Jambyldyń bilim salasynan býhgalterler bezip jatyr
TARAZ. KAZINFORM — Jambyl oblysy Baızaq aýdany bilim bóliminiń býhgalterleri QR Prezıdenti Q. Toqaevqa hat joldady. Hatta esepshi mamandar Memleket basshysynan arasha surap, Joǵarǵy sottyń osy isti nazarǵa alyp, ádil sheshim shyǵarýyn suraǵan. Býhgalterlerdi alańdatqan máselege Kazinform tilshisi úńilip kórdi.
Jambyl oblysy Baızaq aýdanynda 40 orta mektep jáne 4 bastaýysh mektep bar. Osy bilim mekemelerinde 79 býhgalter jumys istegen.
Baızaq aýdany ákiminiń 2010 jylǵy 24 tamyzdaǵy qaýlysymen joǵarydaǵy mektepterdegi býhgalterler qysqaryp, aýdandyq bilim bóliminen ortalyqtandyrylǵan býhgalterııa qurylady. Osylaısha 79 býhgalterdiń teń jartysy qysqaryp, endi 36 shtat — 30 býhgalter men 6 ekonomıst shtaty bekitilgen.
Al mektepter sany sol kúıi, qysqarǵan joq. Sondyqtan býhgalterlerge eki shtattyń jumysyn isteýine týra keledi.
Endi jumysy kóp jáne jalaqysy az bolǵandyqtan bul shtatta mamandy ustap turý qıynǵa túsip, aqyrynda býhgalterlerge oblystyq bıýdjetten qyzmet kórsetý aımaǵyn keńeıtý boıynsha 50 paıyz jáne erekshe eńbek jaǵdaıy boıynsha 10 paıyz qosymsha jalaqy tólene bastaıdy.
Qosymsha qarjy tóleýdi oblystyq bilim basqarmasynyń kelisimimen Jambyl oblystyq máslıhaty bekitip bergen. Sondaı-aq Baızaq aýdandyq bilim salasy kásipodaǵynyń ujymdyq shartymen de bekitilgen. Bylaısha aıtqanda aýdandyq bilim bólimderi býhgalterlerge ózderi jeke sheshim shyǵara salyp, óz bilgenimen tóleı salǵan joq.
2024 jyldyń shildesinde Jambyl oblystyq memlekettik ishki aýdıt departamenti Baızaq aýdandyq biliminiń qarjysyna tekserý júrgizip, nátıjesinde 2019-2023 jyldar aralyǵynda jalaqyǵa qosymsha tólengen qarjy zańsyz berilgen, bıýdjetke keri qaıtarylýy kerek dep tabady. Aýdıtorlar býhgalterler jumysynda eshqandaı da qyzmet kórsetý aımaǵy keńeıtilmegenin aıtyp, barlyq býhgalter baıaǵysha ózine tıesili mindetterin ǵana atqaryp kele jatqanyn anyqtapty.
Osydan keıin Baızaq aýdandyq bilim bólimi aýdıt qorytyndysyn moıyndamaı Jambyl oblysyndaǵy aýdanaralyq mamandandyrylǵan sotyna júginedi. Biraq bıylǵy mamyr aıynda sot isti aýdıtorlardyń paıdasyna sheshedi. Shilde aıynda bilim bólimi oblystyq sotqa appelıatsııalyq aryz bergen.
Biz bul jóninde Baızaq aýdandyq bilim bóliminiń bas ekonomısi Gaýhar Dúrmekbaevamen sóılesken edik.
— Iá, appelııatsııaǵa berdik, — deıdi bas ekonomıst Gaýhar Keńesqyzy bizben áńgimesinde. — Sottyń úsh otyrysy ótti. Biraq bárinde sot isti keri qaıtardy. Birinshisinde sotqa Jambyl oblystyq bilim basqarmasynyń basshysynyń kelisimi kerek dep qaıtardy. Basqarma basshysy ol kelisimdi jazbasha jáne kóshirmesin mórlep berdi. Endi sot elektrondy túrde qol qoıǵany kerek dep shyqty. Ony da skanerlep taǵy jiberdi. Biraq báribir sot ártúrli sebep taýyp, isti qaıta-qaıta keri qaıtaryp jatyr. Bylaısha aıtqanda is sottyń qaraýyna jetpeı jatyr. Osylaısha soza berip, isti qaraý merzimin ótkizip jibermekshi me, álde… Túsinbedik. Advokattar jeke aryz berdi. Sonyń ózin keri qaıtardy. Endi aryz berýdiń merzimi ótse bul boıynsha qylmystyq is qozǵalýy kerek.
