Jartyjyldyq qorytyndysy: áleýmettik ónimderdiń arzandaýy, taýar aınalymynyń ósýi
ASTANA. KAZINFORM - Qazaqstandaǵy ishki taýar aınalymy 27,6 trln teńgege jetti, al saýdaǵa ınvestıtsııalar 282,4 mlrd teńgeni qurady. 2016 jyldan beri alǵash ret áleýmettik mańyzy bar ónimderge baǵa ındeksiniń tómendeýi eleýli jetistik boldy. Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrliginiń 2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵyndaǵy jumysynyń qorytyndysy boıynsha negizgi baǵyttar — Primeminister.kz saıtynyń sholýynda.
Іshki saýdany damytý
2024 jylǵy 6 aıda ishki taýar aınalymy 27,6 trln teńgeni qurady, saýdanyń naqty kólem ındeksi (NKI) 3,9% deńgeıinde qalyptasty. Bıylǵy maýsym aıynda mamyr aıymen salystyrǵanda saýda-sattyqtyń serpindi ósýi 16,8% deńgeıinde baıqaldy. Bul rette kóterme saýda 10,5%-ǵa, bólshek saýda — 30,6% ósti. Salaǵa salynǵan ınvestıtsııa kólemi 6 aıda 282,4 mlrd teńgege jetti, onyń 153,6 mlrd teńgesi kóterme jáne bólshek saýdaǵa tıesili.
Qazirgi zamanǵy formattaǵy saýda ınfraqurylymyn qurýdy yntalandyrý úshin Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi (SIM) ishki saýda sýbektilerine memlekettik kómek kórsetedi. Jańa bastama sheńberinde sońǵy qaryz alýshy úshin 9%-dan aspaıtyn paıyzdyq mólsherlemeni sýbsıdııalaý engizildi. Sondaı-aq jetispeıtin kepildikti qamtamasyz etý úshin ishki saýda sýbektileri kredıtterge kepildik berý túrindegi quraldy paıdalana alady.
Memlekettik qoldaý sonymen qatar otandyq taýar óndirýshilerge baǵyttalǵan. Otandyq azyq-túlik taýarlarynyń kólemi dúken sórelerinde 50%-dan kem bolmaýy jáne azyq-túlik emes taýarlardyń úlesi 20%-dan kem bolmaýy tıis.
Sondaı-aq, 2025 jylǵy 31 jeltoqsanǵa deıin saýda naryqtaryn jańǵyrtý boıynsha josparly jumys júrgizilýde. 20 myńnan astam jalǵa alýshy kásipker men 5 myńnan astam bazardaǵy qyzmetker qoldaý aldy. Jergilikti atqarýshy organdarmen jáne bıznespen birlesip jańǵyrtý jónindegi Jol kartasyna kirgen 75 bazar anyqtaldy, olardyń 16-sy bıyl jańǵyrtylatyn bolady.
Saýda obektileriniń jiktelýin jáne satyp alýshylardyń ómiri men densaýlyǵynyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýge, sondaı-aq jaryqtandyrýdy jaqsartýǵa, irgeles aýmaqty abattandyrýǵa, kireberisterge yńǵaıly kirme joldar men jaıaý júrginshilerge yńǵaılylyqty qamtamasyz etýge baǵyttalǵan jalpy talaptardy belgileıtin ulttyq standart engizildi.
8 jylda alǵash ret áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik baǵasy tómendeýde
2016 jyldan bastap Qazaqstanda alǵash ret áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlaryna (ÁMAT) baǵa ındeksi tómendedi. Qabyldaǵan sharalardyń nátıjesinde deflıatsııanyń ortasha ındeksi 99,8%-dy qurady.
Baǵanyń maýsymdyq aýytqýyn boldyrmaý úshin naryqqa 160 myń tonnadan astam kókónis ónimi jetkizildi. Sondaı-aq jumyrtqa óndirýshiler odaǵymen jyl sońyna deıin jumyrtqa baǵasyn belgileý týraly kelisimge qol qoıyldy, bul naryqtaǵy baǵa dempınginiń aldyn alady. Otandyq qaıta óńdeý kásiporyndaryn shıkizatpen qamtamasyz etý úshin kúnbaǵys tuqymyn áketýge eksporttyq kedendik baj engizildi.
