolǵanyn aıtady.
«Jańa oqý jylynda eshqandaı artyq, jańa pánder engizilmeıdi. Al qarjylyq saýattylyqtyń maqsat-mindeti bólek. Ol jahandyq quzyrettilik sheńberinde balalardyń qarjylyq saýattylyǵyn arttyrýǵa arnalǵan qosymsha bilim. Onyń qanshalyqty mańyzdy ekenin ózderińiz de statıstıkasynan kórip otyrsyzdar. Ol buǵan deıin de barlyq pánderge kiriktirilgen bolatyn. Biraq qoǵamdaǵy beleń alǵan jaǵdaılarǵa baılanysty, Amanat partııasynyń ótinishi boıynsha osy baǵyttaǵy jumysty odan ári kúsheıtip qolǵa almaqshymyz», - dedi Ǵanı Beısembaev.
Mınıstr eldegi mektepter bıyl birtutas tárbıe baǵdarlamasy boıynsha jumys isteıtinin eske saldy.
«Onyń ústine birtutas tárbıe baǵdarlamasy engizilip jatyr. Sonyń aıasynda da osy quzyretter beriledi», - dedi vedomstvo basshysy.
Bıyl naýryzda ótken Ulttyq quryltaıda Memleket basshysy belgilep bergen mindetterge sáıkes atalǵan baǵdarlama jańartyldy.
Mınıstrdiń málimdeýinshe, jańartylǵan baǵdarlama «Ádiletti Qazaqstan - jaýapty azamat - progressıvti ult» trıadasy aıasynda adamgershiligi joǵary, adal jáne tabysty tulǵany tárbıeleýge baǵyttalǵan.
«Jańartylǵan baǵdarlama sheńberinde oń qundylyqtar men sapaly quzyretterdi qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan bilim berý jáne tárbıe jobalaryn, áleýmettik praktıkalardy iske asyrý jumystary jalǵasady», - deıdi vedomstvo basshysy.
Aıta keteıik, elimizde shahmatty damytýdyń 2027 jylǵa deıingi keshendi jospary júzege asyp jatyr. Onyń bir baǵyty – shahmatty mektep baǵdarlamasyna varıatıvti komponent retinde engizý. Byltyr pılottyq joba retinde elimizdiń 7 óńirindegi 42 mekteptiń oqýshylary shahmatty meńgere bastaǵan.
Al qazir 750-den astam memlekettik mektep basshylyǵy shahmatty oqý baǵdarlamasyna engizýge daıyn ekenin jetkizgen. Birden aıtaıyq, pán retinde emes. Qazir bilim berý júıesinde qoldanylyp júrgen varıatıvti komponent degen termın burynǵy fakýltatıvti sabaq degen uǵymdy bildiredi. ıAǵnı, tańǵy aýysymda oqıtyn oqýshy tústen keıin mektepke baryp shahmat úıirmesine qatysa alady degen sóz.
Joba sheńberinde 1-4 synyptarǵa arnalǵan «Shahmat negizderi» oqý baǵdarlamasy ázirlenip, bekitilgen. Oqý baǵdarlamasy sheńberinde shahmatty bastaýysh synyp pedagogtary úıretedi.
Kolledjde stıpendııa 50 paıyzǵa ósedi
Oqý-aǵartý mınıstriniń aıtýynsha, Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha tehnıkalyq jáne kásiptik bilim berý júıesinde memlekettik tapsyrysty ulǵaıtý boıynsha jumystar belsendi júrgizilip otyr. Bıyl 145 myń grant bólindi, onyń 65%-y tehnıkalyq mamandyqtarǵa baǵyttalǵan. Sondaı-aq, 1 qyrkúıekten bastap kolledj stýdentteriniń stıpendııasy ótken jylǵy deńgeıden 50%-ǵa ulǵaıady.
Mınıstrdiń málimdeýinshe, bıyl birinshi jartyjyldyqta 104 kolledjdiń materıaldyq-tehnıkalyq bazasy jaqsarǵan.