— Qylmystyq isti sonda kimderge qozǵaıdy? Býhgalterlerge me, joq bilim bóliminiń basshylaryna ma?
— Menińshe bilim bólimi basshylarynyń ústinen qozǵaıtyn sııaqty.
— Taǵy bir másele, eger sot qosymsha qarjyny shynynda keri qaıtarý kerek dep tapsa aqshany kim qaıtarýy tıis? 2019 jyldan beri osy qosymsha qarjyny alǵan qyzmetkerlerdiń talaıy jumystan shyǵyp ketken bolar, olardy qaıdan tabady? Tipti, arasynda ómirden ótip ketkenderi de bar shyǵar, olardan qalaı qaıtarady?
— Qarjyny árıne, jumys istegender qaıtarýy kerek qoı. Óıtkeni solarǵa tólengen. Biraq qalaı qaıtarady, ol jaǵyn bilmeıdi ekenmin. Menińshe bul jerde aqshany qaıtarǵannan buryn basshylardyń ústinen qylmystyq is qozǵaý pıǵyly basym jatqan sııaqty.
— Endi osy daý bastalǵaly beri bilim bólimderiniń býhgalterleri jumystan bezip jatqan bolar…
— Iá, shynynda biraz býhgalterler jumystan ketip qaldy. Meniń bólimimde 5 qyzmetker bar edi, úsheýi aryzyn jazyp ketip qaldy. Sodan beri bir-aq adam jumysqa alyndy. Býhgalter bop jumys istegisi keletinder kóp, biraq 2-3 kún jumys isteıdi de jumystyń óte aýyr, kúrdeli ekenin kórip, ketip qalady. Sondyqtan áli kúnge bizdiń bólimde eki vakansııa bos tur, maman tabylmaı jatyr.
— Aýdıt tekserisi naqty qansha qarjyny qaıtarý kerek dep tapty?
— Býhgalterlerge 77 mln teńge zańsyz tólengen deıdi. Mektepte jumys istep júrgen metodısterge de qosymsha qarjy tólengen. Olarǵa tólengen 42 mln teńgeni de qaıtarý kerek dep tapqan. Odan bólek mektepterdi azyq-túlikpen qamtamasyz etýshilerdiń (postavşıkter) kommýnaldyq qyzmetterine tólengen 22 mln teńgeni de qaıtarý kerek. Bir balanyń tamaǵyna 450 teńge bólingen, bul aqshaǵa tamaq alamyz ba, joq kommýnaldyq shyǵyndarymyzdy tóleımiz be dep olar da túńilip otyr.
Bul daý tek Baızaq aýdanynda ǵana órship turǵan joq
Jambyl oblysy boıynsha tekserý komıssııasy ótken jyly oblystyq bilim basqarmasyna qarasty 4 mektep ınternattyń, Taraz qalasy men Jambyl, Jýaly, Merki, Moıynqum, Qordaı aýdandary bilim bóliminiń jumysyn tekserip, bilim salasy qyzmetiniń tıimdiligi men bólingen bıýdjet qarajatynyń paıdalaný tıimdiligin saraptaǵan.
Osy tekserý barysynda 2021-2023 jyldar aralyǵynda aýdandardaǵy bilim bólimderine qarasty ortalyqtandyrylǵan býhgalterııanyń bas esepshisi, bas esepshiniń orynbasarlaryna, esepshilerine, ekonomısterine, ınjener-qurylysshylarǵa, zańgerge laýazymdyq nusqaýlyqtarymen kózdelgen negizgi jumystarymen qatar, belgilengen jumys kúniniń uzaqtylyǵy sheńberinde, atqaratyn ózge de jumystar tıisti qujattarmen durys rásimdelmeı, qyzmet kórsetý aımaǵy keńeıtilýine baılanysty 50 paıyz mólsherinde jalpy somasy 158,8 mln. teńge qosymsha aqylar negizsiz tólengeni anyqtalady.
Naqtyraq aıtsaq, Jambyl aýdanynda — 21 881,3 myń teńge, Merki aýdanynda — zııandy úshin — 11 949,8 myń teńge jáne qyzmet kórsetý aımaǵyn keńeıtý — 65 093,7 myń teńge, Moıynqum aýdanynda — 22 848,9 myń teńge, Qordaı aýdanynda — 36 999 myń teńge.