ÁMAT-tyń «elektrondy aınasyna» aınalatyn Taýarlardy qadaǵalaýdyń ulttyq júıesi pılottyq rejımde jumys isteıdi. Ony 58 taýar pozıtsııasynan turatyn barlyq azyq-túlik sebetin keńeıtýge qoldaný josparlanyp otyr.
Baǵanyń negizsiz ósýin boldyrmaý maqsatynda memlekettik baqylaý kúsheıtildi. Osy jyldyń basynan bastap 16,3 mln teńge somasyna saýda zańnamasyn buzý boıynsha 2 357 ákimshilik is qozǵaldy. Saýda ústemesin saqtaý boıynsha jumys qarqyndy túrde júrgizilýde: 2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynda saýda ústemesin asyra paıdalaný týraly 1946 qaýly shyǵaryldy.
Elektrondy saýdany jáne bırjany damytý
Birinshi jartyjyldyqtaǵy jedel derekter boıynsha elektrondy saýda kólemi shamamen 1,5 trln teńgeni qurady, bul byltyrǵy jyldyq kólemniń shamamen 62% quraıdy.
Bıyl mamyr aıynda SIM «Atameken» UKP-men birlesip respýblıka boıynsha kásipkerler úshin elektrondy saýdany oqytý kýrstaryn iske qosty. Jumysqa iri marketpleıster Kaspi.kz, JMart.kz, Wildberries, Ozon tartyldy. Búgingi tańda 800-den astam kásipkerlik sýbektisi osy kýrstardan ótti.
Bıznes usynystarynyń negizinde Elektrondy saýdany damytýdyń 2027 jylǵa deıingi jospary ázirlenip, qabyldandy. Ony oryndaý barysynda «Damý» kásipkerlikti damytý qory» AQ-men birlesip, qaryzdardy sýbsıdııalaý men kepildendirýdi qosqanda, elektrondy saýda sýbektilerin qoldaý jóninde sharalar qabyldandy.
Elektrondy saýdanyń logıstıkalyq ınfraqurylymy belsendi damyp keledi. «Qazposhta» AQ men qytaılyq iri logıstıka kompanııasy arasynda birlesken kásiporyn quryldy. Jobanyń negizgi maqsaty — Qazaqstan, Qytaı, Ortalyq Azııa elderi men Eýropalyq Odaq arasyndaǵy elektrondy saýdany damytý. Qazaqstan elektrondy saýda úshin tranzıttik hab rólin atqarady. «Qazposhta» ulttyq operator bolady jáne elektrondy saýda taýarlaryn elimizdiń barlyq óńirine jetkizýdi qamtamasyz etedi. Sondaı-aq iri taratý ortalyǵyn salý josparlanýda.
Saýda jáne Damý uıymy, Shanhaı Yntymaqtastyq Uıymy jáne Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq sııaqty halyqaralyq uıymdardy qosa alǵanda, halyqaralyq deńgeıde elektrondy saýda salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń normatıvtik bazasyn damytý boıynsha jumys jalǵasýda.
Memleket basshysynyń tapsyrmasyn oryndaý maqsatynda taýar bırjalary týraly zańnamany reformalaý boıynsha jumys júrgizildi. Mamyr aıynda Májiliske bırjalyq saýda týraly zań jobasy engizildi. Onyń maqsaty taýarlarǵa baǵany ashyq qadaǵalaý úshin ishki ındıkator qurý, taýar bırjalarynyń qyzmetine memlekettik baqylaýdy kúsheıtý jáne qatysýshylardyń aqsha aǵynyn tsıfrlandyrý.
Qazaqstannyń elektrondy saýdasy shekarasyn keńeıtýde
Qazaqstanda otandyq taýar óndirýshilerdi halyqaralyq saýda alańdaryna shyǵarý boıynsha Alibaba.com-da josparly jumys júrgizilýde. Jyl saıyn osy platformada akkaýnttar usynylatyn qazaqstandyq kompanııalar irikteýden ótedi. 70 kompanııany platformaǵa shyǵarý jumysy jalǵasýda. Qazirgi ýaqytta 47 kompanııa iriktelip alyndy, kelisimsharttarǵa qol qoıý, shottardy satyp alý jáne shaǵyn saıttar qurý boıynsha jumys júrgizilýde. Osy memlekettik qoldaý quraly iske qosylǵaly 290 kompanııa shamamen $346 mln tabys tapty.
