Jalǵa berýshi páterdi esh sebepsiz bosatýdy talap etse ne isteý kerek

PETROPAVL. KAZINFORM – Elimizde bireýdiń páterin jalǵa alyp turýshylar sany jeterlik. Keı jaǵdaıda múlik ıesi esh sebepsiz, keıde kelisimshart talaptaryn buza otyryp, jalǵa alýshydan baspanany bosatýdy talap etedi. 

Mundaı jaǵdaıda jalǵa alýshy ne isteýi kerek? Qandaı quqyǵy bar jáne zańsyz áreketterge qalaı qarsy turýǵa bolady?

Zańnamalyq negizder

Qazaqstanda turǵyn úıdi jalǵa berý qatynastary Azamattyq kodekspen, «Turǵyn úı qatynastary týraly» zańymen jáne Salyq kodeksimen retteledi. Advokat Nurlan Jańabaevtyń aıtýynsha, óz quqyǵyńdy ǵana emes, ekinshi taraptyń quqyǵy men mindetterin bilý — kelispeýshilikter men janjaldyń aldyn alýǵa kómektesedi.

Zańnamaǵa sáıkes, turǵyn úıdi jalǵa berýdiń eki túri bar:

Páterdi jalǵa alý — páter ıesinen bólek jeke turý;

Bólmeni nemese onyń bir bóligin jalǵa alý — páter ıesimen birge turý.

Jalǵa alý sharty: negizgi erejeler

Jalǵa alý sharty merzimdi (belgili bir ýaqytqa) nemese merzimsiz bolýy múmkin. Eger jalǵa alý merzimi bir jyldan assa, shart HQKO-da tirkelýi tıis. Shartta:

jaldaý aqysynyń mólsheri;

tólemdi keshiktirgen jaǵdaıda alynatyn aıyppul somasy;

shartty buzý tártibi;

taraptardyń quqyqtary men mindetter naqty kórsetilýi qajet.

Jalǵa berýshi turǵyn úıdi qanaǵattanarlyq jaǵdaıda tapsyrýǵa mindetti, al jalǵa alýshy tólemdi keshiktirmeı, shart talaptaryn saqtaýy tıis.

Jalǵa alýshyny páterden sebepsiz shyǵarýǵa bola ma?

Elimizde, zań boıynsha, jalǵa berýshi jalǵa alýshyny esh sebepsiz páterden shyǵara almaıdy. Eger de:

Júıeli túrde tólem jasalmasa (ádette eki aıdan artyq) — QR Azamattyq kodeksiniń 556-baby;

Shart talaptary buzylsa — múlikti búldirý, páterdi zańsyz paıdalaný;

Shart merzimi aıaqtalsa — jalǵa alý sharty uzartylmaǵan jaǵdaıda;

Sot sheshimi boıynsha, jalǵa alýshy zań buzǵan kezde páterdi bosatýǵa mindetti.

Óz betinshe shyǵaryp jiberý — zańsyz. Tipti jalǵa alýshy jalǵa berýshige qaryz bolsa da, ony páterden tek sot arqyly ǵana shyǵarýǵa bolady. Mundaı áreket QR Qylmystyq kodeksiniń 389-baby boıynsha «ózinshe bılik etý» retinde qarastyrylyp, qylmystyq jaýapkershilikke ákep soǵady.

Jalǵa alýshynyń quqyqtary men mindetteri

Jalǵa alýshy quqyly:

zańsyz páterden shyǵarýdan qorǵanýǵa — sot sheshiminsiz páterden shyǵarý múmkin emes;

páterdiń jóndelýine — páterdi qanaǵattanarlyq jaǵdaıda ustaý jalǵa berýshiniń mindeti;

shartty uzartýǵa — eger tólemder ýaqytyly tólenip, shart talaptary saqtalsa.

Jalǵa alýshy mindetti:

jaldaý aqysyn ýaqtyly tóleýge;

múlikti uqypty paıdalanýǵa;

páterdi shartta kórsetilgen maqsatta paıdalanýǵa — mysaly, jalǵa berýshiniń jazbasha kelisiminsiz basqa bireýge qaıta jalǵa berýge bolmaıdy.

Quqyq buzylǵan jaǵdaıda qaıda júginý kerek

Eger jalǵa berýshi shartty buzyp, zańsyz shyǵaramyz dep qorqytyp, qysym kórsetse, jalǵa alýshy quqyǵyn qorǵaý úshin sotqa, eger qysym kórsetilse nemese qoqan-loqqy jasalsa prokýratýraǵa, tegin zań kómegin alý úshin Ádilet mınıstrligine (Qazaqstan boıynsha 119 nómirine, Almaty men Astana qalalarynda — 58-00-58 nómirine habarlasýǵa bolady), al eger ol áleýmettik turǵyn úıge qatysty másele bolsa ákimdikke shaǵymdana alady.

Jalǵa alý sharty bolmaǵan jaǵdaıdaǵy táýekelder

Eger jalǵa alý sharty jazbasha túrde jasalmasa, biraq jalǵa alýshy turaqty túrde tólem júrgizip kelse — bank tólemderi, túbirtekter, hat-habarlar jalǵa alý faktisin dáleldeıtin qujattar retinde qarastyrylady. Degenmen, resmı sharttyń bolmaýy jalǵa alýshy úshin kóp jaǵdaıda tıimsiz bolýy múmkin, máselen, tólem mólsherine qatysty daý týǵan jaǵdaıda, kenetten páterden shyǵaryp jibergende quqyǵyn dáleldeýde qıyndyqtar týdyrady.

Salyq aspektisi

Zań boıynsha, páterin jalǵa beretin azamat tabys salyǵyn tóleýi tıis. Eger páter shartsyz jalǵa berilse, páter ıesi salyq tóleýden jaltarǵany úshin jaýapkershilikke tartylýy múmkin.

Esterińizge salaıyq, byltyr Asia-Plus basylymy Dýshanbe, Tashkent, Bishkek, Astana jáne Ashhabadta bir, eki jáne úsh bólmeli páterlerdi jalǵa alý baǵasyn salystyryp, eń qymbaty Astanada ekenin anyqtaǵan edi.