«Tehnıkalyq bazanyń zamanaýı standarttarǵa saı bolýy jáne stýdentterdi oqytý men pedagogterdiń jumysy úshin qolaıly jaǵdaılardy qamtamasyz etýi mańyzdy. Bıyl 2 103 orynǵa arnalǵan 8 jataqhana salynyp jatyr. Qazir Pavlodar jáne Túrkistan oblysynda 259 orynǵa arnalǵan 2 jataqhana paıdalanýǵa berildi. Taldaý nátıjeleri keıbir óńirlerde stýdentterdi jataqhanalarmen qamtamasyz etý máselesi áli de mańyzdy ekenin kórsetip otyr. Bul Almaty qalasy (2 349 tósek-oryn), Astana (1 291), Aqmola oblysy (1 112), SQO (811) jáne Almaty (711) oblysynda tapshylyq bar», - deıdi ol.
Mekteptegi Starlink
Mektepterdegi ınternet sapasy 2023 jyldyń basyndaǵy 19 paıyzdan 2024 jyly 90 paıyzǵa artqan.
«Memleket basshysynyń mektepterdi sapaly ınternetpen qamtamasyz etýge qatysty tapsyrmasyna sáıkes, biz Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligimen birlesip jyl basynan mektepterdi joǵary jyldamdyqty ınternetpen qamtýǵa qatysty jańa talaptaryn bekittik. Osyǵan oraı mektepterdegi ınternet sapasy 2023 jyldyń basyndaǵy 19 paıyzdan 2024 jyly 90 paıyzǵa artty. Bul jumys ary qaraı jalǵasýda», - dedi Oqý-aǵartý mınıstri Ǵanı Beısembaev.
Qazir mektepterdi joǵary jyldamdyqty ınternetpen qamtý maqsatynda Starlink jabdyqtary ornatylyp jatyr. Tamyz aıynyń basyndaǵy málimet boıynsha qamtylýy tıis 1 879 mekteptiń 1 731-inde Starlink júıesi ornatylǵan.
«Al shekara mańynda ornalasqan 137 mektepte Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligi termınaldardy jandandyrý jumysyn júrgizip jatyr. Degenmen, Jambyl, ShQO, Atyraý, Pavlodar, Túrkistan, BQO jáne Ulytaý oblystary mektepterdegi ınternet jyldamdyǵyn arttyrý baǵytyndaǵy jumystaryn jedeldetip, oqý jyly bastalǵanǵa deıin aıaqtaý qajet», - deıdi mınıstr.
Jańa mektep
Premer-Mınıstr Oljas Bektenov bilim berý ınfraqurylymynyń jáne búkil oqý protsesiniń jańa oqý jylyna tolyq ázirligin qamtamasyz etýdi tapsyrdy.
«1 qyrkúıekke qaraı jańadan 61 mektep ashý josparlanyp otyr. Mektepterdi tapsyrý bir bólek, olardy oqýshylardy qabyldaýǵa daıyndaý úshin de úlken jumys atqarý kerek. Ǵımarattarǵa, oqý kabınetterine, ashanalarǵa qoıylatyn barlyq qaýipsizdik sharttaryn, sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq jáne órtke qarsy talaptardy oryndaý qajet. Jyldamdyǵy joǵary ınternetpen qamtamasyz etip, pándik kabınetterdi, zerthanalardy, sport zaldaryn jabdyqtaý kerek. Bul – tek «Jaıly mektep» ulttyq jobasyna ǵana emes, barlyq bilim berý obektilerine qatysty qoıylyp otyrǵan talap», - dedi O.Bektenov.
Sonymen qatar Úkimet basshysy birqatar óńirde keıbir oqý oryndarynyń daıyndyǵy tıisti deńgeıde emes ekenin aıtty.