Budan basqa, Qazaqstandaǵy qoımalarda Ortalyq Azııa elderinen Qytaıǵa jáne keri baǵytta ótetin elektrondy saýda taýarlaryn ornalastyrý máseleleri pysyqtaldy. Ozon marketpleısimen yntymaqtastyq aıasynda qazaqstandyq taýarlardy Almaty jáne Astana qalalaryndaǵy qoımalarda ornalastyrýǵa qol jetkizildi. FBO (Fulfillment By OZON) shemasy arqyly qoıma men jetkizýdi Ozon platformasy qamtamasyz etedi.
Іshki naryqty qorǵaý
SIM janyndaǵy saýdadaǵy tehnıkalyq kedergiler jáne ónimdi qaýipsiz ákelý jáne aınalym máseleleri boıynsha Ahýaldyq shtab jumys isteıdi. Baqylaýshy organdardyń, keden jáne shekara qyzmetteriniń qatysýymen ishki naryqta ónimniń sapasy men qaýipsizdigin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan ózara is-qımyl tetigi ázirlendi.
Shekarada 10 sút óndirýshige qatysty «kúsheıtilgen zerthanalyq baqylaý» rejımi qoldanylady, sondaı-aq eki óndirýshiniń ónimderin ákelýge shekteýler engizildi. 8 shekara mańyndaǵy ótkizý pýnktinde mamandar sút jáne sút ónimderiniń sapasyn tekseredi. Importtaýshylardyń 945 tekserilgen kólik quraldarynyń ishinen 157 synama alyndy, olardyń 40-nda negizinen tańbalaýdaǵy sáıkessizdikter anyqtaldy. 723 sertıfıkattyń, ónimniń sáıkestigi týraly deklaratsııanyń kúshi joıyldy, onyń 144-i tamaq ónimderiniki.
Іshki naryqty sapasyz jáne qaýipti ónimderden qorǵaý úshin tehnıkalyq reglamentterge sáıkes kelmeıtin elektr tehnıkasyn, tómen voltty jabdyqty, munaı ónimderin, qurylys materıaldaryn, tyńaıtqyshtar men turmystyq tehnıkany satqany úshin 70 saýda sýbektisi jaýapkershilikke tartyldy. Tehnıkalyq retteý salasyndaǵy buzýshylyqtar úshin 47 mln teńgege aıyppul salyndy, quny 2 mln teńgeden asatyn ónimniń 159 partııasyn aınalymǵa shyǵarýǵa tyıym salyndy.
Memlekettik kirister organdarymen birlesip 1 myń dońǵalaqty júk kólikteri tekserildi. Qytaıda shyǵarylǵan tehnıkalyq reglament talaptaryna sáıkes kelmeıtin 72 kóliktiń kirýi toqtatyldy.
Dońǵalaqty kólik quraldarynyń qaýipsizdik sertıfıkatyn zańsyz bergen 11 synaq zerthanasynyń akkredıtteý attestattarynyń qoldanylýy toqtatyldy.
Birinshi jartyjyldyqta profılaktıkalyq baqylaýdyń jańa túri – «baqylaý satyp alýy» engizildi. Bul mehanızm sýbektini aldyn ala habardar etpeı jáne prokýratýrada tirkeýsiz ónim (onyń ishinde kabel, tsement jáne basqa da taýarlardy) tańdaýǵa jáne satyp alýǵa múmkindik beredi. Endi zerthanalyq synaqtardyń nátıjesi boıynsha sáıkessizdik anyqtalǵan jaǵdaıda ónimderge tyıym salý jáne aınalymnan alý sııaqty jedel áreket etý sharalary qoldanylady. Buryn ónimderdi alyp qoıý jáne olarǵa bılik etý quqyǵynan aıyrýǵa sot sheshimimen ǵana jol beriletin.