Sondaı-aq, bilim basqarmasyna qarasty 3 mektep ınternat jáne Taraz qalasy bilim bólimi býhgalterııasynyń qyzmetshilerine laýazymdyq jalaqysynan 30% mólsherinde jalpy somasy 101,4 mln teńge qosymsha aqy tıimsiz jumsalǵan.
2016 jyldan bastap Jambyl oblysy bilim basqarmasy býhgalterlerge ne úshin qosymsha aqy tólegen?
Negizi normatıv boıynsha mektepterde synyptardyń az-kóptigine baılanysty býhgalterlerdiń de shtattyq birligi belgilenedi. Osy normatıvke sensek, qazir Jambyl oblysynyń bilim salasynda 1,5 myńnan astam býhgalter jumys isteýi kerek eken. Al, biraq ortalyqtandyrylǵan býhgalterııada ondaı shtatty ustap turý múmkin emes bolǵandyqtan búginde oblystyń bilim salasynda 580-ge jeter-jetpes esepshi eńbek etip júr. ıAǵnı, 1,5 myń adamnyń jumysyn osylar istep otyr degen sóz.
Taǵy bul qyzmettiń 15-20 paıyzy únemi bos turady. Óıtkeni jalaqysy az, jumysy kóp bolǵan soń býhgalterler bul salaǵa kelgisi kelmeıdi. Osydan keıin bir býhgalterdiń júktemesi 2-3 ese kóbeıip ketken. Muǵalimderdiń jalaqysyn kótergen kezde býhgalterler azamattyq qyzmetshi sanaty bolǵanymen pedagog sanatyna jatpaıtyndyqtan jalaqysy óspeı, sol kúıinde qalady.
Bilim salasyndaǵy býhgalterlerdi qaıtken kúnde ustap qalýǵa bolady?
Bilim basqarmasy bul tyǵyryqtan shyǵýdyń bir-aq jolyn tańdaıdy. ıAǵnı, joǵaryda aıtqanymyzdaı Eńbek kodeksine súıene otyryp býhgalterlerge qosymsha aqy tóleýdi Ujymdyq shartqa engizip, 2016 jyldan bastap qosymsha aqsha tóleı bastaǵan. Bilim basqarasy kelisken, oblystyq máslıhat bekitken.
— Jalpy bizdiń zańgerler bul másele boıynsha búkil sotqa deıingi, sot barysyndaǵy talap aryzdar men pikirlerdi jeke dara jiliktep, kóz maıyn taýysyp jumys isteýde, — deıdi bul jóninde Jambyl oblysy oqý-aǵartý, ǵylym jáne joǵary bilim qyzmetkerleriniń jergilikti kásiptik odaǵy qoǵamdyq birlestiginiń basshysy Erulan Maǵzymbekov. — Tek sotqa bara almaıdy, óıtkeni ázirge bul daý memlekettik organdar arasynda, ıaǵnı, aýdıtorlar men bilim bólimi arasynda júrýde. Kásipodaq ókili tek eńbek daýy bastalǵanda, ıaǵnı, qyzmetkerlerden osy qarajatty qaıtarý bastalǵanda tıisti buıryq shyǵyp, qaltaǵa qoldy salǵan kezde bastalady. Іs áli ol satyǵa jetken joq. Alaıda biz ujymdyq shart boıynsha tólengen qarjyny qorǵap jatyrmyz. Jalpy bul úkimettik deńgeıde kóterilgen másele.
Áldeqashan tólenip ketken bul qarjyny kim qaıtarýy kerek? Talaı jyldan beri qarjynyń qyzyǵyn kórgen býhgalterler me? Joq, álde qosymsha aqy tóleýdi qıynnan qıystyryp zańdy dep taýyp, qarjy aýdarýǵa ruqsat bergen bilim salasynyń basshylary ma? Býhgalterler basshy ruqsat bermese óz-ózine qosymsha aqy jazyp almaǵany taǵy belgili.
Eki ortada bilim salasynan býhgalterler bezip jatyr.
«Endigi úmitimiz — tek Prezıdentte. Qasym-Jomart Kemeluly Joǵarǵy sottyń tóraǵasyna bul isti sottyń qaraýyna alyp, jan-jaqty qarap, ádiletti sheshim shyǵaryńdar dep tapsyrma berse eken» deıdi Baızaq aýdany bilim bóliminiń qyzmetkerleri.