Aıtpaqshy, Oqý-aǵartý mınıstri Ǵanı Beısembaev elordada dástúrli Tamyz sammıtinde elimizde 8 myń mekteptiń ishinde 106 mektep úsh aýysymda jumys istep jatqanyn atap ótti.
«Jaıly mektep» jáne basqa da jańa mektepter qurylysy arqyly bıyl 92 mektep máselesin sheshýdi josparlap otyrmyz. Byltyr dál osyndaı 29 mekteptiń máselesin sheshtik, kelesi jyly úsh aýysymdy mektep máselesin túbegeıli sheshýdi kózdep otyrmyz», - dedi mınıstr.
Sonymen birge, mınıstr búginde 2900-dan astam mektep bir aýysymda jumys isteıtinin atap ótti.
Balalardy mektepke aýystyrý qyzmeti avtomattandyryldy
Qazaqstanda balalardy mektepter arasynda aýystyrý boıynsha memlekettik qyzmet avtomattandyryldy. Endi ata-analar men zańdy ókilder balany bir mektepten ekinshi mektepke aýystyrýdy úıden shyqpaı-aq, eGov.kz portalynda júzege asyra alady. Onda turǵylyqty jeri boıynsha nemese odan tys jerlerde kórsetilgen kez kelgen bilim berý uıymyn tańdaý múmkindigi beriledi.
Jańa protsess esepten shyǵarý jáne bekitý talondaryn, sondaı-aq jeke is qujattaryn tapsyrýdy qajet etpeıdi. Mektep tańdaǵan kezde oqý tili de kórsetiledi. Sondaı-aq ótinish berýshiniń ótinimdi qaıtaryp alýǵa múmkindigi bar.
Memlekettik qyzmetti alý úshin:
• eGov.kz portalynda tirkeýden ótip, «Bilim» bólimine ótý kerek;
• «Orta bilim» bóliminde «Balalardy mektepten mektepke aýystyrý úshin qujattardy qabyldaý» memlekettik qyzmetin tańdap, qajetti joldardy toltyrý jáne ETsQ kómegimen ótinishke qol qoıý qajet;
• qyzmet nátıjesimen Jeke kabınette tanysýǵa bolady.
Aıta keteıik, jańa memlekettik qyzmet túrin QR Oqý-aǵartý mınıstrligi men QR TsDIAÓM, «Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy «Taldaý» ulttyq zertteýler jáne bilimdi baǵalaý ortalyǵy» AQ jáne «Ulttyq aqparattyq tehnologııalar» AQ birlesip ázirledi.
Býllıngke qarsy baǵdarlamany iske asyrý jalǵasady
Oqý jylynyń basynan bastap elimizdiń toǵyz óńirinde «DosbolLIKE» býllıngke qarsy baǵdarlamasyn aprobatsııalaý jalǵasady. Oǵan 70 myńǵa jýyq oqýshy jáne bilim berý uıymdarynyń 5 myńnan astam qyzmetkeri qatysady.
«Pılottyq baǵdarlamany júzege asyrý úshin aımaqtardy tańdaý kámeletke tolmaǵandar arasyndaǵy quqyqbuzýshylyq pen aýtodestrýktıvti minez-qulyq kórsetkishterin eskere otyryp júrgizildi. Baǵdarlamany aprobatsııalaý barysynda pılottyq mektepterdiń barlyq qyzmetkeri úshin mektep ujymdarynda daýly jaǵdaılardyń týyndaýyna áser etetin sebepter men faktorlardyń aldyn alý jáne anyqtaý boıynsha is-sharalar ótkiziledi. Sondaı-aq «DosbolLIKE» baǵdarlamasyn iske asyrýdyń mindetteri men ádisterin túsindirý boıynsha oqýshylar men ata-analarǵa arnalǵan túrli is-shara qarastyrylǵan», - dep atap ótti QR Oqý-aǵartý mınıstrligi Balalardyń quqyqtaryn qorǵaý komıtetiniń tóraǵasy Nasymjan Ospanova.