Tutynýshy quqyǵyn qorǵaý
Zardap shekken qazaqstandyqtardyń ótinishteri negizinde 6 ese kóp tekserýdi SIM Tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý komıtetiniń qyzmetkerleri júrgizdi. Birinshi jartyjyldyqta 24 441 ótinish qaraldy. Bul byltyrǵy kórsetkishten 60%-ǵa artyq. Kelip túsken ótinishter negizinde memlekettik baqylaý júzege asyrylady.
2024 jyldyń 6 aıynyń qorytyndysy boıynsha kásipkerlik sýbektilerine 570 tekserý júrgizildi. Ótken jylmen salystyrǵanda ósý qarqyny 620% qurady. 648 sýbekt ákimshilik jaýapkershilikke tartyldy, bul 2023 jylǵy kórsetkishten 4 ese joǵary. Qabyldanǵan sharalardyń nátıjesinde tutynýshylardyń quqyǵy 777 mln teńgeden astam somaǵa qorǵaldy. Ótken jyldyń uqsas kezeńimen salystyrǵanda ósý qarqyny 189%-dy qurady.
Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi azamattardyń múddesin senimdi qorǵaý úshin ınnovatsııalardy belsendi túrde engizip, qoǵamdyq birlestiktermen yntymaqtasady. «Sapaly Ónim» jobasy qazirgi ekonomıkalyq júıede ónim sapasyna jáne tutynýshylardyń quqyǵyn qorǵaýǵa baǵyttalǵan. Tujyrymdama azamattardyń qajettilikterin qanaǵattandyrýǵa, sonyń ishinde olardyń kedergisiz qorǵalý quqyqtarynyń kepildendirilgen saqtalýyna baǵyttalǵan.
Zertteýge sút, kilegeı, aıran, maı, kúnbaǵys maıy, súzbe, irimshik, qus eti, balyq eti jáne shujyq sııaqty 681 ónim túri kirdi. Importtyq ónimdi irikteýdi elimizdiń barlyq óńirlerinde 26 qoǵamdyq birlestik júrgizdi. Buzýshylyqtar 405 túr boıynsha anyqtaldy (59,5%). Ónimderdiń 337 túri nemese buzýshylyqtardyń jalpy sanynyń 83,2% boıynsha tańbalaý bóliginde buzýshylyqtar (memlekettik tilde taýar týraly aqparattyń bolmaýy jáne t.b.) anyqtaldy.
Ónimniń 68 túriniń quramy boıynsha sáıkessizdik, jaramdylyq merzimi ótken taýardy ótkizý, qajetti qujattardyń bolmaýy anyqtaldy. 203-bap — qujatsyz satý, 425-bap — sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq normalar salasyndaǵy buzýshylyqtar boıynsha 139 Ákimshilik akt jasaldy. Qalǵandary jumys satysynda. Sondaı-aq ónimderdiń 12 túri boıynsha Aqtóbe, Túrkistan, BQO, Jetisý jáne Ulytaý oblystarynda sáıkestik deklaratsııalary joıylyp, toqtatyldy.
Tehnıkalyq retteý jáne metrologııa
2024 jyldyń birinshi jartyjyldyǵynyń qorytyndysy boıynsha tehnıkalyq retteý jáne metrologııa baǵytynda memlekettik baqylaý boıynsha 3930 is-shara ótkizildi. 2930 jaǵdaıda buzýshylyqtar anyqtaldy. 2597 uıǵarym berildi, sondaı-aq 242 mln teńgege aıyppul salyndy.
QHR Naryqty retteý jónindegi memlekettik basqarmasymen (SAMR) jáne Bas keden basqarmasymen (GACC) taýarlardyń sáıkestigin baǵalaý jáne baqylaý salalaryndaǵy yntymaqtastyq týraly Memorandýmdarǵa qol qoıyldy. Bul sharalar Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy saýda-ekonomıkalyq qatynastardy damytýǵa, sondaı-aq taýarlardyń qaýipsizdigi men sapasyn arttyrýǵa baǵyttalǵan.
EAEO-nyń tamaq ónimderi jónindegi tehnıkalyq reglamentterine ornalasqan jeriniń derektemeleri ózgergen kezde tańbalaýdy ózgertpeı ónim shyǵarý múmkindigine qatysty ózgerister engizildi. Aýyl sharýashylyǵy traktorlary men tirkemeleri úshin ekologııalyq synyptarǵa qoıylatyn talaptar uzartyldy. Oıynshyqtardyń qaýipsizdigi týraly tehreglamentte qoldaný aıasy naqtylanǵan jáne termınder anyqtalǵan.
Sondaı-aq aǵymdaǵy kezeńde 4 ınıtsıatıvti ulttyq standart bekitilip, qoldanystaǵy 11 standartqa ózgerister engizildi. Olar saýda obektilerine, qurylys ónimderine, qaldyqtarmen jumys isteýge jáne metrologııalyq ólsheýlerdiń dáldigin arttyrýǵa qoıylatyn talaptardy retteıdi.
Ótinish berýshilermen jáne qabyldanǵan sheshimdermen ózara is-qımyldyń tolyq tsıfrlyq izi engizildi, bul adamı faktordy barynsha azaıtady. «Ulttyq akkredıtteý ortalyǵy» RMK negizgi qyzmetteri, onyń ishinde bastapqy jáne qaıta akkredıtteý, ózektendirý, akkredıtteý salalaryn keńeıtý jáne qysqartý tsıfrlandyryldy. Aqpannan shildege deıin tehnıkalyq retteýdiń aqparattyq júıesi 741 qyzmetti óńdedi.
Metrologııa salasynda tańbalardy, etıketkalardy jáne basqa da sáıkestendirý belgilerin berý boıynsha qyzmetter tsıfrlandyryldy. 5 aıda tsıfrlyq qyzmetterge negizdelgen 867 myń 415 ózdiginen jabysatyn japsyrmalar men 97 myń 770 plastıkalyq plombalar shyǵaryldy.
Tehnıkalyq komıtetterdi ashý jáne ózgertý boıynsha qyzmetter tolyq tsıfrlandyrylǵan. «Otyn-energetıka kesheniniń zııatkerlik energetıkalyq júıeleri jáne kıber-fızıkalyq júıeler» tehnıkalyq komıtetin qurý jónindegi materıaldar maquldandy jáne tsıfrlandyrýdan ótti. Buryn qurylǵan barlyq tehnıkalyq komıtetterdi «Qazstandart» RMK mamandary tsıfrlandyrǵan.
Syrtqy saýda: qazaqstandyq eksport úshin basym naryqtar
Negizgi basymdyqtardyń biri – Qazaqstannyń shet eldermen saýdany keńeıtýi. Alǵashqy bes aıda syrtqy saýda $55 mlrd-tan asty. Negizgi saýda seriktesteriniń úshtigine dástúrli túrde Qytaı, Reseı, Eýropalyq Odaq kiredi. Qazaqstannyń eksporty 2024 jylǵy qańtar-mamyrda 1,8%-ǵa ósip, $32,5 mlrd qurady. Shıkizattyq emes taýarlar men qyzmetterdiń eksporty $13 mlrd-tan asty. Onyń ishinde $10,5 mlrd – daıyn ónimdi shetelge jetkizý. Eksporttyń ósýine halyqaralyq naryqtardyń tústi metaldar men kúnbaǵys maıyna degen joǵary suranysy áser etti. Sońǵy jyldary qazaqstandyq qyzmet kórsetý sektory da oń eksporttyq serpindi kórsetýde.
Mınıstrlik jańa ótkizý naryqtarynyń paıda bolýy úshin qolaıly jaǵdaı jasaý jáne otandyq óndirýshilermen yntymaqtastyqty kúsheıtý, Qytaımen yntymaqtastyqqa erekshe nazar aýdara otyryp, kólik dálizderiniń damýyn eskere kele, eksporttyq naryqtardy keńeıtý boıynsha belsendi jumys isteýdi jalǵastyrýda.
Osy jyldyń bes aıynyń qorytyndysy boıynsha elimizdiń jalpy taýar aınalymyndaǵy Qytaıdyń úlesi 20%-ǵa jetti, jalpy aınalym kólemi $11,4 mlrd qurady. Bul ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 6,6%-ǵa joǵary. Qazaqstannan Qytaıǵa Eksport 2024 jylǵy qańtar-mamyrda 19,1%-ǵa ósip, $5,7 mlrd qurady. Orta merzimdi perspektıvada Qazaqstanǵa daıyn ónim eksportyn 2,5 esege ulǵaıtý jáne jetkizilimderdi $12 mlrd deıin jetkizý mindeti tur.