Aıta keteıik, atalǵan jumys oqý jylynyń sońyna deıin jalǵasady, bul baǵdarlamanyń nátıjeliligin neǵurlym tıimdi baǵalaýǵa jáne ony eldiń bilim berý uıymdarynda odan ári engizý úshin qajetti túzetýler engizýge múmkindik beredi.
Shashy boıalǵan oqýshylar mektepke kire ala ma?
«Digital Kazakhstan: zamanaýı bilim berý» respýblıkalyq tamyz sammıtinde mınıstrge «Shashy boıalǵan oqýshylar mektepke kire ala ma?» degen suraq qoıyldy.
«Bıyldan bastap mınıstrliktiń qoıyp otyrǵan talaby – mekteptiń ishki erejesin saqtaý. Mektep birinshi kezekte óziniń negizgi mıssııasynan aýytqymaýy kerek, bul sapaly bilim, sanaly tárbıe berý. Mekteptiń ishki tártibinde balalardyń úlgeriminiń joǵary bolýy, tártipti saqtaýy jáne mektep formasyn qatań ustanýy – bekerden-beker jasalǵan dúnıe emes. Bul jastarymyzdyń álem jastarynan kem bolmaýyna túrki bolatyn jaǵdaıattar. Sondyqtan bizdiń ata-analar da, oqýshylar da mektepke kelgende myqty bilimdi azamat bolyp shyǵýdy, básekege qabiletti tulǵa bolyp qalyptasýdy maqsat etýi kerek. Bul máselede mekteptiń ishki tártibine baǵyný kerek, ıaǵnı bolmaıdy, tártipti saqtaýymyz kerek», - dedi Oqý-aǵartý mınıstri.
Olımpıadada bilimin dáleldegen oqýshyǵa syıaqy bar
Oqý-aǵartý mınıstrligi halyqaralyq bilim olımpıadasynda jetistikke jetken oqýshylarǵa beriletin syıaqy kólemin jarııalady.
Aıta ketsek, QR Oqý-aǵartý mınıstrliginiń qoldaýymen qurama komanda músheleri birneshe respýblıkalyq jáne halyqaralyq oqý-jattyǵý jıyndaryna qatysyp, 2024 jylǵy Eýropa jáne Dúnıejúzilik olımpıadalarda 100% nátıje kórsete bildi.
Halyqaralyq iri olımpıadalarda jeńiske jetken oqýshylarǵa elimizdiń joǵary oqý oryndaryna konkýrstan tys grantpen oqýǵa túsýge múmkindik beriledi. Sondaı-aq aqshalaı syıaqy tólenedi.
Altyn medal úshin 1500 AEK (5 538 000 teńge), kúmis medal úshin 1000 AEK (3 692 000 teńge), qola medal úshin 500 AEK (1 846 000 teńge) tólenedi. Odan bólek, oqýshylardy daıyndaǵan tálimgerlerine de marapat qarastyrylǵan.
Pedagogter men oqýshylar jasandy ıntellektini meńgeredi
Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha QR Oqý-aǵartý mınıstrligi TsDIAÓM, «Astana hub» halyqaralyq tehnoparkimen jáne «Órleý» BAUO AQ-men birlesip oqýshylar men pedagogterge arnalǵan baǵdarlamalaý negizderin oqytatyn onlaın-bilim berý platformasynyń pılottyq jobasyn iske qosty.
Bastapqy kezeńinde 300 muǵalim men trener «Jasandy ıntellekt» jáne Game Development baǵyttary boıynsha biliktiligin arttyrýda. Bıyl 31 jeltoqsanda aıaqtalatyn kýrstar alty aıǵa josparlanǵan. Kýrs aıaqtalǵan soń árbir qatysýshyǵa sertıfıkat beriledi, olar ári qaraı oqýshylar men pedagogterdi baǵdarlamalaý negizderine oqyta alady.