Aımaqtandyrý qaǵıdaty boıynsha QHR provıntsııalarynyń árqaısysymen yntymaqtastyq qazirdiń ózinde oń nátıje berýde. Ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda Shyńjań uıǵyr avtonomııasymen (ShUAA) saýda 50%-ǵa, onyń ishinde eksport — 35,3%-ǵa ósti. Sychýan provıntsııasyna qazaqstandyq taýarlardyń eksporty shamamen 30%-ǵa ósti. Tszıansýǵa otandyq ónimdi jetkizý 10 eseden asty.
Qazaqstandyq taýar óndirýshilerdiń jańa naryqtarǵa shyǵýy óndiristik belsendilikti yntalandyrýǵa jáne jańa tehnologııalardy engizýge baǵyttalǵan keshendi qoldaý sharalarynyń arqasynda múmkin boldy. Máselen, birinshi jarty jyldyqta Iran Islam Respýblıkasymen ótken jyldyń jeltoqsanyn qol qoıylǵan taýarlardyń erkin saýda aımaǵy týraly kelisim jáne Sıngapýrmen qyzmetter saýdasy boıynsha kelisim ratıfıkatsııalandy. Indonezııamen jáne Mońǵolııamen kelissózder aıaqtalý satysynda, sonymen qatar BAÁ-men taýarlar men qyzmetterdiń erkin saýdasy týraly kelisimder jasasý boıynsha kelissózder júrgizilýde. Qazaqstandyq taýarlardyń osy naryqtarǵa eksportyn ulǵaıtýdyń jalpy áleýeti $1,9 mlrd-tan asady.
Mundaı kelisimder qazaqstandyq jetkizýshilerdiń halyqaralyq naryqtarǵa múmkindigin ashady, qazaqstandyq kapıtaly bar kásiporyndardy qurýǵa yqpal etedi, saýda úshin boljamdy jaǵdaılardy jáne ınvestıtsııalardy qorǵaýdy qamtamasyz etedi. Memleket basshysynyń tapsyrmasy boıynsha «KazakhExport» eksporttyq saqtandyrý kompanııasynyń bazasynda eksportty ilgeriletý ınstıtýty quryldy, 2024 jylǵy 23 qańtarda «Eksporttyq kredıttik agenttik týraly» Zań qabyldandy. Ol saqtandyrý jáne qarjylyq qoldaý sharalarynyń keń spektrin júzege asyrýǵa baǵyttalǵan. Tek birinshi jartyjyldyqta Eksporttyq-kredıttik agenttik 30 eksporttaýshyǵa qoldaý kórsetti.
Eksporttyq akseleratsııa baǵdarlamasyn iske asyrý
Bıyl «Eksporttyq akseleratsııa-2024» baǵdarlamasy boıynsha jumys jalǵasýda, onyń sheńberinde mashına jasaý, hımııa, jeńil jáne tamaq ónerkásibi, sondaı-aq IT-sektordy qosa alǵanda qyzmetter sııaqty salalarda 120 kásiporyn irikteldi. 8 maqsatty naryq anyqtaldy: RF, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, BAÁ, Saýd Arabııasy Koroldigi, Qatar, Germanııa, Qytaı.
Baǵdarlamany iske asyrý jyl saıyn +100 belsendi eksporttaýshyny ulǵaıtýǵa múmkindik beredi jáne 2025 jylǵa qaraı olardyń sany 2020 jyldan 2024 jylǵa deıingi kezeńde 1 myńǵa jetedi. 2020-2024 jyldar aralyǵynda eksporttyq akseleratsııa baǵdarlamasyna 557 shıkizattyq emes ónim óndirýshi kásiporyndar men qyzmet kórsetýshiler qatysty. 2023-2024 jyldary qatysýshylar $312 mln-ǵa 44 eksporttyq kelisimshart/kelisim jasasty.
Ekporttaýshylardy servıstik qoldaý
Halyqaralyq kórmeler men saýda mıssııalarynyń alańdarynda Made in Kazakhstan brendimen qazaqstandyq taýarlardyń tanymaldylyǵyn arttyrý boıynsha jumys júrgizilýde. Jyl basynan BAÁ, QHR jáne Aýǵanstan sııaqty elderde 5 saýda-ekonomıkalyq mıssııa uıymdastyryldy. Shamamen $150 mln kólemindegi eksporttyq kelisimsharttarǵa qol qoıyldy. Іs-sharalarǵa 135 qazaqstandyq eksporttaýshy kompanııa jáne 700-ge jýyq áleýetti sheteldik kompanııa qatysty.
Saýda-ekonomıkalyq mıssııalar sheńberinde BAÁ-de Qazaqstannyń ulttyq pavılonynyń aýmaǵynda «Qazaq Trade House» saýda úıi iske qosyldy, onda et, maı, kondıterlik, un tartý ónimderin, shyryndardy qosqanda, qazaqstandyq ónimderdiń kórme stendi uıymdastyryldy, alma jáne basqa da ónimder bar. Sondaı-aq
Qaz Steppe Innovation Hub kovorkıngi jumys isteı bastady, onda Qazaqstannyń ozyq startap-jobalary usynyldy.
2024 jylǵy naýryzda Qazaqstan men Qytaı «Ortalyq Azııa-Tszıansý» mýltıfýnktsıonaldy ortalyǵyn qurý týraly kelisim jasasty. Qujatqa Qaztrade eksportty qoldaý jónindegi ulttyq operator jáne
Jiangsu SOHO Holdings Group Co. Ltd. halyqaralyq kompanııalar toby qol qoıdy. Taraptar Qytaıdyń Tszıansý provıntsııasynda saýda ortalyǵyn salý jobasyn iske asyrý salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly ýaǵdalasty, onyń alańynda qazaqstandyq ónimder, al bolashaqta Ortalyq Azııa elderiniń taýarlary satýǵa usynylatyn bolady. Sonymen qatar, ShUAA, Úrimshi qalasynda «QazTrade» saýda ókildigi de tirkeldi.
2024 jylǵy 26 naýryzda Astanada eksporttaýshylardyń ekinshi forýmy — Qytaı-Qazaqstan saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyǵy jónindegi konferentsııa ótti. Іs-sharaǵa Sychýan jáne Hýbeı provıntsııalarynyń isker toptarynyń ókilderi, onyń ishinde 200-ge jýyq kásipker qatysty. Eksporttaýshylar forýmy aıasynda B2B kelissózderi ótti, nátıjesinde Qazaqstan men Qytaı bıznes ókilderi jalpy somasy $164,5 mln quraıtyn taýarlardy jetkizýge sharttar jasasty.
Shıkizattyq emes eksportty damytý máseleleri jónindegi jedel shtab
2023 jylǵy qazan aıynda SIM «Atameken» UKP-men birlesip, bıznestiń suranystaryna jedel jaýap berý úshin shıkizattyq emes eksportty damytý jónindegi jedel shtabty iske qosty. Sodan beri 9 otyrys ótkizildi, onda QHR MTÝ ımporttaýshylarynyń tizilimine engizý, tasymaldaý josparlaryn kelisý, TQ arqyly tranzıttik tarıfterge jeńildikter berý, vagondardyń jetispeýshiligi jáne basqalary sııaqty bıznes máseleleri talqylandy.
2024 jylǵy 12 shildede B2G dıalog formatynda jedel shtabtyń keńeıtilgen otyrysy ótti, oǵan bıznes-qaýymdastyqtardyń ókilderi, memlekettik organdar, ulttyq damý ınstıtýttary men eksporttaýshylar qatysty.
Jedel shtab jumysynyń nátıjeleri:
✓ Josparly jóneltý kólemin kelisýge jáne erkin qol jetkizýdi qamtamasyz etýge baılanysty kóliktik-logıstıkalyq máseleler sheshildi. QTJ-men tasymaldaý josparlaryn aldyn ala qalyptastyrý týraly kelisimge qol jetkizildi;
✓ «QazTrade» AQ jyl boıy birkelki jetkizýdi qamtamasyz etý úshin júkter men tasymaldardyń maýsymy boıynsha taldaý ázirledi;
✓ QHR Kommertsııa mınıstri Van Ventaomen birlesip Qazaqstan-Qytaı shekarasynda taýarlardyń jedel ótýi boıynsha jumys tobyn qurý týraly ýaǵdalastyqqa qol jetkizildi. Osy top sheńberinde Qazaqstan men Qytaıdyń kólik, keden jáne shekara vedomstvolary qatysatyn bolady. Jumys tobynyń birinshi otyrysy tamyz aıynyń sońynda Úrimshide ótedi dep josparlanǵan.
Halyqaralyq ekonomıkalyq ıntegratsııa
Jyl basynan beri SIM 9 oblystyń Aqtóbe, Atyraý, Mańǵystaý, Batys Qazaqstan Qostanaı, Pavlodar, Soltústik Qazaqstan, Shyǵys Qazaqstan jáne Abaı bıznesimen Qazaqstannyń EAEO jáne DSU-ǵa qatysý máseleleri boıynsha qoǵamdyq qabyldaý otyrysyn ótkizdi.
• Ótken jyldan bastap EAEO boıynsha áriptes elderde jumys istegen 7 kedergi joıyldy, olar jıyntyǵynda jylyna $1 mlrd áleýetti eksportqa deıin baǵalanady. Mysaly, Qazaqstan Belarýs-Reseı shekarasynda ótkizý pýnktterin ashý boıynsha ýaǵdalastyqtarǵa qol jetkizdi.
• Otandyq óndirýshilerdi qoldaý maqsatynda múshe memleketterge Memlekettik satyp alýlarda ulttyq rejımnen alyp tastaýdy eki jylǵa deıingi merzimge belgileý quqyǵy beriledi. Jyl basynan beri jeńil jáne jıhaz ónerkásibi taýarlaryn, transformatorlar men 5 elektrondy ónimderdi alyp qoıý belgilendi.
• 7 maýsymnan bastap EAEO-ǵa múshe memleketterdiń ónerkásip salalarynda birlesken kooperatsııalyq jobalardy iske asyrýy kezinde qarjylyq kómek kórsetý bóliginde EAEO týraly shartqa ózgerister engizý týraly Hattama kúshine endi. Qarjylandyrý osy jobalarǵa beriletin kredıtter men qaryzdar boıynsha paıyzdyq mólsherlemeni sýbsıdııalaý arqyly júzege asyrylatyn bolady. EAEO-nyń 2024 jylǵa arnalǵan bıýdjetine osy tetikti iske asyrý úshin shamamen 9 mlrd teńge salyndy. Bul qazaqstandyq ónerkásiptik kásiporyndarǵa EAEO-ǵa múshe memleketterdiń kásiporyndarynyń qatysýymen ózderiniń kooperatsııalyq jobalaryn EAEO bıýdjeti esebinen qarjylandyrýǵa múmkindik beredi.
• 22 sáýirde ótken EEK Keńesiniń otyrysynda qazaqstandyq taraptyń bastamasymen tamaq ónimderiniń qaýipsizdigi men ony tańbalaýǵa qatysty EAEO tehreglamentterine ózgerister biraýyzdan qabyldandy. Ózgerister qazaqstandyq bıznestiń kóptegen ótinishi boıynsha engizildi. Buryn óndirýshiniń mekenjaıyn qaıta ataǵan kezde, biraq naqty ornalasqan jerin ózgertpesten, EAEO burynǵy mekenjaıy bar ónimdi shyǵarýǵa jol bermedi. Endi, 36 aı ishinde, eger mekenjaıy ózgerse, biraq naqty ornalasqan jeri ózgermese, uıymnyń nemese óndirýshi kásipkerdiń ornalasqan jeri týraly aqparatty oramda ózgertýge bolmaıdy.
• 2 mamyrda EAEO-ǵa múshe memleketterde ǵylymı dárejeler týraly qujattardy Ózara taný týraly kelisim kúshine endi, bul olardyń ıeleriniń artyq bıýrokratııalyq formaldylyqsyz kásibı qyzmetti júzege asyrýǵa qol jetkizýin qamtamasyz etýge múmkindik beredi. Fılosofııa doktory (PhD), beıini boıynsha doktor, ǵylym kandıdaty jáne doktory ǵylymı dárejeleri týraly qujattar ózara tanylady.
